Một số biện pháp dạy phần luyện nói cho học sinh lớp 1 có kết quả

<span class='text_page_counter'>(1)</span>S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. N¨m häc 2008 - 2009. Mét sè biÖn ph¸p d¹y phÇn luyÖn nãi cho häc sinh líp 1 cã kÕt qu¶ I. Đặt vấn đề:. Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp. Trước mục tiêu lớn của nền giáo dục Việt Nam, hệ thống giáo dục nói chung và giáo dục Tiểu học nói riêng đã được toàn xã hội quan tâm. Đảng và nhà nước ta khẳng định:" Giáo dục là quốc sách hàng đầu". Vậy muốn có hệ thống giáo dục quèc d©n ph¸t triÓn m¹nh trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ xu thÕ toµn cầu hoá, chúng ta cần có một nền tảng vững chắc đó là bậc Tiểu học, cho nên nhà nước ta đã chỉ đạo xây dựng chương trình Tiểu học mới ( Chương trình Tiểu học 2000 ) trong đó bộ môn Tiếng Việt Tiểu học có thể nói là môn học" công cụ" có tÝnh chÊt chñ c«ng mµ thø c«ng cô nµy häc sinh chØ b¾t ®Çu ®­îc häc ngay tõ líp 1. Thật vậy chương trình Tiếng Việt lớp 1 chiếm tỷ trọng 50% thời lượng dạy và học ( 11/ 22tiÕt trong 1 tuÇn ). Chương trình SGK tiếng việt 1 mới có nhiều ưu việt tập trung rèn luyện 4 kỹ n¨ng: Nghe - Nãi - §äc - ViÕt. KiÕn thøc ®­îc h×nh thµnh vµ cung cÊp qua ho¹t động giao tiếp tự nhiên của chính các em trong môi trường học tập và sinh hoạt hµng ngµy trªn líp còng nh­ ë nhµ. Muèn giao tiÕp tèt cÇn rÌn luyÖn kü n¨ng nghe, nói cho học sinh. Bởi vậy chương trình Tiếng Việt lớp 1 đã đưa phần luyện nói cho häc sinh vµo c¸c bµi häc ©m, vÇn trong kho¶ng thêi gian 5- 7 phót. §©y lµ ®iÓm ­u việt nổi trội nhất và cũng là nội dung hoàn toàn mới đối với giáo viên, học sinh. Qua 6 năm chỉ đạo thực hiện chương trình mới ở phần luyện nói bước đầu có những khó khăn nhất định song với sự cố gắng của đội ngũ giáo viên và tính ưu việt của chương trình mới đã " mở " các hướng để học sinh được luyện nói nhiều trong giờ học với các hình thức theo phương châm : " Tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh ". Học sinh thao tác, trao đổi, tranh luận và đánh giá nhận xét về một đơn vị kiÕn thøc cña bµi. C¸c em ®­îc nghe nhau nãi, nãi cho nhau nghe. D¹y luyÖn nãi tốt là rèn đức tự tin, mạnh dạn và tự nhiên đồng thời bồi dưỡng tâm hồn vui tươi, dí dỏm và ứng xử có văn hoá, lịch sự, tạo nên môi trường thân thiện trong các mối quan hệ với bạn bè, thầy cô và moi người trong cộng đồng. Tuy nhiªn trong thùc tÕ ë c¸c vïng n«ng th«n nh­ chóng t«i, trong gi¶ng d¹y, qua dù giê th¨m líp t«i thÊy cã kh«ng Ýt gi¸o viªn lóng tóng, lo l¾ng vµ thËm chÝ ng¹i d¹y tiÕt 2 cña m«n tiÕng viÖt líp 1 v× tiÕt 2 cã phÇn luyÖn nãi, sî tiÕt d¹y kh«ng thµnh c«ng. 1 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. N¨m häc 2008 - 2009. Đây