Giáo án môn Ngữ văn khối 11 - Mộ, lai tân (Hồ Chí Minh)

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TiÕt thø : 94 Tªn bµi :. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 11 n©ng cao §äc v¨n. Mé, Lai t©n (Hå ChÝ Minh) §äc thªm: Gi¶i ®i sím. A . Mục tiêu cần đạt : Giúp HS. - Thấy được vẻ đẹp của tâm hồn Hồ Chí minh: Dù hoàn cảnh khắc nghiệt đến đâu vẫn luân hướng về sự sống - Cảm nhận được bút pháp tả cảnh ngụ tình vừa cổ điển vừa hiện địa của tác giả - Thấy được thái độ, tình cảm của tác giả đối với tình trạng thối nát của bọn quan lại Trung Quốc thời Tưởng Giới Thạch . Hiểu được nghệ thuật châm biếm sâu sắc, kín đáo của bài thơ. b. phương tiện dạy học : Giáo án – sgk –sgv- tltk c . Kiểm tra bài cũ : Đọc học lòng một số bài thơ đã học - Tại sao nói Nhật kÝ trong tï lµ bøc ch©n dung tù ho¹ cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ? d. Hướng dẫn bài mới : Hoạt động của GV và HS Kiến thức cần đạt. Mé. HĐ1: GV gọi 1 HS đọc lại tiểu dẫn(đã yêu cầu đọc kỹ ở nhà). Sau đó giáo viªn nhÊn m¹nh. HĐ2: Gọi 1 HS đọc bài th¬ . Mé H : Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸c h×nh TN ®­îc miªu t¶ trong bµi th¬ ? H : Qua sự diễn tả đó em hiÓu g× vÒ t©m tr¹ng nhµ th¬?. Bµi: ( ChiÒu tèi) 1. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: - Bị bắt ở Túc Vinh , Bác Hồ bị đưa đến nhà giam huyện Tỉnh Tây. Sau đó lại bị giải đi Thiên Bảo, Bác viết 5 bài thơ, trong đó có bài thơ: “Chiều tối”. 2/ So s¸nh phiªn ©m- dÞch th¬ cã chç ch­a s¸t. - Trong phiªn ©m cã tõ “c« v©n” nh­ng b¶n dÞch th¬ l¹i chỉ viết “chòm mây trôi nhẹ” như vậy dịch thơ đã bỏ mất tõ “c«”. - Phiªn ©m “S¬n th«n thiÕu n÷ ma bao tóc” nh­ng b¶n dÞch th¬ th× l¹i viÕt “c« em xãm nói xay ng« tèi”. Tõ thiÕu n÷ thÓ hiÖn trÎ trung vµ kháe kho¾n nh­ng dÞch th¬ l¹i lµ “c« em” lµm nhÑ ®i ý cña t¸c gi¶. ë phiªn ©m kh«ng cã tõ “tèi” nh­ng dÞch th¬ thªm vµo tõ “tèi”. * Bài thơ “Chiều tối” là một bức tranh đẹp về cảnh chiÒu n¬i rõng nói. Bøc tranh cã h×nh ¶nh chim bay vÒ núi tìm chốn ngũ, có đám mây cô đơn nhè nhẹ bay trên bÇu trêi, cã ¸nh löa hång cña lß than nhµ ai chiÕu s¸ng, h×nh ¶nh c« g¸i miÖt mµi xay ng« tèi, khi ng« xay xong thì lò than đã rực hồng. Từ bức tranh thơ đó người đọc thấy được tâm hồn Bác một tâm hồn luôn hướng về sự sống và ánh sáng, một tâm hồn nhân hậu đối với con người và những niềm rung động thật tinh tế của Bác trước phong cảnh thiên nhiên. 