Chủ đề tự chọn theo chương trình chuẩn Ngữ văn 10 cả năm

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Chủ đề tự chọn theo chương trình chuÈn Ng÷ V¨n 10 C¶ n¨m häc : 24 tiÕt Häc k× I: 13 tiÕt ; Häc k× II: 11 tiÕt. N¨m häc: 2009 – 2010. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Chủ đề 1: Văn bản văn học và cách đọc hiểu v¨n b¶n v¨n häc. Mét sè kiÕn th­c cÇn thiÕt để đọc hiểu văn học dân gian và văn học trung đại. TiÕt 1. (4 tiÕt). V¨n b¶n v¨n häc. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp hs:- HiÓu ®­îc thÕ nµo lµ v¨n b¶n v¨n häc theo quan niÖm ngµy nay. - Nắm được cấu trúc của văn bản văn học với các tầng: ngôn từ, hình tượng, hàm nghÜa. - Vận dụng những hiểu biết nói trên để tìm hiểu tác phẩm văn học. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy trß: - Sgk, sgv vµ mét sè tµi liÖu tham kh¶o. - Hs đọc trước bài học - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức phát vấn- đàm thoại, làm bài tập nhËn diÖn c¸c kiÕn thøc lÝ thuyÕt. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò. 3. Bµi míi: * Giới thiệu bài mới: hàng ngày, chúng ta đợc tiếp xúc, đọc nhiều loại văn bản: miêu tả, tự sự, thuyết minh, nghị luận,... trong đó, có 1 số văn bản đợc gọi là văn bản văn học (VBVH). Vậy VBVH là gì? Bài học hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu các tiêu chí để xác định. Hoạt động của thầyvà trò. Nội dung cần đạt. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> GV: Em hiÓu thÕ nµo lµ v¨n b¶n v¨n häc?. I. ThÕ nµo lµ v¨n b¶n v¨n häc?. HS: Tr¶ lêi theo sù hiÓu biÕt. 1. VBVH lµ nh÷ng v¨n b¶n ®i s©u ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan vµ kh¸m ph¸ thÕ giíi Gv nhận xét, bổ sung: Những chủ đề như tình tình cảm và tư tưởng, thỏa mãn nhu cầu thẩm yêu, hạnh phúc, băn khoăn, đau khổ, khát mĩ của con người. vọng vươn đến Chân - Thiện - Mĩ,... thường trë ®i trë l¹i víi nh÷ng chiÒu s©u vµ s¾c th¸i kh¸c nhau. VD: TruyÖn ng¾n Bøc tranh (NguyÔn Minh Ch©u)  suy ngÉm vÒ con người và nghệ thuật chân chính. Đọc bài thơ Bài thơ tình của người thủy thủ (Hà Nhật): §ªm nay, khi tr¨ng mäc Tµu anh sÏ nhæ neo Em đừng hỏi V× sao anh ra ®i Cũng đừng hỏi Ch©n trêi xa cã g× kªu gäi Anh biÕt Nếu ở chân trời có đảo trân châu Hay ë biÓn xa Cã nô hoa thÇn t×m ra h¹nh phóc Hay có người gái đẹp M«i hång nh­ san h« Còng kh«ng thÓ KhiÕn anh xa ®­îc em yªu Nh­ng em ¬i Nếu có người trai chưa từng qua bão tố Chưa từng vượt qua thử thách gian lao LÏ nµo xøng víi t×nh em?  quan niÖm t×nh yªu thñy chung vµ c¸ch 2. VBVH ®­îc x©y dùng b»ng ng«n tõ nghÖ sèng m¹nh mÏ... thuật có tính hình tượng, tính thẩm mĩ cao, tÝnh hµm sóc, ®a nghÜa.. - VH lµ h×nh ¶nh chñ quan cña thÕ giíi kh¸ch quan. Hiện thực khách quan đã được nhà văn nhËn thøc, t¸i t¹o, nhµo nÆn, h­ cÊu theo nguyên tắc điển hình hóa để xây dựng hình tượng nghệ thuật. Thế giới VH là “thế giới tư tưởng, tình cảm nén chặt và luôn tiềm tàng kh¶ n¨ng bïng næ c¶m xóc”. VD: Xây dựng hình tượng Chí Phèo  Nam Cao kh¸i qu¸t hiÖn thùc XH n«ng th«n VN trước cách mạng: 1 bộ phận cố nông cùng khổ để tồn tại đã sa vào con đường lưu manh hãa.... 3. VBVH được xây dựng theo 1 phương thức riêng- nói cụ thể hơn là mỗi VBVH đều thuộc về 1 thể loại nhất định và theo những quy ước, cách thức của thể loại đó.  Tuy nhiªn VBVH ko chØ lµ nh÷ng biÖn ph¸p, nh÷ng kÜ x¶o ng«n tõ mµ lµ 1 s¸ng t¹o tinh thÇn cña nhµ v¨n.. II. CÊu tróc cña VBVH: Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> -VD: Nh÷ng tõ l¸y liªn tiÕp: Lo¾t cho¾t, xinh xinh, tho¨n tho¾t……vµ víi ©m thanh cña nã gợi sự tươi trẻ, hồn nhiên, tinh nghịch. ChÝnh v× vËy ta cÇn ph¶i chó ý ®Ðn ng÷ ©m vµ ng÷ nghÜa. => Tầng ngôn từ là bước 1 cần vượt qua để đi s©u vµo chiÒu s©u cña v¨n b¶n. - Tầng hình tượng của VBVH được tạo nên nhê nh÷ng yÕu tè nµo? VD?. - TÇng hµm nghÜa lµ g×? VD? GV chèt: §äc v¨n b¶n mµ kh«ng hiÓu hµm nghÜa kh¸c nµo ta biÕt tªn, biÕt mÆt mét người mà không hiểu được phần sâu thẳm t©m hån hä. 1. Tầng ngôn từ- từ ngữ âm đến ngữ nghĩa: - Ngữ nghĩa:+ Nghĩa tường minh.VD: con chã sãi, mïa xu©n,... + NghÜa hµm Èn. VD: lßng lang d¹ sãi, tuæi xu©n,... - Ng÷ ©m: VD: Tµi cao phËn thÊp chÝ khÝ uÊt Giang hồ mê chơi quên quê hương. (T¶n §µ)  C1 nhiÒu thanh tr¾c sù bÕ t¾c, u uÊt cña kÎ tµi hoa, anh hïng ko gÆp thêi vËn. C2 nhiÒu thanh b»ng  c¶m gi¸c ch¬i v¬i, phiªu bồng sự buông xuôi, bất lực của con người. Sương nương theo trăng ngừng lưng trời Tương tư nâng lòng lên chơi vơi. (Xu©n DiÖu)  Hai c©u th¬ gåm nhiÒu thanh b»ng  c¶m gi¸c ch¬i v¬i, b©ng khu©ng khã hiÓu cña kÎ đang tương tư. 2. Tầng hình tượng: - Hình tượng được sáng tạo trong văn bản nhê nh÷ng chi tiÕt, cèt truyÖn, nh©n vËt, hoµn c¶nh, t©m tr¹ng (tïy quy m« v¨n b¶n vµ thÓ lo¹i) mµ cã sù kh¸c nhau. - VD: Hình tượng cành mai (Cáo tật thị chúng- Mãn Giác thiền sư) biểu tượng cho sự sèng tuÇn hoµn, søc sèng m·nh liÖt, niÒm tin tưởng, lạc quan, yêu đời. Hình tượng cây tùng (Tùng- Nguyễn Trãi) biểu tượng cho người quân tử... 3. TÇng hµm nghÜa: - Lµ ý nghÜa Èn kÝn, ý nghÜa tiÒm tµng cña v¨n b¶n. - VD: MÑ vµ qu¶ (NguyÔn Khoa §iÒm) Nh÷ng mïa qu¶ mÑ t«i h¸i ®­îc MÑ vÉn tr«ng vµo tay mÑ vun trång Nh÷ng mïa qu¶ lÆn råi l¹i mäc Nh­ mÆt trêi, khi nh­ mÆt tr¨ng. Lò chóng t«i tõ tay mÑ lín lªn Cßn nh÷ng bÝ vµ bÇu th× lín xuèng Chóng mang d¸ng giät må h«i mÆn Rá xuèng lßng thÇm lÆng: mÑ t«i. Và chúng tôi- một thứ quả trên đời Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái T«i ho¶ng sî ngµy bµn tay mÑ mái. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> M×nh vÉn cßn mét thø qu¶ non xanh. “Một thứ quả non xanh” Con người chưa trưởng thành.. III. Từ văn bản đến tác phẩm văn học: Nhµ v¨n s¸ng t¹o VBVH (hÖ thèng kÝ hiệu khách quan người đọc tác phẩm văn häc. Hs đọc sgk. Gv sơ đồ hóa, giải thích cho hs hiểu rõ.. GV: chèt kiÐn thøc vÒ v¨n b¶n v¨n häc.. IV. Tæng kÕt Ngµy nay mét v¨n b¶n ®­îc coi lµ v¨n b¶n v¨n häc khi: - Phản ánh và khám phá đời sống, bồi dưỡng tư tưởng và tâm hồn, thoả mãn nhu cầu thẩm mĩ của con người. - Ng«n tõ cã nhiÒu t×m tßi s¸ng t¹o, cã tÝnh hình tượng, có tính hàm nghĩa sâu sắc, phong phó. - Được viết theo một thể loịa nhất định với nh÷ng quy ­íc, thÈm mÜ riªng: truyÖn, th¬, kÞch….. V¨n b¶n v¨n häc mang nhiÒu tÇng líp: Ngôn từ, hình tượng, hàm nghĩa. Đi sâu vào các tầng lớp đó ta mới hiểu được van bản văn häc.. E Cñng cè, dÆn dß: Yªu cÇu hs: - Häc bµi. - Chuẩn bị tiết tự chon thứ 2: Cách đọc hiểu mộ văn bản văn học.. TiÕt 2:. Cách đọc hiểu văn bản văn học. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp hs: - TiÕp cËn ®­îc mét v¨n b¶n v¨n häc cã hiÖu qu¶ nhÊt. - T¹o høng thó cho c¸c em häc v¨n vµ yªu thÝch m«n v¨n h¬n. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy trß: - Sgk, sgv vµ mét sè tµi liÖu tham kh¶o.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> - Hs tìm hiểu vấn đề trước khi đến lớp. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức phát vấn- đàm thoại, làm bài tập nhËn diÖn c¸c kiÕn thøc lÝ thuyÕt. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò. 3. Bµi míi: * Giíi thiÖu bµi míi: Chóng ta ®­îc biÕt trong nh÷ng thËp niªn võa qua vµ nhÊt lµ trong giai ®o¹n nµy, m«n v¨n lµ mét trong nh÷ng m«n Ýt ®­îc c¸c b¹n trÎ yªu thÝch. Bëi lÏ nã lµ mét trong những môn học trong nhà trường ít được các trường chuyên nghiệp sử dụng làm môn thi trong các kì thi tuyển sinh vào Đại học và Cao đẳng. Và còn bởi một bộ phận HS thì cho rằng môn văn là một môn khó học, khó tiếp thu. Vậy điều đó do lỗi tại môn văn khô khan, không hay hay tại chính các bạn chưa tìm cho mình một hướng tiếp cận nó đúng đắn? Tiết học hôm nay sẽ giới thiêu với các bạn một trong những cách tiếp cận để có thể tiếp thu một cách dễ dàng đối với một văn bản văn học Hoạt động của thầy và trò. HS cã thÓ lÊy mét sè VD kh¸c: Bối cảnh để nhà văn Nguyễn Du viÕt t¸c phÈm TruyÖn KiÒu; Hay nh÷ng t¸c phÈm v¨n học dân gian ra đời gắn với đời sống và suy nghĩ, trình độ của nhân dân lao động……. Nội dung cần đạt I. Một số cách đọc hiểu một văn bản văn học 1. §äc nh÷ng tri thøccÇn thiÕt a. Những tri thức về thời đại nhà văn VD: Đọc “Hịch tướng sĩ” phải đặt tác phẩm vào bối cảnh lịch sử XH Việt Nam thế kỉ XIII khi quân NguyênMông liên tiếp sang xâm lược nước ta, thì mới thấy hết khí thế yêu nước sục sôi của tướng sĩ và tấm lòng căm thù giặc s©u s¾c. Hay những tâm sự của nữ sĩ Hồ Xuân Hương cũng chính là bối cảnh của XHPK đã đẩy những người phụ nữ rơi vµo nh÷ng sè kiÕp bÊt h¹nh. §ã chÝnh lµ c¬ së thùc tÕ cña t¸c phÈm. b. Nh÷ng tri thøc vÒ truyÒn thèng VBVH - Tư tưởng, đề tài, chủ đề của VBVH thường có mối quan hệ nhất định với văn học hiện thời và truyền thống văn học trước đó VD: Lòng yêu nước Tinh thần nhân đạo Néi dung thÕ sù. Nh­ vËy : HiÓu biÕt vÒ truyÒn thèng v¨n häc sÏ hiÓu t¸c phÈm v¨n häc s©u h¬n. II. Một số bước cần thiết để có thể tiếp cận tốt một văn b¶n v¨n häc. Bước1. Tự mình đọc tác phẩm. - Tự đọc tác phẩm ở đây có nghĩa là: trước khi tìm hiểu tác phẩm đó, mình phải tự đọc tác phẩm trước khi đọc tài liệu tham khảo hoặc tham gia ý kiến của người khác. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Bước2. Đọc lần đầu. Để cảm nhận không khí chung, khái quát các vấn đề. GV: Em hiểu tự mình đọc tác phÈm ë ®©y cã nghÜa nh­ thÕ nµo? HS: Tr¶ lêi tù do. Bước3. Đọc có định hướng Đây là bước đọc quan trọng , đọc để tìm và phân tích hệ thống các chi tiết theo câu hỏi trong SGK. Bởi đó là GV: Theo em, đọc lần đầu có những câu hỏi đã định hướng khá tốt trọng tâm bài. t¸c dông g×? §äc v¨n b¶n mét lÇn cã t×m Bước 4: Đọc nghiền ngẫm: hiểu hết được các vấn đề các Tìm những chi tiết đắt để nghiền ngẫm, cảm thụ tác phẩm đó đặt ra không? Bước 5:Tìm hiểu tác phẩm ( Thao t¸c t×m hiÓu t¸c phÈm á trªn líp) GV: Em hiểu ntn là đọc có Đó là việc học ở trên lớp: Nghe cô giáo và các bạn đọc, định hướng? tìm hiểu hệ thống kiến thức. Khi đó mình đã có sự chuẩn bị ë nhµ, do vËy cã thÓ dÔ dµng tiÕp thu kiÕn thøc h¬n. Bước cuối cùng: Bình chi tiết đắt. GV: Theo em qu¸ tr×nh t×m hiÓu mét t¸c phÈm th«ng thường diễn ra ntn?. - Chọn lấy một trong những chi tiết đắt trong tác phẩm, sau đó viết thành một đoạn văn, bột bài văn nhá theo sù c¶m nhËn cña c¸ nh©n m×nh. GV: ViÖc b×nh nh÷ng chi tiÕt đắt là một việc làm cần thiết và là bước cuối cùng để hoàn thiÖn qu¸ tr×nh t×m hiÓu mét t¸c phÈm v¨n häc. Nh­ng thông thường quá trình này ít III. Thùc hµnh. ®­îc c¸c b¹n trÎ quan t©m, Qu¸ tr×nh thùc hµnh sÏ diÔn ra trong suèt qu¸ tr×nh HS t×m dường như nó là một việc làm hiểu VBVH trong chương trình THPT. vất vả đối với các bạn. Chính vì vËy c¸c b¹n con bá dë qu¸ tr×nh t×m hiÓu mét t¸c phÈm v¨n häc. V× thÕ mµ ch­a c¶m thụ hết được cái hay, cái đẹp của một tác phẩm văn chương. E Cñng cè, dÆn dß: Yªu cÇu hs: -Xem l¹i bµi. - Tham khảo một số cách đọc hiểu văn bản văn học khác. - Chuẩn bị tiết tự chon thứ 3 + 4: Một số kiến thức cần thiết để đọc hiểu VHDG vµ VHT§.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> TiÕt 3:. Một số kiến thức cần thiết để đọc hiểu v¨n häc d©n gian. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp hs: - Nắm được đặc điểm của VHDG. - Vận dụng lí thuyết về văn bản văn học dân gian để đọc hiểu văn bản văn học dân gian ở một số thể loại cụ thể trong chương trình Ngữ Văn 10. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy trß: - Sgk, sgv vµ mét sè tµi liÖu tham kh¶o. - Hs tìm hiểu vấn đề trước khi đến lớp. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức phát vấn- đàm thoại, làm bài tập nhËn diÖn c¸c kiÕn thøc lÝ thuyÕt. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò. 3. Bµi míi: * Giíi thiÖu bµi míi: Hoạt động của Thầy và Trò. Gv yªu cÇu HS nh¾c l¹i Mét sè đặc trưng cơ bản của VHDG HS nhắc lại kiến thức đã học. HS lÊy mét sè dÉn chøng kh¸c.. Nội dung cần đạt I. V¨n b¶n v¨n häc d©n gian *. H×nh thøc: - TruyÒn miÖng: TruyÒn ng«n ng÷ nãi trong kh«ng gian vµ thêi gian. Tính truyền miệng và tính tập thể nó sẽ ảnh hưởng đến néi dung còng nh­ h×nh thøc cña v¨n b¶n VHDG. V× vËy VHDG cßn cã tÝnh dÞ b¶n. VD: Truyện Tấm Cám đã có rất nhiều dân tộc xây dựng nªn cho d©n téc m×nh mét TÊm C¸m riªng. Hay kÕt thóc truyÖn còng cã nh÷ng c¸ch kÕt thóc kh¸c nhau: KÕt thóc (1): Tấm sai quân lính đào hố, Cám đứng dưới và rồi dội nước sôi lên người,Cám chết nhăn răng. Kết thúc (2): Sau khi giết Cám,Tấm sai người chặt đầu bỏ vµo trong hò lµm m¾m råi göi vÒ cho G× GhÎ. Khi G× GhÎ ¨n m¾m cø tÊm t¾c khen ngon( cã c¶ chi tiÕt con qu¹ ®Ëu trªn m¸i nhµ h¸t c©u: Ngon ngán ngßn ngon/ MÑ ¨n thÞt con có còn xin miếng), đến khi hũ mắm đã cạn mới thấy ®Çu n©u cña con m×nh, kinh qu¸ l¨n ra chÕt.. GV: Theo em có những cách đọc II. Một số phương pháp đọc hiểu văn bản VHDG. hiÓu VHDG nµo cã hiÖu qu¶ cao? 1. Cách đọc hiểu chung. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> HS cã thÓ tr×nh bµy nhiÒu c¸ch đọc hiểu theo ý kiến cá nhân.. - Trước khi đọc hiểu một văn bản văn học dân gian nào đó, ta nên tìm hiểu những bản kể khác nhau về cùng một tác phẩm( nội dung ) đó rồi sau đó đi so sánh với văn bản được học ở trong SGK để: + Xác định yếu tố bất biến được bảo lưu trong những văn bản đó.-> Ta sẽ tìm được đặc điểm của thời đại cũng như tÝnh truyÒn thèng cña v¨n häc. + Xác định những yếu tố thay đổi giữa những văn bản đó ta sẽ tìm được đặc điểm của từng thời đại, từng vùng mà tác phẩm đó đi qua.. HS cã thÓ t×m thªm mét vµi t¸c VD: TruyÖn TÊm C¸m phÈm kh¸c cã nh÷ng dÞ b¶n kh¸c (1). Theo Vò Ngäc Phan: TÊm vµ C¸m lµ hai chÞ em cïng nhau. cha kh¸c mÑ: Quan hÖ con chung- con riªng Hai chị em đi bắt tôm tép để giành giật lấy cái yếm đỏ. (2). Theo A lăng đơ-Landes: Hai đứa cùng lứa không ai chịu nhường làm chị, cha mẹ chúng liền dưa cho chúng c¸i giá ®i b¾t t«m tÐp, ai nhiÒu h¬n sÏ ®­îc lµm chÞ. VD: Ca dao (1) Hìi c« c¾t cá bªn s«ng 2. Cách đọc hiểu một số thể loại cụ thể - Sau đó xác định đặc trưng, thể loại của văn bản VHDG để xác định lại đặc điểm của thể loại đó.Từ đó ta có hướng tìm hiểu tác phẩm cho đúng hướng. GV: VÒ lo¹i sö thi, ta cã c¸ch a. Sö thi t×m hiÓu ntn cho nã cã hiÖu qu¶? VD: V¨n b¶n: §¨m S¨n Thuộc thể loại sử thi, có đặc điểm về: Ng«n ng÷: trang träng ; Giäng: hµo hïng ( Bí c¸c con... hãy nổi nhiều