là nỗi trăn trở của khá nhiều giáo viên, tôi mạnh dạn chọn đăng ký đề tài với tiêu đề: " Một số biện pháp để dạy phần luyện nói cho học sinh lớp 1. cã kÕt qu¶". II. Thùc tr¹ng:. Phần luyện nói còn quá mới lạ đối với giáo viên và học sinh nên trong khi tổ chức hoạt động dạy học phần này cả thầy và trò đều lúng túng. Có những giáo viên làm qua loa chiếu lệ cho có bước, có giáo viên thì xoay vào khai th¸c hÕt toµn bé néi dung bøc tranh thËm chÝ cã nh÷ng gi¸o viªn so¹n thµnh một bài văn hoàn chỉnh theo chủ đề của tranh viết vào giấy rồi cho học sinh đọc đi đọc lại bài nói đó của cô giáo đã định trước. - Học sinh vùng nông thôn là con em nông dân thuần nông, môi trường giao tiếp nhỏ hẹp, hơn nữa khi trẻ vào lớp 1 tham gia hoạt động học tập một cách nghiêm túc, có sự nhận xét đánh giá của cô giáo, bạn bè nên một số em còn e ngại (Sợ nói trước tập thể ), nhút nhát thậm chí có em sợ sệt cho nên đa số trẻ ngại học phần này. Chỉ có một số em khá giỏi mạnh dạn tham gia ( cả lớp chỉ có 1 đến 2 em hay phát biểu ) còn đại đa số các em ngồi nghe và nhắc lại lới nói của bạn - Vốn từ ngữ của trẻ vào lớp 1 còn nghèo nên diễn đạt ý tứ bằng lời rất khó kh¨n, vÊt v¶. - Giáo viên còn thụ động, dạy luyện nói đang lệ thuộc hoàn toàn vào gợi ý của SGV và có những giáo viên lại sa đà vào phân tích, khai thác nội dung bức tranh quá kỹ, gây sự ôm đồm, quá tải. - Gi¸o viªn d¹y cßn m¸y mãc, kh« cøng "gß" häc sinh luyÖn nãi theo ý vµ lêi của người lớn, theo "mô típ" có sẵn nên rất đơn điệu và nhàm chán. - Gi¸o viªn ch­a t¹o ®­îc t©m thÕ vµ t©m lý tèt cho trÎ khi tr×nh bµy phÇn luyÖn nãi cña m×nh cho nªn phÇn luyÖn nãi nh×n chung ch­a ®­îc tæ chøc d¹y theo tinh thÇn ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh, cho nªn viÖc ph¸t huy trÎ sö dông ngôn ngữ đời sống và phong cách giao tiếp diễn ra chưa tự nhiên. III. C¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn.. 1. Nghiên cứu kỹ bài dạy, tìm các phương án tổ chức các hoạt động lời nói tù nhiªn cho trÎ: Khêu gợi, hướng dẫn và khích lệ sự ham thích nói của trẻ về những gì các em hiểu và biết theo sự gợi ý và định hướng của giáo viên. Ch¼ng h¹n : Bài 71: Chủ đề : Chợ tết. ( Tổ chức luyện nói cặp đôi hoặc ba người ) ? Bøc tranh trong bµi vÏ c¶nh g× ? (VÏ c¶nh chî tÕt) 2 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. N¨m häc 2008 - 2009. ? Vì sao bạn biết ? ( Có bánh, mứt, kẹo, hoa đào, có người đi mua sắm đồ tết, câu đối…) ? Trong tranh b¹n nhá ®i chî tÕt víi ai? (B¹n nhá ®i chî tÕt víi mÑ hoÆc chÞ g¸i) ? Bạn đã được đi chợ tết bao giờ chưa? ( Đã được đi hoặc chưa) B¹n thÊy? Kh«ng khÝ trong nh÷ng ngµy gÇn tÕt thÕ nµo? ( §«ng vui nhén nhÞp h¬n ngày bình thường, mỗi người cảm thấy bận rộn hơn, trẻ con vui