Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 75: Thao tác lập luận bác bỏ

<span class='text_page_counter'>(1)</span>GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 Tuaàn:19 Tieát ppct:75 Ngày soạn:22/12/10 Ngaøy daïy:25/12/10. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN. THAO TÁC LẬP LUẬN BÁC BỎ A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT - Hs nắm được mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ. Biết cách lập luận bác bỏ trong bài văn nghị luận. B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ 1. Kiến thức: Hiểu được mục đích yêu cầu cách lập luận của thao tác lập luận bác bỏ trong bài văn nghị luận. Yêu cầu sử dụng thao tác này. Một số vấn đề xã hội và văn học. 2. Kĩ năng: Nhận diện, chỉ ra tính hợp lí, nét đặc sắc của cách bác bỏ trong các văn bản. Viết một đoạn văn bác bỏ một ý kiến bàn về văn học hay xã hội với cách bác bỏ phù hợp. 3. Thái độ: Bước đầu rèn luyện vËn dông thao t¸c lËp luËn bác bỏ trong văn nghị luận C. PHƯƠNG PHÁP: Phương thức thuyết trình, nêu vấn đề, giảng giải, hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hái gợi mở. Đàm thoại… D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra: Bài cũ, bài soạn của học sinh. 3. Bài mới:Trong văn nghị luận để bài viết (nói) có sức thuyết phục cao, người ta có nhiều phương pháp luận, nhiều thao tác nghị luận. Nắm vững những phương pháp đó là việc quan trọng khiến bài viết (nói) thành công. Nhưng trong thực tế, chúng ta có thể bắt gặp những ý kiến sai, những lời nói, bài viết lệch lạc, thiếu chính xác. Trong những tình huống ấy, ta thường trao đổi, tranh luận để bác bỏ. Một trong các thao tác lập luận bác bỏ cá mục đích gì? Yêu cầu nào? Cách thức tiến hành ra sao? Bài học hôm nay sẽ giúp các em trả lời cho vấn đề trên. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY - Cho HS tìm hiểu mục đích – I. GIỚI THIỆU CHUNG yêu cầu của thao tác lập luận so A . Mục đích – Yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ sánh 1. Kh¸i niÖm : Thao t¸c lËp luËn bá lµ c¸ch dïng lÝ lÏ dÉn chøng, TT1 : HD HS tỡm hiểu mục đớch ủuựng ủaộn, khoa hoùc, để phê phán, gạt bỏ những ý kiến sai, không chính tỏc lập luận bỏc bỏ. Nờu mục đớch xác, thieỏu khoa hoùc cuỷa moọt quan ủieồm naứo ủoự. Từ đó nêu ý kiến đúng của thao tác lập luận bác bỏ ? thuyết phục người đọc người nghe. TT2 : HD HS tìm hiểu yêu cầu: 2. Mục đích: Bác bỏ gạt đi , không chấp nhận ý kiến chưa đúng (Bác Nêu Yêu cầu của thao tác lập luận bỏ luận điểm , ý kiến không đúng …) bác bỏ ? 3. Yêu cầu: - Thái độ thẳng thắn nhưng cẩn - Nắm chắc những sai lầm quan điểm , ý kiến cần bác bỏ. Đưa ra các lí trọng , có chừng mực phù hợp lẽ và bằng chứng thuyết phục hoàn cảnh và đối tượng tranh luận - Thái độ thẳng thắn nhưng cẩn trọng , có chừng mực phù hợp hoàn cảnh - Nªu yªu cÇu cña thao t¸c lËp và đối tượng tranh luận luËn b¸c bá ? Hs lµm viÖc víi Sgk - Trích dẫn ý kiến đó một cách đầy đủ, khách quan trung thực. Làm sáng - Nªu nh÷ng c¸ch sö dông thao t¸c tỏ ý kiến đó sai ở chỗ nào? vì sao sai ? lËp luËn b¸c bá? - Coù hieåu bieát saâu saéc, lí giaûi roõ raøng, trong khi phaûn baùc gioïng vaên - Trích dẫn ý kiến đó một cách cần rắn rỏi, dứt khoát, đầy tự tin, phát hiện cái sai, thiếu khoa học của đầy đủ, khách quan trung thực. một việc làm, một quan điểm, lí lẽ nào đó. Làm sáng tỏ ý kiến đó sai ở chỗ - Cần đọc kĩ, xem xét ba yếu tố: Luận điểm; Luận cứ; Cách lập luận nµo? v× sao sai? (xem ý kiến đó sai ở chỗ nào? cần bác bỏ luận điểm? luận cứ? hay cách - HS tìm hiểu cách bác bỏ TT1 : Cho HS tỡm hiểu đoạn văn 1 lập luận? ). Tránh nói quá (phóng đại cái sai, hoặc chưa nói tới cái sai) II . Cách bác bỏ ở SGK 1. Ví dụ : TT2 : Cho HS tìm hiểu đoạn văn 2 a . Đoạn văn 1 : Viết về Nguyễn Du ở SGK Luận điểm : Nguyễn Du là một con bệnh thần kinh cần bị bác bỏ TT3 : Cho HS tìm hiểu đoạn văn 3 Lop11.com. 