Giáo án môn Ngữ văn 11 - Thực hành phép tu từ ẩn dụ và hoán dụ

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Giaùo aùn 10 (cô baûn). Trường THPT Lấp Vò 3. I/ Muïc tieâu baøi hoïc: Giuùp Hs: 1. Củng cố và nâng cao kiến thức về hai phép tu từ ẩn dụ và hoán dụ. 2. Có kỹ năng phân tích và sử dụng hai phép tu từ nói trên. 3. Bồi dưỡng cảm xúc thẩm mỹ qua bài thực hành. II/ Chuaån bò: 1/ Giáo viên: Nghiên cứu tài liệu + Sọan giáo án 2/ Học sinh: SGK + Sọan bài trước khi lên lớp. III/ Phương pháp: Vấn đáp, nêu câu hỏi, thảo luận nhóm trả lời,… IV/ Tieán trình daïy hoïc: 1/ Ổ n định lớp: 2/ Kieåm tra baøi cuõ: (4’) Baøi : HOAØNG HẠC HLÂU TỐNG MẠNH HẠO NHIÊN …. 3. Bài mới: 3.1/ Vào bài: Aån và hoán dụ là hai biện pháp tu từ quen thuộc trong văn chương xưa nay, tạo nên những hiệu quả thẩm mĩ đặc sắc, ở THCS, các em đã được học về hai biện pháp tu từ trên. Hôm nay, chúng ta sẽ ôn lại các kiến thức đã học và làm các bài tập củng cố. 3.2/ Nội dung bài mới:. TG 19’. HÑ CUÛA GV HÑ1: HD TÌM TIEÅU ÔN TẬP KIẾN THỨC VAØ THỰC HAØNH VỀ AÅN DUÏ.  . AÅn duï laø gì. Ẩn dụ ngôn ngữ và aån duï ngheä thuaät coù gì khaùc nhau.  Có mấy loại ẩn dụ thường gặp.  Haõy chæ ra vaø phaân tích phép ẩn dụ ở bài tập1 muïc I, trang 135. (CHO HS THAÛO LUAÄN NHOÙM, 4 NHOÙM) + Nhoùm 1, baøi taäp 1 + Nhoùm 2, baøi taäp 2 : Caâu 1,2 + Nhoùm 3, baøi taäp 2: Caâu 3,4,5 +Nhoùm 4: Baøi taäp 4  Những từ thuyền, bến, cây đa, con đò không chæ laø thuyeàn beán maø coøn Giaùo vieân Phan Minh Nghóa. HÑ CUÛA HS  HS thực hiện theo yêu caàu.  HS trả lời bài tập 1 theo hướng dẫn của GV.  K/n: Là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác do có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.  Ẩn dụ ngôn ngữ: là hình thức chuyển đổi tên gọi (gọi tên lại, định danh lại) cho sự vật, hiện tượng trên cơ sở so sánh ngầm, trong đó các sự vật, hiện tượng có thể giống nhau về vị trí, hình thức, chức naêng, caûm giaùc. VD: coå chai, chaân baøn,...; ñinh oác, laù phoåi,tay quay,...; rượu nặng,...  AÅn duï ngheä thuaät: Laø bieän pháp tu từ ngữ nghĩa nhằm xây dựng hình tượng thẩm mĩ (ko chæ goïi teân laïi maø quan trọng hơn là gợi ra những liên tưởng có liên quan chủ yếu Lop11.com. NOÄI DUNG. I. AÅN DUÏ: 1. Caùc khaùi nieäm: a/ Aån duï: b/ Aån dụ ngôn ngữ c/ Aån duï ngheä thuaät d/ Các loại ẩn dụ 2. Baøi taäp 1 - 135 a/ Caâu (a): Thuyền ơi có nhớ bến chăng Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền - Thuyền : ẩn dụ chỉ người con trai trong xã hội phong kiến, thuyền đi đến beán naøy heát beán khaùc. - Beán : aån duï chæ taám loøng thuyû chung son sắt của người con gái, bến nước cố ñònh. b/ Caâu (b): - Caây ña beán cuõ : Chæ mqh gaén boù maät thiết nhưng giờ phải xa nhau. - Thuyền và con đò : đều là dụng cụ để chuyên chở trên sông. - Beán vaø beán cuõ : Ñòa ñieåm coá ñònh - So sánh sự khác nhau : 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Giaùo aùn 10 (cô baûn). Trường THPT Lấp Vò 3. mang nội dung ý nghĩa đến đời sống tình cảm của con + Thuyền và bến ở câu 1: chỉ 2 đối khác. Nội dung ý nghĩa ấy người). tượng là chàng trai và cô gái. VD: con coø aå n duï chæ ngườ i laø gì. + Bến đò ở câu 2 : là con người gắn noâng daân trong ca dao,.... . Thuyeàn vaø beán caâu (1) với cây đa bến cũ, con đò ở câu (2) có gì khác nhau. GV: choát yù.. .  