Giáo án Ngữ văn lớp 10 tiết 22, 23: Đọc văn Văn bản Tấm Cám

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TuÇn 10. TiÕt 22.23. §äc v¨n. Ngµy so¹n: 04/10/2009 Ngµy gi¶ng: 06/10/2009. V¨n b¶n. TÊm C¸m A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS - Nắm vững và tổng hợp kiến thức về văn học dân gian, hoạt động giao tiếp b»ng ng«n ng÷... - Hiểu sâu hơn về văn bản tự sự, nhất là những kiến thức về đề tài, cốt truyện, nh©n vËt, sù viÖc, chi tiÕt, ngåi kÓ, giäng kÓ... - ViÕt ®­îc bµi v¨n tù sù víi nh÷ng sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu kÕt hîp víi c¸c yÕu tè miªu t¶ vµ gîi c¶m. - Bồi dưỡng ý thức và tình cảm lành mạnh, đúng đắn đối với con người và cuéc sèng. B. Phương pháp + Phương tiện: 1. Phương pháp: Nêu vấn đề 2. Phương tiện: Sgk.Sgv NV10(T1) + Gi¸o ¸n C. TiÕn tr×nh lªn líp: 1. ổn định tổ chức: Kiểm tra sĩ số. 2. KiÓm tra bµi cò: Kh«ng 3. Bµi míi: Giới thiệu bài mới: Từ xa xưa, hình ảnh cô Tấm dịu hiền bước ra từ quả thị luôn là hình ảnh đẹp trong lòng mỗi trẻ thơ. Song, hình ảnh cô cũng đã đi vào đời sống văn hoá cùng với sự cảm thông chia sẻ của người Việt. Để thấy được điều ấy, chóng ta cïng t×m hiÓu truyÖn “TÊm C¸m”. Hoạt động của Thầy và Trò. Nội dung cần đạt I. T×m hiÓu chung. Gv yªu cÇu: 1. Vµi nÐt vÒ truyÖn Cæ tÝch. ? Dùa vµo tiÓu dÉn Sgk, nªu vµi - Ph©n lo¹i (3): Cæ tÝch vÒ loµi vËt, cæ tÝch nÐt vÒ truyÖn Cæ tÝch vµ cæ tÝch thÇn thÇn k× vµ cæ tÝch sinh ho¹t. - Cổ tích thần kì: số lượng phong phú. Có k×? sù tham gia cña yÕu tè thÇn k×. Hs tr¶ lêi. Néi dung: §Ò cËp tíi sè phËn bÊt h¹nh cña người lao động về hạnh phúc gia đình, về c«ng b»ng x· héi, vÒ phÈm chÊt vµ n¨ng lùc của con người. 65 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> 2. V¨n b¶n “TÊm C¸m”. ? Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ truyÖn - Thuéc lo¹i cæ trÝch thÇn k×. - Bè côc: TÊm C¸m (lo¹i truyÖn, bè côc). + Đoạn 1 (Từ đầu đến .... lời bụt dặn): Hs tr¶ lêi. Cuộc đời và số phận bất hạnh của Tấm nhưng luôn được Bụt giúp đỡ. Gv gi¶i thÝch tõ khã theo Sgk. + Đoạn 2 (Tiếp đến .... mẹ con Cám): Hạnh phúc đến với Tấm. + Đoạn 3 (còn lại): Cuộc đấu tranh không khoan nhượng qua những kiếp hồi sinh của Tấm để giành lại hạnh phúc. II. §äc – hiÓu: Gäi Hs tãm t¾t cèt truyÖn. Hs tãm t¾t. 1. Th©n phËn cña TÊm: Gv đặt vấn đề: ? Cuộc đời và số - Gia c¶nh: phËn bÊt h¹nh cña TÊm ®­îc miªu + TÊm vµ C¸m lµ hai chÞ em cïng cha kh¸c mÑ. t¶ nh­ thÕ nµo? + MÑ TÊm chÕt khi TÊm cßn nhá. Hs trao đổi theo nhóm và báo cáo + Cha chết, Tấm ở với dì ghẻ là mẹ đẻ ra kÕt qu¶. Gv cã thÓ gîi dÉn theo c¸c c©u C¸m. => TÊm: c« g¸i må c«i, lµ con riªng. hái. - Hoµn c¶nh sèng: + Tấm làm lụng vất vả suốt ngày, đêm lại ? Tác giả dân gian đã miêu tả diễn xay lúa giã gạo trong khi Cám được mẹ biến truyện như thế nào để dẫn đến nuông chiều, ăn mặc trắng trơn quanh quẩn xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám? ở nhà không phải làm việc nặng. + Cám lừa Tấm trút hết giỏ tép để giành Hs tr¶ lêi. phần thưởng là chiếc yếm đỏ. + MÑ con C¸m lõa giÕt bèng ¨n thÞt. + MÑ con C¸m kh«ng muèn TÊm ®i xem hội, đổ thóc trộn gạo bắt