vẻ, hớn hở đón tết, cảnh vật đẹp hơn.) Hoặc giáo viên nêu cả lớp suy nghĩ và phát biểu: ? Tết đến em thích gì ? " Cho học sinh tự nói, tạo không khí giao tiếp tự nhiên thoải m¸i" ( §­îc ®i th¨m chóc tÕt «ng bµ, ®­îc nhËn tiÒn l× x×, ®­îc mÆc quÇn ¸o míi, cùng người thân đi đón người thân công tác xa về ăn tết ở quê hương, có hoa đẹp, có bánh chưng, tranh ảnh mới và hương thơm toả ấm trong gia đình…) Hay cặp khác có những câu hỏi khác xoay quanh chủ đề chợ tết ? Được đi chợ tết em thích gì? (Bóng bay, tranh ảnh, đĩa hát, đồ chơi, hoa tươi?) ? Không khí trong những ngày giáp tết như thế nào? ( Xe cộ nhiều, người đi lại nườm nượp , đông đúc…) Học sinh nói cặp đôi: ? Đi chợ tết bạn cần chú ý điều gì ? ( ATGT, cẩn thận về đồ đạc, hàng hoá của mình, không được rời người thân ) ? Tại sao chợ tết lại họp sớm hơn và tan muộn hơn? ( Đông người, hàng hoá nhiều để phục vụ mọi người ăn tết.) ? B¹n cã thÝch tÕt kh«ng ? Để đón tết vui vẻ, an toàn bạn cần làm gì ? ( Ăn uống hợp vệ sinh, không chơi trò ch¬i nguy hiÓm nh­: §èt c¸c lo¹i ph¸o, sóng diªm…) Cho häc sinh kÓ mét sè trß ch¬i nguy hiÓm cÇn tr¸nh. 2. Sö dông tranh vµ khai th¸c néi dung tranh hîp lý: Tranh vÏ trong phÇn luyÖn nãi lµ ®iÓm tùa vÒ chñ ®iÓm, v× thÕ khai th¸c néi dung tranh vẽ chỉ để giúp các em hiểu về chủ điểm từ đó mà nói đúng chủ điểm. Khi khai th¸c néi dung tranh, tuú vèn sèng cña c¸c em gi¸o viªn cã thÓ sö dông tranh vÏ trong s¸ch gi¸o khoa phãng to hoÆc tranh vÏ kh¸c cïng chñ ®iÓm nh­ng gần gũi hơn để giới thiệu. Ví dụ: Chủ đề : Tiêm chủng, uống thuốc . Cho häc sinh quan s¸t tranh trong SGK ho¹c phãng to tranh Hướng dẫn học sinh luyện nói cặp đôi . ? Trong tranh vÏ nh÷ng ai ? (B¸c sÜ , em bÐ , bµ mÑ vµ c¸c b¹n) . ? V× sao b¹n l¹i biÕt cã b¸c sÜ trong bøc tranh nµy ? ( V× b¸c mÆc ¸o tr¾ng dµi vµ ®ang tiªm cho mét b¹n trai.) ? Khi b¸c sÜ tiªm b¹n trai cã khãc nhÌ kh«ng ? ( B¹n trai kh«ng khãc mµ thÓ hiÖn rÊt ngoan khi b¸c sÜ tiªm cho). 3 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. N¨m häc 2008 - 2009. ? Còn bạn đã được tiêm chủng và đã được uống thuốc phòng bệnh khi nào chưa ? - Råi ! Tõ khi cßn nhá . - Cßn cËu ? ( M×nh còng vËy.) ? Bạn có biết tiêm chủng để làm gì không ? ( để đề phòng các bệnh như : ho gà, b¹ch hÇu, viªm gan B, viªm n·o nhËt b¶n ). ? Khi nghe thông báo có đợt tiêm chủng của Y tế ,bạn cần phải làm gì ? ( Tự giác tham gia tiªm chñng , kh«ng trèn tr¸nh , kh«ng khãc nhÌ mµ ph¶i ngoan nghe lêi bác sĩ dặn để được mẹ và bác sĩ khen giỏi.) ? B¹n h·y kÓ mét sè lo¹i thuèc ch÷a bÖnh mµ b¹n biÕt? ( Thuèc h¹ sèt, thuèc ho, thuèc c¶m, dÇu xoa…) ? Muốn có sức khoẻ tốt bạn phải làm gì ? (Tham gia tiêm chủng đầy đủ, khi bị bệnh phải đến trạm xá hay bệnh viện để khám và chữa bệnh . Khi uống thuốc cần ph¶i nghe theo chØ dÉn cña thÇy thuèc.) 3. Tổ chức các hoạt động dạy học phần luyện nói phù hợp với đối tượng häc sinh: Có thể tổ chức luyện nói theo nhóm, nói trước lớp, khuyến khích nói độc thoại. Nói trước lớp chúng ta thường tổ chức luyện nói cặp đôi. Trước hết gợi ý các khía cạnh của chủ điểm để các em lựa chọn và xung phong nói trước lớp . Khi các em nãi Gi¸o viªn gîi ý khuyÕn khÝch c¸c em nh»m m¹nh d¹n sö dông ng«n tõ cña đời sống thường nhật cho dễ hiểu, dễ nói và có phong cách tự nhiên trong giao tiếp Luyện nói theo nhóm nhỡ (4em/2bàn) để tạo tâm lý tốt cho những em hay rụt rè. Mỗi em có thể chọn một khía cạnh của chủ điểm để nói trươc các bạn chứ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lÖ thuéc hoµn toµn vµo bøc tranh. Ch¼ng h¹n : VÒ chñ ®iÓm søc khoÎ . Có em sẽ chọn các hoạt động về thể thao, có em chỉ nói về ăn uống hợp vệ sinh … Nếu các em biết nêu ra các vấn đề có chứa các âm, vần, diễn dạt gãy gọn hợp lý lµ Gi¸o viªn khuyÕn khÝch c¸c em ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, s¸ng t¹o trong häc tËp cña häc sinh. Hoặc khuyến khích các em tập nói độc thoại: Hướng các em về nhà tự kể cho người thân nghe những điều em hoặc bạn em đã nói ở trường. Trong khi dạy phần luyện nói tôi đã căn cứ vào trình độ ngôn ngữ và vốn sống của học sinh để định ra dung lượng bài nói phù hợp, tổ chức hoạt động luyện nói theo h×nh thøc linh ho¹t nh»m t¹o ra hiÖu qu¶ thiÕt thùc . VÝ dô : Chñ ®iÓm : MÑ Con. Đối với học sinh ở địa phương chúng tôi có thể tổ chức luyện nói với nội dung nh­ sau : ? Trong tranh gåm cã nh÷ng ai ? ( Cã bµ mÑ vµ em bÐ ) 4 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. N¨m häc 2008 - 2009. ? Hä ®ang lµm g× ? ( MÑ ®ang bÕ em bÐ ) ? Em bé đáng yêu như thế nào ? ( Em bé bụ bẫm, kháu khỉnh và đáng yêu) ? Bạn hãy nói về sự chăm sóc, nuôi dưỡng của mẹ đối với bé ? ( H/S khá, giỏi ) ? Tình cảm của mẹ đối với em bé như thế nào ? ( Mệ rất yêu thương em bé ) Qua các phương thức luyện nói đã nêu trên, bản thân tôi thấy rằng : Hoạt động lời nói nhằm giúp các em phát triển được lời nói tự nhiên để các em tự tin hơn trong khi giao tiếp trước mọi người, bởi vậy trong quá trình tác nghiệp tôi đã rút ra được mét ®iÒu lµ : D¹y luyÖn nãi kh«ng ph¶i lµ gi¶ng gi¶i c¸c néi dung cña chñ ®iÓm mµ là tổ chức các hoạt động lời nói tự nhiên cho học sinh, có như vậy trẻ mới ham thích nói về những gì mình biết theo sự gợi ý có tính định hướng của giáo viên. 4. Tạo môi trường giao tiếp thân thiện và không khí vui vẻ, hoà hợp trong khi d¹y . Tâm lý của học sinh tiểu học rất thích những người xung quanh cổ vũ, thích được âu yếm, gần gũi, tạo môi trường thân thiện để các em có tâm lý vững vàng trong khi thể hiện