3.T×m hiÓu bµi th¬ 2 c©u ®Çu: Bµi th¬ cña B¸c b¾t ®Çu tõ c¸nh chim lÊy tõ. Lª ThÞ V©n Hång- THPT §µo Duy Tõ Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> thế giới nghệ thuật cổ điển phương Đông trong thế giới thẩm mĩ cổ điển phương Đông hình ảnh chim bay về rừng ít nhiều có ý nghĩa biểu tượng, ước lệ diễn tả cảnh chiÒu. “QuyÖn ®iÓu quy l©m”, “Phi yÕn thu l©m” lµ những nhóm từ thường thấy trong thơ chữ Hán. Trong Thúy Kiều khi miêu tả cảnh chiều, Nguyễn Du đã điểm - Chất cổ điển và hiện đại vào bức tranh hình ảnh cánh chim bay về rừng: “Chim h«m thoi thãp bay vÒ rõng” cña bµi th¬ ChiÒu tèi ? Trong bµi th¬ “C¶nh chiÒu h«m” lµ bµ huyÖn Thanh Quan đã viết: “Ngµn mai giã cuèn chim bay mái” Vµ Huy CËn c¶m thÊy bãng chiÒu tµ nh­ sa xuèng tõ c¸nh chim ®ang nghiªng dÇn vÒ phÝa ch©n trêi: “Chim nghiªng c¸nh nhá bãng chiÒu sa” Cánh chim trong thơ xưa thường chỉ một chi tiết nghệ thuật thuần túy để gợi tả cảnh chiều và thường gợi cảm gi¸c vÒ sù xa x¨m phiªu b¹t chia l×a……cßn c¸nh chim trong thơ “Chiều tối” của Bác có đường bay và mục đích bay râ rµng “ Chim mái vÒ rõng t×m chèn ngñ”. NÕu nh­ B¸c chØ viÕt “ chim mái” th«i th× sÏ g©y c¶m giác buồn bã nhưng liền sau đó là ý “về rừng tìm chốn ngủ” thì làm cho cảm giác buồn thương tiêu tan vì cánh chim vÒ tæ Êm chø kh«ng ph¶i l¹c loµi. Nh­ vËy B¸c ®­a c¸nh chim tõ thÕ giíi siªu h×nh trë vÒ víi thÕ giíi hiÖn thực, ta bắt gặp cái nhìn đầy yêu thương trìu mến của Bác trước biểu hiện của sự sống, cảm quan nghệ sĩ của Bác là cảm quan nhân đạo. C©u th¬ thø hai lµ c©u th¬ mang ®Ëm nÐt ®­êng thi, nã rất gần gũi với những câu thơ của Lý Bạch “cô vân độc khứ nhàn”. Hình ảnh “chòm mây” cô đơn nhàn nhã trôi giữa bầu trời đã trở thành mô tuýp trong nghệ thuật thơ xưa. Nó gợi lên nỗi khắc khoải mơ hồ của con người trước cõi hư vô. Hình ảnh đó đã từng hấp dẫn bao thế hệ nhµ nho x­a. Cßn trong bµi th¬ “ChiÒu tèi”, “Chßm m©y trôi nhẹ vẫn tầng không” đã tạo nên không gian cao rộng cña c¶nh trêi chiÒu n¬i miÒn nói. BÇu trêi ch¾c lµ cao, trong xanh, Bác mà nhìn được hình ảnh chân mây cô đơn Êy. C©u th¬ g©y c¶m gi¸c phãng kho¸ng. Tãm l¹i hai c©u th¬ ®Çu rÊt §­êng thi nh­ng còng rÊt quen thuéc gÇn gòi th©n thiÕt. ChØ vµi nÐt chÊm ph¸, B¸c đã vẽ nên một tấm phong lớn làm nền cho bức tranh cảnh chiều. ở đây ta bắt gặp một tâm hồn đầy cảm xúc trước thiªn nhiªn vµ sù sèng. NÕu kh«ng cã nghÞ lùc phi thương thì làm sao Bác viết được những vần thơ hay nh­ vËy. §ã còng chÝnh lµ chÊt thÐp trong th¬ B¸c. Hai c©u th¬ cuèi cña bµi th¬ lµ bøc tranh vÒ sù sèng. Lª ThÞ V©n Hång- THPT §µo Duy Tõ Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Nếu hai câu thơ đầu Bác đã dựng nên một tấm phong lớn lµm nÒn cho bøc tranh th× hai c©u th¬ sau B¸c lµm næi bËt hình tượng trung tâm của bức tranh. Từ bút pháp cổ điển Bác chuyển sang bút pháp hiện đại. “S¬n