Phân loại: + Ẩn dụ hình thức. + AÅn duï phaåm chaát. + Ẩn dụ cách thức. + Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác..  HS ghi nhaän.. Tìm vaø phaân tích aån dụ ở câu (1), (2), (3), (4),  Câu (1): Lửa lựu: hoa (5) trong sgk Ngữ văn 10 lựu đỏ chói như lửa.  Caâu (2): Laøm thaønh taäp I trang 135 -136. người: con người mới sống trong độc lập tự do, biết làm chủ cuộc đời mình.  Caâu (4): - Thác: chỉ những gian khổ trong cuoäc soáng maø con người phải đối mặt. - Thuyền: cuộc đời con người đang vượt qua gian khoå, khoù khaên.  Caâu (5): - Phuø du: chæ kieáp soáng troâi nổi, phù phiếm, sớm nở tối taøn. - Phù sa: cuộc sống mới, cuộc sống màu mỡ đầy triển vọng tốt đẹp của con người.. 17’. bó qhệ với nhau nhưng vì đk nào đó phaûi xa nhau.. 3.Baøi taäp 2 – sgk: (trang 135 – 136). (1) Lửa lựu- ẩn dụ hình thức chỉ hoa lựu đỏ chói như lửa. (2) Vaên ngheä ngoøn ngoït- aån duï boå sung chỉ văn chương lãng mạn, thoát li đời sống, ru ngủ con người. - Sự phè phỡn thoả thuê- ẩn dụ hình thức chỉ sự hưởng lạc. - Cay đắng chất độc của bệnh tật- ẩn dụ hình thức chỉ sự bi quan, yếm thế. - Tình cảm gầy gò- ẩn dụ hình thức chỉ tình caûm caù nhaân nhoû beù, ích kæ. (3) Giọt - ẩn dụ bổ sung chỉ vẻ đẹp của tieáng chim, cuûa muøa xuaân,cuoäc soáng; chæ thaønh quaû cuûa caùch maïng, cuûa công cuộc xây dựng đất nước. (4) Thác- ẩn dụ hình thức chỉ những khoù khaên, gian khoå cuûa nhaân daân ta trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước. - Thuyền- ẩn dụ hình thức chỉ sự nghieäp caùch maïng chính nghóa cuûa nhaân daân ta. (5) Phù du- ẩn dụ tượng trưng chỉ kiếp GV: choát yù.  Ghi nhaän. soáng nhoû beù, quaån quanh, beøo boït, voâ nghóa. - Phù sa- ẩn dụ tượng trưng chỉ cuộc sống mới tươi đẹp.  Hs trao đổi, suy nghĩ trả 3. Bài tập 3 –trang 136 Baøi taäp 3 – sgk - 136 lời. Hs khác cho ý kiếnù. Yeâu caàu: GV: định hướng Hs tìm - So sánh hai sự vật, tìm sự giống hieåu. nhau. - Dùng tên gọi của sự vật này gọi tên  Ghi nhaän. sự vật khác. - Ví dụ: “cánh cửa”: chỉ sách báo. Giaùo vieân Phan Minh Nghóa. Lop11.com. 2.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Giaùo aùn 10 (cô baûn) “Thư viện nhà trường có rất nhiều saùch baùo. Chuùng em raát naâng niu vaø quý mến những cánh cửa nhỏ dẫn vào con đường đời như thế.”. Trường THPT Lấp Vò 3. HÑ2: HD HS OÂN TAÄP LAÏI KIEÁN THỨC HOÁN DỤ VAØ LAØM BAØI TAÄP - Hoán dụ là gì?. - Phân biệt hoán dụ ngôn ngữ và hoán dụ nghệ thuaät? Cho HS thaûo luaän nhoùm, 4 nhoùm nhö treân. (2 baøi taäp – sgk). . Sử dụng cụm từ “đầu xanh, má hồng”, Nguyeãn Du muoán aùm chæ ai.  Tác giả sử dụng từ “áo xanh, áo nâu” để chỉ ai.  Làm thế nào để hiểu đúng một đối tượng khi nhà thơ đã thay đổi tên goïi.  Có mấy loại hoán dụ thường gặp. GV: choát yù.. . Hoán dụ được thể hiện ở những từ ngữ nào trong đoạn thơ.  Ẩn dụ được thể hiện ở những từ ngữ nào trong đoạn thơ? Nó dùng để chỉ ñieàu gì.  Điểm tương đồng của hai sự vật này là gì?. Giaùo vieân Phan Minh Nghóa.  