Giáo trình Ô nhiễm không khí (Tái bản lần thứ nhất): Phần 1

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (549 KB, 20 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Đ

Ạ

I H

Ọ

C QU

Ố

C GIA TP H

Ồ

CHÍ MINH

VIỆN MƠI TRƯỜNG VÀ TÀI NGUN (IER)

PGS.TS. ĐINH XUÂN THẮNG

GIÁO TRÌNH

Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ

(Tái bản lần thứ nhất, 2007)

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

LỜI NÓI ĐẦU

Môi trường sống – cái nôi của nhân loại đang ngày càng ô nhiễm trầm trọng
do con người. Cùng với sự phát triển của xã hội, môi trường đang từng bước bị hủy
diệt là mối quan tâm không chỉ riêng của một quốc gia nào. Bảo vệ mơi trường là
nghĩa vụ của cộng đồng tồn cầu và của Việt Nam nói riêng. Chỉ thị số 36/CT-TW
ngày 25/06/1998 của Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam đã thể hiện đường lối
chỉ đạo đúng đắn đối với cơng tác bảo vệ và gìn giữ mơi trường sống của nước ta.
Hiện trạng môi trường không khí ở nước ta, đặc biệt là trong các khu công nghiệp và
đô thị lớn như thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Hải Phịng, Đồng Nai … đang là mối
lo ngại cho các cơ quan quản lý nhà nước về mặt mơi trường cũng như tồn thể dân
cư trong khu vực. Phần lớn các nhà máy xí nghiệp chưa có hệ thống xử lý ơ nhiễm
khơng khí hoặc có nhưng hoạt động khơng có hiệu quả và mang tính chất đối phó.

Bên cạnh đó, với đặc điểm của một nền công nghiệp, tiểu thủ cơng nghiệp mang
tính chất sản xuất nhỏ, cơng nghiệp lạc hậu, thiếu thốn nguyên vật liệu…, nên ngày
càng thải vào môi trường sống một khối lượng bụi, hơi khí độc và mùi hơi khổng lồ,

gây ảnh hưởng không những cho công nhân trực tiếp sản xuất mà ngay cả dân cư
khu vực lân cận cũng chịu ảnh hưởng đáng kể.

Việc xây dựng đất nước trên cơ sở cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa cùng với
mức độ gia tăng đáng kể các khu vực đô thị, khu dân cư khơng có quy hoạch đồng
bộ, tổng thể và thiếu hợp lý lại càng gây phức tạp thêm cho công tác quản lý và
khống chế ô nhiễm từ các nguồn thải. Các phương tiện giao thơng cơng cộng ít hoặc
khơng thuận tiện cho việc đi lại của nhân dân cùng với hiện trạng quy hoạch về
mạng lưới các tuyến đường không đáp ứng nhu cầu rất cao của thực tế đã góp phần
rất lớn gây ơ nhiễm mơi trường khơng khí ở các khu đơ thị lớn như thành phố Hồ Chí
Minh, Hà Nội, … Đặc biệt là vào giờ cao điểm thường gây ra kẹt xe đôi khi tới 3
hoặc 4 giờ liền.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Nội dung của cuốn sách bao gồm những vấn đề về nguồn gốc ô nhiễm không
khí, tác hại của ô nhiễm không khí, các q trình biến đổi, khuếch tán chất ơ nhiễm
trong khí quyển và kiểm sốt các nguồn thải.

Với nội dung trên, cuốn sách này cũng có thể phục vụ cho đông đảo bạn đọc
thuộc các chuyên ngành khác có quan tâm đến lĩnh vực ơ nhiễm mơi trường khơng
khí.

Do nhiều yếu tố khách quan cũng như chủ quan, sách không tránh khỏi những
thiếu sót. Tác giả xin chân thành cảm ơn sự quan tâm theo dõi và mong nhận được
nhiều ý kiến đóng góp của các đồng nghiệp và bạn đọc.

Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Giáo sư Tiến siõ Trần Ngọc Chấn
đã góp ý cho nội dung của cuốn sách.

Chân thành cảm ơn Nhà xuất bản Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh đã
sớm tái bản cuốn sách này.

TP. Hồ Chí Minh, 02/2007

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

CHƯƠNG I

GIỚI THIỆU VỀ

Ơ NHIỄM KHƠNG KHÍ

1.1. TỔNG QUAN VỀ Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ

Mosris Neibusger - nhà khí tượng học của một trường đại học ở California đã
trích dẫn từ tạp chí “Today’s Health” do hiệp hội Y học Mỹ xuất bản như sau: “Tất
cả các quốc gia văn minh rồi sẽ đi theo con đường, khơng phải là những biến động
bất thình lình mà là sự ngẹt thở từ trong bầu khơng khí chứa chất thải của chính họ”.
Một số nhà sử học đã tiên đoán các giả thiết rằng: “Sự bùng nổ về dân số sẽ kéo
theo các nhu cầu thiết yếu cần nhiều thực phẩm hơn, nhiều nước hơn, cũng như nơi
ở, phương tiện giao thông đi lại và công ăn việc làm. Để thỏa mãn được nhu cầu đó
sẽ khơng bao giờ chấm dứt được nạn ơ nhiễm khơng khí xung quanh ta”.

Những sông, hồ sạch sẽ từ đời tổ tiên ông bà ta để lại đã nhanh chóng trở thành
các dịng chảy có mùi, những hồ nước thối rữa mà trong đó khơng một sinh vật nào
dù là nhỏ bé có thể sống nổi. Khả năng tự làm sạch của các dịng chảy hầu như
khơng cịn nữa hoặc với khả năng giảm đi rất nhiều vì các nhân tố gây ô nhiễm gồm
quá nhiều loại nước thải như: nước thải sinh hoạt từ các ống cống, chất giặt tẩy,
thuốc trừ sâu và các chất thải công nghiệp.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

Một đặc trưng cần lưu ý là việc thuyết phục con người phòng bệnh hơn chữa
bệnh là một việc làm rất khó. Điều này có nghĩa là, với ơ nhiễm mơi trường, để
thuyết phục con người phịng chống, bảo vệ và gìn giữ mơi trường là một việc làm
rất khó khơng chỉ với những người khơng hiểu biết gì về ơ nhiễm môi trường mà
ngay cả những người hiểu biết về chúng cũng tìm cách né tránh.