th«n thiÕu n÷ ma bao tóc” (C« em xãm nói xay ng« tèi) Câu thơ giản dị nhưng lung linh đẹp lạ thường, phải chăng đây là sức sống của con người trong bức tranh đã tạo nên vẻ đẹp lung linh đó. Trong thơ xưa cảnh chiều thường có bóng dáng của con người nhưng lẽ loi , cô độc, hắt hiu, con người thường mang nỗi niềm khắc kho¶i: “Lom khom dưới núi tiều vài chú” (Qua §Ìo Ngang- Bµ HuyÖn Thanh Quan) “G¸c m¸i ng­ «ng viÔn ph¸ Gâ sõng môc tö l¹i c« th«n” (C¶nh chiÒu h«m- BHTQ) Còn con người trong thơ Bác là con người đấy sức sống. Chính từ “thiếu nữ” đã làm bừng lên sức sống cuả bøc tranh. Tõ h×nh ¶nh “mÊy chó tiÒu phu lom khom dưới chân níu đèo ngang, một ngư ông gác mái chèo tìm về “viễn phố”, một mục tử trở lại “cô thôn” đến hình ảnh c« g¸i xay ng« lµ mét sù kh¸c h¼n gi÷a hai ph¹m trï - Hai câu thơ cuối bài thơ nghệ thuật, giữa hai thế giới quan của hai thời đại: Mé? L­u ý ch÷ "hång" “C« em xãm nói xay ng« tèi cuãi bµi th¬ ? Xay hết lò than đã rực hồng” C« g¸i miÖt mµi xay ng« h×nh nh­ kh«ng cßn chó ý đến những gì xung quanh mình, cối xay cứ quay và khi đã xay xong “Bao túc ma hoàn” thì cô mới sực nhìn thấy “lò than đã rực hồng” lên trong đêm tối, càng làm nổi lên hình ảnh người thiếu nữ lao động trẻ trung đầy sức sống và thật đáng yêu. Bài thơ kết thúc bằng chữ: “hồng” đó cũng chính là chỗ đẹp nhất cuả bài thơ. Câu thơ cuối cuả bµi th¬ lµ c©u th¬ ®iÓm nh·n. ¸nh löa hång ®Çm Êm reo vui, hạnh phúc, cuộc sống gia đình của người lao động, ¸nh löa hång cña sù sèng, cña niÒm l¹c quan. Hai c©u th¬ cuèi cña bµi th¬ cho ta thÊy ®­îc c¸i nh×n ấm áp, trìu mến đầy thương yêu trân trọng của Bác đối với người lao động. Buổi chiều tối nơi núi rừng quanh hiu, hoang vắng lẽ ra rất buồn trước người tù bị xích bị giải đi trong cảnh gian lao vất vả, nhưng trái lại đó là tiếng reo vui. Chình ánh lửa hồng của bài thơ đã làm nên tiếng reo vui ấy, tạo cho bài thơ âm hưởng nồng ấm, đầy l¹c quan * Bµi th¬ lµ sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a bót ph¸p cæ ®iÖn vµ bút pháp hiện đại của Bác. Bố cục bài thơ cũng chính là. Lª ThÞ V©n Hång- THPT §µo Duy Tõ Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> bè côc cña bøc tranh, mét bè côc cã tÝnh chÊt cæ ®iÓn: Hai câu đầu là nấy nét chấm phá để vẽ nên cái không gian bao la cña c¶nh chiÒu lµm nÒn cho bøc tranh vµ 2 c©u th¬ sau lµ h×nh ¶nh trung t©m cña bøc tranh, h×nh ¶nh c« g¸i xay ng« vµ ¸nh löa hång bËt s¸ng. Bµi th¬ thÓ hiện tình yêu thiên nhiên tha thiết của Bác. Điều đặc biệt ë ®©y lµ c¶m quan thiªn nhiªn cña B¸c g¾n víi c¶m quan nhân đạo, cảm quan về sự sống. Bác rất yêu thiên nhiên, bao giê nh×n vµo thiªn