<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

TẠP CHÍ KHOA HỌC

Khoa học Xã hội, Số 9 (6/2017) tr. 115 - 124

<b>THỰC TẾ ÁP DỤNG MƠ HÌNH KẾ TỐN QUẢN TRỊ CHI PHÍ </b>

<b>TẠI CÁC DOANH NGHIỆP XÂY LẮP </b>

<b>TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ SƠN LA </b>

<b>Lê Thị Thanh Nhàn, Đoàn Thanh Hải</b>
<i><b>Trường Đại học Tây Bắc </b></i>
<i><b>Tóm tắt: </b>Bài viết đưa ra những vấn đề chung về kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp xây lắp. </i>
<i>Trên cơ sở đó đưa ra những phân tích cơ bản về thực trạng áp dụng mơ hình kế tốn quản trị chi phí tại các </i>
<i>doanh nghiệp xây lắp trên địa bàn thành phố Sơn La từ đó đề xuất các biện pháp đẩy mạnh việc ứng dụng mơ </i>
<i>hình kế tốn quản trị chi phí các doanh nghiệp này. </i>

<i><b>Từ khóa:</b> Doanh nghiệp xây lắp, kế tốn quản trị chi phí. </i>

<b>1. Đặt vấn đề </b>

Có thể nói kế tốn quản trị là một bộ phận của hệ thống thông tin quản trị trong các tổ
chức mà nhà quản trị dựa vào đó để hoạch định và kiểm sốt hoạt động của tổ chức. Nó có vai
trị quan trọng cho việc tổ chức xây dựng các dự toán, hoạch định chính sách và kiểm sốt
mọi hoạt động của đơn vị. Bất kể khi quyết định lựa chọn một phương án tối ưu nào của nhà
quản trị, bao giờ cũng quan tâm đến hiệu quả kinh tế của phương án mang lại, vì vậy kế tốn
quản trị phải tìm cách tối ưu hóa mối quan hệ giữa chi phí và lợi ích của phương án lựa chọn.
Do đó hệ thống kế tốn quản trị chi phí có vai trị quan trọng trong việc cung cấp thơng tin về
chi phí trong các doanh nghiệp. Kế tốn quản trị chi phí ln ln tồn tại trong mỗi tổ chức,
tuy nhiên tác dụng cung cấp thông tin cho các đối tượng khác nhau sẽ khác nhau, tuỳ thuộc
vào việc xây dựng và khai thác hệ thống kế tốn chi phí đó. Các doanh nghiệp ở các nước
phát triển trên thế giới đã xây dựng hệ thống kế tốn quản trị chi phí hiện đại, cung cấp thơng

tin hữu ích cho các nhà quản trị nội bộ để trợ giúp họ trong việc lập kế hoạch, tổ chức thực
hiện kế hoạch và kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch. Trợ giúp nhà quản trị trong việc
điều hành và kiểm soát hoạt động của tổ chức; thúc đẩy các nhà quản trị đạt được các mục
tiêu của doanh nghiệp; đo lường hiệu quả hoạt động của các nhà quản lý và các bộ phận, đơn
vị trực thuộc trong doanh nghiệp [1].

Đối với các doanh nghiệp xây lắp kế tốn quản trị chi phí lại càng có vai trị quan trọng
hơn cả. Bởi so với các ngành sản xuất khác, xây dựng cơ bản có những đặc điểm kinh tế kỹ
thuật đặc trưng, được thể hiện rất rõ ở sản phẩm xây lắp và quá trình sáng tạo ra sản phẩm của
ngành. Mặt khác, hoạt động xây lắp thường tiến hành ngoài trời nên chịu ảnh hưởng của điều
kiện thiên nhiên, thời tiết. Đặc điểm này làm cho công tác quản lý, sử dụng, hạch toán tài sản,
vật tư rất phức tạp, dễ bị mất mát, hư hỏng làm tăng chi phí sản xuất. Bên cạnh đó, chu kì sản
xuất của đơn vị xây lắp thường rất dài, nó phụ thuộc quy mơ và tính chất phức tạp về kỹ thuật
của từng cơng trình. Q trình thi cơng được chia thành nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn thi
công lại chia thành nhiều công việc khác nhau, các công việc chủ yếu diễn ra ngoài trời chịu

_{Ngày nhận bài: 27/10/2016. Ngày nhận đăng: 15/6/2017}

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

tác động rất lớn của các nhân tố môi trường do vậy không thể tránh khỏi các rủi ro, phát sinh
chi phí. Chính vì vậy thơng tin về kế tốn quản trị chi phí trong các doanh nghiệp xây dựng
đóng vai trị vơ cùng quan trọng trong việc giúp các nhà quản trị kiểm sốt chi phí để có thể
tiết kiệm được chi phí và hạ giá thành xây lắp.

