Giáo án Ngữ văn khối 11 - Bài: Vào phủ Chúa Trịnh

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Tuần 1. Đọc văn. Ngày soạn: 15/08/09 Ngaøy daïy: 19/08/09. Tiết: 1, 2. Bài. VAØO PHUÛ CHUÙA TRÒNH (Trích Thượng kinh kí sự). Lê Hữu Trác. I. Muïc tiêu bài học : - Cảm nhận được giá trị hiện thực sâu sắc của tác phẩm và nhân cách thanh cao của tác giả qua ngòi bút kí sự chân thực, sắc sảo về cuộc sống trong phủ chúa Trịnh. - Biết cách phân tích thể loại kí của văn học trung đại Việt Nam. - Bồi dưỡng nhân cách sống chân thực, trong sáng. II. Chuẩn bị : 1. Giaùo vieân : SGK, SGV, thiết kế bài giảng. 2. Học sinh : Đọc và soạn bài trước ở nhà III. Phương pháp : Vấn đáp, nêu câu hỏi, thảo luận nhóm, diễn giảng,… IV. Tiến trình tổ chức dạy học : 1. OÅn ñịnh lớp. 2. Nội dung baøi giảng : * Vào bài: Như ta đã biết, từ thế kỉ 16 trở đi, giai cấp thống trị nước ta rơi vào cuộc khủng hoảng trầm trọng, đặc biệt là dưới thời vua Lê chúa Trịnh. Hôm nay, chúng ta sẽ thấy được một mảng hiện thực trong phủ chúa Trịnh qua ngòi bút kí sự tài ba của Lê Hữu Trác. T HÑ cuûa GV HÑ cuûa HS Noäi dung G 10’ * HÑ 1 : HD tìm hieåu I. Tìm hieåu chung: 1. Taùc giaû: taùc giaû, taùc phaåm: - Lê Hữu Trác sinh năm 1724, mất năm  Gọi 1 HS đọc phần  Đọc phần Tiểu Tiểu dẫn và yêu cầu dẫn và tóm tắt các ý 1791, hiệu Hải Thượng Lãn Ông. toùm taét caùc yù chính veà chính veà tg, tp: hiệu - Quê làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, là Hải Thượng Lãn phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương( nay tác giả, tác phẩm. Ông, quê ở trấn Hải thuộc huyện Yên Mỹ, tỉnh Hương Yên) Dương. Ông là danh - Là một danh y : chữa bệnh, soạn y nổi tiếng…. sách và mở trường dạy nghề thuốc. Ông coøn laø moät nhaø vaên, nhaø thô. 2. Tác phẩm “Thượng kinh kí sự”:  Nhaän xeùt vaø choát  Choát laïi caùc yù a) Thể loại : kí sự laïi caùc yù chính. chính theo hướng Một thể kí, ghi chép sự việc, câu dẫn. chuyện có thật và tương đối hoàn chỉnh. b) Nội dung : Tả quang cảnh ở kinh ñoâ, cuoäc soáng xa hoa trong phuû chuùa Trịnh và quyền uy, thế lực của nhà chúa. 3. Xuất xứ đoạn trích: SGK. II. Phân tích đoạn trích: 1. Quang cảnh, cung cách sinh hoạt 65’ * HĐ 2 : HD tìm hiểu - Đọc đoạn trích văn trong phuû chuùa: 1 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> bản theo sự phân - Quang caûnh trong phuû chuùa: đoạn trích : + Qua nhiều lần cửa “quanh co nối  Phân công 3 HS đọc công của GV. tieáp nhau…” đoạn trích. + Trong khuôn viên, “người giữ  Quang cảnh và cuộc cửa truyền nói rộn ràng”  chúa có sống nơi phủ chúa - Trình bày kết quả quyền uy tối thượng. được tác giả miêu tả thaûo luaän leân baûng + Bài thơ của tác giả  sự quyền như thế nào ? vaø caùc nhoùm coøn laïi uy vaø sang troïng cuûa nhaø chuùa. - Chia lớp 6 nhóm: bổ sung ý kiến. Thảo  cực kì xa hoa, tráng lệ, thâm nghiêm. + Nhoùm 1,3,5 thaûo luận trong lớp theo - Cung cách sinh hoạt: luaän veà giaù trò hieän HD của GV để rút ra + Lời lẽ đối với chúa Trịnh và thế thực của đoạn trích các vấn đề chính. tử hết sức cung kính, lễ phép. (caâu 1,2). + Chuùa Trònh luoân coù phi taàn “chaàu + Nhoùm 2,4,6 thaûo chực” xung quanh. Tg chỉ làm theo lệnh luận về giá trị tư tưởng do quan chánh đường truyền lại chứ của đoạn trích (câu 3). không được thấy mặt chúa. - Goïi 4 nhoùm neâu keát + Tg phải lạy thế tử (đứa bé năm, quaû thaûo luaän vaø cho saùu tuoåi). hai nhoùm coøn laïi coù yù + Nơi ở của thế tử phải qua năm, kieán boå sung. sáu lần trướng gấm, bên trong tối om, - GV nhaän xeùt vaø boå mấy người đứng hầu hai bên, xung sung những thiếu sót, quanh laáp laùnh, höông hoa ngaøo ngaït,… cho ñieåm nhoùm coù caâu  sự giàu sang và quyền uy, sự hưởng trả lời tốt. thụ quá mức. - Neâu caâu hoûi 4 (ngheä 2. Thái độ, tâm trạng và những suy thuaät) vaø goïi HS traû nghó cuûa taùc giaû: lời. GV chốt lại những - Đối với quang cảnh sinh hoạt trong neùt ñaëc saéc trong ngheä phủ chúa: khen cái đẹp, cái sang nhưng thuật viết kí sự của tác tỏ ra dửng dưng và không đồng tình với giaû. cuộc sống quá no đủ nhưng thiếu khí trời và không tự do. - Những suy nghĩ khi chữa bệnh thế tử  tg là người thầy thuốc giỏi, có kiến thức rộng và già dặn kinh nghiệm; là người có lương tâm và đức độ; là người khinh thường danh lợi, yêu thích tự do và nếp sống giản dị; không đồng tình với việc hưởng thụ lạc thú quá mức của những người giữ trọng trách quốc gia. 3. Nghệ thuật viết kí sự: Quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực, tả cảnh sinh động, chú ý những chi tiết nhỏ 2 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> thể hiện được giá trị nội dung tư tưởng.. 08’ * HĐ 3 : Tổng kết: - Nêu suy nghĩ của  Thể hiện giá trị hiện thực sâu sắc.. Suy nghó cuûa anh (chò) baûn thaân (tg laø moät III. Toång keát: - Giá trị nội dung, tư tưởng. sau khi tìm hiểu đoạn người thầy thuốc tài giỏi, đức độ, xem - Giaù trò ngheä thuaät. trích naøy ? thường danh lợi) (Ghi nhớ - SGK). (5’) 3. Củng cố: (2’) 4. Dặn dò : Đọc kĩ lại văn bản và nắm vững nội dung đoạn trích, soạn bài “Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân”. 5. Rút kinh nghiệm:. 3 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Tuần: 1 & 3. Ngày soạn: 17/08/09 Ngaøy daïy: 20/08/09. Tiếng Việt. Tiết: 3 & 12. Bài. TỪ NGÔN NGỮ CHUNG ĐẾN LỜI NÓI CÁ NHÂN. I. Muïc tiêu bài học : Giúp HS: - Thấy được mối quan hệ giữa ngôn ngữ chung của xã hội và lời nói riêng của cá nhân. - Hình thành và nâng cao năng lực lĩnh hội những nét riêng trong lời nói cá nhân, năng lực sáng tạo của cá nhân trên cơ sở những qui tắc ngôn ngữ chung. - Có ý thức tôn trọng những qui tắc ngôn ngữ chung của xã hội, giữ gìn và phát huy bản sắc ngôn ngữ của dân tộc. II. Chuẩn bị : 1. Giaùo vieân : SGK, SGV, thiết kế bài giảng. 2. Học sinh : Đọc và soạn bài trước ở nhà III. Phương pháp : Vấn đáp, nêu câu hỏi, diễn giảng,… IV. Tiến trình tổ chức dạy học : 1. Kiểm tra bài cũ: (5’)Phân tích giá trị nội dung của đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh”. 