Giáo án môn Ngữ văn 11 - Truyện cười dân gian

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Trường THPT Trần Khai Nguyên Giáo viên: Nguyễn Thị Phương Tiết: 25 TRUYỆN CƯỜI DÂN GIAN A. MỤC TIÊU BÀI HỌC  Đối với “Tam Đại Con Gà”: - Hiểu được mâu thuẫn trái tự nhiên trong cách ứng phó của nhân vật thầy đồ trong truyện. - Nắm được nghệ thuật tự bộc lộ  Đối với “Nhưng nó phải bằng hai mày” - Thấy được sự phê phán của nhận dân đối với bản chất tham nhũng của quan lại và tình cảnh bi hài của người lao động khi lâm vào cảnh kiện tụng trong xã hội nông thôn Việt Nam xưa. - Nắm được nghệ thuật gây cười của truyện B. PHƯƠNG PHÁP Sử dụng phương pháp gợi mở, đàm thoại, thuyết giảng, thảo luận C. TIẾN TRÌNH DẠY - HỌC 1. Ổn định lớp 2. Nội dung bài giảng. 1 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Hoạt động của GV và HS. Yêu cầu cần đạt. GV gọi HS đọc phần Tiểu dẫn trong SGK Truyện cười có mấy loại? nêu đặc điểm của từng loại? HS gạch chân chi tiết quan trọng trong SGK ? Hai tác phẩm: “Tam Đại Con Gà” và“Nhưng nó phải bằng hai mày” thuộc loại gì trong truyện cười dân gian?. I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Thể loại: - Truyện cười dân gian, - Loại trào phúng. ? Nêu chủ đề của truyện cười “Tam 2. Chủ đề: - “Tam Đại Con Gà”: Phê phán, chế giễu thầy Đại Con Gà”? đồ dốt nhưng lại sĩ diện hão. HS: phê phán thầy đồ giấu dốt - “Nhưng nó phải bằng hai mày”: Đả kích thói ? Nêu chủ đề của truyện cười “Nhưng tham lam của bọn quan lại, thói tham tiền che mờ nó phải bằng hai mày”? công lí. HS: phê phán thói tham lam của bọn quan lại GV cho HS diễn kịch minh họa câu II. ĐỌC - HIỂU truyện 1. Truyện cười “Tam Đại Con Gà” Nhân vật chính trong truyện là ai? đó là người như thế nào? a. Nhân vật chính: Anh học trò - thầy đồ dốt GV: Mâu thuẫn trái tự nhiên khá phổ nhưng hay khoe chữ. biến trong xã hội “xấu hay làm tốt, dốt hay nói chữ”. Người dốt và cái dốt b. Nghệ thuật gây cười trong truyện: không đáng cười nhưng người dốt mà Cái cười thể hiện nhiều lần qua mâu thuẫn hay khoe mình giỏi thì thật đáng buồn trái tự nhiên: cười. Tình huống hé mở khi có người tưởng anh học trò giỏi mời về dạy chữ cho con. ?Trong phần tiếp theo của truyện có bao nhiêu tình huống gây cười? HS: 3 tình huống - Khi “Thầy” giảng chữ “kê” - “Thầy” khấn thổ công và cho học trò đọc to lời giảng - “Thầy” chống chế và biện minh với cha của học trò - Là “Thầy” (đi dạy trẻ) mà dốt đến mức chữ Ở tình huống gây cười thứ nhất thầy đồ “kê” cũng không biết khi học trò hỏi lại nói liều giảng“dủ dỉ là con dù dì” em có hiểu “dủ dỉ là con dù dì”. nghĩa câu này không? Tại sao thầy lại → Thầy đồ vừa dốt kiến thức sách vở, vừa dốt 2 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> giải nghĩa như vậy? HS: Câu nói hoàn toàn vô nghĩa, vì thầy dốt không biết chữ “kê” nên giảng bừa bãi bằng một câu chợt bật ra. Sau đó thầy đồ làm gì? Vì sao thầy đắc trí? HS: Khấn thổ công xin ba đài âm dương, khi thần công nhận thì thầy tin minh giỏi nên đắc ý. Qua đây có phải tác giả dân gian chỉ châm biếng riêng thầy đồ hay còn hướng tới đối tượng nào khác? HS: Thổ công cũng dốt nát, ngầm ý khuyên mọi người không nên mê tín. Khi bị cha của học trò lật tẩy “thầy” đã làm gì? HS: - Thầy nghĩ thầm công nhận cả người và thần đều dốt - Nhanh trí vội nói gỡ: dạy thế là để trò biết tận “tam đại con gà”, và giải thích rất lăng nhăng, vô lý nhưng khá vần: “dủ dỉ là con …ông con gà”. Đặc sắc của nghệ thuật gây cười trong truyện là gì? HS: nhân vật tự bộc lộ cái dốt. kiến thức thực tế . - Dốt nhưng lại giấu dốt và sĩ diện hão: sợ dạy sai mọi người nghe thấy liền bảo học trò đọc khẽ. - Cái dốt được khuếch đại và nâng lên: khấn thổ công để khẳng định mình đúng hay sai, khi xin ba đài âm dương được thì bảo học trò đọc to. → Thầy đồ dốt về phương pháp học hỏi.. - Bị cha của học trò lật tẩy “thầy” tìm cách giấu dốt: + Thầy tự nhận thức được sự dốt nát của mình nhưng lại nhạo báng thổ công. “mình đã dốt, thổ công nhà nó còn dốt hơn”. + Vẫn tiếp tục giấu dốt: chống chế rằng mình biết nhưng dạy thế là để trò biết tận “tam đại con gà”. →Gượng gạo giấu dốt, ngoan cố giấu dốt.  