Giáo án Ngữ văn 10: Chiến thắng Mtao Mxây (Trích sử thi Đăm Săn)

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TiÕt: Ngµy so¹n: Ngµy gi¶ng:. ChiÕn th¾ng Mtao Mx©y (TrÝch sö thi §¨m S¨n). A/ mục tiêu cần đạt: Giúp HS: I/ Kiến thức: Nắm được đặc điểm nghệ thuật xây dựng kiểu nhân vật anh hïng sö thi, nghÖ thuËt miªu t¶ vµ sö dông ng«n tõ cña sö thi anh hùng.Nắm được giá trị của sử thi về nội dung và nghệ thuật, đặc biệt là cách sử thi mượn việc mô tả chiến tranh để khẳng định lí tưởng về 1 cs hoà hợp h¹nh phóc. II/ Kỹ năng: Rèn kĩ năng đọc hiểu văn bản sử thi anh hùng . III/ Thái độ: Qua đoạn trích nhận thức được lẽ sống, niềm vui của mỗi người chỉ có thể có được trong cuộc chiến đấu vì danh dự, hạnh phúc và sự thịnh vượng cho mọi người (ý thức cộng đồng). B/ Phương pháp: GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phương pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. C/Phương tiện: SGK, SGK, Giáo án. D/ tiÕn tr×nh d¹y häc : I/ ổn định lớp: sĩ số: II/ KiÓm tra bµi cò: III/ Bµi míi : Đến với người Mường ở Hoà Bình, Thanh Hoá trong những Ngày lễ hội hoặc những lần gia đình đồng bào có đám tang ta được nghe thầy Mo (thầy cúng) kể trước đám đông hoặc linh hồn người chết Mo "Đẻ đất đẻ nước". §ång bµo T©y Nguyªn l¹i say mª kÓ trong nhµ R«ng sö thi xinh Nh·, §¨m Di, Khinh Dú. Đáng lưu ý nhất và tự hào nhất với đồng bào Ê Đê Tây Nguyªn lµ sö thi §¨m S¨n. §Ó thÊy râ sö thi §¨m S¨n nh­ thÕ nµo? chóng ta t×m hiÓu ®o¹n trÝch "ChiÕn th¾ng Mtao Mx©y". H® cña GV vµ HS - Em cho biÕt phÇn tiÓu dÉn tr×nh bÇy néi dung g×? - Dùa vµo SGK, em h·y tãm t¾t thËt ng¾n gän sö thi §¨m S¨n?. Néi dung I. T×m hiÓu chung 1/ Sö thi d©n gian: Cã 2 lo¹i sö thi lµ: Sö thi thÇn tho¹i vµ sö thi anh hïng. 2/ Sö thi §¨m S¨n: - VÞ trÝ: tiªu biÓu cho lo¹i sö thi anh hïng T©y Nguyªn. - Tãm t¾t sö thi §¨m S¨n:. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> VÞ trÝ, bè côc ®o¹n trÝch?. Y/c HS t×m hiÓu hÖ thèng c©u hái trong SGK (C©u1-> 3: theo bè côc ®tr, c©u 4: nghÖ thuËt – bao trïm VB) GV hướng dẫn hs thảo luận nh÷ng c©u hái SGK. - Xcs định nhân vật trung tâm cña tp nãi chung vµ cña ®tr nãi riêng? Mục đích ĐS chiến đấu víi Mtao- Mx©y? H·y tãm t¾t diễn biến trận đánh để so sánh tµi n¨ng vµ phÈm chÊt cña 2 tï trưởng? ((Nhận xét lời nói, thái độ , hành động của 2 nhân vật? ThÓ hiÖn t©m lÝ, tÝnh c¸ch g×?) + §¨m S¨n khiªu chiÕn vµ th¸i độ của hai bên như thế nào? + TrËn chiÕn tr¶i qua mÊy hiÖp? Nhận xét lời nói, hành động của mçi bªn? BiÖn ph¸p nghÖ thuËt? T/d?. - Giá trị: Tuy tp kể về cđ của một cá nhân người tù trưởng ĐS trẻ tuổi nhưng qua đó người nghe kể sử thi nhận ra hình ảnh của cả cộng đồng thị tộc Ê đe trong 1 giai đoạn