Giáo án môn Ngữ văn khối 11 - Nghĩa của câu

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH KHOA: NGỮ VĂN . Bài dự thi:. VIÊN PHẤN XANH. GVHD : NGUYỄN PHƯỚC BẢO KHÔI SVTH : LẠI THỊ NGUYỆT LỚP : 3A- MSSV: 34601073. TP. HỒ CHÍ MINH, THÁNG 11/2010. 1 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> NGHÓA CUÛA CAÂU.  A. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC: Giuùp HS:  Hiểu được khái niệm “nghĩa sự việc”, “nghĩa tình thái” – hai thành phaàn nghiaõ cuûa caâu.  Bieát vaän duïng hieåu bieát veà nghóa cuûa caâu vaøo vieäc phaân tích vaø taïo laäp vaên caâu. B. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN  SGK & SGV  Thieát keá baøi hoïc C. CÁCH THỨC TIẾN HAØNH TV: Gợi ý, thảo luận, trả lời câu hỏi, BT thực hành. D. TIEÁN TRÌNH BAØI DAÏY: Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số: KT baøi cuõ: Giới thiệu bài mới : Trong giao tiếp, nghĩa của câu được mọi người cảm nhận theo thói quen , kinh nghiệm. Bài học này giúp ta nhận thức một cách có cơ sở khoa học về vấn đề quen thuộc đó. Hoạt động của GV & Yêu cầu cần đạt HS I. Nghĩa sự việc & nghĩa tình thái HS quan sát ngữ liệu 1. Ngữ liệu: & neâu nhaän xeùt veà Cùng biểu hiện một sự việc duy nhất caùc thaønh phaàn nghóa nhưng thái độ, sự đánh giá của người nói cuûa caâu ? trong 3 caâu khaùc nhau. (1a) Phải trả những nghìn rưỡi phơ răng […]  Giá nghìn rưỡi phơ răng đối với ngưới nói laø cao (1b) Chỉ phải trả nghìn rưỡi phơ răng […]  Giá nghìn rưỡi phơ răng đối với ngưới nói laø thaáp (1c) Phải trả những nghìn rưỡi phơ răng […] đấy.. 2 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Hai thaønh phaàn nghóa caên baûn cuûa caâu ?. Mấy loại nghĩa tình thaùi ? Nghĩa tình thái hướng về sự việc là gì ? Phaân bieät caùc nghóa tình thái về sự việc ?.  Giá nghìn rưỡi phơ răng đối với ngưới nói là cao & muốn người đối thoại đặc biệt löu taâm. 2. Hai thaønh phaàn nghóa cuûa caâu  Nghĩa sự việc: thành phần nghĩa phản ánh sự tình;  Nghóa tình thaùi : thaønh phaàn nghóa phaûn ánh thái độ , sự đánh giá của người nói đối với sự việc , hay đối với người đối thoại. II. Một số loại nghĩa tình thái quan trọng 1. Nghĩa tình thái hướng về sự việc  Là loại nghĩa tình thái thể hiện thái độ & sự đánh giá của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.  Bao goàm: o Nghĩa tình thái chỉ sự việc đã xảy ra hay chöa xaûy ra.  Hắn vẫn phải doạ nạt hay là giật cướp .  Sự việc “doạ nạt” “ giật cướp”đã xaûy ra.  Hắn nhặt một hòn gạch vỡ, toan đập đầu.  Sự việc “đập đầu” chỉ mới là dự ñònh.  Neáu laøm con chaùu maø queân gia phoå, thời chắc là con cháu bất hiếu.  Các sự việc có liên quan đều chỉ là giả thiết, chứ không phải là hiện thực  Thöa thaày, giaù maø con khoeû khoaén, thì con chaû daùm keâu.  Neâu giaû thieát nhö caâu treân & coù theâm sắc thái ao ước.. 3 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Chuù thích: đạo lí : thuật ngữ có nghĩa rộng : những khaùi nieäm : boån phaän, nghóa vuï, traùch nhieäm, … & những khái niệm : sự cho phép, sự ra lệnh  câu cầu khiến được cho là chỉ sự việc được nhận thức như là một đạo lí.. o Nghóa tình thaùi chæ khaû naêng xaûy ra của sự việc.  […] chắc chắn mợ Du đã chết và những cảm tường về mợ chỉ càng thaám thía, teâ taùi trong taâm hoàn toâi […]  Những đàn chim sáo, chim chìa vôi, cheøo beûo, chích choeø, chaøo maøo, tu hú, vít vịt, … hình như đã tản mát ra bốn phương trời mất tăm vào vô định.  May ra ñoâi ba nôi coù phong traøo troàng tre chaén soùng ven trieàn ñeâ …  chắc chắn, hình như, May ra đều chỉ khả năng xảy ra của sự việc , tuy có thang baäc cao xuoáng thaáp : chaéc chaén > hình nhö -> May ra o Nghĩa tình thái chỉ sự việc được nhận thức như một đạo lí  [ Tôi sống với Cửu Trùng Đài, chết cũng với Cửu Trùng Đài ]. Tôi không thể xa Cửu Trùng Đài một bước.  không thể chỉ một nghĩa vụ , một sự việc được nhận thức như một đạo lí.  Lưu ý: cần xét đến ngữ cảnh + [Theo lời cha tính đó thì cha còn soáng cuõng nhö cha cheát]. Phaûi giấu tên giấu họ hoài, con đến thaêm cha cuõng phaûi nuùp leùn, không dám đến chán chường.  