Giáo án Ngữ văn khối 11 - Kì II

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Trường thpt tự lập TiÕt: 73 Ngµy so¹n: Ngµy gi¶ng:. đoàn tuấn phượng §äc v¨n:. Lưu biệt khi xuất dương. (Xuất dương lưu biệt) - Phan Béi Ch©u-. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS: - Cảm nhận được vẻ đẹp lãng mạn, hào hùng của nhà chí sĩ cách mạng đầu thÕ kØ XX - Thấy được những nét đặc sắc về nghệ thuật và nhất là giọng thơ tâm huyÕt s«i sôc cña Phan Béi Ch©u B. C¸ch thøc tiÕn hµnh: GV hướng dẫn HS đọc sáng tạo, thảo luận và trả lời câu hỏi C. Phương tiện thực hiện: - SGK, SGV v¨n 11. Gi¸o ¸n. Tranh, ¶nh vÒ PBC. - SGK, vë so¹n, vë ghi. D. TiÕn tr×nh d¹y häc : 1. ổn định tổ chức 2. KiÓm tra bµi cò: - Kể tên những tác giả, tác phẩm VHVN từ đầu thế kỉ XX đến CM tháng Tám năm 1945 (đã học trong học kì I)? ĐA: Yêu cầu kể được những tác giả, tác phẩm đã học theo trình tự: + Thạch Lam – Hai đứa trẻ + Nam Cao – ChÝ PhÌo + Nguyễn Tuân – Chữ người tử tù + Nguyễn Huy Tưởng – Vũ Như Tô + Vũ Trọng Phụng – Số đỏ - KiÓm tra viÖc chuÈn bÞ bµi cña HS 3. Bµi míi:. Trước khi có văn thơ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh, lịch sử văn chương Việt Nam đã ghi nhận dấu ấn của thơ văn một con người. Đó là tiếng nói của một trái tim chan chứa nhiệt huyết, có sức lay động quần chúng đứng lên đấu tranh cách mạng. Người đó là Phan Bội Châu. Để thấy rõ nội dung thơ văn của tác giả, chúng ta tìm hiểu bài Lưu biệt khi xuất dương. Hoạt động của GV và HS * Hoạt động 1: Hướng dẫn Hs t×m hiÓu chung. (?) HS đọc tiểu dẫn SGK/3. Nªu nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶? - HS tãm t¾t tiÓu dÉn tr¶ lêi. - GV nhËn xÐt, bæ sung nhÊn m¹nh c¸c ý chÝnh.. Yêu cầu cần đạt I. T×m hiÓu chung: 1. T¸c gi¶:.  Phan Bội Châu (29/11/1867- 29/10/1940): Thuở nhỏ có tên là Phan Văn San, hiệu là Sào Nam. - Ông sinh trưởng trong một gia đình nhà nho.Quê ở lµng Đan Nhiễm, nay là thị trấn Nam Đàn, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. - Cuộc đời và sự nghiệp CM: + 1900: đỗ Giải nguyên. + 1904: lËp ra Duy t©n héi.. 1. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Trường thpt tự lập (GV gi¶ng thªm: PBC sinh trưởng trong một gia đình nhà nho nghÌo, cha lµ nhµ Nho, mÑ lµ con nhµ Nho. - Thña nhá häc giái, næi tiÕng thần đồng xứ Nghệ và miền Trung : + 4 tuæi thuéc bµi Kinh thi qua lêi ru cña mÑ. + 6 tuæi b¾t ®Çu häc ch÷ H¸n, 3 ngµy häc hÕt s¸ch Tam Tù kinh. +13 tuổi đỗ đầu huyện. +16 tuổi đỗ đầu xứ. +17 tuæi viÕt bµi hÞch ‘’B×nh T©y thu B¾c’’(D¸n ë gèc ®a ®Çu lµng, kêu gọi mọi người hưởng ứng phong trµo chèng Ph¸p). (?) Về sự nghiệp văn chương Phan Bội Châu ? ¤ng đã để lại cho nền văn học nước ta những tác phẩm tiªu biÓu nào?. đoàn tuấn phượng + 1905: xuất dương sang Nhật. + 1925: bÞ Ph¸p b¾t. + 1940: qua đời ở Huế. => Ông là người khởi xướng, là ngọn cờ đầu của. phong trào yêu nước và cách mạng ở Việt Nam đầu thế kỉ XX. Ông là lãnh tụ ưu tú nhất, gây được lòng tin yêu của nhân dân. (Cuộc đời hoạt động CM của ông gắn liền với lịch sử đấu tranh gi¶i phãng d©n téc trong vßng 25 n¨m ®Çu thÕ kØ XX của nước ta. Cho dù sự nghiệp của ông không thành, nhưng đối với dân tộc VN, ông mãi mãi là tấm gương sáng chói về tấm lòng nhiệt thành với lí tưởng cứu nước, về tinh thần đấu tranh bền bỉ, kiên cường, khó khăn kh«ng n¶n, nguy hiÓm kh«ng sên, vÒ lßng tù tin kh«ng dời đổi vào sự nghiệp giải phóng dân tộc. Ngay từ năm 1925, lãnh tụ Nguyễn ái Quốc đã suy tôn ông là “vị anh hùng, vị thiên sứ, đấng xả thân vì độc lập, được 20 triệu con người trong vòng nô lệ tôn sùng” (Những trò lố hay lµ Va-ren vµ PBC).  Sự nghiệp văn học phong phú, đồ sộ, chủ yếu viÕt b»ng ch÷ H¸n, theo c¸c thÓ lo¹i truyÒn thống của văn học Trung đại.. * Các tác phẩm chính bao gồm: - Gv: ¤ng quan niÖm : + Việt Nam vong quốc sử (1905) ‘’Trong buổi đầu đất nước đau + Hải ngoại huyết thư (1906) thương, VC không thể nói cười v« t­ ®­îc, mµ ph¶i lµ tiÕng lßng + Ngục trung thư (1914) thống thiết để liên kết lực lượng + Trựng Quang tõm sử (1920- 1925) mà đánh giặc, rửa nhục cho + Văn tế Phan Châu Trinh (1926) nước’’ --> Văn thơ PBC đề cao ND + Phan Bội Chõu niờn biểu (1929) tư tưởng chứ không nặng + Phan Bội Chõu văn tập và Phan Sào Nam tiờn vÒ h×nh thøc. sinh quốc văn thi tập (Hai tập văn, thơ này làm trong thời gian bị giam lỏng ở Huế).... (?) §Æc ®iÓm th¬ v¨n ?. * §Æc ®iÓm : + Th¬ v¨n PBC lµ thµnh tùu rùc rì cña thÓ lo¹i văn chương tuyên truyền, cổ động CM. + C¶m høng s¸ng t¹o lµ tinh thÇn d©n téc cao cả và tình cảm yêu nước thương dân tha thiết. (?) Qua sự nghiệp thơ văn, => Với tư duy nhạy bén, không ngừng đổi mới, em cã nhËn xÐt g× vÒ PBC ? «ng ®­îc coi lµ c©y bót xuÊt s¾c nhÊt cña v¨n th¬ CM ViÖt Nam mÊy chôc n¨m ®Çu thÕ kØ XX. ( Sinh thời PBC không có ý định làm văn chương. Ông sinh ra để làm một người chiến sĩ đấu tranh cho độc lập tự do của dân tộc, nhưng nhiệm vụ đó lại buộc ông cầm bót s¸ng t¸c phôc vô cho cuéc CM. Sẵn năng khiếu văn chương được rèn giũa từ khi còn nhá, s½n nguån c¶m xóc dåi dµo, l¹i thªm sù tõng tr¶i và thử thách qua những bước đường CM gập ghềnh, gian lao, PBC đã trở thành một nhà văn, nhà thơ lớn để lại cho đời nhiều tác phẩm xuất sắc). 2. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Trường thpt tự lập. đoàn tuấn phượng. 2. V¨n b¶n : - GV hướng dẫn HS đọc a. Đọc văn bản : v¨n b¶n vµ gi¶i nghÜa tõ - §äc c¶ b¶n phiªn ©m ch÷ H¸n, b¶n dÞch nghÜa khã vµ b¶n dÞch th¬. Giäng th¬: t©m huyÕt, l«i cuèn, hào hùng nhưng vẫn giữ đúng vần , nhịp của thÓ thÊt ng«n b¸t có §L. (?) Cho biÕt hoµn c¶nh s¸ng - Tham kh¶o c¸c phÇn gi¶i nghÜa ch©n trang. t¸c bµi th¬? b. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: - HS tr¶ lêi. - Cuối thế kỉ XIX, phong trào Cần vương thất bại, thực dân Pháp độc chiếm hoàn toàn Đông Dương. Tình hình chính trị đất nước vô cùng ®en tèi. - N¨m 1905, sau khi thµnh lËp Héi Duy t©n, Hội đã chủ chương cho PBC ra nước ngoài hoạt động CM. Trước khi lên đường, (trong bữa cơm ngày tết do PBC tổ chức tại nhà mình để chia tay các đồng chí) PBC đã sáng tác bài thơ này để từ giã bạn bè, đồng chí. PBC đã xuất dương sang Trung Quốc và Nhật Bản – khởi xướng phong trào Đông Du, để đặt cơ sở đào tạo cốt cán cho CM Việt nam và phối hợp với các nước để tìm ra (?) Xác định thể loại, bố phương hướng đi mới cho sự nghiệp khôi phục giang sơn, đánh đuổi quân xâm lược Pháp. côc, néi dung?. - Thơ Nôm Đường luật cũng như thơ Đường luật thường có bố cục 4 cặp câu (đề, thực, luật, kết); 4/4 vµ 2- 4- 2.. * Hoạt động 2: hướng dẫn Hs t×m hiÓu bµi. Gv hái : (?) Më ®Çu bµi th¬ t¸c gi¶ đề cập tới vấn đề gì? Vấn đề đó gợi liên hệ đến những lời th¬ nµo, cña ai?. - HS trao đổi thảo luận trả lời theo nhóm, sau đó cử người trình bày trước lớp. - GV chèt l¹i - Ca dao: “ Làm trai cho đáng nên trai Xuèng §«ng2 tÜnh,...... yªn” (?) Quan niÖm vÒ chÝ lµm trai cña cô Phan cã g× míi mÎ, t¸o b¹o so víi tiÒn. c. ThÓ lo¹i, bè côc, néi dung: - Nguyªn t¸c bµi th¬ b»ng ch÷ H¸n, lµm theo thÓ 7 ng«n 8 có §L, luËt b»ng vÇn b»ng. - Bè côc: 4 phÇn (§Ò, Thùc, LuËn, KÕt) - Bµi th¬ thÓ hiÖn mét t­ thÕ hµo hïng, mét quyÕt t©m h¨m hë vµ nh÷ng ý nghÜ lín lao cña nhµ CM trong buổi đầu xuất dương cứu nước. II. §äc – hiÓu chi tiÕt: 1. Hai câu đề:  Hai c©u ®Çu nãi tíi quan niÖm vÒ chÝ lµm trai thêi phong kiÕn. (§Ò tµi kh«ng míi, kh«ng hiếm trong văn thơ Trung đại). Liên hệ đến thơ: + NguyÔn C«ng Trø: Vòng trời đất dọc ngang ngang dọc Nî tang bång vay tr¶ tr¶ vay Chí làm trai nam bắc tây đông Cho phØ chÝ anh hïng trong bèn bÓ... Làm trai đứng ở trong trời đất Ph¶i cã danh g× víi nói s«ng?(ChÝ lµm trai) + Phạm Ngũ Lão: Công danh nam tử còn vương nợ Luống thẹn tai nghe chuyện Vò Hầu. (Tỏ lòng)... --> Chí làm trai mà các bậc tiền nhân tôn thờ thường gắn liền với nhân nghĩa, chí khí, với công danh, sự nghiệp.  Với PBC ở đầu thế kỉ XX, khi đã tiếp thu ảnh hưởng của những bức Tân thư, luồng gió mạnh của thời đại míi, trong quan niÖm chÝ lµm trai cã nh÷ng ®iÓm kÕ. 3. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Trường thpt tự lập. đoàn tuấn phượng. nhân?(HS thảo luận trả lời) thừa truyền thống ông cha, nhưng đã xuất hiện những suy nghÜ míi mÎ, t¸o b¹o: Lµm trai ph¶i lµm nªn - Gv thªm: Theo nguyªn chuyÖn l¹, nghÜa lµ ph¶i lµm nh÷ng viÖc phi tác, từ “lạ” được dịch từ chữ thường, hiển hách, dám mưu đồ những việc “kỳ”, nhưng nó chưa chuyển kinh thiên động địa, xoay chuyển trời đất, vũ tải hết ý nghĩa của điều trụ, chứ không thể sống tầm thường, tẻ nhạt, buông xuôi theo số phận, ko chịu để mặc con muốn nói đến. --> Kú: kú l¹, kiÖt xuÊt, phi t¹o vÇn xoay.  §ã lµ kh¸t väng sèng m·nh liÖt cña chµng thường... (?) T¹i sao PBC l¹i kh«ng trai ®Çy nhiÖt huyÕt. C¶m høng gÇn gòi víi lÝ để mặc thiên nhiên, vũ trụ tưởng nhân sinh của các nhà Nho truyền thống (cµn kh«n) tù nã chuyÓn nh­ng t¸o b¹o vµ quyÕt liÖt h¬n.  Con người dám đối mặt với cả đất trời, vũ trụ để tự dời, vận động? khẳng định mình, vượt lên trên cái mộng công danh tầm - HS suy luËn tr¶ lêi thường để vươn tới những lí tưởng nhân quần, xã hội réng lín cao c¶. - Xưa nay con tạo vần xoay vốn là lẽ thường tình,. nh­ng PBC l¹i «m Êp kh¸t väng cã thÓ xoay trời đất, không để cho nó tự chuyển vần; không chịu khuất phục trước thực tại, trước số phận, trước hoàn cảnh.  Lí tưởng sống ấy tạo cho con người một tư thÕ míi, kháe kho¾n, ngang tµng, d¸m ng¹o nghÔ, th¸ch thøc víi cµn kh«n. 2. Hai c©u thùc:. - GV nêu vấn đề thảo luận: + Em hiểu "khoảng trăm - Hai câu thực triển khai ý tưởng về chí làm trai đã mở ra ë trªn. n¨m" (­ b¸ch niªn) lµ g×? * C©u3 : + Hai c©u thùc xuÊt hiÖn - ¦ b¸ch niªn (kho¶ng tr¨m n¨m) lµ nãi kho¶ng thời gian một đời người, một thế hệ. c¸i g× míi? + Đây có phải là cái "tôi" Người xưa quan niệm rằng đời người bằng 100 năm--> Trong kho¶ng...lµ chØ cuéc sèng hiÖn t¹i) hoµn toµn mang tÝnh chÊt - Duy h÷u ng· (cÇn cã tí / t«i)). C¸i “t«i” xuÊt c¸ nh©n hay kh«ng? hiÖn. Nh­ng ®©y kh«ng ph¶i lµ c¸i “t«i” c¸ (HS thảo luận và lần lượt nh©n riªng t­ nhá bÐ mµ lµ c¸i “t«i” c«ng d©n tr¶ lêi) đầy tinh thần trách nhiệm trước cuộc đời. - Gv nãi thªm: “Tí” nãi --> Tác giả dùng đại từ nhân xưng “tớ” thể hiện ®­îc c¸i h¨m hë, trÎ trung, sù tù ý thøc vÒ c¸i t«i cã tr¸ch nhiÖm. lạc quan. Nhưng lại làm Cuộc đời cần có ta không phải để hưởng lạc thú mà để mất cái trịnh trọng của chữ cống hiến cho đời, đáng mặt nam nhi đại trượng phu “Ta’. tung hoµnh thiªn h¹, l­u danh thiªn cæ. §ã lµ mét Câu thơ dịch thanh thoát, khẳng định dứt khoát, chắc nịch, dựa trên một niềm tự nhẹ nhàng nhưng lại làm tin sắt đá vào tài trí của bản thân. mÊt ®i c¸i ch¾c nÞch cña => C©u 3: T¸c gi¶ tù hµo vÒ c¸i t«i cña m×nh trong cuộc đời: mình phải trở thành một nhân nguyªn b¶n. vËt kh«ng thÓ thiÕu trong kho¶ng thêi gian mét (?) “Ngàn năm sau” có ý đời người - 100 năm. * C©u 4: T¸c gi¶ tù hµo vÒ vai trß cña m×nh nghÜa g×? (?) NhËn xÐt vÒ h×nh thøc 2 trong XH, trong lÞch sö. - “Ngàn năm sau” --> ý muốn nói đến tương lai. c©u 3,4 ?. 4. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Trường thpt tự lập (?) Sự chuyển đổi giọng thơ từ khẳng định sang nghi vÊn cã ý nghÜa g×? (HS th¶o luËn tr¶ lêi) - Gv thªm: VÒ b¶n chÊt ch÷ “danh” nµy kh¸c víi ch÷ “danh” thường gắn với chữ “lợi” tầm thường trong cuộc sèng. Gi÷a cuéc sèng tèi tăm của đất nước lúc đó, có 1 ý thøc vÒ c¸i “t«i” nh­ thÕ quả là cứng cỏi và đẹp vô cïng.. đoàn tuấn phượng - Về hình thức : Câu 3 là câu khẳng định; câu 4 lµ c©u nghi vÊn. - Câu 4 có sự chuyển đổi giọng điệu nhằm khẳng định cương quyết hơn khát vọng sống hiển hách, phi thường, dâng hiến hết tài năng trí tuệ cho đời. Đồng thời nhấn mạnh ý tưởng vĩ đại : con người phải làm điều kì vĩ để lưu danh muôn đời.. ý thơ tăng cấp, đồng thời thêm giọng khuyến khích, giục giã con người. Với một lẽ sống như thế, tất sẽ làm nên sự nghiÖp, vµ tªn tuæi cã lÏ nµo l¹i kh«ng l­u truyÒn m·i m·i tíi ngµn n¨m? - §Æt trong hoµn c¶nh mÊy n¨m ®Çu thÕ kØ XX, sau những thất bại liên tiếp của phong trào Cần vương chống Pháp, một tâm lí thất vọng, bi quan đang đè nặng tâm hồn những người VN yêu nước – tâm lí buông xuôi, - GV tæ chøc theo nhãm ch¸n n¶n, an phËn, cam chÞu c¶nh c¸ chËu chim lång cã nguy cơ phát triển, đó là cái vạ chết lòng (PBC) – thì hai thảo luận các vấn đề sau: c©u th¬ nh­ håi chu«ng thøc tØnh cã søc rung vang rÊt m¹nh.. (?) Tác giả đặt ra vấn đề gì 3. Hai câu luận: míi ë hai c©u 5, 6? - Hai c©u th¬ tiÕp tôc triÓn khai, g¾n chÝ lµm trai vµo. hoàn cảnh thực tế của nước nhà. Lẽ nhục – vinh được (?) ý nghĩa của hình ảnh đặt ra, gắn với sự tồn vong của đất nước, của dân tộc.. “non sông đã chết”?. - Qua 2 câu luận tác giả muốn nói đến: + Nỗi nhục mất nước. + ý tưởng rời bỏ sách thánh hiền. - Hình ảnh “non sông đã chết”: Hoàn cảnh đất nước rơi vào tay giặc, bị mất chủ quyền, bị làm nô lệ. Coi như đã chết --> Câu 5: tác giả khẳng định sống trong 1 đất nước đã chết là một nỗi nhục lớn lao.. GV liên hệ: Phan Bội Châu đã từng viết: Bôi mặt thờ kẻ thï lµ mét vËt bÈn thØu trong vò trô; Sao b»ng ngÈng đầu lên làm một người lỗi lạc của Tổ quốc?  §ã lµ céi nguån c¶m xóc cña t¸c gi¶ trong toµn bµi thơ, nó gần gũi với tư tưởng yêu nước từng thấy trong v¨n th¬ NguyÔn §×nh ChiÓu ( Sống làm chi theo quân tà đạo, quăng vùa hương, xô bàn độc, thấy lại thêm buồn - Sống làm chi ở lính mã tà, (?) Tại sao nói ý tưởng “rời chia rượu lạt, gặm bánh mì, nghe càng thêm hổ...; Thà thác mà đặng câu địch khái về theo tổ phụ cũng vinh; bỏ sách Thánh hiền” của Thác mà trả nước non rồi nợ, danh thơm đồn sáu tỉnh PBC hết sức mới mẻ, dũng chúng đều khen...; Sống đánh giặc, thác cũng đánh giặc, c¶m? linh hồn theo giúp cơ binh, muôn kiếp đặng trả thù kia...) -Sos¸nhvíiNguyÔn. KhuyÕn: - Ông không nghi ngờ như Nguyễn Khuyến trước đây: “Sách vở ích gì cho buổi ấy/ Áo xiêm luống những thẹn th©n già”. Ông đã thấy được bản chất của việc. * Câu 6: của PBC đã đưa ra một ý tưởng “rời bỏ sách Thánh hiền”. Đó là một ý tưởng táo bạo, mang ý nghÜa tiÕn bé, * So s¸nh: NguyÔn §×nh ChiÓu Phan Béi Ch©u Sống, thác đều đánh Không cßn chót. 5. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Trường thpt tự lập. đoàn tuấn phượng. giặc nhưng “sống thờ vương vấn những vua, th¸c còng thê qu©n thÇn hai vai, đạo sơ chung, nghĩa vua...”  ít nhiều còn vương vua tôi vÊn hai ch÷ hiÕu, trung  PBC nhËn thøc mét ch©n lÝ: S¸ch vë th¸nh hiền không giúp ích được gì cho đất nước trong (?) Có phải tác giả hoàn buổi nước mất nhà tan, nếu cứ khư khư ôm giữ toµn phñ nhËn th¸nh hiÒn chØ lµ ngu mµ th«i. trong khi bản thân là bậc Sách vở thánh hiền từng là rường cột tư tưởng, đạo lí, văn hóa cho nhà nước phong kiến VN hàng nghìn năm đại Nho? “sôi kinh nấu sử” của các nhà nho xưa. Việc học hành thi cử của nền hoc vấn cũ không còn phù hợp với tình hình đất nước hiện tại “non sông đã chết”.. lÞch sö.. (?) Nhận xét về các vấn đề tác giả đã đặt ra? (?) So s¸nh b¶n dÞch th¬ víi b¶n phiªn ©m ë c©u 6 vµ rót ra nhËn xÐt? (HS so s¸nh, nhËn xÐt) - GV nêu vấn đề: Bài thơ kết l¹i trong t­ thÕ vµ kh¸t väng buæi lªn ®­êng cña nh©n vËt. H×nh ¶nh vµ t­ thÕ cña nh©n vËt trữ tình trước lúc chia tay đồng chí ra đi tìm đường cứu nước hiÖn lªn cïng víi "mu«n trïng sãng b¹c cïng bay lªn" gîi nhiÒu liên tưởng và cảm hứng.. - Tất nhiên, ông chưa đến mức phủ nhận cả nền học vấn Nho giáo. Là một người xuất thân trong 1 gia đình nhà Nho, từng gắn bó với cửa Khổng sân Trình mà có được một ý tưởng như thÕ qu¶ lµ hÕt søc t¸o b¹o. Cã ®­îc dòng khÝ vµ nhận thức sáng suốt đó là vì: + Tấm lòng yêu nước nồng cháy (thể hiện ở câu trªn) + Kh¸t väng t×m con ®­êng ®i míi cã thÓ ®­a nước nhà thoát khỏi cảnh khổ đau. + ảnh hưởng của luồng tư tưởng mới đã len lỏi vào đất nước ngay từ mấy năm cuối thế kỉ XIX, mà PBC đón nhận qua những cuốn Tân thư lưu truyÒn bÝ mËt.  Tác giả nhận định lịch sử bằng cái nhìn dứt khoát, tỉnh táo, đưa ra những ý tưởng táo bạo xuÊt ph¸t tõ tinh thÇn d©n téc vµ nhiÖt huyÕt cứu nước cháy bỏng. - So s¸nh: tông diÖc si dÞch ra häc còng hoµi chØ thÓ hiÖn ý phñ nhËn mµ ch­a thÓ hiÖn râ c¸i t­ thÕ, khÝ ph¸ch ngang tµng, døt kho¸t cña t¸c gi¶: cµng häc nh÷ng thø Êy cµng lµm cho ®Çu ãc người ta ngu muội thêm mà thôi! 4. Hai c©u kÕt:. - Khát vọng hành động và tư thế của nhân vật trữ tình được thể hiện qua các hình ảnh đầy mạnh mẽ. (?) Khát vọng hành động và vµ lín lao : tư thế của nhân vật trữ tình +BÓ §«ng, c¸nh giã, được thể hiện như thế nào? hïng.. H/¶ l·ng m¹n, hµo. (HS ph¸t biÓu, tr×nh bµy +Mu«n trïng sãng b¹c. cảm xúc, liên tưởng) Tất cả đều như hòa nhập với con người trong tư thế “bay lên”  Con người dường như được chắp đôi cánh thiên thần, bay bổng ở bên trên thực tại tối tăm, khắc nghiệt, vươn ngang tầm vũ trụ bao la. Con. 6. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Trường thpt tự lập. đoàn tuấn phượng người như muốn lao ngay vào môi trường hoạt động mới mẻ, sôi động, bay lên cùng với cơn gió lớn làm quẫy sóng đại dương. - Thùc tÕ, ®©y lµ mét cuéc ra ®i bÝ mËt, tiÔn ®­a chØ cã vài ba đồng chí thân cận nhất, phía trước mới chỉ le lói nh÷ng tia s¸ng cña kh¸t väng, ­íc m¬. VËy mµ Con. người ra đi tìm đường cứu nước trong tư thế h¨m hë, tù tin vµ ®Çy quyÕt t©m, thÓ hiÖn chÝ hướng của người làm trai. Hình tượng thật đẹp vµ giµu chÊt sö thi.  