Irving S. Bengelsdorf thuộc Los Angeles Times đã nói rằng, từ khi các nhà khoa
học và các kỹ sư đã nhận thức được vấn đề ô nhiễm là trách nhiệm của họ phải giải
quyết vấn đề này, đề xuất các chính sách và trợ giúp các nhà lãnh đạo hành chính
trong việc hướng dẫn thực hiện có hiệu quả cơng tác bảo vệ môi trường. Tuy nhiên,
vấn đề ô nhiễm không chỉ giải quyết bằng công nghệ mà phải xem xét trên cả
phương diện xã hội và kinh tế học. Ngun nhân cơ bản gây phiền tối mơi trường
của chúng ta là sự rối rắm, phức tạp và chiều sâu của nó. Chúng ta phải thay thế sự
tăng trưởng về chất thay cho sự tăng trưởng về lượng, cung cấp đầy đủ các tính tốn
về phí tổn của xã hội của các vấn đề ô nhiễm, xem xét các yếu tố về mặt môi
trường khi có kế hoạch hoặc quyết định một vấn đề nào đó, nhận thức mơi trường
như một vấn đề tổng hợp. Chúng ta phải hiểu và công nhận sự phụ thuộc cơ bản của
tất cả các khía cạnh của môi trường bao gồm cả con người.

Vấn đề ô nhiễm mơi trường là một vấn đề mang tính chất tồn cầu, u cầu
phải có biện pháp giải quyết trên tồn thế giới. Tổ chức giáo dục, văn hóa, khoa học
của Liên Hiệp Quốc đã có những hoạt động tích cực trong lĩnh vực này. Hội thảo
quốc tế của Liên Hiệp Quốc về “con người và môi trường” được tổ chức tại
Stockholm - Thuỵ Điển tháng 6/1972 đã tập hợp rất nhiều chuyên gia, các nhà khoa
học, các quan chức của chính phủ các nước trên thế giới nhằm thống nhất cương lĩnh
hành động chung trong cơng tác gìn giữ và bảo vệ mơi trường. Hội thảo đã khẳng
định việc giải quyết vấn đề ơ nhiễm mơi trường khơng chỉ có các nhà khoa học, các
kỹ sư, các quan chức hành chính, các tổ chức thế giới…, mà phải mang tích chất cộng
đồng - tức là mỗi cá nhân, mỗi con người đều phải có ý thức giữ gìn và bảo vệ môi
trường. Cũng tại hội nghị này người ta thống nhất lấy ngày 5 tháng 6 hàng năm làm
ngày “Mơi trường thế giới”.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

• Phải duy trì các quá trình sinh thái quan trọng của các hệ bảo đảm sự
sống;

• Phải bảo tồn tính đa dạng di truyền;

• Phải sử dụng bền vững bất cứ một loài hay một hệ sinh thái nào.

Để thực hiện được các mục tiêu đó, lời kêu gọi nhấn mạnh phải hành động ngăn
chặn nạn ô nhiễm môi trường. “Tất cả các chính phủ cần phải ban hành ngun tắc
phịng ngừa. Đó là giảm hoặc nơi nào đó có điều kiện thì ngăn chặn việc thải bỏ bừa
bãi các chất thải độc hại. Tốt nhất là dành việc bảo vệ đất, khơng khí, sơng ngịi và
biển cho một cơ quan. Phải vận dụng cả các biện pháp kích thích bằng kinh tế và
quy chế. Tất cả các chính quyền thành phố, công xưởng, công nghiệp và nông dân
đều phải đóng góp cho cơng việc đó”.

“Việc thải ra các chất SOx, NOx, CO và các chất hydrocarbon phải được giảm

tới mức tối thiểu ở các nước có thu nhập cao. Bên cạnh đo,ù với các nước đang cơng
nghiệp hố, tình trạng đó khơng được để tăng lên. Việc thải ra các chất gây “hiệu
ứng nhà kính” cần phải hạn chế tới mức tối đa. Với các nước có thu nhập thấp cần
phải cố gắng giảm thiểu ô nhiễm từ những nguồn mới.

Cũng theo lời kêu gọi đó “Vào cuối thế kỷ này, tất cả các chính phủ phải ban
hành nguyên tắc phịng ngừa. Những nước có thu nhập cao phải giảm thải sulfur
đioxit đến 10 % của mức năm 1980 và giảm 75 % của khí thải NOx của mức năm

1985. Việc chế tạo và sử dụng các chất CFCI (hợp chất của chlor, flor và carbon
trong công nghệ đông lạnh) phải được ngừng ở những nước có thu nhập cao, giảm
nhanh và mạnh ở các nước khác”. “Việc thải CO phải được cắt giảm 20 % của mức
năm 1990 vào năm 2005, ở những nước thu nhập cao phải ngừng việc sản xuất và sử
dụng vào năm 2010”.

Tại Mỹ, từ chính sách quốc gia về môi trường năm 1969, ngày 1 tháng 1 năm
1970 đã ban hành chính sách bảo vệ môi trường như là một luật dân sự (Bộ luật No

91 - 190). Chính sách này được thơng qua một hội đồng về chất lượng môi trường và
quản lý tất cả các chương trình về chất lượng môi trường với sự xem xét kỹ lưỡng
tất cả các mối liên quan của các chương trình khác nhau có ảnh hưởng đến mơi
trường.

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Tại Việt Nam, vấn đề ô nhiễm môi trường mới được Nhà nước quan tâm và đầu
tư khá nhiều kinh phí trong những năm gần đây. Tuy là một nước lạc hậu, kinh tế
kém phát triển nhưng vấn đề ơ nhiễm mơi trường cũng gây khơng ít phiền phức cho
xã hội do nền kinh tế Việt Nam mang một hình thái kinh tế riêng biệt với công nghệ
lạc hậu, nguyên vật liệu thiếu thốn, quy mô nhỏ, nằm xen kẽ trong khu dân cư và
đặc biệt là nguồn kinh phí đầu tư cho cơng tác gìn giữ và bảo vệ mơi trường là khá
hạn hẹp.