lịch sử đầy biến động ở sử thi anh hïng, sè phËn cña c¸ nh©n anh hïng thèng nhất cao độ với số phận của cả thị tộc. 3/ §o¹n trÝch - Đoạn trích nằm ở đoạn giữa tác phẩm. Tiêu đề này là do người soạn sách đặt ra. (§Ò tµi næi bËt nhÊt cña thÓ lo¹i sö thi a/h , trong đó có sử thi Đăm Săn là đề tài chiến tranh. Đoạn trích này tiêu biểu cho tp cả về phương diện đề tµi vµ c¶ gi¸ trÞ t¸c phÈm.) - Bè côc ®o¹n trÝch: + Cảnh trận đánh giữa 2 tù trưởng. + C¶nh §S cïng n« lÖ ra vÒ sau chiÕn th¾ng. + C¶nh §S ¨n mõng chiÕn th¾ng. II. §äc - HiÓu 1/ Hình tượng Đăm Săn: * Mục đích chiến đấu: cứu vợ: trọng danh dự, gắn bó hạnh phúc gia đình, bảo vệ danh dự , hạnh phóc cña c¸ nh©n vµ bu«n lµng. a/ §S khiªu chiÕn: §S Mtao- Mx©y *Nãi: - ¬ diªng: giÔu * Nhµ: miªu t¶ cô thÓ, cît tØ mØ: giµu sang, hïng - th¸ch: khiªu chiÕn m¹nh kh«ng kÐm §S - bổ đôi, chẻ, hun, đun: * Nói: - ơ diêngvợ hai ®e do¹, quyÕt liÖt h¬n ta: giÔu cît, ng¹o ngÔ - kh«ng thÌm ®©m con - khoan, kh«ng ®­îc tr©u, con lîn: khinh bØ ®©m ta, ta sî: hÌn nh¸t, kẻ thù, đàng hoàng, tự sợ hãi, lòng dạ đen tối tin * H×nh d¸ng: d÷ tîn MÆc dï ®­îc trang bÞ vò khÝ nh­ng d¸ng ®i tÇn ngÇn, do dù : cµng t« ®Ëm sù hÌn nh¸t b/ Vµo cuéc chiÕn: §S Mtao- Mx©y - Nói: ngươi múa trước - múa trước, “Khiên hắn ®i: b¶n lÜnh, b×nh tÜnh, kªu l¹ch x¹ch nh­ qu¶ th¶n nhiªn mướp khô” : so sánh độc - Hiệp 1: xốc tới, vượt đáo-> chủ quan, bất tài. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> - V× sao §S ®­îc trî lùc? ( 1 đặc điểm của sử thi, của VHDG người a/h luôn được trợ lùc, p/a m¬ ­íc cña nh©n d©n ). - Câu 2- SGK: pt hành động, lời nói của đông đảo nô lệ với việc thắng thua của 2 tù trưởng để thấy t/c, thái độ của cộng đồng. một đồi tranh, một đồi - Nói: tướng quen đi...: l« «, vun vót qua phÝa ng¹o m¹n, huªnh hoang đông, vun vút qua phía tây: lặp từ, lặp cấu trúc - Miêu tả hành động - Tõ khi H¬ NhÞ vøt của Mtao Mxây: “Bước miÕng trÇu, §¨m S¨n cao bước thấp chạy hết giµnh ®­îc, søc khoÎ bãi tây sang bãi đông, t¨ng lªn gÊp béi: ®­îc vung dao chÐm phËp trî lùc mét c¸i- tróng mét c¸i - HiÖp 2: “Chµng móa ch·o cét tr©u”: luèng trªn cao, giã nh­ b·o” cuèng chàng múa dưới thấp, - b¶o H¬ NhÞ nÐm cho giã nh­ lèc. Chßi lÉm miÕng trÇu: vông vÒ, đổ lăn lóc. Cây cối chết không được trợ lực rôi. Khi chµng móa - Th¸o ch¹y gi¸p r¬i, chạy nước kiêu, quả cÇu xin: gi¶ dèi, hÌn nói ba lÇn r¹n nøt, ba nh¸t đồi tranh bật rễ bay => kiªu ng¹o, bÊt tµi, tung”: so s¸nh, phãng tầm thường đại, lặp (Mtao- Mx©y lµ => t« ®Ëm søc m¹nh, nguyªn nh©n g©y ra tài nghệ phi thường, chiÕn tranh, thóc ®Èy s¸nh ngang tÇm vò trô. sù ph¸t triÓn cña cèt - §­îc trêi m¸ch kÕtruyÖn) giÕt ®­îc ...