nhiªn B¸c còng nh×n vµo sù sèng và con người với cái nhìn trìu mến đầy trân trọng, thương yªu vµ l¹c quan. §ã còng lµ chÊt thÐp trong th¬ B¸c. H§3: §äc vµ t×m hiÓu bµi th¬ Lai t©n - T×m hiÓu 3 c©u ®Çu ? Đối tượng được miêu tả ở ®©y lµ ai?. Giá trị đả kích, châm biếm cña bµi th¬ Lai t©n. - §äc vµ t×m hiÓu c©u cuèi ? - Đối tượng được miêu tả?. Lai T©n. Bµi: 1.Ba câu đầu : bút pháp tự sự nói về hành vi thường thÊy cña ba viªn quan –Ban trưởng nhà lao, một chức vụ quan trọng trong ban quản lý nhà lao lại chuyên đánh bạc- (Đánh bạc là phạm ph¸p ph¶i vµo tï) ->ThËt phi lÝ -> chøng tá quan chøc chÝnh quyÒn TưởngG.Thạch đồi bại, trắng trợn vi phạm pháp luật >pháp luật dưới chế độTưởng Giới Thạch là giả dối - Cảnh trưởng : giải người , kiếm ăn quanh -> hành động ăn hối lộ,chấn lột, ăn chặn của tù nhân là hành động bẩn thỉu , tàn nhẫn , phạm pháp đáng lên án Nguyªn t¸c:Tham th«n:nuèt tham-Tï nh©n lµ nh÷ng kÎ khốn cùng nhưng Cảnh trưởng vẫn “không tha” : Thủ pháp châm biếm kín đáo hơn - Huyện trưởng :“Chong đèn huyện trưởng làm công viÖc” -> cã 2 c¸ch hiÓu : + C¸ch hiÓu 1: ch¨m chØ lµm viÖc -> ý mØa mai kÝn đáo + C¸ch hiÓu 2 : Chong đèn hút thuốc phiện - > tố cáo sự đồi bại, vô trách nhiệm của huyện trưởng. Cả ba câu nói đến toàn bộ bọn quan lại ở nhà tù Lai Tân rÊt thèi n¸t, hoµn toµn v« tr¸ch nhiÖm Chú ý: Từ Thiên thiên( ngày ngày) -_ thường xuyên xẩy ra. Tham th«n->tham lam - Câu cuối : Trời đất Lai Tân vẫn thái bình =>Từ thái bình chính là "nhãn tự" của bài thơ cái cười mỉa mai, kín đáo => " Một chữa thái bình mà thâu tóm lại bao nhiªu viÖc trªn vèn lµ mu«n thuë cña x· héi Trung Quèc cña giai cÊp thèng trÞ . ChØ mét ch÷ Êy mµ xÐ toang tÊt c¶ sự "thái bình " dối trá nhưng thực sự là "đại loạn bên trong"( Hoµng Trung Th«ng) Tãm l¹i :. Lª ThÞ V©n Hång- THPT §µo Duy Tõ Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> - Nội dung: Tố cáo bản chất đồi bại , tham nhũng của bän quan l¹i thêi TGT. - NghÖ thuËt : Sö dông bót ph¸p hiÖn thùc kÕt hîp víi trào phúng -> đặc sắc.. Gi¶i ®i sím. §äc thªm : HĐ4: Đọc thêm : Giải đi GV hướng dẫn HS đọc và tìm hiểu hai khổ thơ trong bài sím th¬ Khổ 1: Cảnh đêm đông giá rét và người tù bị giải Khæ 2: C¶nh b×nh minh ®Çm Êm - vµ h×nh ¶nh chinh nh©n trë thµnh thi nh©n e. Hướng dẫn học ở nhà. - Häc thuéc lßng bµi th¬ - nªu c¶m nhËn ®­îc vÒ bµi th¬ - ChuÈn bÞ bµi míi TiÕng ViÖt. g. tµi liÖu tham kh¶o :. Mấy vấn đề về phương pháp tìm hiểu, phân tích thơ Hồ Chí Minh - Nguyễn Đăng M¹nh B¸c Hå Lµm th¬ vµ th¬ cña B¸c h. PhÇn bæ sung kiÕn thøc :. Lª ThÞ V©n Hång- THPT §µo Duy Tõ Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span>