chiêng trống, hãy đánh cho cái cồng, chiªng kªu lªn rén r· hoµ nhÞp cïng chòm choÑ…) Thủ pháp: phóng đại, tượng trưng (Tóc chàng trải xuèng sµn, høng tãc chµng lµ mét c¸i long hoa…, b¾p chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng èng bÔ, h¬i thë chµng Çm Çm tùa sÊm dËy…) ……….. Bước tiếp theo là tìm hiểu theo hệ thống nhân vật và hình tượng nhân vật. VD: Đăm Săn là một người anh hùng của bộ tộc cho nên những tính cách cũng như mọi hành động đề phải mang tính tiêu biểu, tính cộng đồng: Một tù trưởng giàu có, Hái: Cßn thÓ lo¹i tôc ng÷ th× hïng m¹nh, anh dòng, th«ng minh, nghÞ lùc. ta sÏ t×m hiÓu ntn? b. Tôc ng÷. VD: Tay lµm hµm nhai. Tay  Chøc n¨ng : Tæng kÕt kinh nghiÖm sèng cña nh©n quai miÖng trÔ dân( về tự nhiên, xã hội, con người…) CÆp tõ : Hµm nhai- MiÖng trÔ  Hình thức: Lối diễn cô đúc ngắn gọn, dễ đọc, dễ đặt trong mối quan hệ đối xứng: hiÓu. Tay lµm- tay quai  Nghệ thuật: Đối ý, đối thanh, diễn đạt có nhịp điệu, -> Tay lµm-Hµm nhai; Tay quaic©n xøng c¶ vÒ néi dung lÉn h×nh thøc, tõ ng÷ b¾t Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> MiÖng trÔ -> Quan hệ giữa lao động và không lao động, giữa hưởng thụ và không hưởng thụ -> Ch¨m chØ, cÇn cï th× míi cã ăn, còn lười biếng thì sẽ đói. VD: Muèn ¨n c¸ c¶, ph¶i th¶ c©u dµi Cặp từ đối xứng : Cá cả- câu dài ¨n – th¶ Quan hệ: ăn( hưởng thụ)- Thả ( lµm) C¸ c¶( kÕt qu¶) – C©u dµi ( ®Çu t­) Kết luận: Muốn được hưởng thụ, muèn cã thµnh qu¶ th× cÇn ph¶i ®Çu t­ ( c«ng søc, tiÒn b¹c).. nhÞp nhau.  Cách đọc hiểu: - Phải giải nghĩa từ ngữ, khái niệm được dùng để cấu tạo nªn c©u tôc ng÷ -> t×m ra mèi quan hª gi÷a chóng - Th¸o gì cÊu tróc cña c©u tôc ng÷ - Ph©n tÝch gi¶i m· c¸c h×nh ¶nh ®­îc c©u tôc ng÷ sö dông như một biện pháp nghệ thuật( cách diễn tả cô đọng, đa nghÜa. VD: Mét con ngùa ®au c¶ tµu bá cá ( Ta phải thấy thực tế loài ngựa sống theo từng bầy đàn… V× vËy h×nh ¶nh con ngùa biÕt quan t©m chia sÎ lo l¾ng cho nhau là một hình ảnh mang tính giáo dục con người -> TÝnh ®a nghÜa. NghÜa ®en: chØ con ngùa Nghĩa bóng : nói chuyện con người.. E Cñng cè, dÆn dß: Yªu cÇu hs: -Xem l¹i bµi. - Tham khảo một số cách đọc hiểu văn bản văn học dân gian. - Chuẩn bị tiết tự chon thứ 4: Một số kiến thức cần thiết để đọc hiểu VHTĐ.. TiÕt 4:. MéT Sè KIÕN THøC CÇN THIÕT §Ó. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN VĂN HỌC TRUNG ĐẠI VIỆT NAM A- MỤC TIÊU CẦN ĐẠT Giúp HS: - Nắm được một số đặc điểm của văn bản văn học trung đại Việt Nam: chủ yếu viết bằng chữ Hán và chữ Nôm; thiên về biểu hiện "tâm", "chí" con người; miêu tả mang tính ước lệ, biểu tượng; sáng tạo những tính cách cao thượng, đề cao chủ thể; đậm đà chất chữ tình; lời ít ý nhiều, ngôn ngữ hàm súc;... - Rèn luyện kĩ năng đọc - hiểu văn bản văn học trung đại (bình diện khái quát chung và tác phẩm cụ thể). B- HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Hoạt động của GV&HS. Yêu cầu cần đạt I/ Tìm hiểu lí thuyết. Hỏi: Đọc mục 1. SGK và cho biết: văn học trung đại viết bằng những chữ gì? Những chữ ấy có ảnh hưởng tới đọc- hiểu tác phẩm như thế nào? Các văn bản văn học trung đại có những đặc điểm gì về ngôn ngữ văn học? (HS làm việc cá nhân và trình bày trước lớp) Hỏi: Đọc mục 2. SGK, và cho biết: hình tượng văn học trung đại có những đặc điểm gì? Các đặc điểm đó chi phối việc đọchiểu như thế nào?. 1/ Chữ viết và ngôn ngữ - Văn học trung đại viết bằng chữ Hán và chữ Nôm. Chữ Hán phải phiên âm, dịch nghĩa. Chữ Nôm cũng phải phiên âm ra chữ quốc ngữ. Điều này khiến cho việc tiếp nhận, đọc - hiểu văn bản văn học trung đại gặp nhiều khó khăn, cần có sự cân nhắc, lựa chọn hợp lí. - Về ngôn ngữ, văn bản văn học trung đại thường dùng điển tích và các từ cổ; thiên về xây dựng những kiến trúc ngôn từ cố định, đối xứng, hài hoà, như: thơ luật, văn biền ngẫu... 2/ Đặc điểm + Hình tượng trong văn học trung đại có những đặc điểm cơ bản sau: - Thiên về biểu thị tâm, chí, ít quan tâm đến thực tế khách quan một cách cụ thể như trong văn học hiện đại.... - Các nhân vật văn học trung đại thường tỏ rõ nhân sinh (HS làm việc cá nhân và quan, lối sống theo quan niệm đương thời, như chí lập công trình bày trước lớp) danh, lòng ngay thẳng, trung thực, hiếu, nghĩa, một đời ghét gian diệt tà... - Xây dựng hình tượng con người và cảnh vật thường dùng bút pháp tượng trưng, ước lệ; ít tả thực ... + Việc đọc- hiểu cần tìm hiểu ý nghĩa ước lệ, tượng trưng của cá hình tượng, đồng thời phải đi sâu khai thác cái tâm, chí của người viết. II/ Luyện tập Bài tập 1- Đọc - hiểu câu Bài tập 1- Đọc- hiểu văn tự, điển cố, từ cổ: thơ, câu văn, điển tích, từ a. So sánh bản dịch nghĩa và bản dịch thơ bài Tỏ lòng của cổ: Phạm Ngũ Lão. a. So sánh bản dịch nghĩa + Hoành sóc (cắp