-> ®­îc trî lực và là hành động chính nghĩa để bảo vệ danh dù, h¹nh phóc => anh hïng, dòng m·nh, nh©n c¸ch cao đẹp, tài nghệ phi thường, ý chí quyết liệt để bảo vệ hạnh phúc, h¹nh vµ danh dù b¶n thân, gđ, cộng đồng b/ §S cïng n« lÖ trë vÒ sau chiÕn th¾ng: §S D©n lµng - Các ngươi có đi - xin chờ: đồng ý-> tô kh«ng:lêi nãi th©n ®Ëm phÈm chÊt anh thiện, hành động cao hïng, chÝnh nghÜa cña đẹp, nhân ái thể hiện §S kh¸t väng thiÕt tha vÒ - 3 lÇn §S hái- 3 lÇn sù hoµ b×nh yªn Êm họ đáp kđ theo ĐS:. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> với mđ cuộc chiến và người a/h sử thi? (Cuộc chiến đấu của Đăm Săn với mục đích giành lại hạnh phúc gia đình nhưng lại có ý nghĩa cộng đồng ở chỗ nào?) - pt cảnh đối đáp và ý nghĩa của con số 3? Bộc lộ tc, thái độ gì cña nh÷ng n« lÖ ®v §S?. C¶nh ¨n mõng chiÕn th¾ng ®­îc miªu t¶ ntn? ý nghÜa? Ha §S? Tình cảm, thái độ của mọi người ®v §S?. của thị tộc. Mục đích chÝnh nghÜa: cøu vî, träng danh dù vµ thiÕt tha víi cs b×nh yªn, h¹nh phóc cña thÞ téc. con sè 3 lµ sè nhiÒu, lặp có biến đổi, phát triÓn-> k® lßng trung thành tuyệt đối của mäi n« lÖ ®v §S , thÓ hiÖn sù thèng nhÊt cao độ quyền lợi, khát vọng cá nhân người anh hïng víi céng đồng, lòng yêu mến , tu©n phôc cña céng đồng với cá nhân người anh hùng, thống nhÊt ý chÝ toµn d©n téc - Đoàn người theo ĐS trở về đông như: s o sánh độc đáo, đậm màu sắc dân tộc -> tiếp tục tô đậm sự phục tùng tuyệt đối của cộng đồng đối với ĐS, sự lôi cuốn của ĐS vì ĐS là người ah lí tưởng; sự thống nhất cao độ quyền lợi, khát vọng của cá nhân ah sử thi với cộng đồng (1 biểu hiện quan träng cña ý thøc dt); chiÕn tranh lµm giµu cã hïng mạnh cộng đồng-> ý nghĩa đề tài chiến tranh c/ C¶nh ¨n mõng chiÕn th¾ng: - LÔ tÕ thÇn linh: thiªng liªng - §¨m S¨n ®­îc miªu t¶ hoµ víi t«i tí d©n lµng ¨n mõng chiÕn th¾ng: “Hìi anh em trong nhµ, hìi bµ con trong làng! Xin mời tất cả đến với ta. Chúng ta sÏ më tiÖc ¨n mõng n¨m míi. Chóng ta sÏ ¨n lợn, ăn trâu, đánh lên các chiêng, các trống to, đánh lên các cồng Hlong hoà nhập cùng chũm choẹ sao cho kêu lên rộn rã để voi đực, voi cái ra vµo hiªn kh«ng ngít”. - Quang c¶nh trong nhµ §¨m S¨n: “Nhµ §¨m S¨n đông nghịt khách. Tôi tớ chật ních cả nhà”. => so sánh, phóng đại: niềm vui, chiến thắng của người ah không tách rời niềm vui, chiến thắng của bé téc, sù giµu cã, hïng m¹nh; kh¸t väng giµu m¹nh, tiÕng t¨m lÉy lõng, uy danh vµ sù qu¶ng giao, phãng kho¸ng cña §S (Thời cổ thước đo sự giàu sang hùng mạnh của cộng đồng là bằng sự giàu sang của người tù trưởng)-> ngợi ca bộ tộc - Đăm Săn: tóc thả “Cả miền Ê-đê, Ê-ga ca ngợi. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> C©u 3- sgk. Đăm Săn là một dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước. Ngực quấn chéo một tấm mÒn chiÕn, tai ®eo nô s¸t bªn m×nh nghªnh ngang đủ giáo gươm, đôi mắt long lanh như mắt chim ghÕch ¨n hoa tre, trµn ®Çy søc trai, tiÕng t¨m lõng lÉy. B¾p ch©n chµng to b»ng c©y xµ ngang, b¾p đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở của chàng ầm ầm tựa sấm dậy, chµng n»m sÊp th× gÉy rÇm sµn, chµng n»m nghiêng thì gãy xà dọc”.-> so sánh phóng đại, ngôn ngữ trang trọng -> ĐS đẹp đẽ, tràn đầy sinh lực trong sự ngưỡng mộ tự hào của dân làng (có người kể chuyện) => người ah sử thi được toàn cộng đồng suy tôn tuyệt đối. Qua chiến thắng của cá nhân ah sử thi cho thấy sự vận động ls của cả 1 cộng đồng - Nghệ thuật: ở đ2, đ3, tg kể và tả có mức độ khác nhau. §2 kÓ, t¶ cuéc giao chiÕn mµ kh«ng cã cảnh đổ máu ghê rợn, cảnh buôn làng tan tacsau chiÕn tranh. §3 tËp trung t¶ c¶nh ¨n mõng chiÕn thắng ( những trường đoạn, câu cảm thán, hô ngữ, so s¸nh trïng ®iÖp, liÖt kª)-> tuy kÓ vÒ chiÕn tranh nhưng tg sử thi vẫn hướng về cs thịnh vượng, no đủ, giàu có, đoàn kết, thống nhất và lớn mạnh của cộng đồng-> khát vọng lớn lao của cộng đồng người Ê đê, tầm vóc lớn lao của người áhưqr thi đv lịch sử cộng đồng. Người ah sử thi trở thanhz trung t©m miªu t¶ cña bøc tranh hoµnh tr¸ng vÒ lÔ ¨n mõng chiÕn th¾ng víi sù lín lao vÒ h×nh thÓ, tÇm vãc, lÉn chiÕn c«ng => ĐS là người ah lí tưởng tiêu biểu cho vẻ đẹp, tài năng, sức mạnh và khát vọng của cộng đồng được cả cộng đồng suy tôn và ngưỡng mộ tuyệt đối.Qua ĐS để pa ls cộng đồng Ê đê trong buổi ®Çu x©y dùng vµ ph¸t triÓn dt 4/ §Æc s¾c nghÖ thuËt: - NV sử thi đượpc lí tưởng hoá , tâm lí, ticnhs c¸ch ®­îc biÓu hiÖn chñ yÕu qua lêi nãi h®… - Ngôn ngữ giùa ha so sánh phóng đại, liệt kê, mang tÇm vãc vò trô, mang ®Ëm mµu s¾c dt - Ngôn ngữ kể chuyện lôi cuốn, tôn vinh, ngưỡng mé nh©n vËt sö thi, giäng v¨n hïng tr¸ng, trang trọng(chú ý giọng đối thoại của người kể: bà con. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> xem…) - Tr× ho·n sö thi(kÕt hîp kÓ, t¶) III/ KÕt luËn: ghi nhí- sgk IV/ Cñng cè: 1/ BT- sgk: - Quan hệ gần gũi của con người với thần linh: dấu vết của tư duy thÇn tho¹i cña xh ch­a ph©n ho¸ râ g/c - thần linh đóng vai trò gợi ý, phù trợ chứ không quyết định - góp phần đề cao nv sử thi ah 2/ ý nghÜa ®o¹n trÝch nh­ thÕ nµo? - Làm sống lại quá khứ anh hùng của người Ê-đê Tây Nguyên thời cổ đại. + Người Tây Nguyên tự hào về tổ tiên mình. Người Tây Nguyên tự hào có Đăm Săn, Xinh Nhã, Khinh Dú cũng như người Kinh tự hào có Phù Đổng Thiên Vương, An Dương Vương... + Đoạn trích thể hiện vai trò người anh hùng với cộng đồng chú ý phần ghi nhí (SGK). V/ DÆn dß: VI/ Rót kinh nghiÖm: E. tham kh¶o. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span>