Một đặc thù khác là ở những thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí
Minh, … do mật độ giao thông lớn, các phương tiện cơng cộng ít hoặc gần như khơng
phù hợp với thị hiếu người dân nên vấn đề ô nhiễm không khí do giao thơng vận tải
gây ra khơng phải là nhỏ. Theo thống kê mới đây nhất dân số thành phố Hồ Chí
Minh là 6.239.938 người (con số điều tra cuối năm 2005), với mật độ dân số như vậy
việc gây ô nhiễm môi trường do hàng triệu xe máy, hàng trăm ngàn xe tải, xe hơi là

không tránh khỏi.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, một phần do nền kinh tế được ngày một
nâng cao, được Đảng và Nhà nước quan tâm đúng mức cơng tác gìn giữ và bảo vệ
mơi trường ở Việt Nam từng bước đã đi vào nề nếp. Song song với việc ra đời của
bộ chủ quản (Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường, nay là Bộ Tài nguyên – Môi
trường) là các hệ thống ngành dọc (các Sở Khoa học Công nghệ và Môi trường nay

là Sở Tài nguyên & Môi trường) cùng các cơ quan hành chính khác. Điều quan trọng

nhất là sự ra đời của Bộ Luật bảo vệ mơi trường của nước Cộng hồ Xã hội Chủ
nghĩa Việt Nam 10/1/1994 và Luật Môi trường sửa đổi được Quốc Hội khóa XI, kỳ
họp thứ 8 thơng qua ngày 29/11/2005, Chủ tịch nước ký ban hành ngày 12/12/2005
và cĩ hiệu lực từ 01/07/2006, công tác bảo vệ môi trường đã được chú trọng trên

phạm vi cả nước. Các công tác giám sát, xử lý môi trường được thực hiện cho hầu
hết các cơ sở, xí nghiệp, nhà máy đã, đang và sẽ xây dựng trong tương lai. Song
song đó là hàng loạt các văn bản, nghị định dưới luật của các cơ quan Nhà nước và
các địa phương nhằm thực hiện tốt Bộ Luật nêu trên.

1.2. CÁC TÁC NHÂN GÂY Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ

1.2.1. Không khí “sạch”

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

Hàng ngày, một người trung bình phải hít, thở khoảng trên dưới 15 kg khơng khí
để phục vụ cho sự sống. u cầu đối với khơng khí đó là sự trong sạch của nó. Thời
xa xưa nếu không kể đến các hiện tượng thiên nhiên xảy ra như động đất, núi lửa,
bão cát sa mạc hay dịch phấn hoa thì mơi trường thiên nhiên vốn là trong sạch, n
tĩnh, khơng bị ơ uế. Nó rất thuận lợi và tiện nghi cho con người cũng như các loài
sinh vật khác. Một cách tương đối, có thể coi khơng khí đó là “khơng khí sạch”.
Trong giáo trình này, kể từ đây chúng ta thống nhất gọi khơng khí sạch là khơng khí
để tiện sử dụng.

Khơng khí là hỗn hợp của khơng khí khơ và hơi nước. Người ta cũng có thể gọi
khơng khí nêu trên là khơng khí ẩm vì thành phần của chúng ngồi các chất khí ra,
chúng cịn chứa một lượng hơi nước nhất định tuỳ thuộc vào nhiệt độ và áp suất của
khí quyển.

Ở điều kiện bình thường khơng khí chưa bị ơ nhiễm có các thành phần chính sau

đây:

Bảng 1. 1. Thành phần các chất trong không khí khô chưa bị ô nhiễm

Tên chất Cơng thức
phân tử

Tỷ lệ theo thể tích Tổng trọng lượng trong khí
quyển (Triệu tấn)

Nitô N2 78,09 3.850.000.000

Oxy O2 20,91 1.180.000.000

Argon Ar 0,93 65.000.000

Cacrbon dioxit CO2 0,032 2.500.000

Neon Ne 18ppm (*) 64.000

Heli He 5,2 “ 3.700

Metan CH4 1,3 “ 3.700

Kripton Kr 1,0 “ 15.000

Hydro H2 0,5 “ 180

Nitơ ôxit N2O 0,25 “ 1.900

Cacrbonmonoxít CO 0,10 “ 500

Ôzon O3 0,02 “ 200

Sulfur dioxit SO2 0,001 “ 11

Nitô dioxit NO2 0,001 “ 8

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

hoặc 1 mg/m3 = 22,4/M.

Trong đó: M là phân tử lượng của chất khí;

22,4 là thể tích (tính bằng lít) của một mole chất khí ở điều kiện tiêu
chuẩn (0oC và 1 atm).

Như đã trình bày ở trên, ngồi các thành phần khô nêu trên mà người ta thường
gọi là không khí khơ, trong khơng khí cịn chứa một lượng hơi nước nhất định. Thông
thường hơi nước tồn tại trong khơng khí dưới dạng “hơi q nhiệt”, tức là chúng ở

trạng thái chưa bão hồ. Khơng khí có thể nhận thêm hơi nước để trở về trạng thái 
bão hoà.

Nồng độ bão hoà của hơi nước trong khơng khí phụ thuộc rất nhiều vào nhiệt
độ. Lượng hơi nước bão hịa theo nhiệt độ có thể tham khảo bảng 1.2 sau đây:

Bảng 1.2. Nồng độ bão hoà hơi nước phụ thuộc vào nhiệt độ

Nhiệt độ (toC) Nồng độ hơi nước bão hoà (%)

10
20
25
30

0,6
1,2
2,3
3,1
4,2

Lượng hơi nước chứa trong khơng khí có ảnh hưởng rất lớn đến vấn đề ô nhiễm
môi trường. Cùng với các yếu tố khác của khí quyển, chúng có thể là mơi trường tạo
nên các phản ứng hố học giữa các chất ô nhiễm với nhau đặc biệt là với các chất
khí có tính “háo nước” dễ tạo thành các axit, đây là nguyên nhân tạo nên các trận
mưa axit mà chúng ta thường nhắc đến.

1.2.2. Các tác nhân gây ô nhiễm không khí

Ở trên chúng ta đã đề cập đến khái niệm khơng khí sạch, như vậy : Thế nào là
khơng khí bị ô nhiễm? Có thể hiểu một cách tương đối như sau:

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

vật, phá huỷ vật liệu, làm giảm cảnh quan môi trường đều gây ô nhiễm môi trường, 
haynói khác đi là khơng khí đó đã bị ơ nhiễm.