các nội dung học tập cũng như các hoạt động giao tiếp trước tập thể . NhÊt lµ khi c¸c em thÓ hiÖn thµnh c«ng c¸c lÖnh cña bµi tËp, nÕu ®­îc c« giáo hay những người xung quanh ghi nhận, khen ngợi thì sự hưng phấn trong hoạt động giao tiếp được thăng hoa, gây hứng thú trong học tập cho các em. Bởi vậy trong hoạt động luyện nói cần hạn chế tối đa việc chỉ trích, chê bai các em trước lớp. Khi các em lỡ trả lời chưa đúng giáo viên nên ôn tồn, nhẹ nhàng giúp các em söa lçi. 5. Tổ chức thi luyện nói và bình chọn người nói hay nhất. Trong tiết dạy học vần hoặc tập đọc, tôi chú trọng phần tổ chức hướng dẫn để học sinh thi nhau nói và nhận xét về cách biểu đạt của bạn, rồi tự bình chọn người nói hay nhất trong giờ học đó, với cách làm nhẹ nhàng này nhằm giúp các em được rèn c¶ kü n¨ng nãi vµ kü n¨ng nghe mét c¸ch tù nhiªn thiÕt thùc. Thực hiện tốt khâu giao tiếp một cách thường xuyên sẽ tạo được phong trào thi đua:”Nói lời hay, chọn ý đẹp “và góp phần hình thành nghi thức lời nói trong giao tiÕp h»ng ngµy, nh­ nãi cã th­a göi, biÕt nãi lêi c¶m ¬n vµ nãi lêi xin lçi trong cuéc sống, học tập, nhằm làm cho mọi người thân thiện hơn cũng như ứng xử có văn hoá h¬n. 6. Tăng cường hội thảo, rút kinh nghiệm trong phần dạy luyện nói của giáo viªn: Hàng tháng giao cho Phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn vạch kế hoạch, chỉ đạo sinh hoạt chuyên môn có hiệu quả thiết thực như mở hội thảo, dự giờ góp ý tiết dạy, lồng ghép việc đánh giá thực hiện dạy luyện nói của giáo viên trong các tiết 5 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. N¨m häc 2008 - 2009. dạy. Bản thân trực tiếp thăm lớp dự giờ và giúp đỡ giáo viên bằng việc làm cụ thể như trực tiếp dạy mẫu theo hướng giao tiếp (mời toàn thể hội đồng tham dự ). Bởi vậy sức thuyết phục cao, một điều đáng mừng là sau tiết dạy của tôi đã có nhiều đồng chí đánh giá nhận xét tốt, kể cả học sinh rất thích học bởi tiết học thoải mái vµ diÔn ra mét c¸ch tù nhiªn, c¸c em häc sinh ®­îc tr×nh bµy ý kiÕn x©y dùng bµi dưới sự gợi mở khuyến khích của cô giáo . IV. KÕt qu¶ : Với cách làm trên tôi đã đạt được một số kết quả như sau : Đến thời điểm này đã có 100% học sinh được tham gia hoạt động luyện nói, hầu hết các em đều biết cách giao tiếp . Tuyệt đại đa số các em nói được các câu đơn giản , ngay cả một số em đầu năm còn rụt rè , nhút nhát nay đã mạnh dạn và tham gia nói khá tự tin và chững chạc. Nhiều em đã hiểu được tác dụng của luyện nói là góp phần tăng thêm việc chọn lựa và sử dụng ngôn ngữ. Diễn đạt trôi chảy hơn trong sinh hoạt sao đội, khi làm toán và học các môn khác. Có cách ứng xử trong cuéc sèng , sinh ho¹t linh ho¹t vµ nh¹y bÐn h¬n . B¶ng thèng kª kÕt qu¶ nh­ sau : - Có 75% số học sinh có