K/n: Là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của sự vật, hiện tượng, khaùi nieäm coù quan heä gaàn guõi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự vật.  Hoán dụ ngôn ngữ: Là phương thức chuyển đổi tên gọi trên cơ sở của các mối quan hệ đi đôi giữa bộ phậntoàn thể, vật chứa- vật bị chứa, dấu hiệu sự vật- sự vật, cái cụ thể- trừu tượng.  Hoán dụ nghệ thuật: + Là phương thức chuyển đổi tên gọi trên cơ sở của các mối quan hệ đi đôi giữa bộ phậntoàn thể, vật chứa- vật bị chứa, dấu hiệu sự vật- sự vật, cái cụ thể- trừu tượng. + Xây dựng hình tượng thẩm mĩ về đối tượng đã nhận thức.  Phân loại: + Hoán dụ lấy bộ phận chỉ toàn thể. + Hoán dụ lấy vật chứa đựng gọi vật bị chứa đựng. + Hoán dụ lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật. + Hoán dụ lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng..  HS ghi nhaän.  HS trả lời. - Hoán dụ: Thôn Đoài thôn Đông: chỉ hai người ở hai thoân.  lấy nơi ở để chỉ con người. - AÅn duï: “cau thôn Đoài, giầu không thôn nào”: những người ñang yeâu nhau.. Lop11.com. II. HOÁN DỤ 1. Caùc khaùi nieäm: a/ Khaùi nieäm hoùan duï b/ Hoán dụ ngôn ngữ c/ Hoán dụ nghệ thuật d/ Phân loại 2. Baøi taäp 1 – sgk 136 - 137. - Đoạn trích 1: Đầu xanh đã tội tình gì Má hồng đến quá nửa thì chưa thôi + Đầu xanh : lấy tên đối tượng này để gọi đối tượng kia dựa vào sự tiếp caän: chæ tuoåi treû + má hồng: chỉ người con gái đẹp  dùng để chỉ Thuý Kiều - Đoạn trích 2: Áo nâu liền với áo xanh Nông thôn liền với thị thành đứng lên + Áo nâu : Người nông dân + aùo xanh: Coâng nhaân - Để hiểu đúng một đối tượng khi nhà thơ đã thay đổi tên gọi: Phải xác định cho được mối quan hệ gần gũi, tiếp cận giữa các đối tượng VDï: Quan hệ bộ phận – toàn thể, trang phục – con người, nơi ở - người ở…. 3. Baøi taäp 2: a/ Caâu a: Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông Cau thôn Đoài nhở trầu không thôn naøo - Hoán dụ: Thôn Đoài thôn Đông: chỉ hai người ở hai thôn.  lấy nơi ở để chỉ con người. - Ẩn dụ: “cau thôn Đoài, giầu không thôn nào”: nhữg người đang yêu nhau.  tương đồng: tình cảm thắm thiết, 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Giaùo aùn 10 (cô baûn) gắn bó khăng khít như màu đỏ thắm cuûa cau vaø traàu hoàa quyeän. b/ Caâu b: So saùnh - Câu thơ: “Thôn Đoài … thôn Đông”: dùng những hình ảnh hoán dụ. - Caâu thô: “Thuyeàn ôi… chaêng”: duøng những hình ảnh ẩn dụ.. Trường THPT Lấp Vò 3. . 2’. So saùnh caâu thô: “Thôn Đoài … thôn Đông” với câu thơ: “Thuyền ơi… chaêng”.  Qua caùc baøi taäp trên, em hãy nêu các bước tìm vaø phaân tích bieän phaùp tu từ ẩn dụ và hoán dụ.. . GV: choát yù.. 4. Baøi taäp 3: veà nhaø..  Hs ghi nhaän.. * Ghi nhớ: Các bước tìm và phân tích biện pháp tu từ ẩn dụ và hoán dụ: - Tìm từ ngữ có chứa phép tu từ ẩn dụ hoặc hoán dụ. - Xaùc ñònh noäi dung haøm aån. - Xác định giá trị biểu đạt.. V/ Cuûng coá, vaän duïng vaø daën doø: (2’) 1/ Củng cố -vận dụng: Kiến thức về ẩn dụ và hóan dụ? 2/ Daën doø: + Veà hoïc thuoäc baøi thô, laøm caùc baøi taäp coøn laïi. Chuaån bò cho tieát traû baøi vieát soá 3. VI/ Đánh giá và rút kinh nghiệm tiết dạy sau: ………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………... Giaùo vieân Phan Minh Nghóa. Lop11.com. 4.

<span class='text_page_counter'>(5)</span>