nhặt. + Khi TÊm thö giµy, d× ghÎ bÜu m«i khinh bØ. + GiÕt TÊm vµ giÕt c¶ kiÕp håi sinh cña TÊm. => MÑ con C¸m bãc lét TÊm vÒ vËt chÊt ? Anh (chÞ) cã nhËn xÐt g× vÒ những chi tiết miêu tả để làm nổi bật và cả tinh thần. + Vật chất: lao động quần quật suốt ngày, mâu thuẫn? Qua đó, nhận xét về tính trót giá c¸, b¾t bèng ¨n thÞt. c¸ch nh©n vËt. + Tinh thần: giành chiếc yếm đỏ, không Hs tr¶ lêi. cho xem héi, khinh miÖt thö giµy. NHẫn tâm giết Tấm để cướp đoạt hạnh phóc (4 lÇn): TÊm chÕt -> vµng anh -> xoan đào -> khung cửu -> cây thị. => TÊm lµ c« g¸i siªng n¨ng, hiÒn lµnh, 66 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> ? Theo anh (chÞ), m©u thuÉn gi÷a TÊm vµ mÑ con nhµ C¸m thÓ hiÖn xung đột gì trong xã hội? Hs tr¶ lêi.. ? Con đường dẫn đến hạnh phúc cña TÊm ®­îc mªu t¶ nh­ thÕ nµo? Anh (chÞ) cã suy nghÜ g× vÒ con đường dẫn đến hạnh phúc của Tấm? Qua đó bộc lộ ước mơ gì của nhân d©n? Hs tr¶ lêi.. Gv b×nh chuyÓn: TruyÖn TÊm C¸m kh«ng dõng l¹i ë kÕt thóc phæ biÕn mà mở ra là cuộc đấu tranh không khoan nhượng để giành lại hạnh phóc.. thËt thµ; lu«n bÞ mÑ con C¸m øc hiÕp, h·m hại nhưng nhẫn nại chịu đựng. Mẹ con Cám tham lam, độc ác và lười nhác. - Đó là mâu thuẫn thể hiện sự xung đột trong gia đình chế độ phụ quyền, khi người phô n÷ gi÷ vai trß quan träng (did ghÎ con chång) -> m©u thuÉn chñ yÕu: c¸i thiÖn vµ cái ác. Tấm đại diện cho cái thiện, sự ngay thËt vµ siªng n¨ng, cÇn cï. MÑ con C¸m lµ hiện thân của ác, sự giả dối và lười biếng =>Mâu thuẫn trở thành vấn đề số phận con người (người bị áp bức – kẻ áp bức). -> Con đường dẫn đến hạnh phúc: xu hướng giải quyết mâu thuẫn. Muốn giải quyÕt m©u thuÉn, t¸c gi¶ d©n gian sö dông yÕu tè k× ¶o trong truyÖn (Bôt xuÊt hiÖn mçi lÇn TÊm buån tñi). TÊm trë thµnh Hoµng hËu tõ mét co g¸i mồ côi. Hạnh phúc ấy chỉ có ở con người hiền lành, lương thiện, chăm chỉ -> nêu triết lÝ “ë hiÒn gÆp lµnh” (quan niÖm phæ biÕn trong truyÖn cæ tÝch thÇn k×). MÆt kh¸c, trë thµnh Hoµng hËu lµ ­íc m¬, kh¸t väng lín lao của người nông dân bị đè nén áp bức.. 2. Cuộc đấu tranh không khoan nhượng để giành lại hạnh phúc.. ? C¨n cø vµo phÇn cuèi truyÖn, - TÊm tr¶i qua 4 kiÕp håi sinh. cho biết Tấm đã trải qua mấy kiếp Tấm chết -> chim vàng anh -> xoan đào -> håi sinh? khung cửu -> quả thị (trở lại làm người gặp Hs tr¶ lêi. hoµng tö). -> Tõ mét c« g¸i hiÒn lµnh võa ng· xuèng Gv yªu cÇu: Ph©n tÝch tõng h×nh thức biến hoá của Tấm? Quá trình đã mạnh mẽ quyết liệt sống dậy trở lại với cuộc đời đòi lại hạnh phúc: Tấm hoá Vàng Êy nãi lªn ý nghÜa g×? Anh để báo hiệu sự có mặt của mình. Vàng Hs tr¶ lêi. Anh bị giết, Tấm hoá cây xoan đào, khung cöi dÖt tuyªn chiÕn víi kÎ thï “cãt ca cãt kÐt ... khoÐt m¾t ra”. Khung cöi dÖt, qu¶ thÞ lµ nh÷ng g× TÊm ho¸ th©n còng lµ nh÷ng vËt bình dị, thân thương trong cuộc sống dân dã. Đó là những hình ảnh đẹp, tạo ấn tượng => 67 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> ? Anh (chÞ) cã nhËn xÐt g× vÒ nh÷ng vËt ho¸ th©n cña TÊm? Hs nhËn xÐt.. ? Nếu đôi giày là vật trao duyên th× miÕng trÇu trong truyÖn lµ vËt cã ý nghÜa g×? Hs th¶o luËn vµ tr¶ lêi.. ? Sự trở về với cuộc