Ơ nhiễm khơng khí có thể là thể pha trộn của các thể rắn, lỏng, khí. Những thể
mà chúng được phân tán rất nhanh nhờ các điều kiện về khí hậu. Khi xảy ra hiện
tượng giảm áp (áùp thấp nhiệt đới) các khối khơng khí chuyển động làm cho các chất
gây ô nhiễm trở nên đậm đặc, thảm hoạ ơ nhiễm có thể xảy ra. Tương tự như vậy,
các chất vô hại dưới tác dụng của áp xuất sẽ bốc lên và có thể trở thành chất gây ô

nhiễm nghiêm trọng cho môi trường khơng khí khi chúng kết hợp với chất khác cùng
có trong mơi trường khơng khí.

Các nhân tố góp phần tạo nên ơ nhiễm khơng khí bao gồm cả nhân tố tự nhiên
và do con người. Các nhân tố tự nhiên bao gồm các quá trình tự nhiên như: động đất,
núi lửa, bão cát sa mạc, cháy rừng, sĩng thần hay dịch phấn hoa và quá trình thối rữa
của động và thực vật. Thông thường, các nhân tố tự nhiên thường xảy ra ở xa ngoài

tầm kiểm soát của con người.

Các nhân tố ô nhiễm do con người tạo ra thì dễ kiểm sốt hơn. Chất gây ơ
nhiễm do con người tạo ra thường phát sinh từ quá trình hoạt động cơng nghiệp, giao
thơng vận tải, nơng nghiệp, dịch vụ thương mại, phá rừng và kể cả các hoạt động trong
chiến tranh gây ra. Chất ơ nhiễm khơng khí do con người tạo ra về tổng quan có thể
chia làm các dạng sau: Ơ nhiễm do bụi, hơi khí độc, nhiệt thừa, mùi hơi, chất phĩng xạ

và các vi sinh vật.

1.3. MỘT SỐ HIỂM HOẠ VỀ Ô NHIỄM KHƠNG KHÍ

1.3.1. Trên thế giới

Lịch sử nhân loại đã xảy ra khá nhiều hiểm hoạ về ơ nhiễm khơng khí. Có thể
kể đến thảm hoạ đầu tiên xảy ra trong thế kỷ 20 do ô nhiễm môi trường không khí
gây ra là khí thải công nghiệp thải ra gây nên hiện tượng “nghịch đảo nhiệt” kìm
hãm khơng cho khí thải phát tán lên cao, gây ra hiện tượng đầu độc ở thành phố
thuộc thung lũng Manse của Bỉ vào năm 1930 và cũng tương tự như vậy ở dọc thung
lũng Monongahela vào năm 1948. Trong các thảm hoạ này làm cho hàng trăm người
chết và rất nhiều người khác bị ảnh hưởng đến sức khỏe. Hiện tượng nghịch đảo đã
làm tăng nồng độ hơi khí độc gây ngạt thở tại thủ đô London nước Anh, làm chết và
bị thương 4.000 đến 5.000 người.

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

nhiều thiệt hại. Thảm hoạ lớn nhất do ô nhiễm khơng khí xảy ra trong thời gian gần
đây nhất, đó là vụ rị rỉ khí MIC (khí Metyl–iso–cyanate) của liên hiệp sản xuất
phân bón ở Bhopal thuộc Ấn Độ vào năm 1984. Khoảng trên 2 triệu người đã bị
nhiễm độc, trong đó có 5.000 người chết và 50.000 người bị nhiễm độc trầm trọng,
rất nhiều người bị mù… Khí MIC là loại khí độc được dùng trong thuốc trừ sâu. Nó
tác dụng với nước rất nhanh, thâm nhập vào đường hô hấp gây nên bệnh phổi phù
thũng. Rất nhiều người ở Bhopal đã chết vì phổi của họ chứa đầy nước. Cứ 3 trẻ em
mà mẹ của chúng có thai trong thời gian đó thì chỉ có một em được sống sót. Rất
nhiều em sinh ra bị dị tật. Thực vật cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng, ở phạm vi 3,5
km2 bao quanh nhà máy, cây cối đều bị chết hoặc vàng lá, năng suất thu hoạch của

các loại cây ăn trái, củ rất thấp.

Thành phố Mexico, thủ đô của Mexico với 20 triệu dân là thành phố đông dân
nhất thế giới và cũng là nơi ô nhiễm mơi trường khơng khí vào loại bậc nhất thế
giới. Tháng 3 năm 1992, dân chúng thành phố đã trải qua những ngày rất khó khăn
do trên 2,5 triệu chiếc xe hơi và khoảng 30 ngàn xí nghiệp cơng nghiệp hoạt động
thải vào mơi trường lượng hơi khí độc, bụi và mùi hôi rất lớn. Theo thống kê cho
thấy mỗi năm khoảng 4,3 triệu tấn chất thải độc hại thải vào môi trường đã làm cho
nồng độ Ôzon cao hơn tiêu chuẩn cho phép 3 lần. Thành phố đã phải áp dụng biện
pháp khẩn cấp là trường học phổ thơng phải đóng cửa, giảm bớt giờ sinh hoạt và làm
việc của người lớn. Tạm ngừng hoạt động của 1 triệu ô tô, hàng trăm nhà máy, xí
nghiệp cơng nghiệp phải ngừng sản xuất hoặc hoạt động với 3/4 công suất nhằm
giảm lượng hơi khí độc thải vào khí quyển.

Chắc chúng ta hẳn còn nhớ thảm hoạ nhà máy điện nguyên tử Trernobưn của
Ucraina (thuộc Liên Xô cũ) vào năm 1984. Hậu quả của thảm hoạ này không chỉ
gây ảnh hưởng ngay khi xảy ra mà nó cịn tiềm ẩn và gây ảnh hưởng rất lâu dài cho
đến nay vẫn chưa khắc phục được. Toàn thế giới đều quan tâm đến tai hoạ này. Phải

mất hàng chục tỷ dollar mới có thể khắc phục hậu quả này.