Tuy nhiên với các doanh nghiệp xây dựng trên địa bàn thành phố Sơn La thì kế tốn
quản trị chi phí vẫn còn khá mới mẻ và việc đánh giá thực trạng áp dụng kế tốn quản trị chi
phí trong các doanh nghiệp là thực sự cần thiết. Do đó bài viết này sẽ đưa ra những phân tích
và đánh giá về thực trạng áp dụng mơ hình kế tốn quản trị chi phí tại các doanh nghiệp xây
lắp trên địa bàn thành phố Sơn La.

<b>2. Tổng quan các nghiên cứu về Kế toán quản trị chi phí </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

sự ứng dụng kế tốn quản trị chi phí trong các doanh nghiệp xây lắp, trong khi ngành xây lắp
là ngành đang rất cần những thơng tin kế tốn quản trị chi phí vì xây dựng cơ bản là ngành
sản xuất vật chất quan trọng mang tính chất cơng nghiệp nhằm tạo ra cơ sở vật chất kỹ thuật
cho nền kinh tế quốc dân. Hơn nữa ngành xây dựng cơ bản có những đặc điểm về kinh tế - kỹ
thuật riêng biệt, thể hiện ở sản phẩm xây lắp và quá trình tạo ra sản phẩm của ngành. Điều này
đã chi phối đến cơng tác kế tốn chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh
nghiệp xây lắp. Chính vì vậy, đề tài tập trung nghiên cứu các biện pháp đẩy mạnh việc ứng
dụng kế tốn quản trị chi phí áp dụng cho các doanh nghiệp xây lắp trên cơ sở nghiên cứu về
hệ thống kế tốn quản trị chi phí và kinh nghiệm vận dụng các phương pháp kế toán quản trị
chi phí trong các loại hình doanh nghiệp khác nhau.

<b>3. Kết quả nghiên cứu và thảo luân </b>

<i><b>3.1. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu </b></i>

* <i>Đối tượng nghiên cứu:</i>

Các doanh nghiệp xây lắp trên địa bàn thành phố Sơn La.
* <i>Phương pháp nghiên cứu</i>:

- Phương pháp thu thập dữ liệu

Thu thập dữ liệu sơ cấp: Dữ liệu sơ cấp sẽ được thu thập thơng qua hình thức điều tra
bằng Bảng hỏi về thực trạng tổ chức hệ thống kế tốn nói chung và thực trạng áp dụng mơ
hình kế tốn quản trị trong hệ thống kế tốn của doanh nghiệp nói riêng đặc biệt là kế tốn
quản trị chi phí.

Đối với dữ liệu thứ cấp: Các dữ liệu thứ cấp tác giả trực tiếp liên hệ với các đơn vị có

liên quan để thu thập loại dữ liệu liên quan đến đề tài.

- Phương pháp xử lý dữ liệu

Các dữ liệu sau khi thu thập được sẽ được tác giả tổng hợp lại cho phù hợp với mục
đích của nghiên cứu, chọn lọc các thơng tin có liên quan để thực hiện đánh giá theo các nội
dung xây dựng trong phần cơ sở lý thuyết.

<i><b>3.2. Thực tế kế tốn quản trị chi phí tại các doanh nghiệp xây lắp trên địa bàn thành phố </b></i>
<i><b>Sơn La </b></i>

<i>3.2.1. Đặc điểm các doanh nghiệp xây lắp trên địa bàn thành phố Sơn La </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

Chính vì vậy mà nhóm tác giả đã quyết định chọn ra 5 doanh nghiệp lớn đại diện cho
các tiêu thức: Loại hình doanh nghiệp, quy mơ doanh nghiệp lớn, vốn chủ sở hữu lớn, có hoạt
động xây lắp diễn ra thường xuyên và doanh nghiệp hoạt động liên tục để thực hiện điều tra
khảo sát, như được liệt kê trên Bảng 1.

