Giáo án Ngữ văn 11 tiết 53: Văn học Chí phèo Nam Cao (phần hai: tác phẩm)

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Tiết 53: Văn học.. CHÍ PHÈO Nam Cao (Phần hai: Tác phẩm) A. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh 1. Về kiến thức - Hiểu được giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc, mới mẻ của tác phẩm qua việc phân tích nhân vật Chí Phèo. 2. Về kĩ năng - Rèn luyện kĩ năng đọc - hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại. - Rèn luyện kĩ năng phân tích nhân vật trong tác phẩm tự sự. 3. Về thái độ - Phê phán xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám với đầy rẫy những bất công, tàn bạo. - Bồi dưỡng tinh thần nhân đạo, biết yêu thương và trân trọng nhân vật Chí Phèo nói riêng và người nông dân Việt Nam trong xã hội cũ nói chung. B. Phương tiện dạy học 1. Giáo viên - Bài soạn, sách giáo khoa, sách giáo viên Ngữ văn lớp 11, tập 1. - Trích đoạn phim, tranh ảnh trong phim Làng Vũ Đại ngày ấy - Tài liệu tham khảo: Văn học Việt Nam (1900 - 1945), NXB Giáo dục, Nam Cao về tác gia và tác phẩm, NXB Giáo dục…. 1 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> 2. Học sinh - Vở soạn, sách giáo khoa, vở ghi và bảng phụ. - Chuẩn bị tư liệu cho bài học. C. Tiến trình lên lớp 1. Ổn định lớp 2. Kiểm tra bài cũ - Giáo viên hỏi: Trình bày ngắn gọn phong cách nghệ thuật của Nam Cao? - Học sinh trả lời - GV nhận xét, cho điểm HS. 3. Bài mới * Lời vào bài Mặc dù có những sáng tác đăng báo từ 1936 nhưng phải đến Chí Phèo Nam Cao mới thực sự nổi tiếng trên văn đàn. Trước Nam Cao đã có những nhà văn thành công khi viết về đề tài nông dân như Nguyễn Công Hoan, Ngô Tất Tố, Vũ Trọng Phụng và cũng có những tác phẩm hấp dẫn viết về đề tài lưu manh hóa như Bỉ vỏ của Nguyên Hồng, đây thực sự là thử thách lớn với những cây bút đến sau, trong đó có Nam Cao. Bằng ý thức “khơi những nguồn chưa ai khơi, sáng tạo những gì chưa có” và bằng tài năng nghệ thật độc đáo của mình của mình, Nam Cao đã vượt qua thử thách và khiến cho Chí Phèo trở thành kiệt tác trong văn xuôi việt Nam hiện đại. * Nội dung bài mới. 2 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ. NỘI DUNG CẦN ĐẠT. TRÒ Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh đọc – hiểu thông tin về ngữ cảnh của văn bản. I. Đọc – hiểu ngữ cảnh 1. Hoàn cảnh sáng tác. - Truyện ngắn Chí Phèo được Nam Cao sáng tác trong hoàn cảnh nào? - HS hoạt động độc lập trả lời - Hoàn cảnh xã hội: Đó là giai đoạn xã. - GV chốt kiến thức. hội Việt Nam nửa thực dân nửa phong kiến, đời sống nhân dân vô cùng khổ cực, xã hội đầy rẫy những bất công. - Hoàn cảnh cảm hứng: Dựa vào những việc thật, người thật ở làng quê Nam Cao trước Cách mạng tháng Tám. 2. Thể loại - Văn bản Chí Phèo thuộc thể loại nào? Nêu những hiểu biết của em về thể loại đó? - Học sinh hoạt động độc lập trả lời - Giáo viên giảng. - Văn bản Chí Phèo thuộc loại tự sự, thể truyện ngắn. - Đặc trưng của thể loại truyện thể hiện qua ba yếu tố cơ bản là cốt truyện, nhân vật và ngôn ngữ.. 3 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> - Đọc – hiểu thể loại truyện có thể: + Đọc theo lời kể + Đọc theo cốt truyện + Đọc theo nhân vật Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh II. Đọc – hiểu cấu trúc ngôn từ. đọc – hiểu cấu trúc ngôn từ của văn bản - Giáo viên gọi hai học sinh đọc đoạn. 1. Đọc, nhan đề 1.1. Đọc văn bản. mở đầu và đoạn tâm trạng Chí vào buổi sáng sau khi gặp thị Nở. - HV đọc. 1.2. Đọc chú thích. - GV gọi học sinh đọc phần chú thích cuối trang - HS đọc 1.3. Xuất xứ và đề tài - Xuất xứ của truyện ngắn Chí Phèo? Truyện ngắn Chí Phèo là sáng tác trước Cách mạng tháng Tám. Nó viết về đề tài gì? - HS hoạt động độc lập trả lời - GV chốt kiến thức. - Xuất xứ: Chí Phèo được Nam Cao viết năm 1941. - Đề tài: người nông dân nghèo trước Cách mạng.. - Ngoài nhan đề là Chí Phèo truyện. 