Phải :biểu thị sự tất yếu về nhận thức – nghĩa tình thái chỉ khả năng xảy ra của sự việc. + Cha tính phải làm như vậy mới xong, con phải nghe lời cha mà trở veà ñi.  phải : chỉ một sự tất yếu về mặt 4 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> nghĩa vụ – nghĩa tình thái chỉ sự việc được nhận thức như một đạo lí. Nghĩa tình thái hướng 2.Nghĩa tình thái hướng về người đối thoại về người đối thoại ?  Là loại nghĩa tình thái thể hiện thái độ, sự đánh giá của người nói đối với người đối thoại. Sự biểu đạt của nghĩa  Biểu đạt nhờ các từ ngữ tình thái cuối câu. tình thái về người đối  Vd: thoại ? o Cả các ông các bà nữa, về đi thôi chứ ! o Cả các ông các bà nữa, về đi thôi nhỉ !  Đều thúc giục dân làng đi về. Nhưng + chứ -> có ý cho là họ chần chừ, chöa chòu veà – thuùc giuïc; + nhỉ -> tranh thủ sự đồng tình của hoï & caû saéc thaùi thaân maät. o Khoán naïn … OÂng giaùo ôi ! … Noù coù bieát Chuù yù phaân bieät gì ñaâu ! những trường hợp dễ  Đâu -> nhấn mạnh sự việc chưa xảy ra – laãn nghĩa tình thái hướng về sự việc. Sgk tr.24, 25 III. Luyeän taäp Baøi taäp 1 Xaùc ñònh nghóa tình thaùi 1. Traêm laïy meï, con cam chòu toäi cuøng meï. (Sôn Haäu)  Nghĩa tình thái / sự việc chưa xảy ra 2. Nhưng hương ổi thu về vẫn cứ bay sang. (N.Phan Haùch)  Nghĩa tình thái / sự việc đã xảy ra. 3. Tôi liền gật đầu, chạy vút đi. (Mợ Du – N.Hoàng)  Nghĩa tình thái / sự việc xảy ra đồng thời.  2 câu trên :cùng chỉ sự việc đã xảy ra nhưng vẫn -> hàm ý trái ngược với một sự việc nào đó … ; liền -> hàm ý xảy ra ngay. 5 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> sau 4. Tao không thể là người lương thiện nữa.  Nghóa tình thaùi / chæ khaû naêng xaûy ra cuûa sự việc. 5. Hàng xóm phải mộ bữa điếc tai, nhưng có lẽ trong bụng họ thì hả: xưa nay họ mới chỉ được nghe bà cả, bà hai, bà ba, bà tư nhà cụ bá chửi người ta, bây giờ họ mới được nghe người ta chửi lại cả nhà cụ bá.  Nghóa tình thaùi / chæ khaû naêng xaûy ra cuûa sự việc. 6. Trời nắng lắm nên đường vắng.  Nghĩa tình thái / sự việc được nhận thức như một đạo lí. 7. Những bận rộn tẹp nhẹp, vô nghĩa lí nhưng không thể không nghĩ tới, ngốn một phần lớn thì giờ của hắn.  Nghĩa tình thái / sự việc được nhận thức như một đạo lí.  2 câu trên : Vừa có nghĩa tình thái chỉ sự việc, vừa có nghĩa tình thái chỉ khả năng xảy ra sự việc. 8. Ta sẽ xây một đài vĩ đại để tạ lỏng tri kỉ.  Nghĩa tình thái / sự việc chưa xảy ra Bài tập 2 Tìm sự khác biệt về nghĩa tình thái 1. Mất & chắc : Hướng tới sự việc. a. Trời mưa mất !  Mất -> phỏng đoán về nguy cơ chöa chaéc chaén xaûy ra. Ñaây coøn là sự đánh giá tiêu cực nên không đi với những trường hợp tích cực. b. Trời mưa chắc ?  Chắc -> phỏng đoán về một sự. 6 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> việc còn nửa tin, nửa ngờ – không hàm ý tiêu cực hay tích cực, có thể đi với cả hai. 2. Nhỉ & mà: Hướng tới sự việc a. Xong roài nhæ !  Nhỉ -> phỏng đoán khả năng sự vieäc xaûy ra chöa chaéc chaén b. Xong roài maø !  Mà -> khẳng định một sự việc để đáp lại một thái độ nghi ngại.  Löu yù : neáu trong caâu caàu khieán có mà -> hàm ý năn nỉ & có sự trái ngược với ý muốn của người nói với thực tế. 3. Nhỉ & mà: hươnùg tới người đối thoại. a. AÊn roài nhæ !  Nhæ -> thaân maät, tin chaéc vaøo nhận định của mình, có ý chờ sự đồng tình của người nghe về nhận định đó. b. AÊn ñi maø !  Mà -> Hướng tới người đối thoại, thúc giục. Cuûng coá: Bác ấy thưởng cho em tôi ba cuốn sách. Tìm cách biểu hiện nghĩa tình thái cho trước. 1. Nghĩa tình thái chỉ sự việc đã xảy ra : 2. Nghĩa tình thái chỉ sự việc chưa xảy ra: 3. Nghĩa tình thái chỉ khả năng xảy ra sự việc : 4. Nghĩa tình thái chỉ sự việc được nhận thức như một đạo lí: 5. Nghĩa tình thái chỉ số lượng vật thưởng là nhiều: 6. Nghĩa tình thái chỉ số lượng vật thưởng là ít: Dặn dò chuẩn bị bài mới: VỘI VÀNG. 7 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>