<b>Bảng 1. Các doanh nghiệp thuộc mẫu nghiên cứu </b>

Tên doanh nghiệp Địa chỉ Vốn chủ sở hữu _{(triệu đồng)} _{(triệu đồng)}Doanh thu _{(triệu đồng)}Lợi nhuận
Doanh nghiệp tư nhân Tuấn

Hương

Tổ 1, Phường Tô Hiệu,
thành phố Sơn La

70.278 34.078 166

Công ty Cổ phần Thủy điện
Nậm La

Tổ 4, Phường Quyết Thắng,
thành phố Sơn La

560.974 132.746 27.007

Công ty TNHH xây dựng
kinh doanh tổng hợp

Tổ 2, Phường Quyết Thắng,

thành phố Sơn La 90.070 56.647 69

Công ty Cổ phẩn Quỳnh
Ngọc

Bản Bó, Phường Chiềng An,

thành phố Sơn La 122.224 70.710 590

Công ty TNHH đầu tư XD
Hoàng Chung

Tổ 9, Phường Chiềng Lề,
thành phố Sơn La

79.307 35.590 416

<i>Nguồn: Cục thuế Tỉnh Sơn La - Thống kê doanh nghiệp theo loại hình hoạt động năm 2015 </i>

<i>3.2.2. Nội dung kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp xây lắp trên địa bàn thành phố </i>
<i>Sơn La </i>

* Phân loại chi phí

Dựa theo kết quả khảo sát tại các doanh nghiệp xây lắp thì chi phí xây lắp được phân
loại theo chức năng của từng khoản mục chi phí, bao gồm:

- Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp như chi phí sắt, thép, xi măng, gạch, cát, đá các loại,
sỏi thi cơng…

- Chi phí nhân công trực tiếp bao gồm tiền lương, tiền công của công nhân trực tiếp
xây lắp.

- Chi phí sử dụng máy thi cơng:Gồm chi phí nhiên liệu chạy máy, chi phí khấu hao máy
thi cơng, chi phí sửa chữa máy thi cơng...

- Chi phí sản xuất chung như: Chi phí nhân viên quản lý và các khoản trích bảo hiểm xã
hội, bảo hiểm y tế, kinh phí cơng đồn, bảo hiểm thất nghiệp của toàn bộ nhân viên quản lý và
công nhân trực tiếp sản xuất trong biên chế của cơng ty. Chi phí giàn giáo phục vụ thi cơng,
tơn... Chi phí khấu hao máy móc phục vụ quản lý đội, chi phí dịch vụ như: Điện, nước,
điện thoại...

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Tuy nhiên theo kết quả điều tra thì khơng có doanh nghiệp nào phân loại chi phí theo mối
quan hệ của chi phí với mức độ hoạt động. Trong khi đó việc phân tách chi phí thành biến phí,
định phí và chi phí hỗn hợp có vai trị quan trọng trong việc lập kế hoạch, kiểm soát và chủ động
điều tiết chi phí. Bên cạnh đó việc phân biệt định phí, biến phí và chi phí hỗn hợp có ý nghĩa quan
trọng trong việc thiết kế, xây dựng các mô hình chi phí trong mối quan hệ giữa chi phí, sản lượng

và lợi nhuận, xác định điểm hoà vốn và các quyết định quan trọng khác trong quá trình sản xuất
kinh doanh. Ngoài ra, việc phân biệt định phí, biến phí cịn giúp nhà quản trị xác định đúng đắn
phương hướng để nâng cao hiệu quả của chi phí như đối với biến phí: Phương hướng chính là tiết
kiệm tổng chi phí và chi phí cho một đơn vị khối lượng hoạt động. Đối với định phí: Cần phấn
đấu để nâng cao hiệu lực của chi phí trong sản xuất - kinh doanh.