1.4. Nhan đề. 4 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> ngắn này còn có những nhan đề nào khác? Ý nghĩa của những nhan đề đó? - HS hoạt động độc lập trả lời + Ban đầu truyện có tên là Cái lò. - Gv chốt kiến thức. gạch cũ -> Cái lò gạch cũ trở thành biểu tượng về sự xuất hiện tất yếu của hiện tượng Chí Phèo + Năm 1941: Nhà xuất bản Đời Mới đổi lại thành Đôi lứa xứng đôi -> Nhấn mạnh mối tình thị Nở - Chí Phèo, chạy theo thị hiếu công chúng bấy giờ. + Năm 1946: Tác giả tự sửa lại là Chí Phèo, in trong tập Luống cày -> Khái quát được tư tưởng nghệ thuật của nhà văn. 1. Bố cục. - Văn bản Chí Phèo có thể chia ra thành bao nhiêu phần? - HS hoạt động độc lập trả lời. Bố cục của văn bản Chí Phèo có thể chia thành 7 phần:. - GV nhận xét. + Đoạn mở đầu: Chí Phèo say rượu vừa đi vừa chửi. + Cuộc đời Chí Phèo từ khi sinh ra, lúc lớn lên và khi bị đẩy vào tù. + Chí Phèo ra tù và tới nhà bá Kiến. 5 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> gây sự nhưng bị hắn hóa giải + Chí Phèo thành tay sai của bá Kiến ... tình cờ Chí gặp thị Nở trong một đêm trăng. + Tâm trạng của Chí sau khi tỉnh rượu, mấy ngày hạnh phúc ngắn ngủi của Chí Phèo và thị Nở. Bị thị Nở từ chối sống chung, Chí Phèo đau khổ, uống rượu và xách dao đi trả thù. + Chí Phèo đâm chết bá Kiến và tự sát + Đoạn kết: Thái độ của mọi người và thị Nở sau cái chết của bá Kiến và Chí Phèo. 2. Nhân vật. - GV hỏi: Xác định thế giới nhân vật trong truyện ngắn Chí Phèo? Chỉ ra nhân vật trung tâm, nhân vật chính, nhân vật phụ? - HS hoạt động độc lập trả lời. + Nhân vật trung tâm: Chí Phèo + Nhân vật chính: Chí Phèo, bá Kiến. - GV chốt kiến thức. + Nhân vật phụ: bà Ba, lý Cường, bà hàng rượu, bà cô thị Nở,... 3. Cốt truyện, tình huống truyện. - GV hỏi: Hãy kể lại cốt truyện văn. 6 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> bản Chí Phèo? - HS kể lại. 4.1. Cốt truyện. - GV nhận xét. - Câu chuyện kể về cuộc đời Chí Phèo. Hắn nguyên là một đứa con hoang bị bỏ rơi trong cái lò gạch cũ. - Lớn lên như một cây cỏ dại, hết đi ở cho nhà người này đến đi ở cho nhà khác. Đến năm 20 tuổi Chí làm tá điền cho nhà bá Kiến. Bị bá Kiến ghen và hảm hại Chí phải vào tù. Khi ra tù, Chí trở thành “con quỷ dữ” của làng Vũ Đại, là tay sai đắc lực cho bá Kiến. - Một đêm trăng, Chí Phèo say khướt thì gặp thị Nở. Được sự chăm sóc tận tình của thị Nở, Chí Phèo khao khát muốn làm người lương thiện. Bị bà cô thị Nở ngăn cản, Chí Phèo rơi vào tuyệt vọng, uất ức. Chí đến nhà bá Kiến đòi quyền làm người. Chí Phèo đâm chết bá Kiến rồi tự sát.. - GV yêu cầu: Hãy xác định tình huống truyện trong Chí Phèo? - HS HĐĐL trả lời. 4.2. Tình huống. - GV chốt kiến thức. * Trong cuộc đời Chí Phèo có ba. 7 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> bước ngoặt - Tình huống đi ở tù (từ người lương thiện thành “con quỷ dữ”) - Tình huống gặp thị Nở (từ “con quỷ dữ” đến sự khát khao trở thành người lương thiện) - Tình huống bị cự tuyệt (sự đau khổ, phẫn uất dẫn đến tự sát) Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh. III. Đọc – hiểu cấu trúc nội dung. đọc – hiểu cấu trúc nội dung và và nghệ thuật nghệ thuật của văn bản. 1. Nội dung. - Giáo viên dẫn: Toàn bộ câu chuyện diễn ra ở làng Vũ Đại, đây là. 1.1. Hình ảnh làng Vũ Đại. không gian nghệ thuật của tác phẩm. - Hình ảnh làng Vũ Đại được miêu tả trong văn bản như thế nào? Trong làng tồn tại những mâu thuẫn gì? - Học sinh độc lập trả lời - Giáo viên chốt kiến thức + Dân không quá hai nghìn, xa phủ, xa tỉnh. + Có tôn ti trật tự nghiêm ngặt: bá Kiến -> cường hào - > nông dân nghèo -> dân cùng. + Trong làng tồn tại nhiều mâu thuẫn . Mâu thuẫn trong nội bộ giai cấp. 8 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> thống trị, tranh giành quyền lực với nhau. . Tuy nhiên, chúng lại cấu kết với nhau để nhằm bóc lột, vơ vét tận cùng - GV hỏi: Hình ảnh làng Vũ Đại có xương máu của nhân dân lao khổ. ý nghĩa như thế nào? - HS hoạt động độc lập trả lời - GV chốt kiến thức. => Hình ảnh một làng quê ngột ngạt đen tối, với những mối xung đột âm thầm quyết liệt. Đây chính là hình ảnh thu nhỏ của làng quê Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám với đầy rẫy những bất công.. - GV dẫn: Nạn nhân đau khổ nhất ở. 1.2. Nhân vật Chí Phèo. làng Vũ Đại, nhân vật kết tinh các giá trị đặc sắc trong truyện ngắn là Chí Phèo - GV hỏi: Cuộc đời Chí Phèo có thể chia làm mấy giai đoạn? - HS hoạt động độc lập trả lời - GV chốt kiến thức lên bảng phụ Có thể chia cuộc đời Chí thành ba giai đoạn + Giai đoạn thứ nhất: Từ khi Chí Phèo ra đời đến lúc bị đẩy vào tù + Giai đoạn hai: Từ khi Chí Phèo ra. 9 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> tù tới khi gặp thị Nở + Giai đoạn ba: Từ khi bị thị Nở khước từ tới khi Chí đâm chết bá Kiến và tự sát. - Giáo viên hỏi: Dựa vào phần lược bỏ trong sách giáo khoa và những. 1.2.1. Quá trình tha hóa * Trước khi vào tù. hồi ức của Chí Phèo khi tỉnh rượu, Nam Cao đã giới thiệu Chí Phèo như thế nào trước khi vào tù? - HS hoạt động độc lập trả lời - GV chốt kiến thức. - Lai lịch: Là một đứa trẻ vô thừa nhận, không biết cha mẹ "Một người đi thả ống lươn nhặt được Chí Phèo trần truồng và xám ngắt trong một váy đụp để bên cái lò gạch bỏ không". - Tuổi thơ bơ vơ, bất hạnh, hết đi ở cho nhà này đến nhà khác. “Trời run rủi, Chí được một anh thả ống lươn nhặt về nhưng anh ta không nuôi mà cho một bà góa mù. Bà góa mù nuôi không nổi nên bác phó cối. Tuổi thơ bơ vơ, hết đi ở nhà này lại đến nhà khác.” - Lớn lên: Làm canh điền cho nhà bá. - Giáo viên đặt câu hỏi: Trước khi Kiến vào tù Chí Phèo là con người như thế 10 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> nào? Tìm các chi tiết thể hiện bản tính của Chí? - HS hoạt động độc lập trả lời - GV cho HS xem ảnh và chốt kiến thức. - Bản tính: hiền lành, lương thiện, có ước mơ giản dị, có lòng tự trọng. + Chí Phèo là anh canh điền "hiền lành như đất làm việc quần quật cho nhà bá Kiến”. + Chí Phèo có ước mơ giản dị "có gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải". + Khi bị bà Ba quỷ quái gọi lên bóp chân, Chí Phèo "chỉ thấy nhục chứ sung sướng gì". * Sau khi ra tù - GV hỏi: Nguyên nhân nào khiến Chí Phèo phải vào tù? - HS hoạt động độc lập trả lời. 11 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> - GV chốt kiến thức - Lý do vào tù - GV gợi dẫn: Mở đầu văn bản,. Chí bị đẩy vào tù chỉ vì cơn ghen. Nam Cao đã cho nhân vật Chí Phèo tuông vô cớ của bá Kiến. xuất hiện thật ấn tượng, như chạm như