2. Nội dung baøi giảng : * Vào bài: Ngôn ngữ là công cụ giao tiếp quan trọng của con người. Vì vậy muốn cho việc giao tiếp đạt hiệu quả thì chúng ta phải nắm vững các nguyên tắc cấu tạo của ngôn ngữ được sử dụng trong giao tiếp. T HÑ cuûa GV HÑ cuûa HS Noäi dung G Coù theå tieán haønh I. Ngôn ngữ - tài sản chung của xã hội : Được biểu hiện qua những phương diện sau: theo caùch sau: 1.Những yếu tố chung: * Ở tiết 1: - Caùc aâm vaø caùc thanh chung. - Gọi HS nêu các - Dựa vào kết - Caùc tieáng chung. phương diện của quả bài soạn ở - Các từ chung. ngôn ngữ và lời nói nhà, nêu các ý - Các ngữ cố định: thành ngữ, quán ngữ. vaø cho caùc ví duï cuï ruùt ra trong SGK 2. Các qui tắc và phương thức chung: thể (khuyến khích về ngôn ngữ và - Qui taéc caáu taïo caùc kieåu caâu. HS tìm thêm các ví lời nói theo yêu - Phương thức chuyển nghĩa từ. duï khoâng coù trong caàu cuûa GV. saùch). II. Lời nói - sản phẩm riêng của cá nhân : Được biểu lộ ở các phương diện sau: - Gioïng noùi caù nhaân. - Vốn từ ngữ cá nhân. - Sự chuyển đổi, sáng tạo khi sử dụng từ ngữ chung, quen thuộc. - Việc tạo ra các từ mới. - Việc vận dụng linh hoạt, sáng tạo qui tắc chung, phương thức chung - Yêu cầu HS thực - Từ đó tiến hành * Luyện tập: hieän caùc baøi taäp laøm caùc caâu hoûi BT1. Từ thôi được dùng với nghĩa chấm 4 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> phaàn Luyeän taäp. phaàn Luyeän taäp. GV boå sung vaø cho ñieåm.. * Ở tiết 2 : Tiến hành như cách ở tieát 1. dứt, kết thúc cuộc đời. BT2. - Các cụm danh từ được sắp xếp: DT trung tâm (rêu, đá) đứng trước DT chỉ loại (từng đám, mấy hòn). - Caùc caâu ñược saép xeáp: boä phaän vò ngữ (xiên ngang mặt đất, đâm toạc chân mây) trước bộ phận chủ ngữ. Tạo âm hưởng mạnh cho câu thơ và tô đâm các hình tượng thơ. BT3. – Kiểu áo sơ mi; loài cá; bút…. III. Quan hệ giữa ngôn ngữ chung và lời nói caù nhaân : - Ngôn ngữ là cơ sở để mỗi cá nhân sản sinh ra những lời nói cụ thể của mình, đồng thời lĩnh hội được lời nói của cá nhân khác. - Lời nói là thực tế sinh động, hiện thực hóa những yếu tố chung, những quy tắc và phương thức chung của ngôn ngữ. * Luyeän taäp: BT1. Nách chỉ góc tường: chỉ vị trí giao nhau giữa hai bức tường tạo nên một góc. Dùng theo nghĩa chuyển (phương thức ẩn dụ). BT2. Từ xuân được các tác giả dùng với nghóa: - Trong câu thơ của HXH, xuân vừa chỉ mùa xuân, vừa chỉ sức sống của tuổi trẻ. - Trong caâu thô cuûa ND, xuaân trong caønh xuân chỉ vẻ đẹp của người con gái trẻ tuổi. - Trong caâu thô cuûa NK, xuaân trong baàu xuân chỉ sức sống dạt dào của cuộc sống, tình caûm thaém thieát cuûa baïn beø. - Trong câu thơ của HCM, từ xuân thứ nhất có nghĩa gốc chỉ mùa đầu tiên trong năm, từ xuân thứ hai chuyển nghĩa chỉ sức sống mới. BT3. Nghĩa riêng của từ mặt trời: a). Dùng với nghĩa gốc( thực thể của vũ trụ) nhöng duøng theo pheùp nhaân hoùa (xuoáng bieån). b). Chỉ lí tưởng cách mạng. c). Mặt trời đầu dùng với nghĩa gốc, mặt trời thứ hai dùng với nghĩa ẩn dụ, chỉ đứa con của người mẹ: đứa con là niềm hạnh phúc, niềm tin, mang lại ánh sáng cho cuộc đời 5. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> người mẹ. BT4. a) Từ mọn mằn được cá nhân tạo ra: - Tiếng mọn với nghĩa “nhỏ đến mức không đáng kể”. - Những quy tắc cấu tạo chung: + Tạo từ láy hai tiếng, lặp lại phụ âm đầu. + Tiếng gốc đặt trước, tiếng láy đặt sau. + Tiếng láy lặp lại âm đầu nhưng đổi vaàn thaønh vaàn aên. b) Từ giỏi giắn được tạo ra trên cơ sở tiếng giỏi và theo quy tắc như từ mọn mằn. Từ giỏi giaén coù nghóa laø raát gioûi. c) Từ nội soi được tạo ra từ hai tiếng có sẵn (nội, soi), dựa vào phương thức cấu tạo từ ghép chính phụ có tiếng chính chỉ hoạt động (sau) và tiếng phụ bổ sung ý nghĩa (trước). (3’) 3. Củng cố: Chốt lại các ý chính (2’) 4. Dặn dò : Đọc kĩ các đề bài và gợi ý ở bài viết số 1để chuẩn bị viết bài làm văn số 1, chuẩn bị trước bài “Tự tình” của Hồ Xuân Hương. 5. Rút kinh nghiệm:. 6 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Ngày soạn: 19/08/09 Ngaøy daïy: 22/08/09. Tuần: 1 Tiết: 4. Bài. VIEÁT BAØI LAØM VAÊN SOÁ 1 (Nghị luận xã hội). I. Mục tiêu cần đạt:. - Củng có kiến thức về văn nghị luận đã học ở THCS và học kì II của năm lớp 10. - Viết được bài văn nghị luận xã hội có nội dung xát thực tế cuộc sống và học tập của học sinh. II. Chuẩn Bị: - Gv: Sách giáo viên, sách giáo khoa. - Hs: Ôn tập - văn nghị luận xã hội. III. Tiến trình thực hiện: 1. Ổn định : 2. Đề bài: I. Trắc nghieäm khách quan:(3 điểm; thời gian: 06 phút; gồm 06 câu) Hãy khoanh tròn chỉ một chữ in hoa trước câu trả lời đúng nhất. Câu 1: Nói đến lời nói cá nhân là nói đến: A. cách dùng từ riêng biệt của từng người trong giao tiếp hằng ngày với gia đình và xã hội. B. những sáng tạo ngôn ngữ độc đáo của từng người nhằm đóng góp cho vốn ngôn ngữ chung của xã hội. C. cách phát âm riêng biệt của từng người, khó lòng có hai người phát âm hoàn toàn giống nhau. D. sản phẩm của mỗi người khi sử dụng ngôn ngữ chung làm công cụ giao tiếp trong những tình huống cụ thể. Câu 2: Thực chất của thái độ sống ngất ngưởng ở Nguyễn Công Trứ là gì? A. Coi thường tất cả, chỉ coi trọng bản thân mình. B. Sống dựa vào dư luận xã hội và lễ giáo. C. Sống lệ thuộc vào những thói quen cố hữu, nhàm chán. D. Vương lên trên thế tục, sống khác đời, khác người. Câu 3: Từ nào nói đúng tâm trạng của nhân vật trữ tình – tác giả trong bài thơ Câu cá mùa thu (Nguyễn Khuyến)? A. Nhớ nhung. B. Cô đơn. C. U hoài. D. Sầu muộn. Câu 4: Cảm xúc nào của tác giả không được gợi nên từ câu thơ: “Anh đứng làm chi trên bãi cát?”? A. Sự bế tắc. B. Sự tuyệt vọng. C. Sự nuối tiếc. D. Sự ân hận. Câu 5: Câu thơ “Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn” ( Tự tình II – Hồ Xuân Hương)sử dụng biện pháp tu từ nào? A. Hoán dụ. B. Nhân hóa. C. Ẩn dụ. D. Nói quá. Câu 6: Bút pháp miêu tả sử dụng trong đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh” nhằm làm nổi bật điều gì? A. Sự ngưỡng mộ trước vẻ đẹp của phủ chúa. B. Cảnh sống xa hoa, quyền quý của chúa Trịnh. C. Sự nghiêm trang của phủ chúa. D. Uy quyền to lớn của chúa Trịnh. II. Tự luận:(7 điểm; thời gian: 39 phút, gồm 01 câu) Anh, chị làm gì để ngôi trường chúng ta xanh, sạch, đẹp? 7 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>