Ơ nhiễm khơng khí cùng với việc khai thác tài nguyên không hợp lý, chặt phá
rừng bừa bãi…, làm cho tầng ơzon bị thủng, gây nên hiệu ứng nhà kính và đặc biệt là

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

nhiễm mơi trường khơng khí khơng chỉ trên phạm vi một nước mà có thể ảnh hưởng
tới các nước lân cận.

1.3.2. Tại Việt Nam

Tại Việt Nam, thật may mắn cho chúng ta là chưa xảy ra thảm hoạ nào gây ảnh
hưởng lớn đến mơi trường do ơ nhiễm khơng khí. Tuy nhiên, thực tế cho thấy do các
hoạt động công nghiệp, giao thông vận tải, sinh hoạt, nông nghiệp…, đã làm gia tăng
mức độ ơ nhiễm khơng khí lên rất cao, nhất là sau khi có chính sách mở cửa đầu tư
vào sản xuất từ năm 1984 của Đảng và Nhà nước ban hành. Tại các khu công
nghiệp, các thành phố lớn, nồng độ các chất ô nhiễm vượt quá tiêu chuẩn cho phép
rất nhiều lần. Gần đây chúng ta đã phát hiện đã có mưa axit ở Cà Mau, Bạc Liêu và
rất có thể cịn nhiều nơi khác mà chúng ta chưa biết đến.

1.4. Ơ NHIỄM KHƠNG KHÍ Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VÀ

MỘT SỐ ĐƠ THỊ VIỆT NAM

Tình hình ơ nhiễm khơng khí tại Việt Nam thường tập trung ở một số thành phố
lớn và các khu đô công nghiệp. Các thành phố lớn và khu công nghiệp của Việt
Nam so với nhiều nước trên thế giới tuy quy mơ và tầm cỡ chưa bằng, nhưng tình
trạng ô nhiễm môi trường nói chung và ô nhiễm môi trường khơng khí nói riêng
đang có nguy cơ ngày một tăng, có nơi đã ở mức trầm trọng. Cơng tác điều tra, đánh
giá hiện trạng ô nhiễm môi trường mới được các cơ quan chức năng thực hiện trong
những năm của thập niên 90 thông qua các trạm quan trắc quốc gia, các mạng lưới
kiểm soát và giám sát ô nhiễm môi trường của các tỉnh, các khu cơng nghiệp. Vì thế

chưa có đủ số liệu để đánh giá một cách đầy đủ tình hình ô nhiễm không khí của
nước ta. Mặt khác, nước ta đang trong thời kỳ cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất
nước nên diện mạo khu đơ thị và công nghiệp thay đổi rất nhanh, do vậy phải
thường xuyên cập nhật thông tin, điều tra, giám sát bổ sung thì mới có cơ sở để đánh
giá và đề xuất các chính sách quản lý và giám sát thích hợp. Tuy nhiên, theo những
số liệu ban đầu cũng có thể sơ bộ cho thấy tình hình ơ nhiễm khơng khí tại một số
đơ thị và khu cơng nghiệp điển hình như sau.

1.4.1. Tình trạng ô nhiễm không khí tại TP Hồ Chí Minh

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

Minh là 6.239.938 người (con số điều tra cuối năm 2005), đĩ là chưa kể số dân vãng
lai khơng thống kê được. Đây là thành phố có số dân đơng nhất Việt Nam, là trung

tâm văn hoá, khoa học kỹ thuật và giao dịch với nước ngồi thơng qua các cảng lớn
như Sài Gòn, Bến Nghé, Tân Cảng … và sân bay Tân Sơn Nhất. Mặt khác, nó cịn là
đầu mối giao thông rất quan trọng với các tỉnh miền Đông Nam Bộ và các tỉnh đồng
bằng sông Cửu Long.

Trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh hiện nay có hàng chục khu cơng nghiệp
đã và đang hình thành với quy mơ hàng chục ngàn hecta như khu công nghiệp Tân
Thuận, Linh Xuân, Linh Trung, Tân Tạo, Vĩnh Lộc, Lê Minh Xuân, khu công nghiệp
quận Tân Bình… Theo số liệu thống kê trong những năm gần đây cho thấy có khoảng
gần 800 xí nghiệp công nghiệp, trên 30.000 cơ sở sản xuất tiểu thủ công nghiệp đang
hoạt động trênđịa bàn thành phố Hồ Chí Minh.

Qua hai đợt kiểm tra của Sở Khoa học Công nghệ Môi trường thành phố Hồ Chí
Minh đối với các nhà máy xí nghiệp lớn đã phân loại và đánh giá được 85 nhà máy,
xí nghiệp được liệt kê vào “sách đen”, đó là những nhà máy, xí nghiệp có mức độ ơ
nhiễm nặng cần phải giải quyết tức thời. Qua thực tế đó có thể thấy tải lượng các
chất ơ nhiễm do các nhà máy, xí nghiệp này thải ra rất lớn, nồng độ các chất ô

nhiễm thường cao hơn tiêu chuẩn cho phép. Bảng 1.3. dưới đây cho chúng ta thấy
các số liệu đó.

Bảng 1.3. Hiện trạng ô nhiễm môi trường không khí của một số nhà máy ở thành 
phố Hồ Chí Minh

Tên nhà máy Tải lượng 
bụi 
(tấn/năm) 
Tải lượng 
SO2
(tấn/năm) 
Tải lượng 
NO2
(tấn/năm) 
Nồng độ 
bụi 
(mg/m3)

Nồng độ 
SO2
(mg/m3)

Nồng độ 
NO2
(mg/m3)

Tiếng 
ồn 
(dBA)

Dệt Việt Thắng

Dệt Phước Long
Dệt Phong Phú
Dệt Thành Công
Dệt Thắng Lợi
Dệt Chấn Á
Dệt Quyết Thắng
Dệt may Gia Định

11,26
5,28
8,45
-
-
-
11,26
0,64
153,73
72,06
115,30
126,8
116,6
67,84
153,73
42,4
35,25
13,22
26,44
26,9

25,7
15
35,25
-
0,59
0,56
0,6
-
-
1,90
0,42
-
0,20
0,23
0,35
-
-
0,142
0,30
-
0,083
0,13
0,22
-
-
0,08
0,015
-
90
96–100