khắc một con người bằng xương bằng thịt. Chí Phèo ngật ngưỡng bước ra khỏi trang sách của Nam Cao bằng những tiếng chửi. Giáo viên có thể hỏi học sinh: Vậy Chí Phèo đã chửi những ai? Tiếng chửi ấy cho thấy điều gì ở nhân vật này? - HS hoạt động độc lập trả lời - GV xem tranh và chốt kiến thức. - Tiếng chửi: Chửi đời, chửi trời, chửi cả làng Vũ Đại, chửi cha đứa nào không chửi nhau với hắn, chửi đứa nào đẻ ra hắn. Đáp lại tiếng chửi của hắn chỉ có tiếng của mấy con chó. => Đây là phản ứng của Chí Phèo với cuộc đời. Nó bộc lộ tâm trạng bất. 12 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> mãn của một người có ít nhiều ý thức - Nhận xét ngôn ngữ kể truyện của Nam Cao trong đoạn mở đầu?. được mình đã bị xã hội loài người gạt tên.. - HS hoạt động độc lập trả lời - GV chốt kiến thức - Ngôn ngữ nghệ thuật đa giọng điệu, tả, kể linh hoạt, có sự đan xen các lời kể (lời tác giả, nhân vật, dân làng, lời đối thoại của nhà văn với độc giả) - Giáo viên có thể dẫn: Sau bảy, tám năm ở nhà tù thực dân, Chí Phèo đã khác trước rất nhiều. - GV hỏi: Ngoại hình của Chí Phèo đã bị biến đổi như thế nào? Các chi tiết nào thể hiện sự biến đổi ấy? - HS hoạt động độc lập trả lời - GV cho học sinh xem ảnh và chốt kiến thức. - Ngoại hình biến dạng + Cái đầu cạo trọc lốc, răng cạo trắng hớn + Mặt thì đen mà rất cơng cơng 13 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> + Hai mắt gườm gườm + Quần nái đen, áo Tây vàng + Ngực, tay chạm trổ đầy rồng phượng -> Chí Phèo bị tha hóa về nhân hình - Tính cách - Giáo viên hỏi: Sau khi ra tù, Chí Phèo luôn ở trong trạng thái nào? - HS hoạt động độc lập trả lời. + Trạng thái: triền miên trong những cơn say rượu, không tỉnh táo. - GV chốt kiến thức - Giáo viên dẫn: Cuộc đời Chí Phèo triền miên trong những cơn say dài, say mãi. Trong cơn say hắn ngật ngưỡng đến nhà bá Kiến. - Giáo viên hỏi: Ngay sau khi ra tù, Chí Phèo tới nhà bá Kiến nhằm mục đích gì? Để thực hiện mục đích đó hắn đã có những hành động gì? + Mối quan hệ và hành động. - HS HĐĐL trả lời. . Đến nhà bá Kiến lần thứ nhất. - GV chốt kiến thức. 14 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Mục đích: ăn vạ. Hành động: gây gổ, chửi bới, rạch mặt ăn vạ. Kết quả: Một bữa no, 5 hào, nghề rạch mặt ăn vạ -> Thành tên cố cùng, liều thân, - GV giới thiệu qua cho học sinh chấp nhận rạch mặt chỉ vì tiền. đoạn này. Giáo viên hỏi: Nếu lần đến đầu tiên Chí Phèo chỉ là tự phát thì lần thứ hai dường như là tự giác. Như vậy Chí Phèo đã trở thành người như thế nào? - HS HĐĐL trả lời - GV chốt kiến thức . Đến nhà bá Kiến lần hai Mục đích xin đi ở tù, hù dọa bá Kiến. Hành động đến nhà đội Tảo chửi bới, đòi nợ. Kết quả: 5 đồng, 5 sào vườn -> Thành tên lưu manh, trở thành tay sai của bá Kiến. Hắn trượt dài trên con đường tha hóa, lưu manh hóa - GV hỏi: Với dân làng Chí Phèo đã có những hành động nào? Trong. 15 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> con mắt của người dân thì Chí Phèo là ai? - HS HĐĐL trả lời - GV cho xem video trích đoạn. . Với dân làng Vũ Đại. phim khi Chí ở quán bà hàng rượu rồi chốt kiến thức. Chí Phèo là một tên côn đồ, độc ác, hung hãn, một “con quỷ dữ” ai ai cũng sợ. “Hắn đã phá bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao nhiêu cảnh yên vui, đạp đổ bao nhiêu hạnh phúc, làm chảy máu và nước mắt của bao nhiêu người lương thiện. Hắn biết đâu vì hắn làm tất cả những việc ấy trong khi người hắn say; hắn say thì hắn làm bất