ngang ngọn giáo) được dịch là "múa và bản dịch thơ bài Tỏ giáo" sẽ không thấy tư thế hiên ngang, lẫm liệt, vững chãi lòng của Phạm Ngũ Lão. của người lính vệ quốc. (HS làm việc cá nhân và + Tam quân tì hổ khí thôn ngưu (Ba quân như hổ nuốt trôi trình bày trước lớp) trâu) dịch là "Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu”. Bản dịch thơ bỏ mất chữ “tì hổ” (như hổ) làm cho chất dũng mãnh, hào khí bị mất. + Nam nhi vị liễu công danh trái (Nam nhi mà chưa trả b- Câu thơ Nguyễn Trải được nợ công danh) dịch là “Công danh nam tử còn vương trong bài Cảnh ngày hè : nợ” tuy đã thoát nghĩa nhưng vẫn chưa bật được chí khí của "Hồng liên trì đã tiễn mùi người anh hùng đang nóng lòng muốn lập công vì nước, trả Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> hương’’ . Hiểu "tiễn’’ là nợ công danh. "ngát’’, có bản phiên âm b- Trong câu thơ "Hồng liên trì đã tiễn mùi hương’’ , trong là đó "tiễn’’ là "ngát’’ hợp nghĩa hơn, vì đó là cảnh mùa hè, "tịn’’, nghĩa là “hết”. hoa sen đang nở rộ, chưa thể “hết” mùi hương được. Nghĩa nào hợp hơn? c. Giải thích ý nghĩa của c. Dựa vào bài Đại cáo bình Ngô để giải thích: câu văn và biểu tượng - Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân, trong các câu (SGK). Quân điếu hạt trước lo trừ bạo. (Làm việc nhân nghĩa điều cốt yếu là phải an dân; quân (HS làm việc cá nhân và đội vì dân phạt tội thì trước tiên phải lo trừ bạo). trình bày trước lớp) - Đem đại nghĩa để thắng hung tàn Lấy chí nhân để thay cường bạo. (Đem nghĩa lớn (chính nghĩa) để thắng hung tàn (quân giặc tàn ác); lấy chí nhân (lẽ phải và lòng nhân từ) để thay cường bạo (bạo lực) - Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật (dữ dội) Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay (oanh liệt). - Nhân dân bốn cõi một nhà, dựng cần trúc ngọn cờ phấp phới (tập hợp dưới ngọn cờ khởi nghĩa); Tướng sĩ một lòng phụ tử, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào (tinh thần đoàn kết tướng sĩ). d- ‘‘Rượu đến cội cây ta sẽ uống d- Giải thích điển tích văn Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao’’. Theo tích cũ: một người chiêm bao dưới gốc cây hoè thấy học và từ cổ (SGK). (HS làm việc cá nhân và mình làm quan, giàu có, tỉnh dậy mới biết chỉ là giấc mơ. Câu thơ đại ý nói lên cách nhìn đời, coi phú quí như giấc trình bày trước lớp) mơ, nghĩa là không trường tồn, phù vân. - Lẽ có Ngu cầm đàn một tiếng (Lẽ ra nên có đàn Ngu [tức đàn của vua Ngu Thuấn- biểu tượng cho cuộc sống thái Bài tập 2- Đọc - hiểu tâm bình] để gảy lên một khúc). sự, chí hướng, tư tưởng Bài tập 2- Đọc- hiểu tâm sự, chí hướng, tư tưởng trong văn trong văn bản văn học bản văn học trung đại. trung đại. a. Giải thích : a. Giải thích ý nghĩa mấy câu sau trong Bài phú - "Đến sông đây chừ hổ mặt/ Nhớ người xưa chừ lệ chan" sông Bạch Đằng của (Đến sông đây thấy xấu hổ [vì không xứng đáng với người Trương Hán Siêu (SGK). xưa] ; nhớ người xưa mà nước mắt chứa chan). - "Giặc tan muôn thở thăng bình/ Phải đâu đất hiểm cốt mình đức cao" (Giặc tan, từ nay hoà bình muôn thuở. [Đó] đâu phải do địa hình hiểm trở mà cốt là do mình có Đức cao b- Phân tích tâm sự Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Nguyễn Du trong Đọc [tức có sự chăm lo đến việc nước của vua và triều thần]). Tiểu Thanh kí? b- Phân tích tâm sự Nguyễn Du trong Đọc Tiểu Thanh kí? Xem lại bài Đọc Tiểu Thanh kí. Chú ý tâm sự xót thương người tài sắc và thương cho chính mình của Nguyễn Du. c- Nêu tư tưởng, tình Hai câu cuối: “Bất tri tam bách dư niên hậu- Thiên hạ hà cảm của tác giả qua nhân khấp Tố Như?” đi tìm sự đồng cảm ở hậu thế. c. Nêu tư tưởng, tình cảm của tác giả qua Chuyện chức Chuyện chức phán sự đền tản viên (Nguyễn Dữ). phán sự đền tản viên (Nguyễn Dữ) (HS làm việc cá nhân và Xem lại bài Chuyện Chức phán sự đền Tản Viên, nhất là trình bày trước lớp) lời bình của tác giả ở cuối truyện để thấy rõ hơn tư tưởng Bài tập 3- Đọc-hiểu giá coi trọng công lý, lòng dũng cảm đấu tranh cho công lí của tác giả. trị nghệ thuật ngôn từ. a- Phân tích cấu trúc cân đối của các câu thơ (SGK), chỉ ra ý nghĩa và vẻ đẹp của chúng.. Bài tập 3- Đọc-hiểu giá trị nghệ thuật ngôn từ. a- Cấu trúc cân đối của các câu thơ, ý nghĩa và vẻ đẹp của chúng :. -"Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ/ Người khôn người đến chốn lao (HS làm việc cá nhân và xao" trình bày trước lớp) + Đối giữa 2 câu theo kiểu tương phản, đối ý, đối lời, đối b- Phân tích tính chất hàm thanh: ta><người, súc của hình ảnh (SGK). vẻ><chốn lao xao.. dại><khôn,. tìm><đến;. nơi. vắng. (HS làm việc cá nhân và + Tác dụng : ý nghĩa hai về nổi bật. trình bày trước lớp) + Vẻ đẹp: Cân xứng, hài hoà. -"Thu ăn măng trúc, đông ăn giá/ Xuân tắm hồ sen hạ tắm ao”. Đối trong một câu (tiểu đối): "Thu ăn măng trúc" - "đông ăn giá"; "Xuân tắm hồ sen" - "hạ tắm ao" tạo thành hai cặp có ý nghĩa bổ trợ tạo thành một bộ tứ bình bốn mùa xuân - hạ thu - đông. - "Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ....Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương". Đoạn thơ bốn câu, hai câu tả màu sắc, hương thơm, hai câu tả âm thanh. Vẻ đẹp của cấu trúc cân đối tạo nên vẻ đẹp của bức tranh mùa hè rộn rã đầy sức sống. b- Tính chất hàm súc của hình ảnh: + "Bóng buồm đã khất bầu không Trông theo chỉ thấy dòng sông bên trời". (Lý Bạch) Hai hình ảnh: “cánh buồm lẻ loi mất hút vào khoảng không xanh biếc” và “dòng sông chảy ngang trời”, là những hình ảnh giàu sức gợi: cảnh tượng hùng vĩ, thơ mộng và. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> hoành tráng gợi ra tình bạn cũng đẹp đẽ, cao cả và bất diệt. Hai thế giới hữu hạn và vô hạn như được nối một nhịp cầu đẹp đẽ và gây xúc động sâu sắc... +"Quốc thù chưa trả già sao vội Dưới nguyệt mài gươm đã bấy chầy" (Nỗi lòng - Đặng Dung) Hình ảnh người anh hùng với mái tóc bạc bao lần mài gươm dưới bóng trăng "Dù sau trăm đời vẫn còn tưởng thấy sinh khí lẫm liệt" (Phan Huy Chú).. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Chủ đề 2: đọc- hiểu văn bản văn học dân gian( 3 tiết) TiÕt 1+2. lêi tiÔn dÆn. (Trích Tiễn dặn người yêu - Truyện thơ dân tộc Thái) A. Môc tiªu bµi häc: Giúp hs:- Hiểu được cốt truyện thơ Tiễn dặn người yêu. - N¾m ®­îc vÞ trÝ, néi dung vµ gi¸ trÞ c¬ b¶n cña ®o¹n trÝch. - Rèn kĩ năng tự đọc, tự học có hướng dẫn. - Lòng cảm thông, thương xót cho cuộc sống khổ đau của người Thái, đặc biệt là người phụ nữ Thái trong XHPK. - Trân trọng khát vọng tự do yêu đương và hạnh phúc lứa đôi của họ. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy vµ trß: - Sgk, sgv vµ c¸c tµi liÖu tham kh¶o. - Hs so¹n bµi theo c¸c c©u hái trong sgk. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức đọc diễn cảm, trao đổi thảo luận, trả lêi c¸c c©u hái. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò: Câu hỏi: Đọc thuộc chùm ca dao hài hước đã học? Nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của bài ca dao sè mét? 3. Bµi míi: *Giới thiệu bài mới: Nếu người Kinh coi Truyện Kiều là cuốn sách gối đầu giường, người Êđê mê đắm nghe kể khan sử thi Đăm Săn,... thì người Thái cũng tự hào có truyện thơ Tiễn dặn người yêu. Đồng bào dân tộc Thái từng khẳng định: “Hát Tiễn dặn lên, gà ấp phải bỏ ổ, cô gái quªn h¸i rau, anh ®i cµy quªn cµy”. Cßn c¸c em nghÜ sao vÒ t¸c phÈm nµy qua ®o¹n trÝch tiªu biÓu: Lêi tiÔn dÆn? Hoạt động của gv và hs Yêu cầu cần đạt I.T×m hiÓu chung: Yªu cÇu hs nh¾c l¹i kh¸i 1. Giíi thiÖu chung vÒ truyÖn th¬: niÖm truyÖn th¬. a. Kh¸i niÖm: Lµ t¸c phÈm tù sù d©n gian b»ng th¬, giµu chÊt tr÷ t×nh, ph¶n ánh số phận và khát vọng của con người khi hạnh phúc lứa đôi và sự công bằng xã hội bị tước đoạt. b. Các chủ đề chính: - Nêu các chủ đề chính - Cuộc sống khổ đau, bi thảm, ko có tình yêu tự do và hôn nhân cña truyÖn th¬? tự chủ của con người trong XHPK phê phán hiện thực. - Khát vọng tự do yêu đương và hạnh phúc lứa đôi khẳng định lí tưởng, ước mơ mang ý nghĩa nhân văn. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> - Cèt truyÖn cña truyÖn thơ thường diễn ra qua c¸c chÆng ntn?. - Dung lượng tác phẩm? Nh©n vËt chÝnh? - Tãm t¾t néi dung truyÖn th¬ trªn? Hs đọc đoạn trích. Gv hướng dẫn hs đọc với giäng buån rÇu, tiÕc thương, tha thiết. - T×m bè côc cña ®o¹n trÝch?. - Toµn bé ®o¹n trÝch lµ lêi cña ai? Gv dÉn d¾t: §o¹n trÝch nªu nªn c¶nh ngé bi th¶m cña chµng trai vµ c« g¸i yªu nhau mµ ko lÊy ®­îc nhau, ph¶i chia biệt, tiễn nhau để xa nhau m·i m·i... - Ph©n tÝch diÔn biÕn t©m tr¹ng cña chµng trai vµ c« g¸i qua lêi kÓ, c¶m nhËn cña chµng trai ë phÇn mét cña ®o¹n trÝch?. c. KÕt cÊu: Cốt truyện thường diễn ra theo 3 chặng: 1. §«i b¹n trÎ yªu nhau tha thiÕt. 2. T×nh yªu tan vì, ®au khæ. 3. Họ tìm cách thoát khỏi cảnh ngộ đạt ®­îc h¹nh phúc ở thế giới bên kia hoặc vượt khó khăn để trở về sèng h¹nh phóc (kÕt thóc cã hËu). Song thường là kết thúc bi thảm, con người ko đạt được hạnh phóc Cuéc sèng ngét ng¹t cña XHPK vµ kh¸t väng h¹nh phóc cháy bỏng của con người . 2. Truyện thơ Tiễn dặn người yêu: - Dung lượng: 1846 câu thơ. - Nh©n vËt chÝnh: Anh (chµng trai) vµ ChÞ (c« g¸i). - Tãm t¾t: (sgk) II. Hướng dẫn đọc- hiểu đoạn trích: 1. §äc. 2. Bè côc: 2 phÇn + PhÇn 1: Tõ ®Çu “gãa bôa vÒ giµ”: T©m tr¹ng cña chµng trai vµ c« g¸i trªn ®­êng tiÔn dÆn. + Phần 2: Còn lại: Cử chỉ, hành động và tâm trạng của chàng trai khi ë nhµ chång c« g¸i. 3. Hướng dẫn tìm hiểu đoạn trích: - §o¹n trÝch lµ lêi cña chµng trai, c« g¸i chØ hiÖn ra qua lêi kÓvµ c¶m nhËn cña chµng. a. DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña chµng trai vµ c« g¸i trªn ®­êng tiÔn dÆn: - Chµng trai c¶m nhËn ®­îc nçi ®au khæ, tuyÖt väng cña c« g¸i còng lµ t©m tr¹ng cña chÝnh anh: + Võa ®i- võa ngo¶nh l¹i.  ngo¸i tr«ng.  lßng cµng ®au cµng nhí.  