96–100
84 – 97
84 – 96
108

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

Giấy Vĩnh Huê
Giấy Xuân Đức
Giấy Liksin
Hoá chất T.Bình
Vissan

Saigon Vewong
Rượu Bình Tây
XK Cầu Tre
Vifon
Bia Sài Gòn
Bột giặt VISO
Bột giặt TICO
Cty Phương Đông
Thép Thủ Đức
Thép Nhà Bè
Thép Tân Bình
Điện Thủ Đức
Điện Chợ Quán
Cement Hà Tiên 1
Cement QK.7
Cement Bình Điền
Thuốc lá Vĩnh Hội
Thuốc lá Sàigòn
Thuỷ tinh Khánh

Hội
1,714
-
2,82
-
0,5
1,6
1,02
-
-
-
3,53
1,0
0,8
47,17
114,31
98,6
1078,8
-
140,4
181
3,6
-
-
1,8
19,22
-
48,08
160 –200
0,03

0,9
0,58
117,8
233,2
408,7
56,52
95,4
79,5
129,71
44,09
56,4
13.872
583
1.900
48
-
63
98
466,4
4,41
-
11,02
21,4
3,4
106
67,84
25,9
51,4
97,6
11,02

21
17,5
29,74
20,22
19,2
4.687,2
128
436
12
-
14,2
20,6
102,8
0,83
0,59
0,51
-
-
-
-
0,2
0,19
-
0,53
0,48
-
0,85
0,77
-
0,41

-
5,2
46,2
8,6
-
-
4,1
0,32
0,14
0,14
-
-
-
-
0,35
0,245
-
0,33
0,02
-
0,53
0,55
-
0,68
-
0,45
-
-
-
-

0,62
0,06
-
0,021
-
-
-
-
0,053
0,122
-
0,03
-
-
1,01
0,96
-
0,71
-
-
-
-
-
-
0,095
-
-
-
-
-

-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
85–100
-
-
-
95 - 110

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

Về giao thông vận tải, theo số liệu thống kê những năm gần đây cho thấy một
số lượng xe cộ khổng lồ đang lưu hành trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Có thể
tham khảo số liệu dưới đây:

Bảng 1.4. Thống kê số lượng xe tại tp Hồ Chí Minh (số liệu 1997) (chiếc)

Loại xe Năm 1993 Năm1994 Năm 1995 Năm 1996 Năm 1997 
Xe gắn máy

Xe oâ toâ

866.000
73.000

954.738
87.929

1.004.000
96.000

1.098.899
100.992

1.288.754
194.777

Nguồn số liệu: Sở Khoa học Công nghệ Môi trường tp Hồ Chí Minh. 1997
Đó là chưa kể một số lượng xe vãng lai và xe không đăng ký tại Sở Giao thông
Công chánh. Hàng năm số lượng xe tăng lên khá nhanh.

Cũng theo số liệu thống kê năm 1996, lượng nhiên liệu tiêu thụ của các loại xe
nói trên với một khối lượng đáng kể. Bảng 1.5 cho thấy điều đó.

Bảng 1.5. Lượng nhiên liệu tiêu thụ trong giao thông đường bộ 1996 (lít/ngày)

Khu vực Dầu DO Xăng

Vành đai ngoài
Vành đai trong

Nội thành
Toàn thành

163.062

117.195
106.836
387.093

110.711
199.017
668.280
978.008

Nguồn số liệu: Sở Khoa học Cơng nghệ Mơi trường tp Hồ Chí Minh

Trên cơ sở các số liệu trên có thể tính tốn sơ bộ lượng khí thải thải ra do các
phương tiện trên trong các năm 1996 và 1997 như sau:

Bảng 1.6. Tải lượng ô nhiễm theo lượng nhiên liệu bán ra năm 1996 (tấn/năm)

Chỉ tiêu ô nhiễm Xe chạy dầu Xe chạy xăng Tổng cộng 
Bụi

SO2

NOx

CO
HC
Chì

1.672
7.783
21.404

10.895
4.665

2.518
2.157
14.387
215.790

21.597
186

4.190
9.940
35.791
226.685

26.241
186

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Bảng 1.7. Tải lượng ô nhiễm theo lượng nhiên liệu bán ra năm 1997 (tấn/năm)

Chỉ tiêu ô nhiễm Xe chạy dầu Xe chạy xăng Tổng cộng 
Bụi

SO2

NOx

CO
HC

Chì

1.551
7.217
19.849
10.103
4.330

2.755
2.360
15.741
236.100

23.610
203

4.306
9.577
35.590
246.203

27.940
203

Nguồn số liệu: Sở Khoa học Công nghệ Môi trường tp Hồ Chí Minh.

Một điều đáng chú ý là trong ơ nhiễm giao thông vận tải, do đặc điểm là nguồn 
đường nên rất khó kiểm sốt và phạm vi ơ nhiễm lan rất nhanh gây ảnh hưởng xấu

đến dân cư hai ven đường. Có thể tham khảo số liệu sau đây:

Bảng 1.8. Năm 1997 tải lượng ô nhiễm theo hành trình và loại xe (tấn/năm)

Chỉ tiêu ô nhiễm Xe chạy dầu Xe chạy xăng Tổng cộng 
B

SO2

NOx

CO
HC
Chì

686
3.193
8.782
4.470
1.196

1.328
1.138
7.586
113.785

11.397
98

2.014
4.331
16.368
118.255

13.295
98

Nguồn số liệu: Sở Khoa học Cơng nghệ Mơi trường tp Hồ Chí Minh

Báo cáo của Sở Khoa học Công nghệ Môi trường thành phố Hồ Chí Minh tháng
2 năm 1997 về “Hoạt động mơi trường thành phố Hồ Chí Minh” cho thấy chất lượng
mơi trường khơng khí bị ơ nhiễm chủ yếu là từ các ngành cơng nghiệp hố chất,
luyện kim, vật liệu xây dựng, năng lượng, giao thông vận tải và các hoạt động có
liên quan đến đốt các loại nhiên liệu đặc biệt là dầu DO.