Đặc sắc của nghệ thuật: Để nhân vật tự bộc lộ qua từng cử chì, hành động và lời nói c. Ý nghĩa phê phán của truyện: - Phê phán thói giấu dốt nói chung. - Truyện mang ý nghĩa giáo dục lớn: đằng sau sự phê phán đó là lời khuyên răn mọi người : không nên giấu dốt, hãy mạnh dạn học hỏi không ngừng.. Qua câu truyện em hãy rút ra ý nghĩa phê phán và bài học của truyện? HS: Cái dốt đáng chê cười Tác giả dân gian khuyên ta không nên giấu dốt, phải không ngừng học tập và 2. Truyện cười “Nhưng nó phải bằng hai sáng tạo. mày” a.Nhân vật: Người xử kiện: Lí trưởng Truyện có những nhân vật nào? Hai người theo kiện: Cải và Ngô HS: 3 nhân vật: quan, Cải và Ngô Nhận xét chung về cách kể – tả vụ xử kiện của thầy lí? HS: Kể ngắn gọn lược bỏ chi tiết thừa chỉ tập trung vào tình huống mâu thuẫn gây cười. Mâu thuẫn gây cười của truyện thể hiện qua sự việc nào? Tại sao thầy lí lại phán quyết ngay mà không hề hỏi bên nguyên, bên bị?. b. Mâu thuẫn gây cười của truyện: Thể hiện qua sự việc: - Thầy Lý là người “nổi tiếng xử kiện giỏi”. - Cải và Ngô đánh nhau rồi đi kiện. Cải sợ yếu thế lót thầy lí trước năm đồng, Ngô sắm chè lá mười đồng. → Ngô thắng, Cải thua 3. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> HS: Thầy không xét theo lí lẽ mà xét  Thể hiện qua lời nói, cử chỉ và hành động của theo tiền. nhân vật: Đây chính là sự kết hợp giữa hai thứ “ngôn ngữ” ?Em có nhận xét gì về cử chỉ, hành động trong truyện: và lời nói của Cải trong cuộc xử kiện + Ngôn ngữ bằng lời nói là ngôn ngữ công khai, ngắn ngủi? nói cho tất cả mọi người có mặt nghe: “lẽ phải HS: Thấy xử mình thua, Cải dùng ngôn thuộc về con”;“Tao biết mày phải ...nhưng nó lại ngữ mật: xòe năm ngón tay ngẩng mặt phải ...bằng hai mày”→ thầy lí xử kiện rất công nhìn thầy lí, sau đó nói to‘‘lẽ phải thuộc bằng. Nhưng thực tế thầy lí đã lập lờ cả hai nghĩa về con”, cử chỉ này như muốn nhắc tới của từ “phải”: “phải” là lẽ phải (đối lập với sai số tiền anh ta lo lót trước. trái) với “phải” là điều bắt buộc cần có. ?Trước cử chỉ ấy của Cải, thầy lí xử lý + Ngôn ngữ bằng động tác là thứ ngôn ngữ mật, như thế nào? chỉ có thầy lí và Cải mới hiểu được. Cải ngầm HS: thầy lí cũng dùng ngôn ngữ mật: thông báo khi xòe năm ngón tay ra, thầy lấy tay xòe năm ngón trái tay úp lên năm ngón trái úp lên tay phải ngụ ý Ngô phải đút gấp đôi tay phải, cử chỉ phù hợp với thông báo Cải cho nên lẽ phải thuộc về Ngô. đối với Cải: “Tao biết mày phải...nhưng  Giá trị tố cáo của truyện: lẽ phải đối với người nó lại phải...bằng hai mày”, ngụ ý nói: xử kiện được tính bằng tiền. Đồng tiền đo lẽ cái phải đã bị cái khác che lấp úp lên che phải, tiền nhiều lẽ phải nhiều, tiền ít lẽ phải ít. lấp mất rồi. Cái khác ở đây chính là tiền. Vậy thì giá trị tố cáo của truyện ở đây là gì? HS: tố cáo hiện tượng lẽ phải được đo bằng tiền, ai lót nhiều tiền người đó thắng. Thầy lí là người nắm cán cân công lí mà lại tham nhũng như vậy còn đâu là công bằng cho nhân dân. c. Ý nghĩa của truyện: - Truyện chủ yếu là lời phê phán quan lại tham nhũng. Rút ra ý nghĩa của truyện? - Nhẹ nhàng phê phán hai nhân vật Ngô, Cải lâm vào kiện mà mất tiền. Cải vừa mất tiền, vừa bị đánh. Họ vừa đáng thương, vừa đáng trách. III. TỔNG KẾT Ghi nhớ (sgk trang 79,80) 2. Củng cố - dặn dò: - Củng cố: cho HS thảo luận Đối chiếu hai câu truyện để khái quát những đặc sắc nghệ thuật của truyện cười? Ngắn gọn, xây dựng mâu thuẫn gây cười qua tình huống truyện bất ngờ, lời nói cử chỉ hành động nhiều nghĩa để nhân vật tự bộc lộ, chơi chữ - Dặn dò: + Về nhà chuẩn bị bài “Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa” + Tìm các câu dao mở đầu bằng thân em như...,về nỗi nhớ người yêu, cái khăn. 4 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span>