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 ở SGK - HD HS tìm hiểu cách thức bác bỏ. Hs nh¾c l¹i néi dung bµi häc. Cho HS luyện tập. Cho HS làm BT 1/26 - Luận điểm nào cần bác bỏ ? - Hãy đưa ra những dẫn chứng cho việc bác bỏ ? - Luận điểm nào cần bác bỏ ? - Hãy đưa ra những dẫn chứng cho việc bác bỏ ? - Luận điểm nào cần bác bỏ ? Hãy đưa ra những dẫn chứng cho việc bác bỏ ? Hãy rút ra kết luận về cách thức bác bỏ từ việc phân tích các ví dụ trên ? GV tổ chức HS lần lượt đưa ra những lí do để bác bỏ VD2 : “TruyÖn KiÒu cßn th× tiÕng ta còn. Tiếng ta còn thì nước ta cßn” (Ph¹m Quúnh) Cụ Phạm quỳnh đề cao tiếng Việt qu¶ kh«ng sai. Nh­ng luËn ®iÓm ®­a ra cã t×nh lËp lê: TruyÖn kiÒu còn đấy, nhưng thực tế nước ta đang bị thực dân Pháp đô hộ. Thực tÕ luËn ®iÓm nµy cã lîi cho thùc d©n Ph¸p lóc bÊy giê. VD3: Phạm Quỳnh đề cao cái gì? TruyÖn KiÒu? tiÕng ViÖt? hay d©n tộc? thái độ của tác giả không ®­îc minh b¹ch, râ rµng. VD4: “§äc v¨n Vò Träng Phông, thÊy phÉn uÊt khã chÞu: v× c¶m thấy tư tưởng hắc ám, căm hờn nhỏ nhen ẩn trong đó” (Nhất Chi Mai) => §Ó b¸c bá Vò Träng Phông, luËn ®iÓm cña NhÊt Chi Mai gåm ba luËn cø: H¾c ¸m; C¨m hên; Nhá nhen: Vò Träng Phông viÕt bµi, b¸c bá mét c¸ch dâng d¹c; “H¾c ¸m, cã! V× t«i lµ một người bi quan; Căm hờn cũng có, vì tôi cho rằng cái xã hội nước nhà mà không đáng căm hờn, mà lại cứ “vui vẻ trẻ trung”, trưởng gi¶, ¨n mÆc t©n thêi, khiªu vò, v.v. Như các ông chủ trương thì một lµ kh«ng muèn c¶i c¸ch g× x· héi, hai là ích kỉ một cách đáng sỉ nhôc.. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN + Tác giả đưa ra những lí lẽ và dẫn chứng xác đáng để bác bỏ luận điểm trên là không có cơ sở . Về chứng ngôn của người đồng thời với ND thì không có , còn “Những di bút của thi sĩ ” thì chỉ căn cứ vào mấy câu , mấy bài của ND nói về ma quỷ , về âm hồn thì không có cơ sở để kết luận + Để bác bỏ có sức thuyết phục , tác giả bài viết còn dẫn ra các dẫn chứng để đối sánh như Paxcan , những thi sĩ Anh Cát Lợi … + Cơ sở cuối cùng để bác bỏ là : “Kẻ tạo ra truyện Kiều” không thể là “Một con bệnh thần kinh ” b. Đoạn văn 2 : “Tiếng nước mình nghèo nàn”  luận điểm cần bác bỏ. Người viết đã chỉ ra nguyên nhân và tác hại của luận cứ trên : Là do thiếu hiểu biết về tiếng mẹ đẻ , vốn từ còn nghèo hơn cả những người phụ nữ nông dân . Tác hại của việc từ bỏ tiếng mẹ đẻ là không có tinh thần dân tộc … c. Đoạn văn 3 : Tôi hút thuốc tôi bị bệnh mặc tôi  Lập luận cần được bác bỏ. Người viết xuất phát từ thực tế và kết luận khoa học để bác bỏ : Hút thuốc không chỉ làm hại bản thân mà còn đầu độc những người xung quanh 2. C¸ch sö dông thao t¸c lËp luËn b¸c bá - Có thể bác bỏ một luận điểm, luận cứ hoặc cách lập luận bằng cách nêu tác hại, chỉ ra nguên nhân, hoặc phân tích từng khía cạnh sai lệch, thiếu chính xác của luận điểm, luận cứ, lập luận ấy - Khi bác bỏ cần diễn đạt rành mạch, sáng sủa, uyển chuyển để người có quan điểm, ý kiến sai lệch và người nghe dễ chấp nhận tin theo - Ba c¸ch: C¸ch mét: b¸c bá luËn ®iÓm. + Dùng thực tế để bác bỏ luận điểm VD2 : + Dùng phép suy luận để bác bỏ luận điểm. VD3: C¸ch hai: b¸c bá luËn cø ; - Lµ c¸ch v¹ch ra sai lÇm gi¶ t¹o trong lÝ lÏ vµ dÉn chøng ®­îc sö dung. VD4: C¸ch ba: b¸c bá c¸ch lËp luËn: B¸c bá lËp luËn lµ v¹ch ta sù m©u thuÉn không nhất quán, phi lôgic trong lập luận của đối phương. Chỉ ra sự đổi thay đánh tráo khái niệm trong qúa trình lập luận của đối phương. VD5: “Một nước không thể không có quốc hoa, Truyện Kiều là quốc hoa của ta; Một nước không thể không có quốc tuý, Truyện Kiều là quốc tuý của ta; Một nước không thể không có quốc hồn, Truyện Kiều là quốc hån cña ta” (Ph¹m quúnh) Hoa => tinh hoa; Tuý => tinh tuý; Hån => thiªng liªng => ChØ cã truyện Kiều là nhất, ngoài ra nước ta không còn gì để đáng nói! Lập luận nãi qu¸, kh«ng chÆt chÏ, mang tÝnh phiÕn diÖn! - Cụ Ngô Đức Kế đã bác bỏ cách lập luận này: “Thế thì từ Gia Long về trước, chưa có truyện Kiều, thì nước ta không quốc hoa, không quốc tuý, không quốc hồn. Thế thì văn trị vũ công (sự nghiệp dựng nước bằng pháp luật, giáo dục, quân sự) mấy triều đều là ở đâu đem đến?” III. LuyÖn tËp 1. Bµi 1: Luận điểm cần bác bỏ: - Cứng quá thì gãy .. - Thơ là những lời đẹp; Thơ là những đề tài đẹp… 2. Bài 2; Bớc-na-sô đã bác bỏ ý kiến của cô vũ nữ bằng chính cách lập luËn cña c« ta: ¤ng vµ em cã thÓ lÊy nhau (thùc tÕ, chuyÖn nµy cã thÓ x¶y ra). Song con của chúng ta sẽ thông minh như ông, xinh đẹp như em! Thì chưa có gì đảm bảo cả. Cách lập luận ấy chưa chặt chẽ, không lôgic, nên nhà viết kịch bác lại “con của chúng ta lại đẹp như tôi, thông minh như em thì đáng sợ biết bao” Lop11.com. 2.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 - Cßn nhá nhen th× thÕ nµo? T¶ thùc c¸i x· héi khèn n¹n, c«ng kích cái xa hoa, dâm đãng của bọn người có nhiều tiền, kêu ca những sù thèng khæ bÞ bãc lét, bÞ ¸p chÕ, bị cưỡng bức, muốn cho xã hội c«ng b×nh h¬n n÷a...mµ b¶o lµ nhá nhen th× h¸ dÔ D«-la, Huy-g«, Man-r«, §èt-xt«i-Ðp-ki, M. Goãcki l¹i kh«ng còng lµ nhá nhen” - Vò Träng Phông b¸c bá tõng luËn cø mµ NhÊt Chi Mai ®­a ra, để khẳng định tư tưởng tiến bộ, có tính chiến đấu đối với cuộc sống lóc bÊy giê.. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN 3. Bµi 3 ;. + Cã tiÒn: “Cã tiÒn kh«n nh­ con mµi m¹i, kh«ng tiÒn d¹i nh­ con thßng đong”; “Có tiền mua tiên cũng được, không tiền mua lược chẳng xong”. + Tiền: không mua được hạnh phúc, đời sống tinh thần, hạnh phúc, tình yªu... + Cách đặt vấn đề, dẫn chứng đưa ra không đúng , - Hãy bác bỏ những quan niệm sau: * “ không kết bạn với những người học yếu”, Quan điểm trên sai lầm: Chỉ kết bạn với người học giỏi thì người học yếu bị bỏ rơi ư ? Một tập thể muốn mạnh, tốt thì cần phải có tinh thần đoàn kết giúp đỡ nhau cùng tiến bộ chứ ? Đừng ai tự cho mình là giỏi vì mình giỏi thì còn nhiều người giỏi hơn mình nhiều. Ở đời không có ai biết tất cả và cũng không có ai dốt tất cả không biệt gì. Hãy từ bỏ quan niệm đó đi vì như thế là bạn tự cô lập mình và trở lên dốt nát đấy…… + “Hút thuốc bổ phổi, uống rượu bổ gan, rượu từ gạo mà ra, ta đây uống rượu cũng là ăn cơm, + “ Đẹp như tiên không tiền cũng ế”. +“Có tiền mua tiên cũng được, không tiền mua lược chẳng xong”. + “Nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô”. + Phải chăng bài Vội vàng của Xuân Diệu chỉ là sự thể hiện quan điểm sống gấp gáp bồng bột của tuổi trẻ ? III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC - ThÕ nµo lµ b¸c bá luËn ®iÓm ? luËn cø ? lËp luËn ? HS về nhà chuẩn bị bài thơ Hầu Trời của Tản Đà theo câu hỏi trong SGK. D. Rút kinh nghiệm…………………………………………………………………………………………………... Lop11.com. 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span>