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

chí ngay cả trong các giờ khơng phải cao điểm. Với đặc điểm đường nhỏ hẹp, mặt
khác, các phương tiện giao thông chủ yếu là xe gắn máy và các loại xe hơi, xe đạp
và số lượng tăng rất nhanh hàng năm, do vậy tình trạng ơ nhiễm giao thông tăng lên
cũng khá nhanh.

Theo kết quả nghiên cứu của đề tài 28.01.04 (1985) do Kỹ sư Đỗ Trần Đính và
Tiến siõ Phạm Đức Nguyên tiến hành cho thấy ô nhiễm do bụi và tiếng ồn khu vực
thành phố Hồ Chí Minh và khu vực Biên Hồ là lớn nhất vùng Đơng Nam Bộ.
Đường đẳng trị bụi lắng 40 mg/m3 bao quanh khu vực giáp ranh quận 1 và quận 5.

Trên đường Trần Hưng Đạo, từ ngã tư Nguyễn Văn Cừ đến ngã tư Nguyễn Tri
Phương là khu vực ô nhiễm bụi lớn nhất thành phố, nồng độ bụi vượt từ 3 đến 4 lần
tiêu chuẩn cho phép. Đường đẳng trị bụi lắng 30 mg/m3 bao quanh khu vực từ chợ

Bến Thành đến thị trấn An Lạc và xa cảng miền Tây. Đường đẳng trị bụi lắng 20
mg/m3 (vượt trị số cho phép khoảng 2 lần) bao gồm tồn bộ khu vực dân cư cịn lại

của thành phố trừ Thảo Cầm Viên, Phú Thọ Hòa và khu vực Thanh Đa.

Về ô nhiễm do SO2, đường đẳng trị nồng độ SO2 = 0,8 mg/m3 bao phủ tồn bộ

khu vực chợ Bến Thành, chợ Bình Tây. Ngã tư Trần Hưng Đạo và Nguyễn Tri
Phương là nơi ô nhiễm SO2 cao nhất. Nồng độ SO2 = 1,84 mg/m3 cao hơn tiêu chuẩn

cho phép (0,05 mg/m3) là 37 lần. Đường đẳng trị SO

2 = 0,5 mg/m3 bao phủ hầu hết

khu vực đơng dân từ bờ sơng Sài Gịn đến xa cảng miền Tây, Nhà Bè, Bình Triệu,
Thủ Đức và Biên Hồ.

Về tiếng ồn, ở thành phố Hồ Chí Minh chủ yếu do các phương tiện giao thông
vận tải gây nên đặc biệt là các loại xe vận tải, xe ba gác máy, xích lơ máy. Tuy mật
độ xe thấp hơn các nước khác trên thế giới nhưng mức độ ồn lại cao hơn rất nhiều.
Trên các đường Trần Hưng Đạo, Lý Thường Kiệt, Ba tháng Hai, vv… mức độ ồn đo
được xấp xỉ 80 dBA, hấu hết các đường khác là 75 dBA, cao hơn tiêu chuẩn cho
phép từ 15 đến 20 dBA.

Theo những số liệu thống kê gần đây cho thấy mật độ giao thông tại thành phố
Hồ Chí Minh tăng lên rất nhanh. Có thể tham khảo số liệu sau đây về lưu lượng xe ở
một số tuyến đường chính trong thành phố.

Bảng 1.9. Lưu lượng xe giờ cao điểm trên một số đường chính (1997) tại tp HCM

Tên đường Lưu lượng (xe/giờ)
Ba tháng hai

Trần Hưng Đạo
Hùng Vương

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

Lý Thường Kiệt 11.306

Nguồn: Viện Môi trường và Tài nguyên – ĐHQGTPHCM

Mức độ lưu thông của các loại xe gia tăng, mặc dù thành phố đã có nhiều biện
pháp khác nhau như cấm xe giờ cao điểm, xây dựng nhiều nút giao thông, mở rộng
đường, giải tỏa lòng lề đường nhưng qua kết qủa giám sát của các trạm giám sát
quốc gia cho thấy mức độ ơ nhiễm khơng khí vẫn ngày một gia tăng. Theo kết quả
giám sát của trạm quan trắc quốc gia thuộc Viện Môi trường và Tài nguyên – Đại
học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh nồng độ một số chất ơ nhiễm như bụi, SO2,

tiếng ồn…, đã vượt tiêu chuẩn cho phép.

Bảng 1.10. Nồng độ các chất ô nhiễm tại một số điểm trong tp Hồ Chí Minh (4/1997)

Điểm đo Bụi

(mg/m3)

CO 
(mg/m3)

Chì

(mg/m3)

NO2 
(mg/m3) 
Đinh Tiên Hồng – Điện Biên Phủ

Hàng Xanh

Minh Phụng – Hậu Giang
Phú Lâm
1.35
0,5
0,86
0,37
16,76
10,37
11,78
10,31
0,0031
0,0022
0,0023
0,0017
0,127
0,083
0,0063
0,029

Nguồn: Viện Môi trường và Tài nguyên – ĐHQGTPHCM

Theo các số liệu giám sát gần đây nhất cho thấy nồng độ bụi của các điểm

giám sát đều vượt tiêu chuẩn cho phép. Các chỉ số ơ nhiễm khác đều có xu hướng
tăng hơn so với những năm trước.

Bảng 1.11. Nồng độ các chất ô nhiễm tại một số điểm trong tp Hồ Chí Minh (7/1999)

Điểm đo Bụi

(mg/m3)

CO 
(mg/m3)

Chì 
(mg/m3)

NO2 
(mg/m3) 
Đinh Tiên Hồng – Điện Biên Phủ

Hàng Xanh
Phú Lâm
1.87
1,14
0,63
17,29
6,96
6,77
0,0032
0,0023
0,0017

0,217
0,115
0,052

Nguồn: Viện Môi trường và Tài nguyên – ĐHQGTPHCM

Bên cạnh đó các dịch vụ sản xuất, xây dựng cơ bản cũng làm cho mức độ ô
nhiễm giao thông của thành phố tăng lên rất nhiều, có nơi nồng độ bụi tăng lên quá
tiêu chuẩn cho phép từ 50 đến 60 lần.