<b>Bảng 2. Kết quả khảo sát việc tổ chức hệ thống kế tốn chi phí </b>
<b>tại các doanh nghiệp thuộc mẫu nghiên cứu </b>

Tên doanh
nghiệp

Tổ chức
hạch toán

kế tốn

Hệ thống kế tốn chi phí
Phân loại
chi phí
xây lắp
Xây
dựng
định mức
chi phí
Xây
dựng
dự
tốn
Dự tốn

CPXL được
xây dựng
theo

Lý do lập dự toán
Kế toán

chi tiết,
kế toán
tổng hợp

Theo chức
năng của từng

khoản mục
chi phí
Có
thực hiện
Có
xây
dựng
Theo từng
cơng trình
Theo u
cầu của cơ

quan cấp
trên

Là công

cụ quản
lý kinh tế
Doanh nghiệp

tư nhân Tuấn
Hương

x x x x x x

Công ty Cổ
phần Thủy
điện Nậm La

x x x x x x

Công ty
TNHH XD
kinh doanh
tổng hợp

x x x x x x

Công ty Cổ
phẩn Quỳnh
Ngọc

x x x x x x

Cơng ty
TNHH đầu tư

XD Hồng
Chung

x x x x x x

<i>Nguồn: Thống kê từ phiếu khảo sát </i>
* Xây dựng định mức chi phí

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

phí, được thể hiện ở mẫu nghiên cứu có 5 doanh nghiệp được khảo sát đều có kết quả là xây
dựng định mức chi phí trước khi thực hiện cơng trình. Điều này là hoàn toàn cần thiết và phù
hợp bởi định mức chi phí là căn cứ để doanh nghiệp xây dựng dự toán sản xuất kinh doanh
trong tương lai, giúp nhà quản trị doanh nghiệp ước tính trước sự biến động chi phí, chủ động
trong việc định hướng phát triển, sử dụng điều kiện sản xuất một cách tối ưu. Đồng thời căn
cứ vào định mức chi phí các bộ phận thực hiện tốt được việc kiểm sốt và tiết kiệm chi phí.

* Lập dự tốn chi phí

Về việc lập dự tốn chi phí thì dựa trên kết quả điều tra các doanh nghiệp xây dựng trên
địa bàn thành phố Sơn La thực hiện lập dự tốn chi phí cho từng cơng trình, hạng mục cơng
trình sau đó chi tiết cho từng cơng việc xây lắp cụ thể. Từ đó có thể thấy các doanh nghiệp
xây lắp trên địa bàn thành phố Sơn la đều tiến hành lập dự toán chi phí cho các cơng trình.
Đây là cơ sở quan trọng giúp cho các nhà quản lý doanh nghiệp xác định giá gói thầu, giá
thành xây dựng khi đấu thầu. Đồng thời căn cứ vào dự toán nhà quản trị doanh nghiệp có
được thơng tin về kế hoạch xây dựng cho từng cơng trình, hạng mục cơng trình trong từng
thời gian cụ thể, đánh giá được tình hình thực hiện các chỉ tiêu chi phí đã dự kiến để từ đó có
những giải pháp nhằm phát huy, khai thác những ưu thế vốn có của các đội thi cơng và tồn
doanh nghiệp.

Tuy nhiên việc xây dựng dự tốn chi phí khơng chỉ giúp cho doanh nghiệp xác định giá
thành xây dựng khi đấu thầu là một cơng cụ để kiểm sốt chi phí mà dự tốn chi phí cịn là

một bức tranh tổng thể về hoạt động kinh tế, tài chính của doanh nghiệp giúp doanh nghiệp
đánh giá được điểm mạnh và điểm yếu từ đó có cơ sở phân tích và lường trước những khó
khăn để đưa ra biện pháp khắc phục kịp thời nhưng các doanh nghiệp xây lắp trên địa bàn
thành phố Sơn La đều chưa khai thác mạnh vai trị này của cơng cụ dự tốn chi phí.

* Kế tốn chi phí cho các đối tượng chịu phí

Kế tốn quản trị chi phí trong các doanh nghiệp xây lắp trên địa bàn thành phố Sơn La
mới chỉ thực hiện qua việc thực hiện kế tốn chi tiết chi phí cấu thành nên giá thành sản phẩm
xây lắp đặc biệt là chi phí nguyên vật liệu trực tiếp.