Sự lưu luyến, nuối tiếc, đau đớn, nhớ nhung. + C« g¸i ®i qua c¸c khu rõng: Rõng ít- cay. Rừng cà- đắng. Rừng lá ngón- độc địa.  Sự “chờ”, “đợi”, “ngóng trông” của cô gái là vô vọng. - Muèn kÐo dµi gi©y phót tiÔn biÖt: + Chµng trai: - Nh¾n nhñ, dÆn dß. - Muèn ngåi l¹i, ©u yÕm bªn c« g¸i. - Nùng con riªng cña c« g¸i  Lòng trân trọng cô gái và tâm trạng xót xa, đau đớn của anh. + Cô gái: - Vừa bước đi vừa ngoảnh lại. - Tìm cớ dừng lại để chờ chàng trai. - Chàng trai muốn mượn hương người yêu từ lúc này để mai đây “lửa xác đượm hơi”  suốt đời anh ko còn yêu thương ai hơn cô gái để đến lúc chết xác chàng có thể nhờ có hương người đó mà cháy đượm (theo phong tục của người Thái)  khẳng định tình yêu thuỷ chung, mãnh liệt. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Gv dÉn d¾t: V¨n b¶n sgk đã lược đi đoạn miêu tả c¶nh c« g¸i bÞ nhµ chång đánh đập đến ngã lăn bªn miÖng cèi g¹o, bªn m¸ng lîn...§ã lµ hiÖn thực đau đớn của những người phụ nữ dân tộc xưa khi bÞ g¶ b¸n... - T×m c¸c cö chØ, hµnh động của chàng trai được diÔn t¶ ë phÇn 2? - §iÖp tõ “chÕt” trong nh÷ng lêi th¬ mang ý nghĩa khẳng định mạnh mÏ vµ nh÷ng h×nh ¶nh thiªn nhiªn trong c¸c c©u: “ChÕt ba n¨m... song song” cã ý nghÜa g×? - Kh¸i qu¸t l¹i nh÷ng nÐt t©m tr¹ng cña c« g¸i vµ chµng trai trong ®o¹n trÝch? - C¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®­îc sö dông?. - Ước hẹn chờ đợi cô gái trong mọi thời gian, tình huống: Th¸ng n¨m lau në Mùa nước đỏ cá về Chim t¨ng lã hãt gäi hÌ Mùa hạ- mùa đông Thêi trÎ- vÒ giµ  Những khoảng thời gian được tính bằng mùa vụ và đời người.  Phần 1 cho thấy tâm trạng đầy đau đớn, tuyệt vọng và mâu thuÉn (võa ph¶i chÊp nhËn sù thËt trí trªu võa muèn kÐo dµi gi©y phót tiÔn ch©n, ©u yÕm bªn nhau). §ång thêi, nã cßn cho thấy lời ước hẹn quyết tâm chờ đợi đoàn tụ. b. Cử chỉ, hành động và tâm trạng của chàng trai lúc ở nhà chång c« g¸i: - An ủi, vỗ về khi cô gái bị nhà chồng đánh đập, hắt hủi: “Dậy ®i em... bói hé” - Lµm thuèc cho c« g¸i uèng. - Gióp c« lµm lông.  Sù quan t©m, s¨n sãc ©n t×nh  chµng trai trë thµnh chç dùa tinh thÇn v÷ng ch¾c cho c« g¸i.  Niềm xót xa, thương cảm sâu sắc của chàng trai đối với cô g¸i. - §iÖp tõ “chÕt” vµ nh÷ng h×nh ¶nh thiªn nhiªn chØ sù ho¸ th©n gắn bó khăng khít của hai nhân vật trữ tình khẳng định tình yêu m·nh liÖt, thuû chung son s¾t cña hä. - Các hình ảnh so sánh tương đồng (tình đôi ta-- tình Lú- ủa; lòng ta thương nhau- bền chắc như vàng, đá) và các điệp ngữ (yªu nhau, yªu trän)  Kh¸t väng, ý chÝ ®oµn tô ko g× lay chuyÓn ®­îc . III. Tæng kÕt bµi häc: 1. T©m tr¹ng c¸c nh©n vËt: - Cô gái: đau khổ, nuối tiếc, mỗi bước đi là nỗi đau ghìm xé, tuyÖt väng. - Chàng trai: đồng cảm vói nỗi lòng cô gái, tâm trạng của chàng còn có sự vận động từ xót xa, đau đớn đến khẳng định tình yêu chung thuỷ, vượt qua mọi ngáng trở, động viên cô gái, ước hẹn chờ đợi, bộc lộ khát vọng tình yêu tự do và hạnh phúc. 2. NghÖ thuËt: - C¸c biÖn ph¸p tu tõ: ®iÖp tõ, ®iÖp ng÷, so s¸nh. - Ng«n ng÷: gi¶n dÞ, biÓu c¶m, giµu h×nh ¶nh thiªn nhiªn mang tính biểu tượng. - Giäng ®iÖu: ngät ngµo, thÊm ®Ém chÊt tr÷ t×nh vµ phong vÞ v¨n ho¸ d©n téc Th¸i.. E. Cñng cè, dÆn dß: Yêu cầu hs về nhà:- Đọc lại nhiều lần, đọc tài liệu tham khảo về đoạn trích.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> TiÕt 3:. Xuý v©n gi¶ d¹i. A. Môc tiªu bµi häc: Giúp HS: Hiểu được nội dung, nghệ thuật của vơ chèo qua đoạn trích, từ đó biết trân trọng nghệ thuật truyền thống độc đáo của dân tộc. Thấy được nghệ thuật thể hiện đặc sắc nội tâm của Xuý Vân trong đoạn trích. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy trß: - Sgk, sgv vµ mét sè tµi liÖu tham kh¶o. - Hs tìm hiểu vấn đề trước khi đến lớp. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức phát vấn- đàm thoại, làm bài tập nhËn diÖn c¸c kiÕn thøc lÝ thuyÕt. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò. 3. Bµi míi: * Giíi thiÖu bµi míi: Hoạt động của Thầy/ Trò Nội dung cần đạt I. T×m hiÓu bµi häc 1. ChÌo cæ: Hái: Em hiÓu ntn lµ chÌo? - Chèo cổ còn gọi là chèo sân đình, chèo truyền thống. HS: Tr¶ lßi theo sù hiÓu biÕt - Lµ mét lo¹i h×nh nghÖ thuËt s©n khÊu tæng hîp, xu¸t GV: Cñng cè phÇn tr¶ lêi cña HS. xứ ở vùng đồng bằng Bắc Bộ. - C¸i quan träng nhÊt cña chÌo lµ tÝch, mçi vë chÌo cã một đoạn đặc sắc. 2. Tãm t¾t vë Kim Nhan. H·y tãm t¾t vë chÌo Kim Nhan? - Kim Nhan lµ mét häc trß ë Nam §Þnh ra Hµ Néi häc, thùc hiÖn chÝ lËp danh khoa cö, ®­îc quan huyÖn g¶ con gái cho là Xuý Vân- một người con gái nết na, thuú mÞ. - Thêi gian Kim Nhan ®i häc, Xuý V©n bÞ TrÇn Phương một gã giàu có dụ dỗ, theo lời Trần Phương giả dại để theo Trần Phương . - Không ngờ Trần Phương là một tay chơi bời, lừa được Xuý V©n råi h¾n cao ch¹y xa bay. - Kim Nhan thi đỗ quan, trong ngày vinh quy thấy vợ mình đi ăn xin, Kim Nhan cho đồng tiền vào nắm cơm cho Xuý Vân, Xuý Vân nhận ra đồng tiền của chồng m×nh gnµy x­a, ho¸ ®iªn thËt, nh¶y xuèng s«ng tù tö. 3. §o¹n trÝch: VÞ trÝ cña ®o¹n trÝch? TrÝch ®o¹n khi Xuý V©n gi¶ d¹i, Kim Nhan ph¶i tr¶. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Xuý V©n vÒ nhµ. HS t×m ra hoµn c¶nh cña Xuý V©n lóc nµy qua nh÷ng c©u th¬ trong bµi. GV : Chän c¸c c©u th¬ cña HS t×m ra , lÊy nbh÷ng c©u cã ý kh¸i qu¸t nhÊt:. Hoµn c¶nh cña nh©n vËt gîi lªn ®iÒu g×?. Xuý V©n muèn chia sÎ, t©m sù cïng ai? Hä cã hiÓu nçi lßng cña Xuý V©n lóc nµy kh«ng? GV kh¸i qu¸t hoµn c¶nh cña Xuý V©n. T©m tr¹ng cña Xuý V©n ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng khÝa c¹nh nµo? HS: Ph¸t hiÖn biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong c©u th¬ cã t¸c dông g×?. II. §äc- hiÓu 1. Hoµn c¶nh cña Xuý V©n - Chång ®i häc, ë nhµ bÞ rµng buéc gß bã bëi gia đình nhà chồng, chịu cảnh cô đơn. - Con gµ rõng mµ ë víi c«ng §¾ng cay ch¼ng cã chÞu ®­îc, øc! - Con c¸ r« n»m vòng ch©n tr©u §Ó cho n¨m b¶y cÇn c©u ch©u vµo …………… NghÖ thuËt Èn dô: Xuý V©n vÝ m×nh nh­ : - Gµ rõng chung sèng víi c«ng. Gîi mét cuéc sèng lạc lõng cô đơn. - Con c¸ r«- vòng ch©n tr©u: Cuéc sèng gß bã chËt chéi, tï tóng, bÞ nhiÒu ¸p lùc. => C©u tht¬ lµ tiÕng than vÒ sè phËn cña nh©n vËt r¬i vào hoàn cảnh đắng cay , tù túng, bế tắc thèm khát h¹nh phóc. - T©m sù kh«ng thÓ chia sÎ cïng ai: L¸ng giÒng ©i hay øc bëi xu©n huyªn -> Nçi lßng cña Xuý V©n kh«ng ai chia sÎ, nµng bÞ c« lập trong cô đơn.. 2. T©m tr¹ng cña Xuý V©n. - §o¹n ®Çu: Tôi kêu đò, đò nọ không thưa Tôi càng chờ đợi càng trưa chuyến đò. H×nh ¶nh Èn dô: Kêu đò Chờ đợi Trưa chuyến đò => Khát khao mong muốn chờ đợi hạnh phúc, tình yêu, chờ đợi nhưng không được gợi thân phận bẽ bàng, duyên phận lỡ làng.( Niềm ao ước chính đáng). - Ao ­íc h¹nh phóc b×nh dÞ: Chê cho b«ng lóa chÝn vµng NiÒm ao ­íc cña Xuý V©n? Em cã Để anh đi gặt, để nàng mang cơm nhËn xÐt g×? Đó là một mơ ước bình dị, chính đáng của con người trong lao động ( mang tính nhân văn sâu sắc). Nhưng hạnh phúc đó không được đáp ứng, nhân vật rơi vào bi kịch, nên đau đớn, xót xa. GV: Từ các mâu thuẫn đó, nhân vật Từ đó nhân vật rơi vào tình trạng mất phương hướng, bị đẩy vào bi kịch vô cùng đau đớn, cùng quẫn trong cô đơn. mất phương hướng. C« g¸i léi s«ng tÐ bÌo. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Chuét ®Ëu cµnh rµo, muçi Êp c¸nh d¬i Bôt bÎ cæ con nai Trøng gµ tha con qu¹ Trong đình có khua, nhôi Trong ãn cã kÌo, cét’ ……… Cưỡi gà mà đi đánh giặc. Đó là các hình ảnh ngược đời, vô lí, nửa điên nửa thËt, cã phÇn ®iªn ®iªn, d¹i d¹i, nh­ng béc lé t©m tr¹ng rèi bêi, bÞ r¬i vµo bi kÞch v« cïng xãt xa.. Từ các hình ảnh nói ngược trên, em cã nhËn xÐt g× vÒ t©m tr¹ng cña nh©n vËt? HS đàm thoại đưa ra những nhận xét biểu hiện về tâm trạng nhân vật. => Tất cả những hình ảnh tượng trưng, ẩn dụ,…. Bộc lé t©m tr¹ng cña nh©n vËt mét c¸ch phong phó, chøa GV chèt: ®Çy m©u thuÉn néi t©m thÇm kÝn, gîi nçi ®au kh«ng thÓ chia sÎ mµ nh©n vËt ph¶i g¸nh chÞu. E. Cñng cè, dÆn dß: Yêu cầu hs về nhà:- Đọc lại nhiều lần, đọc tài liệu tham khảo về đoạn trích, tác phẩm.. Chủ đề 6: Đọc- hiểu văn bản văn học trung đại. thái sư trần thủ độ. (TrÝch §¹i ViÖt sö kÝ toµn th­) Ng« SÜ Liªn.. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp hs:- HiÓu ®­îc nh©n c¸ch chÝnh trùc, chÝ c«ng v« t­, biÕt l¾ng nghe vµ khuyÕn khÝch cấp dưới giữ vững phép nước của Trần Thủ Độ, qua đó càng thêm tự hào về truyền thống của cha «ng. - N¾m ®­îc lèi viÕt kÕt hîp sö biªn niªn vµ tù sù cña Ng« SÜ Liªn. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy vµ trß: - Sgk, sgv vµ mét sè tµi liÖu tham kh¶o. - Hs so¹n bµi theo c¸c c©u hái cña sgk. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các phương pháp hướng dẫn hs: đọc diễn cảm, trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò: Câu hỏi: Tóm tắt câu chuyện về Trần Quốc Tuấn của Ngô Sĩ Liên? Nêu những vẻ đẹp của nhân cách vĩ đại Trần Quốc Tuấn? 3. Bµi míi: * Giíi thiÖu bµi míi: TrÇn Thñ §é (1194- 1264), lµ chó hä TrÇn Th¸i T«ng (TrÇn C¶nh), «ng chú của Trần Thánh Tông (Trần Hoảng), giữ chức Thái sư (Tể tướng- quan đầu triều, lo mọi việc chính sự) là một nhân vật lịch sử khá đặc biệt, từng có những ý kiến đánh giá khác nhau Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>