Hai câu thơ tạo thành tứ thơ đẹp. Con người đuổi theo ngọn gió dài trên đại dương bao la cïng mu«n ngh×n ngän sãng b¹c bay lªn. Bøc (?) So sánh nhận xét câu tranh hoành tráng mà hài hòa, ở đó con người cuèi cïng trong b¶n dÞch lµ trung t©m, ch¾p c¸nh kh¸t väng hïng vÜ, vót th¬ víi nguyªn t¸c? bay cïng ngän giã, ngän sãng, lång léng gi÷a biÓn trêi mªnh m«ng, vót bay tíi ch©n trêi m¬ (HS so s¸nh, nhËn xÐt) ­íc. H×nh ¶nh sö thi th¾p s¸ng niÒm tin vµ hi vọng cho một thời đại mới, một thế kỉ mới. - Lời thơ dịch dù hay nhưng chưa truyền đạt * Hoạt động 3: (?) §Æc s¾c vÒ néi dung vµ hÕt c¸i s«i næi, h¸o høc, c¸i khÝ thÕ hµo hïng của người ra đi. Chỉ còn lại tư thế êm ả trong nghÖ thuËt? buæi lªn ®­êng. III. Tæng kÕt: + Bµi th¬ viÕt b»ng ch÷ H¸n, theo thÓ §L cã kÕt. cÊu chÆt chÏ, giäng ®iÖu hµo hïng, trang nghiªm, m¹nh mÏ. Cách sử dụng tõ ngữ đã làm nên sức lôi cuốn và hấp dẫn. o Những từ ngữ chỉ về đại lượng không gian, thời gian mang tính vũ trụ lớn lao kì vĩ (Càn khôn, non sông, khoảng trăm năm) đã làm nên đặc trưng thơ tỏ chí thời trung đại và cũng là đặc trưng trong bút pháp của Phan Bội Châu. o Những từ đầy cảm hứng phủ định: tử hĩ (đã (?) Theo em, nh÷ng yÕu tè chết), đồ nhuế (nhơ nhuốc), si (ngu), đã tác động nào đã tạo nên sức lôi cuốn đến độc giả một cỏch sõu sắc. mạnh mẽ của cả bài thơ + Tuy ngắn gọn mà chứa đựng một nội dung tư tưởng lớn lao, thể hiện nhiệt tình cứu nước sục nµy? s«i tu«n trµo. (HS kh¸i qu¸t tr¶ lêi) - GV gọi HS đọc Ghi nhớ + Khát vọng sống hào hùng, mãnh liệt. SGK. - Tư thế con người kì vĩ, sánh ngang tầm vũ trô. - Lòng yêu nước cháy bỏng và ý thức về lẽ nhục – vinh g¾n liÒn sù tån vong cña Tæ quèc. - Tư tưởng đổi mới, táo bạo, đi tiên phong cho. 7. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Trường thpt tự lập. đoàn tuấn phượng. thời đại. - KhÝ ph¸ch ngang tµng, d¸m ®­¬ng ®Çu víi mäi thö th¸ch - Giäng th¬ t©m huyÕt s©u l¾ng mµ sôc s«i, hµo hïng. 4. Cñng cè: - GV cho HS liªn hÖ thùc tÕ, rót ra nh÷ng bµi häc vÒ mét lÏ sống đẹp của thanh niên trong thời đại ngày nay: sống có lí tưởng, có hoài bão, ước mơ và dám đương đầu với mọi thử thách để thực hiện hoài bão, ước mơ đó. 5. DÆn dß: - VÒ lµm phÇn LuyÖn tËp. - ChuÈn bÞ bµi “NghÜa cña c©u” --------------------------------------------------------------. TiÕt: 74 Ngµy so¹n: Ngµy gi¶ng:. TiÕng ViÖt:. NghÜa cña c©u. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS: - N¾m ®­îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ hai thµnh phÇn nghÜa cña c©u - Nhận ra và biết phân tích hai thành phần nghĩa của câu, diễn đạt được néi dung cÇn thiÕt cña c©u phï hîp víi ng÷ c¶nh.. - Bồi dưỡng ngôn ngữ tiếng Việt.. B. C¸ch thøc tiÕn hµnh: GV hướng dẫn HS trao đổi, thảo luận và luyện tập C. Phương tiện thực hiện: - SGK, SGV v¨n 11. Gi¸o ¸n. - SGK, vë so¹n, vë ghi. D. TiÕn tr×nh d¹y häc : 1. ổn định tổ chức : 2. KiÓm tra bµi cò: GV: Gäi 2 HS lªn b¶ng. - Lấy VD về câu bị động và chuyển sang câu chủ động - §Æt c©u cã sd khëi ng÷: “Lµm bµi, anh Êy cÈn thËn l¾m” - Đặt câu có TN chỉ tình huống: “ Từ đầu năm đến giờ, chẳng mấy khi c« Êy ë nhµ”. 3. Bµi míi: Khi nói hay viết, chúng ta thường nói (viết) thành câu. Câu là một đơn vị ng÷ ph¸p cã cÊu tróc phøc t¹p vµ sù ph©n lo¹i phong phó dùa vµo nh÷ng tiªu chí khác nhau. Song dù phong phú, phức tạp đến đâu cũng phải có nghĩa. Nghĩa của câu là nội dung thông báo mà câu biểu đạt, có thể thông báo sự việc, có thể bày tỏ thái độ, sự đánh giá của người nói (viết) với sự việc hoặc với. 8. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Trường thpt tự lập. đoàn tuấn phượng. người nghe (đọc). Vì vậy, người ta chia làm hai thành phần nghĩa của câu: nghÜa sù viÖc vµ nghÜa t×nh th¸i. Bµi häc h«m nay se gióp chóng ta hiÓu râ h¬n vÒ nghÜa cña c©u. Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt Hoạt động 1: I. Hai thµnh phÇn nghÜa cña c©u: - GV yªu cÇu HS t×m hiÓu 1. Bµi tËp 1: mục I.1 trong SGK/6 và trả - Khi đề cập đến sự việc nào đó, người nói không thể bộc lộ thái độ, sự đánh giá của mình đối với sự việc đó. Có thể: lêi c¸c c©u hái. - HS trao đổi thảo luận trả lời theo nhóm, sau đó cử người trình bày trước lớp. - GV chèt l¹i.. + Sự tin tưởng + Hoµi nghi + Pháng ®o¸n + Sự đánh giá cao, thấp…. - Hai câu trong mỗi cặp đều đề cập đến cùng một sự. việc:. (?) Câu nào biểu lộ sự thông báo nhưng chưa tin tưởng chắc chắn? (?) Câu nào biểu thị sự phỏng đoán có độ tin cậy cao đối với sự việc? (?) Câu nào biểu hiện sự nhìn nhận và đánh giá bình thường của người nói đối với sự việc? - GV yªu cÇu HS t×m hiÓu môc I.2 vµ tr¶ lêi c©u hái: (?) Mỗi câu thường có mấy thµnh phÇn nghÜa? Lµ nh÷ng thµnh phÇn nghÜa nµo? (?) C¸c thµnh phÇn nghÜa trong c©u cã quan hÖ ntn? Cho VD? - GV gîi dÉn HS tr¶ lêi. - HS trao đổi thảo luận trả lời theo nhóm, sau đó cử người trình bày trước lớp. - GV chèt l¹i.. + Cặp (a): cả hai câu đều nói đến sự việc Chí Phèo từng “một thời hắn đã ao ước có một gia đình nho nhá”. + Cặp (b): cả hai câu đều đề cập đến sự việc “người ta còng b»ng lßng” (NÕu t«i nãi) - NhËn xÐt:. + Câu a1 và b1. Bởi câu a1 có hai từ “hình như”, câu b1 có từ “chắc”. “Hình như” và “chắc” thÓ hiÖn sù đánh giá chưa chắc chắn.. + Câu a2 và b2. Bởi câu a2 bỏ từ “hình như” mang tính phỏng đoán và câu b2 bỏ từ “chắc” mang tính lưỡng lự. + Câu a1 và câu b1. Vì nó là suy nghĩ bình thường không mang tính khẳng định. Ở đời, sự việc có thể diễn ra thế này, hoặc thế khác, không ai có thể biết trước được. 2. Bµi tËp 2: - Nhận định: + Mỗi câu thường có hai thành phần nghĩa là: thµnh phÇn nghÜa sù viÖc vµ thµnh phÇn nghÜa t×nh th¸i (L­u ý: NghÜa sù viÖc cßn gäi lµ nghÜa miªu t¶ hay nghĩa biểu hiện, nghĩa mệnh đề) + Các thành phần nghĩa của câu thường có quan hệ gắn bó mật thiết , trừ trường hợp câu chỉ cấu t¹o b»ng tõ ng÷ c¶m th¸n. *Ví dụ1/SGK/7: Dạ bẩm, thế ra y văn võ đều có tµi c¶. Chµ chµ! --> Nh÷ng tõ ng÷ in ®Ëm thÓ hiÖn nghÜa t×nh th¸i, trong đó Chà chà! Là câu chỉ có nghĩa tình thái... * VÝ dô2:. + “Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng. 9. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Trường thpt tự lập. đoàn tuấn phượng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào”. (Hai đứa trẻ - Thạch Lam) --> Câu thứ nhất: “Chiều, chiều rồi” nghĩa sự việc là miêu tả thời gian, không gian của buổi chiều tàn. Câu thứ hai, nghĩa sự việc là tiếng ếch nhái vọng vào. - Cả hai câu đều có nghĩa tình thái: Đó là tâm hồn tinh thế trong cảm nhận của Thạch Lam.  L­u ý: + Câu không có từ ngữ riêng thể hiện nghĩa tình thái thì nghĩa tình thái vẫn tồn tại trong câu. Đó là tính khách quan, trung hoà: *Ví dụ: “Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà” - Nghĩa sự việc: Không ngủ vì lo vận nước. - Nghĩa tình thái: Ý thức trách nhiệm cao cả. + Có trường hợp câu chỉ có nghĩa tình thái. Đó là trường hợp câu chỉ có cấu tạo bằng từ ngữ cảm thán. (Ví dụ: SGK).. * Hoạt động 2: GV yêu cầu HS t×m hiÓu môc II trong SGK /7 vµ tr¶ lêi c©u hái: (?) NghÜa sù viÖc cña c©u lµ g×? (?) Cho biÕt mét sè biÓu hiÖn cña nghÜa sù viÖc?. II. NghÜa sù viÖc:. - NghÜa sù viÖc cña c©u lµ thµnh phÇn nghÜa øng với sự việc mà câu đề cập đến. - Mét sè biÓu hiÖn cña nghÜa sù viÖc: + Nghĩa sự việc biểu hiện bằng hành động. + NghÜa sù viÖc biÓu hiÖn ë tr¹ng th¸i, tÝnh chÊt, đặc điểm. + NghÜa sù viÖc biÓu hiÖn ë qu¸ tr×nh + NghÜa sù viÖc biÓu hiÖn ë t­ thÕ + NghÜa sù viÖc biÓu hiÖn ë sù tån t¹i (?) Nghĩa sự việc thường + Nghĩa sự việc biểu hiện ở quan hệ được thể hiện ở thành phần - Nghĩa sự việc của câu thường được biểu hiện nhờ ng÷ ph¸p nµo cña c©u?Cho nh÷ng thµnh phÇn ng÷ ph¸p nh­ chñ ng÷, vÞ ng÷, tr¹ng ng÷, khëi ng÷ vµ mét sè thµnh phÇn phô VD vµ ph©n tÝch VD? kh¸c. - GV gîi dÉn HS tr¶ lêi * VÝ dô: “Lom khom dưới nói tiều vài chú” - Tr¹ng ng÷ “Lom khom” đã quyết định tư thế của. * Hoạt động 3: - GV chỉ định HS đọc Ghi nhí trong SGK/8. * Hoạt động 4: Gv giao bài tËp cho c¸c nhãm. (?) Ph©n tÝch nghÜa sù viÖc. “tiều vài chú”, tại địa điểm “dưới núi”. - Nghĩa sự việc của câu là: MÊy chú tiều lom khom dưới nói. III. Ghi nhí: - Hs đọc to, rõ ràng. IV. LuyÖn tËp: 1. Bµi tËp 1:. 10. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Trường thpt tự lập. đoàn tuấn phượng. trong tõng c©u th¬ trong bµi - C©u 1 diÔn t¶ hai sù viÖc (tr¹ng th¸i): Ao thu Thu ®iÕu? lạnh lẽo / nước trong veo. (HS thảo luận, làm bài tập) - Câu 2 nêu một sự việc (đặc điểm): thuyền - bé - C©u 3 nªu mét sù viÖc (qu¸ tr×nh): sãng - gîn - C©u 4 nªu mét sù viÖc (qu¸ tr×nh): l¸ - ®­a vÌo - C©u 5 nªu 2 sù viÖc: + Tr¹ng th¸i: tÇng m©y - l¬ löng + §Æc ®iÓm: trêi - xanh ng¾t - C©u 6 nªu 2 sù viÖc: + §Æc ®iÓm: ngâ tróc - quanh co + Tr¹ng th¸i: kh¸ch - v¾ng teo - C©u 7 nªu 2 sù viÖc (t­ thÕ): tùa gèi, bu«ng cÇn. - Câu 8 nêu một sự việc (hành động – ở động vật đó là hoạt động): cá đớp. (?) T¸ch nghÜa t×nh th¸i vµ 2. Bµi tËp 2: nghÜa sù viÖc?  C©u a: (HS lµm bµi tËp) - Nghĩa tình thái thể hiện ở các từ kể, thực, đáng. - C¸c tõ ng÷ cßn l¹i biÓu hiÖn nghÜa sù viÖc. - NghÜa t×nh th¸i: c«ng nhËn sù danh gi¸ lµ cã thực nhưng chỉ thực ở một phương diện nào đó (từ kể), còn phương diện khác thì là điều đáng sợ.  C©u b:. Tõ t×nh th¸i cã lÏ thÓ hiÖn mét pháng ®o¸n chØ míi lµ kh¶ n¨ng, ch­a hoµn toµn ch¾c ch¾n vÒ sù viÖc (c¶ hai chän nhÇm nghÒ)  C©u c: C©u cã hai sù viÖc vµ hai nghÜa t×nhth¸i: - Sù viÖc 1: hä còng ph©n v©n nh­ m×nh. Sù viÖc nµy còng chØ ®­îc pháng ®o¸n ch­a ch¾c ch¾n (tõ dÔ = cã lÏ, h×nh nh­…) - Sù viÖc 2: m×nh còng kh«ng biÕt con g¸i m×nh cã hư hay là không. Người nói nhấn mạnh bằng 3 từ (?) Chän tõ t×nh th¸i thÝch tình thái đến chính ngay (mình). hîp…? 3. Bµi tËp 3: (HS lµm bµi tËp) - NghÜa t×nh th¸i cña c©u nµy ph¶i thÓ hiÖn sù đánh giá chủ quan mang tính khẳng định của nhân vật Huấn Cao, do đó chọn từ “hẳn” là phù hîp. 4. Cñng cè: - NghÜa sù viÖc vµ nghÜa t×nh th¸i. - Kh¸i qu¸t l¹i bµi 5. DÆn dß: - Häc kü bµi chuÈn bÞ cho tiÕt LuyÖn tËp. - Chuẩn bị kỹ để viết bài làm văn số 5 (Nghị luận văn học) (Chú ý hai đề 2, 3 trong SGK/10) ------------------------------------------------. 11. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Trường thpt tự lập. TiÕt: 75 Ngµy so¹n: Ngµy gi¶ng:. đoàn tuấn phượng. Lµm v¨n:. bµi lµm v¨n sè 5 (NghÞ luËn x· héi). A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS: - Biết vận dụng các thao tác lập luận đã học (phân tích, so sánh) để làm mét bµi nghÞ luËn v¨n häc. - Biết trình bày và diễn đạt nội dung bài viết một cách sáng sủa, đúng quy c¸ch. - Tạo hứng thú đọc văn cũng như niềm vui viết văn. B. C¸ch thøc tiÕn hµnh: GV coi kiÓm tra, HS lµm bµi nghiªm tóc. C. Phương tiện thực hiện: - SGK, SGV Ng÷ v¨n 11. - ThiÕt kÕ bµi häc,Gi¸o ¸n. D. TiÕn tr×nh d¹y häc : 1. ổn định tổ chức. 2. Ra đề cho học sinh làm bài tại lớp: A. §Ò bµi : I. PhÇn tr¾c nghiÖm: (2 ®iÓm) C©u 1: Ai lµ t¸c gi¶ cña truyÖn ng¾n ChÝ PhÌo? A. Ng« TÊt Tè B. Nam Cao C. NguyÔn C«ng Hoan D. Vò Träng phông Câu 2: Ông còn là tác giả của tác phẩm nào dưới đây? A. Tiểu thuyết Tắt đèn B. TruyÖn ng¾n L·o h¹c C. Håi kÝ Nh÷ng ngµy th¬ Êu D. TruyÖn ng¾n Sèng chÕt mÆc bay Câu 3: Dòng nào nói không đúng về cuộc đời tác giả Chí Phèo? A. Tên khai sinh là trần Hữu tri, sinh trong một gia đình địa chủ, quê Hà Nam. B. Sau khi häc xong bËc Thµnh chung, vµo Sµi Gßn kiÕm sèng. Nh­ng chØ Ýt lâu sau, vì bệnh tật đành phải trở về quê hương. C. Một thời gian sau, ông dạy học ở một trường tư thuộc ngoại ô Hà Nội. Trường đóng cửa, ông buộc phải sống vất vưởng bằng nghề viết văn, làm gia s­. D. Cách mạng tháng Tám nổ ra, ông tham gia cướp chính quyền ở quê; sau đó hăng hái phục vụ kháng chiến chống Pháp. Câu 4: Con người ông không có đặc điểm nào dưới đây? A. Sè ng m¹nh mÏ s«i næi. B. Có một đời sống nội tâm phong phú. C. Thường nghiêm khắc đấu tranh với chính mình, vươn tới một cuộc sống tốt đẹp.. 12. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Trường thpt tự lập. đoàn tuấn phượng. D. Gắn bó sâu nặng với quê hương và những con người nghèo khổ. Câu 5: Dòng nào không nói đúng về sáng tác của ông? A. NhÊt qu¸n gi÷a quan ®iÓm nghÖ thuËt tiÕn bé vµ sù nghiÖp s¸ng t¸c. B. Sáng tác của ông cho thấy ông luôn quan tâm đến thế giới tinh thần của con người; trong đó đặc biệt là vấn đề nhân phẩm, nhân cách. C. Ông có sở trường phát hiện và miêu tả tâm lí nhân vật. D. KÕt cÊu truyÖn cña «ng hÕt søc phãng tóng, nhiÒu khi bu«ng th¶ theo c¶m xóc chñ quan. Câu 6: Truyện ngắn Chí Phèo ban đầu được tác giả đặt tên là: A. ChÝ PhÌo - ThÞ Në B. C¸i lß g¹ch cò C. Lµng Vò §¹i ngµy Êy D. Đôi lứa xứng đôi. C©u 7: Lai lÞch cña nh©n vËt ChÝ PhÌo lµ: A. Một đứa trẻ mồ côi, bố mẹ mất sớm, phải tự kiếm sống từ nhỏ. B. Bè mÊt, mÑ ChÝ PhÌo kh«ng nu«i næi con nªn ph¶i b¸n con cho nhµ giµu. C. Một đứa con hoang, bị bỏ rơi, được người ta nhặt về nuôi. D. Chí Phèo là đứa trẻ ngay từ khi ra đời chỉ có mẹ mà không có bố. C©u 8: V× sao ChÝ PhÌo ph¶i ®i tï? A. Vì lỡ phạm tội giết người B. Vì đánh bạc C. Vì ăn cắp đồ nhà Lí Kiến D. V× bÞ LÝ KiÕn ghen Câu 9: Sau khi ở tù về, Chí Phèo trở thành con người như thế nào? A. Hiền lành, nhẫn nhục và nhút B. Trở thành kẻ lưu manh, côn đồ D. Chán đời, không muốn sống. nh¸t C. Làm ăn lương thiện để kiếm sống Câu 10: Bà kiến không dùng cách này để biến Chí Phèo thành hỗ đầy tí tay ch©n” trung thµnh cña h¾n: A. Xö nhòn víi ChÝ PhÌo B. Khiªu khÝch vµ vuèt ve lßng tù ¸i cña ChÝ PhÌo C. Cho Chí Phèo nhà ở và tiền để D. Biến Chí Phèo thành con nghiện sinh sèng II. PhÇn Tù luËn: (8 ®iÓm) Trước sự săn sóc và tình yêu thương của Thị Nở, tâm trạng của Chí Phèo diÔn biÕn ra sao? B. §¸p ¸n:. I. PhÇn tr¾c nghiÖm: C©u 1 2 §¸p ¸n B B. 3 A. 4 ¢. 5 D. 6 B. 7 C. 8 D. 9 B. 10 D. II. PhÇn Tù luËn: CÇn lµm râ c¸c ý: - Giíi thiÖu vÒ Nam Cao vµ nh©n vËt ChÝ PhÌo. - Đề tài người nông dân. - Sự ra đời của tác phẩm. - Khái quát cuộc đời nhân vật. - Cuéc gÆp gì víi ThÞ Në. - Tâm trạng Chí Phèo trước sự săn sóc và tình yêu thương của Thị Nở: diễn biÕn kh¸ phøc t¹p vµ rÊt l« gÝch:. 13. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Trường thpt tự lập. đoàn tuấn phượng. + Lúc đầu TN chỉ khơi dậy bản năng rất con người của CP, nhưng sau đó sự săn sóc giản dị đầy ân tình và lòng yêu thương mộc mạc, chân thành của người đàn bà khốn khổ này đã làm thức dậy bản chất lương thiện của người n«ng d©n trong CP. + Được TN đem cho bát cháo hành: ngạc nhiên + cảm động, thấy cháo hành rÊt ngon vµ TN cã duyªn. + NghÜ tíi h¹nh phóc vî chång + Hi väng m×nh sÏ t×m ®­îc b¹n – TNë (H¾n hi väng TN sÏ më ®­êng cho h¾n vào cái xã hội bằng phẳng lương thiện). 3. Coi kiÓm tra: - Thầy coi nghiêm túc, không giải thích đề. - Trò làm bài nghiêm túc, không quay cóp, trao đổi. 4. Thu bµi: Theo hiÖu lÖnh trèng 5. DÆn dß: So¹n HÇu trêi cña T¶n §µ. -------------------------------------------------------------TiÕt: 76 Ngµy so¹n: Ngµy gi¶ng:. §äc v¨n:. HÇu trêi - T¶n §µ -. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS: - Cảm nhận được tâm hồn lãng mạn độc đáo của thi sĩ Tản Đà (tư tưởng thoát li, ý thức về “cái tôi”, cá tính “ngông”) và những dấu hiệu đổi mới theo hướng hiện đại hóa của thơ ca Việt Nam vào đầu những năm 20 của thế kỉ XX (vÒ thÓ th¬, c¶m høng, ng«n ng÷). - Thấy được giá trị nghệ thuật đặc sắc của thơ Tản Đà. B. C¸ch thøc tiÕn hµnh: GV hướng dẫn HS đọc sáng tạo, thảo luận và trả lời câu hỏi C. Phương tiện thực hiện: - SGK, SGV Ng÷ v¨n 11. Tranh, ¶nh vÒ PBC. - ThiÕt kÕ bµi häc,Gi¸o ¸n. D. TiÕn tr×nh d¹y häc:. 1. ổn định tổ chức : 2. KiÓm tra bµi cò: - Đọc thuộc lòng và diễn cảm bản dịch thơ bài Xuất dương lưu biệt và cho biết: Phan Bội Châu viết bài thơ khi nào, trong hoàn cảnh nào và để làm gì? - Nh÷ng ®iÓm míi mÎ trong quan niÖm chÝ lµm trai cña PBC? 3. Giíi thiÖu bµi míi: ở THCS, chúng ta đã được làm quen với Tản Đà khi ông Muốn làm thằng Cuội để tựa vai trông xuống thế gia cười, khi ông chán trần gian và mơ giấc mơ thoát li lên thượng giới trong bài thơ thất ngôn bát cú; một lần nữa chúng ta lại nghe nhà thơ kể chuyện một đêm mơ lên hầu trời vừa lạ kì, vừa dí dỏm. Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt. 14. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Trường thpt tự lập. đoàn tuấn phượng. (HS đọc Tiểu dẫn trong SGK) - Tãm t¾t nh÷ng nÐt chÝnh vÒ T¶n §µ? (HS tãm t¾t) - GV bæ sung nhÊn m¹nh. I. T×m hiÓu chung: 1. T¸c gi¶ : - T¶n §µ (1889 – 1939) tªn khai sinh lµ NguyÔn Kh¾c HiÕu, quª ë Hµ T©y, ven s«ng §µ, nói T¶n Viªn. Chän bót danh T¶n §µ, nhµ th¬ nh­ muèn göi g¾m trong đó chút gì của hồn thiêng sông núi quê hương: Nước rợn sông Đà con cá nhảy M©y trïm non T¶n c¸i diÒu bay - Sinh ra trong một gia đình quan lại phong kiÕn nh­ng lèi sèng l¹i theo kiÓu TS thµnh thÞ; häc ch÷ H¸n tõ nhá nh­ng lại dùng chữ quốc ngữ để sáng tác văn chương; bản thân là nhà nho, từng viết s¸ch h« hµo cæ vò Nho phong nh­ng l¹i cã tÝnh c¸ch phãng tóng, kh«ng chÞu bã m×nh trong khu«n khæ,…T¶n §µ qu¶ lµ mét “khối mâu thuẫn lớn” (Tầm Dương), hay nói cách khác, là “người của hai thế kỉ” (Hoµi Thanh). - S¸ng t¸c cña T¶n §µ rÊt phong phó: th¬, truyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt, luËn thuyÕt, du kÝ,… nh­ng th¬ ca míi lµ lÜnh vùc ®­a ông lên vị trí ngôi sao sáng trên thi đàn VN ®Çu thÕ kØ XX. Lµ nhµ nho ®i tiªn phong trong việc thay đổi diện mạo lối th¬ cò, T¶n §µ thÓ hiÖn mét “c¸i t«i” thËt phãng kho¸ng vµ l·ng m¹n, thæi mét luång giã míi mÎ vµo thi ca. Trong qu¸ tr×nh hiện đại hóa nền thơ dân tộc, TĐ được coi là người mở đường, là gạch nối đánh dấu hai thời đại văn học (trung đại và hiện đại). C¸c t¸c phÈm chÝnh: SGK. (HS đọc Tiểu dẫn) 2. T¸c phÈm: - GV nhÊn m¹nh: a. §äc, chó thÝch : - GV hướng dẫn cách đọc - TrÝch trong tËp Cßn ch¬i (XB lÇn ®Çu n¨m 1921) - Gi¶i nghÜa tõ khã - §äc toµn bµi mét lÇn, chó ý ng¾t nhÞp theo đúng các dấu câu trong từng khổ thơ. Giọng đọc phấn chấn, mơ màng, vui và dí dám. - SGK (HS ph¸t biÓu vÒ thÓ th¬ vµ b. ThÓ th¬ vµ bè côc: nhËn xÐt vÒ bè côc) - Thể thơ: Thất ngôn trường thiên: 4 câu / 7 tiếng / khổ, kéo dài không hạn định; vần nhịp tương đối tự do, phóng khoáng. Có. 15. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Trường thpt tự lập. đoàn tuấn phượng. khæ vÇ b»ng, cã khæ vÇn tr¾c (khæ 7, 8); cã khæ 6 c©u, 10 c©u… - ThÓ th¬ tù sù – tr÷ t×nh: cã cèt truyÖn, më ®Çu, ph¸t triÓn, kÕt thóc, cã c¸c nh©n vËt, t×nh tiÕt…nh­ng ®­îc kÓ b»ng th¬ vµ thÊm ®Ém c¶m xóc tr÷ t×nh. - Bè côc (theo thêi gian vµ diÔn biÕn sù viÖc): + Khổ thơ đầu: Nhớ lại cảm xúc đêm qua đêm được lên tiên. + S¸u khæ tiÕp: KÓ chuyÖn theo hai c« tiªn lªn Thiªn m«n gÆp Trêi. + 12 khæ tiÕp theo: . Kể chuyện tản Đà đọc thơ văn cho Trời vµ ch­ tiªn nghe . C¶m xóc cña Trêi vµ ch­ tiªn khi nghe v¨n th¬ cña T¶n §µ vµ nh÷ng lêi hái th¨m cña Trêi, nh÷ng lêi béc b¹ch cña thi nh©n. + Cßn l¹i: . C¶nh vµ c¶m xóc trªn ®­êng vÒ h¹ giíi . Tỉnh giấc và lại muốn đêm nào cũng ®­îc m¬ lªn hÇu Trêi. (HS däc diÔn c¶m thæ th¬, chó ý II. §äc – hiÓu chi tiÕt: ®iÖp tõ thËt vµ nhÞp th¬) 1. §o¹n mét: - NhËn xÐt c¸ch më ®Çu bµi th¬. Mở đầu câu chuyện mơ tiên của - Cách mở đầu câu chuyện rất độc đáo và t¸c gi¶ ntn? cã duyªn: - C©u ®Çu gîi ra kh«ng khÝ g×? + ChuyÖn kÓ vÒ mét giÊc m¬ (m¬ th× §Õn c©u 3,4 víi ®iÖp tõ thËt kh«ng cã thùc). ChÝnh t¸c gi¶ lóc tØnh méng h·y cßn bµng hoµng ch¼ng biÕt cã nhằm khẳng định điều gì? (HS th¶o luËn tr¶ lêi) hay kh«ng. Nh­ng nhµ th¬ l¹i cè ý nhÊn m¹nh r»ng ®©y kh«ng ph¶i lµ m¬ mµ lµ thật, sự thật tác giả đã trải qua. GV chuyÓn ý: VËy cuéc lªn tiªn, + §iÖp tõ thËt ®­îc sö dông tíi 4 lÇn  lên Trời trong mộng ấy đã diễn không còn điều gì phải nghi ngờ. ra ntn? Đó là lô gíc tiếp nối của  Cái bàng hoàng vì lạ lùng, đột ngột bị c¸c khæ th¬ tiÕp theo. át đi bởi cái sướng lạ lùng vì được lên Trời, gÆp tiªn. - GV đọc diễn cảm toàn đoạn 2. §o¹n 2: (HS tãm t¾t ý cña ®o¹n) - Kể chuyện TĐà nửa đêm (canh ba) nằm một mình dưới đèn, buồn dậy đun nước uèng, uèng xong n»m ng©m v¨n,ch¬i v¨n. Lưu ý: với Tản Đà, ngâm văn (đọc văn có nh¹c ®iÖu, nhÞp ®iÖu riªng) mét m×nh, tù mình thưởng thức văn mình cũng là một trß ch¬i, thó tiªu dao, tiªu khiÓn thanh nhã, độc đáo. Chơi trăng cùng bóng dạo. 16. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Trường thpt tự lập. - C¸ch t¶ c¶nh thi sÜ h¹ giíi đọc văn thơ cho Trời và chư tiên nghe ntn? Qua cách đọc Êy thÊy ®iÒu g× ë nhµ th¬ (con người và tính cách)? (HS ph©n tÝch tr¶ lêi). đoàn tuấn phượng tung t¨ng hÕt søc tù do, tù t¹i. - Hai c« tiªn gi¸ng trÇn, mêi trÝch tiªn Tản Đà lên trời đọc văn cho Trời nghe. Chi tiết thú vị: Trời mất ngủ vì tiếng đọc th¬ vang väng cña T¶n §µ, Trêi m¾ng vµ đòi lên đọc. - §­êng lªn Trêi m©y kh«ng c¸nh mµ nh­ bay, cảnh Thiên môn – cửa Trời đỏ chói, oai rùc rì. - C¶nh thi nh©n l¹y Trêi, ®­îc tiªn n÷ l«i dËy, d¾t lªn ngåi ghÕ bµnh v©n nh­ tuyÕt như mây, chờ đợi các tiên đến đông đủ.  C¸ch kÓ, t¶ cô thÓ, b×nh dÞ, c¶nh nhµ Trêi, Thiªn ®­êng mµ kh«ng qu¸ xa x«i, c¸ch biÖt víi trÇn thÕ. C©u chuyÖn diÔn biÕn tù nhiªn, hîp lÝ. 3. §o¹n 3: - C¸ch kÓ t¶ rÊt tØ mØ, cô thÓ: + Trời sai pha nước để nhấp giọng rồi mới truyền đọc + Thi sĩ trả lời trịnh trọng, đúng lễ nghi (Dạ bẩm lạy Trời conxin đọc) + Thi sĩ đọc rất nhiệt tình, cao hứng và có phần tự hào, tự đắc vì văn thơ của chính mình: Đương cơn đắc ý đọc đã thích... - Văn dµi h¬i tèt ran cung m©y - Trêi nghe Trêi còng lấy làm hay - Chửa biết con in ra mấy mươi Văn đã giàu thay lại lắm lối… Điệp từ hết, và các ngữ, câu: cơn đắc ý, đọc đã thích ... văn dài h¬i tèt ran cung m©y...  tưởng tượng cảnh chính mình đọc thơ cho những đối tượng đặc biệt (Trời, tiên) nghe, tác giả đã vẽ lại chính bản thân tâm hồn và tư cách nghệ sĩ của mình trước bạn đọc. Nhiệt hứng nghệ sĩ khi tìm được bạn đọc, bạn nghe tri ©m thùc s¶ng kho¸i, hÕt m×nh.. - Thái độ và tình cảm của người nghe (Trời và chư - Thái độ và tình cảm của người nghe: tiên) khi nghe thơ văn của + Chư tiên nghe thơ rất xúc động, tán thưởng và hâm mộ: Tâm như nở dạ, Cơ lè lưỡi - Hằng T¶n Dµ ntn? Nga, Chức Nữ chau đôi mày - Song Thành, (HS ph©n tÝch tr¶ lêi) Tiểu Ngọc lắng tai đứng - Đọc xong mỗi bài cïng vç tay... + Trêi khen rÊt nhiÖt thµnh: v¨n thËt tuyÖt, chắc có ít, đẹp như sao băng...  Cùc t¶ c¸i tù hµo, tù nhËn thøc cña nhµ th¬ vÒ tµi n¨ng s¸ng t¹o nghÖ thuËt cña m×nh.. 17. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> Trường thpt tự lập (HS đọc đoạn Dạ bẩm lạy trời con xin thưa đến Lòng thông chớ ngại chi sương tuyÕt) - Qua c¶nh Trêi hái vµ T¶n §µ tù x­ng tªn tuæi, quª qu¸n, ®o¹n Trêi xÐt sæ nhËn ra trÝch tiªn Kh¾c HiÕu “bÞ đày vì tội ngông", tác giả muèn nãi ®iÒu g× vÒ b¶n th©n? (HS tr¶ lêi, gi¶i thÝch tõ ng«ng). đoàn tuấn phượng - Trêi hái vµ T¶n §µ tù x­ng tªn tuæi, quª qu¸n, ®o¹n Trêi xÐt sæ nhËn ra trÝch tiªn Kh¾c Hiếu bị đày vì tội ngông. Tác giả chỉ kể như vậy, nhưng qua những lời kể đó cho thấy: Tản §µ rÊt ý thøc vÒ tµi n¨ng th¬ cña m×nh, vµ cũng là người táo bạo, dám đường hoàng bộc lộ “c¸i t«i” – “c¸i t«i” rÊt c¸ thÓ cña mét T¶n §µ Nguyễn Khắc Hiếu – con người của một vùng sông núi nước Nam. + Ng«ng lµ c¸ch sèng, c¸ch viÕt, c¸ch nãi n¨ng, ăn uống cư xử khác người, khác đời của một nhà nho tài hoa nào đó trong vòng lễ giáo phong kiÕn kiÒm táa chÆt chÏ (NguyÔn C«ng Trứ, Cao Bá Quát, Trần Tế Xương… và giờ ®©y lµ T¶n §µ), kh«ng muèn chÊp nhËn sù bằng phẳng, đơn điệu, thích phá cách, tự đề cao, phóng đại cá tính của mình  §ã lµ niÒm kh¸t khao ch©n thµnh trong t©m hån thi sÜ. + Hành động lên trời đọc thơ, trò chuyện với Trời và tiên, còn định mang gánh văn lên để bán chợ trời của TĐ thật khác thường, thật ng«ng. §ã chÝnh lµ b¶n ng·, tÝnh c¸ch, lµ nÐt độc đáo của tâm hồn lãng mạn đầy bản lĩnh cña NguyÔn Kh¾c HiÕu.  