Tại các doanh nghiệp xây lắp thuộc mẫu nghiên cứu đối tượng tập hợp chi phí sản xuất
là cơng trình, hạng mục cơng trình và tập hợp chi phí sản xuất theo phương pháp trực tiếp và
phương pháp gián tiếp. Có nghĩa là chi phí sản xuất phát sinh liên quan tới một hoặc từng
cơng trình, hạng mục cơng trình thì tập hợp cho cơng trình, hạng mục cơng trình ấy. Cịn đối
với các khoản chi phí mà liên quan đến nhiều cơng trình, hạng mục cơng trình thì các doanh
nghiệp xây dựng trên địa bàn thành phố Sơn La sử dụng phương pháp gián tiếp để tập hợp chi
phí sản xuất sau đó phân bổ cho từng cơng trình, hạng mục cơng trình theo tiêu thức chi phí
ngun vật liệu chính.

- Kế tốn chi phí ngun vật liệu trực tiếp

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

liệu phụ bao gồm: Đá các loại, xi măng, sắt thép, đinh các loại, gạch, gỗ… Mỗi loại nguyên
vật liệu rất đa dạng và nhiều chủng loại, ví dụ như thép có thép cuốn, thép buộc, thép tấm…
Do đặc điểm của hoạt động xây dựng cơ bản với nhiều loại nguyên vật liệu nên nó địi hỏi các
doanh nghiệp đều phải tiến hành theo dõi chi tiết NVL. Việc tập hợp chi phí ngun vật liệu
được tập hợp cho từng cơng trình, hạng mục cơng trình và căn cứ vào chứng từ gốc theo số
lượng và đơn giá thực tế.

<b>Bảng 3. Kết quả khảo sát về thực trạng kế tốn quản trị chi phí ngun vật liệu (NVL) trực tiếp </b>

<b>tại các doanh nghiệp nghiên cứu </b>

Chỉ tiêu Có Khơng Ghi

chú

1. Tại doanh nghiệp của Ơng/Bà có theo dõi chi tiết NVL khơng? 5/5

2. Nguyên vật liệu có được theo dõi chi tiết theo NVL chính và NVL phụ khơng? 5/5

3. Nguyên vật liệu có được theo dõi chi tiết theo từng loại NVL không? 5/5

4. Nguyên vật liệu có được theo dõi chi tiết theo từng cơng trình khơng? 5/5
5. Đơn vị của Ơng/Bà có sử dụng phương pháp thực tế đích danh để tính giá NVL

xuất kho khơng? 5/5

6. Doanh nghiệp của Ơng/Bà có thực hiện phân bổ các CP thu mua NVL không? 5/5

<i>Nguồn: Thống kê từ phiếu khảo sát </i>

Có thể thấy cách phân loại chi phí nguyên vật liệu trực tiếp tại các doanh nghiệp nghiên
cứu cũng như các doanh nghiệp xây lắp trên địa bàn thành phố Sơn La ở đây là phân loại chi
phí theo chức năng của chi phí và việc tổ chức cơng tác kế tốn chi phí nguyên vật liệu trực
tiếp theo cách thức như trên đã làm rõ được vai trò và chức năng của khoản mục chi phí, là
căn cứ để xác định giá thành xây dựng cơng trình đồng thời cũng là căn cứ cung cấp thơng tin
có hệ thống để lập báo cáo tài chính. Tuy nhiên trong quản lý chi phí, chi phí nguyên vật liệu
trực tiếp thường được xây dựng định mức theo từng cơng trình, tập hợp trực tiếp theo từng
cơng trình có thể nhận diện trên hồ sơ kỹ thuật sản xuất và định mức vật tư trực tiếp. Chi phí
nguyên vật liệu trực tiếp cũng thay đổi tỷ lệ với số lượng cơng trình được thực hiện nên xét

trong mối quan hệ với khối lượng cơng trình thì chi phí ngun vật liệu trực tiếp thể hiện đầy
đủ đặc điểm của biến phí. Do đó việc quản lý chi phí nguyên vật liệu trực tiếp là một biến phí
giúp nhà quản trị doanh nghiệp kiểm sốt chi phí, là tiền đề tiết kiệm chi phí và xác định giá
thành chặt chẽ hơn. Nhưng hiện nay các doanh nghiệp xây lắp trên địa bàn thành phố Sơn La
chưa nhận biết được vai trị này dẫn đến cơng tác quản lý chi phí dưới góc độ kế tốn quản trị
chưa được thực hiện.

- Kế tốn chi phí nhân công trực tiếp

</div>

<!--links-->