phong cách giao tiếp khá tốt (các em diễn đạt mạch lạc, nói đủ ý, có đầu có đuôi). Thể hiện rõ nhất là trong cuộc thi: Tuổi thơ Nam Đàn làm theo lời Bác, có nhiều em lớp 1 đã biết cách diễn đạt ý tưởng của mình lưu loát và truyền cảm . Trường có học sinh đoạt giải nhất cụm (Đó lµ em Phan Hång H¹nh ). - Có 20% số học sinh nói đủ ý, diễn đạt tươhg đối rõ ràng. - Có 5%số học sinh trả lời được những câu có nội dung đơn giản. V. Bµi häc kinh nghiÖm : 1. Người giáo viên cần xác định rõ vị trí và tầm quan trọng của việc rèn kỹ n¨ng nãi cho häc sinh . 2. Quan tâm rèn kỹ năng nói ở tất cả các môn học kể cả hoạt động ngoài giờ lªn líp. 3. RÌn kü n¨ng nãi kh«ng chØ b»ng ng«n ng÷ mµ ph¶i kÕt hîp c¶ cö chØ, ®iÖu bé vµ c¸c thiÕt bÞ d¹y häc . 4. Người dạy phải biết vận dụng linh hoạt các phương pháp và hình thức dạy họcphù hợp với từng đối tượng học sinh . 5. Khi đã xây dựng được kỹ năng giao tiếp cần chỉ đạo để giữ vững kỹ năng nói tốt trên mọi phương diện . 6 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. N¨m häc 2008 - 2009. VI. KÕt luËn Qu¸ tr×nh d¹y häc nãi chung , d¹y luyÖn nãi cho häc sinh líp 1 nãi riªng cã một vị trí hết sức quan trọng . Đó là cơ sở ,nền móng ban đầu giúp con người thể hiện tư tưởng và khả năng giao tiếp . Dạy luyện nói cho học sinh tức là giúp các em phát triển ngôn ngữ trong giao tiếp phù hợp lứa tuổi để các em có cuộc sống tự tin, tốt đẹp hơn.Bởi trong quá trình giao tiếp giúp các em nghe , đọc và hiểu được các nội dung văn bản cũng như các đơn vị lời nói trong hoàn cảnh giao tiếp tự nhiên . Hình thành nền tảng ban đầucho việc học đọc , học viết trên cơ sở vốn tiếng việt đã có sẵn . Đối với học sinh tiểu học có được kỹ năng nói, tâm thế nói mạnh dạn , tự nhiên chính là phương tiện giúp các em lĩnh hội kiến thức một cách vững chắc,là hành trang để các em tư tin bước vào cuộc sống . Bởi vậy , ngay từ lớp 1 chúng ta cần quan tâm đến việc rèn kỹ năng nói trong tất cả các môn học , nhất là môn tiếng việt ,rèn kỹ năng giao tiếp như là một giá trị khoa học của loài người , không những thÕ mµ c¸c em cßn ý thøc ®­îc lêi nãi cña m×nh vµo t×nh huèng giao tiÕp trong tõng hoàn cảnh cụ thể đồng thời làm cho các em nắm vững môn tiếng việt – di sản quí báu của dân tộc mà cha ông đã để lại cho chúng ta , như Bác Hồ đã từng nói : “ Tiếng nói là thứ của cải vô cùng lâu đời và vô cùng quí báu của dân tộc, chúng ta ph¶i gi÷ g×n nã lµm cho nã phæ biÕn vµ réng kh¾p" .Trªn ®©y lµ nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ cña t«i trong phÇn d¹y luyÖn nãi cho häc sinh líp 1.RÊt mong sù gãp ý bæ cøu của hội đồng khoa học các cấp.Xin chân thành cảm ơn! Hoµn thµnh , th¸ng 4 n¨m 2009.. 7 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>