Khao khát khẳng định tài năng của mình trước cuộc đời bằng cách riêng của mình.. - NhËn xÐt giäng kÓ cña t¸c - Giäng kÓ rÊt ®a d¹ng, hãm hØnh vµ cã phÇn gi¶? ngông nghênh, tự đắc. Thái độ ngông nghênh, (HS nhËn xÐt) tự đắc ở đây dường như đã được phóng đại một cách có ý thức, gây ấn tượng mạnh cho người đọc. - Tản Đà tự cho mình đã lĩnh nhận nhiệm vụ cao quý - Nhiệm vụ: làm sao cho thiên lương được gì của người nghệ sĩ? Điều hưng thịnh ở hạ giới. Thiên lương: bản tính tốt của con người do trời đó có ý nghĩa gì? (HS tr¶ lêi, nhí l¹i nh©n vËt phó cho. Huấn Cao và quản ngục Theo Tản Đà, thiên lương ở mỗi con người tùy thuộc vào sự tu dưỡng của bản thân. trong CNTT - NT))  Xác định thiên chức nghệ sĩ là đánh thức, khơi dậy, phát triển cái thiên lương hướng thiện vốn có của mỗi con người. Tản Đà nói đến nhiệm ụ truyền bá thiên lương mµ Trêi giao cho chøng tá T¶n §µ l·ng m¹n, nhưng không hoàn toàn thoát li cuộc đời, ông vẫn ý thức về trách nhiệm với đời và khát. 18. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Trường thpt tự lập. đoàn tuấn phượng khao được gánh vác việc đời. Đó cũng là một cách tự khẳng định mình.. - ViÖc chen vµo ®o¹n th¬ giµu mµu s¾c hiÖn thùc trong bµi th¬ l·ng m¹n cã ý nghÜa g×? (HS lÝ gi¶i ph¸t biÓu). - Tản Đà vẫn sống và viết cho đến chết giữa cuộc đời nghèo khổ , đen bạc. Những lời giãi bµy ch©n thËt víi Trêi vÒ hoµn c¶nh sèng cña ông dưới trần là hoàn toàn chân thực. Tản Đà vẫn muốn giúp đời, cứu đời. Đời với ông là đáng chán nhưng chỉ đáng chán có một nửa mµ th«i. v× vËy míi cã ®o¹n th¬ giµu tÝnh hiÖn thùc xen vµo bµi th¬ l·ng m¹n. - GV giảng lướt qua để hS 4. Đoạn 4: hiÓu thªm - Cuéc hÇu Trêi khÐp l¹i b»ng ®o¹n th¬ t¶ c¶nh tiÔn ®­a thi nh©n vÒ trÇn ®Çy l­u luyÕn: Hai hàng lụy biệt sương rơi. Đoạn cuối diễn tả mong ước của con người vừa thức khỏi giấc mơ tuyệt đẹp, trở về với thực tại ngậm ngùi: Một năm ba trăm sáu mươi đêm Sao được mỗi đêm lên hầu Trời III. Cñng cè - GV gọi HS đọc Ghi nhớ - Ghi nhớ: SGK trong SGK IV. LuyÖn tËp - GV hướng dẫn HS làm bài tËp trong SGK 4. DÆn dß: - Hoàn chỉnh bài viết ở bước luyện tập. - Häc thuéc lßng bµi th¬ - Đọc trước bài Thao tác lập luận bác bỏ ----------------------------------------------------------------. TiÕt: 77 Ngµy so¹n: Ngµy gi¶ng:. §äc v¨n:. Véi vµng - Xu©n DiÖu -. A. Môc tiªu bµi häc:. Gióp HS: - C¶m nhËn ®­îc niÒm khao kh¸t sèng m·nh liÖt, sèng hÕt m×nh vµ quan niÖm thêi gian, tuæi trÎ vµ h¹nh phóc cña XD ®­îc thÓ hiÖn qua bµi th¬. - ThÊy ®­îc sù kÕt hîp nhuÇn nhÞ gi÷a m¹ch c¶m xóc m·nh liÖt, dåi dµo vµ mạch luận lí chặt chẽ cùng với những sáng tạo độc đáo về nghệ thuật của nhà th¬. B. C¸ch thøc tiÕn hµnh:. GV hướng dẫn HS đọc sáng tạo, thảo luận và trả lời câu hỏi. 19. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Trường thpt tự lập. đoàn tuấn phượng. C. Phương tiện thực hiện:. - SGK, SGV Ng÷ v¨n 11. Tranh, ¶nh vÒ XD. - ThiÕt kÕ bµi häc,Gi¸o ¸n. D. TiÕn tr×nh d¹y häc :. 1. ổn định tổ chức 2. KiÓm tra bµi cò: - C¸i t«i ng«ng cña T¶n §µ ®­îc thÓ hiÖn trong bµi th¬ HÇu Trêi ntn? - V× sao gi÷a bµi th¬ l·ng m¹n l¹i chen vµo mét ®o¹n th¬ rÊt hiÖn thùc. §ã lµ ®o¹n th¬ nµo? 3. Giíi thiÖu bµi míi: Trong "Thi nhân Việt Nam", nhà phê bình văn học Hoài Thanh đã nhận xÐt vÒ Xu©n DiÖu thËt s©u s¾c vµ chÝ lÝ: "§ã lµ nhµ th¬ míi nhÊt trong nh÷ng nhµ th¬ míi...Th¬ Xu©n DiÖulµ nguån sèng dµo d¹t ch­a tõng thÊy ë chèn nước non lặng lẽ này. Xuân Diệu say đắm tình yêu, say đắm cảnh trời, sống vội vàng, cuống quýt, muốn tận hưởng cuộc đời ngắn ngủi của mình. Khi vui cũng như khi buồn, người đều nồng nàn tha thiết". NhËn xÐt Êy sÏ ®­îc chøng minh ®Çy søc thuyÕt phôc ë bµi th¬ "Véi vµng" Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt (HS đọc Tiểu dẫn trong I. Tìm hiểu chung: SGK) 1. TiÓu dÉn: - H·y tãm t¾t nh÷ng nÐt - Xu©n DiÖu (1916 – 1985), tªn khai sinh lµ chính trong cuộc đời và sự Ngô Xuân Diệu, bút danh khác là Trảo Nha. nghiÖp v¨n häc cña Xu©n Quª cha ë Hµ TÜnh, quª mÑ ë B×nh §Þnh, lín DiÖu? lªn ë Quy Nh¬n. (HS tr×nh bµy tãm t¾t) - Tham gia Mặt trận việt Minh từ trước CM - GV chốt lại những ý quan T8 - 1945. Ông hăng say hoạt động trong lĩnh träng vực văn hóa nghệ thuật. Cả cuộc đời ông gắn bã víi nÒn v¨n häc d©n téc. - Trước CM, XD là một nhà thơ mới “mới nhất trong c¸c nhµ th¬ míi” (Hoµi Thanh). Sau CM, XD nhanh chóng hòa nhập, gắn bó với đất nước, nhân dân và nền văn học dân tộc. - XD để lại một sự nghiệp văn học lớn. Ông là c©y bót cã søc s¸ng t¹o dåi dµo, m·nh liÖt, bÒn bØ. - T¸c phÈm tiªu biÓu: SGK - Em rót ra ®­îc nhËn xÐt g× từ cuộc đời, sự nghiệp của *Nhận xét: - XD lµ mét nhµ th¬ lín cña nÒn v¨n häc VN XD? (HS thảo luận rút ra nhận hiện đại, một nhà thơ mới “mới nhất trong các nhµ th¬ míi” xÐt) - Th¬ XD thÓ hiÖn mét hån th¬ kh¸t khao giao cảm với đời – cuộc đời hiểu theo nghĩa chân thËt vµ trÇn thÕ nhÊt. - Hån th¬ XD rÊt nh¹y c¶m víi th¬× gian. XD lµ nhµ th¬ cña tuæi trÎ vµ t×nh yªu. ¤ng ®­îc mÖnh danh lµ “«ng Hoµng th¬ t×nh” cña VN.. 20. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>