cứ cái gì người ta sai hắn làm.” => Chí Phèo còn bị tha hóa cả về nhân tính. - Giáo viên hỏi: Sau khi ra tù, Chí Phèo bị tha hóa cả nhân hình lẫn nhân tính. Nguyên nhân nào khiến Chí Phèo bị tha hóa như vậy? GV yêu cầu HS hoạt động nhóm trả. 16 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> lời. Hình thức viết lên bảng phụ, thời gian 5 phút. - HS thảo luận nhóm trả lời - GV chốt kiến thức. - Nguyên nhân sự tha hóa, lưu manh hóa: Chính nhà tù thực dân và xã hội đương thời đã khiến cho Chí Phèo bị băm vằm bộ mặt người, nhân cách người để thành một tên lưu manh, một. - GV đưa ra vấn đề: Có ý kiến cho “con quỷ dữ”. rằng ; sự tha hóa của Chí Phèo là hiện tượng mang tính quy luật. Ý kiến của em? - HS HĐĐL trả lời - GV diễn giảng - Ý nghĩa tư tưởng về hiện tượng tha hóa của hình tượng Chí Phèo: Chí Phèo không phải là trường hợp tha hóa duy nhất trong các tác phẩm về người nông dân nghèo của Nam Cao. (Trước Chí, trong tác phẩm đã có Năm Thọ, Binh Chức. Và các tác phẩm khác: Trạch Văn Đoành (Đôi móng giò), Cu Lộ (Tư cách mõ), Đức (Nửa đêm)… => Đây chính là giá trị hiện thực sâu sắc của tác phẩm. Hình tượng Chí Phèo có ý nghĩa điển hình - tiêu biểu cho một bộ phận cố nông bị lưu manh 17 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> hóa trước Cách mạng tháng Tám. 4. Củng cố, luyện tập * GV cho HS trắc nghiệm khách quan củng cố kiến thức trong bài. Câu 1: Thông tin nào sau đây không đúng về hoàn cảnh sáng tác của Chí Phèo? A. Đó là giai đoạn xã hội Việt Nam nửa thực dân nửa phong kiến B. Dựa vào những việc thật, người thật ở làng quê Nam Cao C. Đó là giai đoạn xã hội Việt Nam sau Cách mạng tháng Tám -> Đáp án: C Câu 2: Nam Cao đã miêu tả hình ảnh làng Vũ Đại như thế nào? A. Xa phủ, xa tỉnh B. Có tôn ti trật tự, có thế quần ngư tranh thực C. Tồn tại nhiều mâu thuẫn D. Tất cả các đáp án trên đều đúng - > Đáp án: D Câu 3: Sau khi ra tù Chí Phèo bị tha hóa những gì? A. Tha hóa nhân hình B. Tha hóa nhân tính C. Không bị tha hóa D. Cả hai đáp án A và B đều đúng -> Đáp án: D. 18 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> * Câu hỏi liên hệ Giáo viên hỏi: Theo em nhân vật Chí Phèo đáng thương hay là đáng trách? - HS suy ngẫm trả lời - GV nhận xét 5. Dặn dò - Nắm được hình tượng nhân vật Chí Phèo trước và sau khi ra tù - Thấy được giá trị hiện thực của tác phẩm - Soạn bài: Phong cách ngôn ngữ báo chí (tiếp theo). 19 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Tiết 54: Văn học.. CHÍ PHÈO (tiếp theo). Nam Cao. A. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh 1. Về kiến thức - Hiểu được giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc, mới mẻ của tác phẩm qua việc phân tích nhân vật Chí Phèo và bá Kiến. - Thấy được một số nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm 2. Về kĩ năng - Rèn luyện kĩ năng đọc - hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại. - Rèn luyện kĩ năng phân tích nhân vật trong tác phẩm truyện ngắn 3. Về thái độ - Phê phán xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám với đầy rẫy những bất công, tàn bạo. - Bồi dưỡng tinh thần nhân đạo, biết yêu thương và trân trọng nhân vật Chí Phèo nói riêng và người nông dân Việt Nam trong xã hội cũ nói chung. B. Phương tiện dạy học 1. Giáo viên - Bài soạn, sách giáo khoa, sách giáo viên Ngữ văn lớp 11, tập 1, tranh ảnh, video trích trong bộ phim Làng Vũ Đại ngày ấy. 20 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>