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

xí nghiệp như hoá chất, dệt nhuộm, chế biến thực phẩm, sản xuất giấy, nhà máy
điện, thuốc trừ sâu, sản xuất thép, mỳ ăn liền, sản xuất vật liệu xây dựng… thường
nằm trong diện đó. Ví dụ: nhà máy điện Thủ Đức mỗi ngày đốt 1.000 tấn dầu FO và
750 tấn dầu DO để phát điện; Mỗi năm thải ra 1.078 tấn bụi;, 13.872 tấn SO2;

4.687,2 tấn NO2. Nhà máy hố chất Tân Bình sản xuất các sản phẩm H2SO4 và phèn

nhôm. Nhà máy sử dụng một số lượng rất lớn lưu huỳnh, quặng bôxit, dầu FO. Các
chất ơ nhiễm thải ra mơi trường khơng khí bao gồm: SO2 và SO3 = 160 đến 200

tấn/năm; 21,4 tấn NO2; đó là chưa kể lượng bụi phèn và tiếng ồn. Nhà máy cement

Hà Tiên thải ra lượng khí thải từ lị hơi với lượng bụi 140,4 tấn/năm, NO2 = 436

tấn/năm, ngồi ra cịn lượng bụi cement thải ra rất lớn chưa có số liệu đo đạc chính
xác về chúng.

Bên cạnh các xí nghiệp công nghiệp lớn như nêu trên, với trên 30.000 cơ sở tiểu
thủ công nghiệp và cơ sở sản xuất hoạt động đang làm cho mơi trường khơng khí
thành phố bị ô nhiễm nặng nề không kém. Trong những năm gần đây, với chính

sách dãn dân, xây dựng thêm nhiều khu công nghiệp lớn, giải toả bớt các cơ sở gây
ô nhiễm nặng của thành phố đã đạt được những thành tích nhất định. Tuy nhiên, các
khu vực ô nhiễm nặng như khu công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp thuộc phường
19, 20 Tân Bình, khu vực Suối Cái, Xuân Trường, Suối Nhum Thủ Đức, Quận 6,
Quận 8, 11 và Quận 5…, vẫn cịn là những nơi có mức độ ơ nhiễm khơng khí rất cao.

Theo những con số thống kê gần đây cho thấy dân số thành phố tính đến năm
2005 là 6.239.938 người với mức độ tăng hàng năm khoảng trên 110.000 người chưa
kể số dân nhập cư không hợp pháp và khách vãng lai đã gây áp lực rất lớn về nhu
cầu đi lại của người dân thành phố. Mạng lưới giao thông công cộng của thành phố
cùng với hệ thống đường xá chưa được quy hoạch và phát triển đồng bộ mặc dù
thành phố đã có nhiều chính sách ưu tiên cho lĩnh vực này đầu tư thêm các phương
tiện xe bus, có chính sách trợ giá cho xe bus, tăng cường sửa chữa mạng lưới đường
xá, xây dựng các vịng xoay, cầu vượt… nhưng vẫn khơng hạn chế được mức độ ơ
nhiễm mơi trường khơng khí ngày càng gia tăng hiện nay. Có thể minh hoạ sự gia
tăng số lượng phương tiện giao thông qua bảng 1.12. sau đây:

Bảng 1.12. Thống kê số lượng phương tiện vận chuyển ở TP. HCM (ĐV: chiếc)

Loại phương tiện 2000 2001 2002 2003 2004

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

Nguồn: Sở Giao thơng Cơng chánh thành ph

ố

. HCM

Có thể nói mức độ ơ nhiễm mơi trường của thành phố Hồ Chí Minh là cao nhất
so với tất cả các thành phố, các tỉnh khác trong cả nước.

1.4.2. Tình hình ơ nhiễm mơi trường khơng khí tại Hà Nội

Trước năm 1954 Hà Nội là một thành phố mang nặng tính chất hành chính và
trung tâm tiêu thụ, công nghiệp chưa phát triển. Nội thành chiếm 1.200 ha trong đó

có 120 ha được cấu trúc đơ thị hồn chỉnh. Dân số nội thành có 25.000 người. Đến
năm 1992 nội thành đã mở rộng lên 4.300 ha (tăng 3,5 lần), dân số nội thành gần 1
triệu người. Về cơng nghiệp, năm 1955 mới chỉ có 9 xí nghiệp cơng nghiệp, nay con
số này tăng lên đến 277 (năm 1990), ngồi ra cịn 240 xí nghiệp thương nghiệp, ăn
uống, 300 xí nghiệp dịch vụ, sửa chữa, 450 hợp tác xã tiểu thủ công nghiệp và 3.550
tổ sản xuất dịch vụ với trên 30.000 lao động. Phần lớn các xí nghiệp cơng nghiệp,
nhà máy đều sử dụng các thiết bị cũ, công nghệ lạc hậu, đặc biệt là các đơn vị sản
xuất nhỏ. Một số nơi chưa có các hệ thống thơng gió và xử lý hơi khí độc, một số nơi
tuy đã có nhưng khơng duy tu, bảo dưỡng tốt hoặc hư hỏng chưa thay thế do khơng
có kinh phí…, nên thực tế khơng hoạt động được. Vì vậy, tuy mức độ sản xuất công
nghiệp nhỏ nhưng mơi trường khơng khí lại bị ơ nhiễm trầm trọng hơn so với thủ đô
các nước khác.

Nhà máy điện Yên Phụ thuộc Quận Ba Đình trước đây là nguồn gây ô nhiễm
rất lớn cho khu vực dân cư xung quanh. Nồng độ SO2 trong khu vực gần nhà máy đạt

tới 0,32 mg/m3 gấp 6 lần tiêu chuẩn cho phép, vì vậy Nhà nước đã quyết định đóng

cửa.

Thượng Đình – khu công nghiệp lớn nhất Hà Nội bao gồm 22 xí nghiệp, nhà
máy lớn, nhỏ trước đây nằm xa khu dân cư, nay hàng loạt khu dân cư xung quanh
mọc lên như Thanh Xuân Bắc, Thanh Xuân Nam, Kim Giang…, mặt khác, các nhà
máy, xí nghiệp lại nằm xen kẽ trong khu dân cư, cơ quan, trường học nên mức độ
ảnh hưởng rất lớn.

</div>