đời của Tấm ở cuèi truyÖn nãi lªn quan niÖm cña nh©n d©n ngµy x­a vÒ h¹nh phóc nh­ thÕ nµo? Hs tr¶ lêi.. Qu¸ tr×nh trë vÒ cña TÊm thÓ hÞªn caÝi thiÖn kh«ng thÓ chÕt mét c¸ch oan øc trong im lặng đã vùng dậy, còn cái ác cũng tìm mọi cách để tiêu diệt cái thiện. Những lân fchết ®i sèng l¹i cña TÊm ph¶n ¸nh tÝnh chÊt gay gắt, quyết liệt của cuộc đáu tranh giữa cái thiện và cái ác, đồng thời thể hiện sức sống m·nh liÖt, kh«ng thÓ bÞ tiªu diÖt cña c¸i thiÖn. - Vật hoá thân của Tấm đều là yếu tố kì ¶o. Song nã kh¸c h¼n sù xuÊt hiÖn cña Bôt ë phÇn ®Çu khi mçi lÇn TÊm khãc. ë ®©y, TÊm kh«ng khãc còng kh«ng thÊy Bôt. TÊm ph¶i tù m×nh g×nh vµ gi÷ h¹nh phóc. Cho nªn c¸c vật là nơi Tấm gửi linh hồn để trở về đấu tranh víi c¸i ¸c. Nh÷ng mÆt ho¸ th©n cña TÊm cã thÓ bÞ ¶nh hưởng của thuyết luân hồi của Đạo phật. Song đó chỉ mượn cái vỏ bên ngoài để thể hiËn ­íc m¬, tinh thÇn l¹c quan cña nh©n dân lao động. -> MiÕng trÇu lµ vËt nèi duyªn. Nã thÓ hiện sự khéo léo, đảm đang của người têm (Tấm) -> nhờ đó hoàng tử nhận ra Tấm. Đây cũng là hình ảnh quen thuộc trong đời sống v¨n ho¸, g¾n víi phong tôc h«n nh©n nªn miÕng trÇu kh«ng thÓ thiÕu trong sù héi ngé gi÷a nhµ vua - TÊm. + Miếng trầu nên dâu nhà người. + Nhí lêi b¸c mÑ em r¨n Làm thân con gái chớ ăn trầu người - ý nghÜa sù trë vÒ cña TÊm. + Ph¶n ¸nh quan niÖm “ë hiÒn gÆp lµnh” cña nh©n d©n. + Ph¶n ¸nh ­íc m¬ vÒ c«ng b»ng x· héi: người lương thiện không thể chết oan, phải được hưởng hạnh phúc, còn kẻ ác nhất định bÞo trõng trÞ. + Ph¶n ¸nh ­íc m¬ vÒ h¹nh phóc: Hä kh«ng t×m h¹nh phóc ë câi nµo kh¸c mµ t×m và giữ hạnh phúc thực sự ngay ở cõi đời này. => Nh÷ng ­íc m¬ trªn thÓ hiÖn t©m hån lãng mạn, tinh thần lạc quan, yêu đời và niềm khát khao vươn tới hạnh phúc, công lí của nhân dân lao động. 68. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> ? ấn tượng của anh (chị) sau khi häc xong truyÖn TÊm C¸m? TruyÖn ph¶n ¸nh ­íc m¬ g× cña nh©n d©n? Hs tr¶ lêi.. Gọi Hs đọc ghi nhớ. Hs đọc. Gv cho Hs luyÖn tËp nhanh t¹i líp. ? Nh÷ng t×nh tiÕt nµo cña truyÖn Tấm Cám thể hiện rõ đặc điểm của truyÖn cæ tÝch thÇn k×? Hs tr¶ lêi.. ? Ngoµi truyÖn TÊm C¸m, hµy kÓ ra nh÷ng c©u ca dao, tôc ng÷ hay truyÖn cæ tÝch cã h×nh ¶nh miÕng trÇu? Hs t×m vµ b¸o c¸o.. III. KÕt luËn. -> Truyện làm rung động người đọc bởi nỗi niềm bất hạnh đáng thương của cô gái mồ côi và chuyển thành cuộc đấu tranh không khoan nhượng để giành hạnh phúc. Truyện phản ánh ước mơ đổi đời, tinh thần lạc quan của người xưa. * Ghi nhí. Sgk – 72. * LuyÖn tËp. 1. Nh÷ng yÕu tè k× ¶o. - Nh©n vËt Bôt. - Con gà biết nói tiếng người. - §µn chim biÕt nghe theo lêi Bôt nhÆt thãc g¹o. - Xương cá bống biến thành vật để Tấm đi héi. - Sù ho¸ th©n cña TÊm qua 4 kiÕp. 2. + TruyÖn “Sù tÝch trÇu cau”. + MiÕng trÇu lµ ®Çu c©u chuyÖn. + MiÕng trÇu ¨n ngät nh­ ®­êng Đã ăn lấy của, phải thương lấy người. ....... 4. Cñng cè - NhËn xÐt: - HÖ thèng l¹i néi dung: Theo yªu cÇu bµi häc. - NhËn xÐt chung vÒ giê häc. 5. DÆn dß: Häc bµi. So¹n bµi lµm v¨n “Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù”.. 69 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span>