Giáo án môn Ngữ văn 11 - Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngµy so¹n: / 8 / 2009. Ngµy d¹y:Líp 11E: Líp 11G: TiÕt 3: TiÕng ViÖt Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân. / 8 / 2009 / 8 / 2009. I. Môc tiªu bµi häc 1. KiÕn thøc - ThÊy ®­îc mèi quan hÖ gi÷a ng«n ng÷ chung cña x· héi vµ lêi nãi riªng c¸ nh©n. 2. kÜ n¨ng - H×nh thµnh n¨ng lùc lÜnh héi nh÷ng nÐt riªng trong lêi nãi c¸ nh©n, n¨ng lùc s¸ng t¹o cña c¸ nh©n trªn c¬ së vËn dông tõ ng÷ vµ quy t¾c chung. 2. Giao dục tư tưởng tình cảm Cã ý thøc t«n träng nh÷ng quy t¾c ng«n ng÷ chung cña x· héi, gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c ng«n ng÷ d©n téc. II. Phương tiện thực hiện - Giáo viên: đọc SGK + SGV; Thiết kế bài dạy - Học sinh: chuẩn bị theo hướng dẫn SGK. III. TiÕn tr×nh bµi d¹y * ổn định tổ chức (1’) Lớp 11E: 1. KiÓm tra bµi cò: Kh«ng 2. bµi míi:. Líp 11G:. * Lêi vµo bµi (1’). §. Ó thÊy ®­îc mèi quan hÖ gi÷a ng«n ng÷ chung cña x· héi vµ lêi nãi riªng c¸ nh©n. §ång thêi gióp c¸c em h×nh thµnh n¨ng lùc lÜnh héi nh÷ng nÐt riªng trong lêi nãi c¸ nh©n, n¨ng lùc s¸ng t¹o cña c¸ nh©n trªn c¬ së vËn dông tõ ng÷ vµ quy t¾c chung. TiÕt häc nµy ... Nội dung cần đạt. Hoạt động của GV và HS. HS đọc SGK. I. Ng«n ng÷ - tµi s¶n chung cña x· héi (14’). ? Tại sao ngôn ngữ là tài sản - Muốn giao tiếp hiểu biết nhau, dân tộc, cộng đồng chung của một dân tộc, một xã hội phải có một phương tiện chung. Phương tiện đó là ngôn ngữ. cộng đồng xã hội? - Ngôn ngữ là tài sản chung của cộng đồng được thể hiÖn qua c¸c yÕu tè, c¸c quy t¾c chung. C¸c yÕu tè vµ quy tắc ấy phải là của mọi người trong cộng đồng xã héi míi t¹o ra sù thèng nhÊt. V× vËy ng«n ng÷ lµ tµi 1 Ph¹m ThÞ BÝch Th¶o. Trường THPT Chu Văn Thịnh Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> s¶n chung. * TÝnh chung trong ng«n ng÷. ? TÝnh chung trong ng«n ng÷ của cộng đồng được biểu hiện 1. Tính chung trong ngôn ngữ của cộng đồng được b»ng nh÷ng yÕu tè nµo? biÓu hiÖn qua c¸c yÕu tè. + C¸c ©m vµ c¸c thanh (Phô ©m, nguyªn ©m, thanh ®iÖu)  C¸c. nguyªn ©m i, e, ª, u, ­, o, «, ¬, ¨, ©.  S¸u. thanh:. 1. Kh«ng (ngang) (kh«ng dÊu) 2. HuyÒn (-) 3. Hái (?) 4. Ng· (~) 5. S¾c (/) 6. NÆng (.) + C¸c tiÕng (©m tiÕt) t¹o bëi c¸c ©m vµ thanh VÝ dô: Nhµ  [/n/h/a/]2, Êm  [/©//m/] 5 + C¸c tõ  c¸c tiÕng (©m tiÕt) cã nghÜa. VÝ dô: C©y, xe, nhµ, ®i, xanh, v×, nªn, vµ, víi, nh­ng, sÏ, µ.... + Các ngữ cố định  Thành ngữ, quán ngữ. Ví dụ: Thuận chồng thuận vợ, bụng ỏng đít vòn, của đáng tội, nói toạc móng heo, cô đi đúc lại, ếch ngồi đáy giếng,... ? Tính chung trong ngôn ngữ 2. Đó là phương thức chuyển nghĩa từ  Chuyển từ nghÜa gèc sang nghÜa kh¸c (nghÜa ph¸i sinh) hay cßn cộng đồng còn được biểu hiện gọi là phương thức ẩn dụ: qua nh÷ng quy t¾c nµo? + Quy t¾c cÊu t¹o c¸c lo¹i c©u. VÝ dô:  C©u. đơn:. + Đơn bình thường có hai thành phần  C+V. + Đơn đặc biệt (cấu tạo bằng danh từ hoặc động từ, tÝnh tõ). II. Lêi nãi – s¶n phÈm riªng cña c¸ nh©n (13’) 2 Ph¹m ThÞ BÝch Th¶o. Trường THPT Chu Văn Thịnh Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> - Khi nãi hoÆc viÕt mçi c¸ nh©n sö dông ng«n ng÷ chung để tạo ra lời nói đáp ứng yêu cầu giao tiếp.. ? Lêi nãi s¶n phÈm riªng cña c¸ nhân (HS đọc SGK). -> Lời nói cá nhân là sản phẩm của một người nào đó ? Em hiÓu thÕ nµo lµ lêi nãi c¸ võa cã yÕu tè quy t¾c chung cña ng«n ng÷, võa mang sắc thái riêng và phần đóng góp của cá nhân. nh©n? ? C¸i riªng trong lêi nãi cña mçi 1. Giäng nãi c¸ nh©n (trong, å, the thÐ, trÇm...) v× thÕ người được biểu lộ ở những mà ta nhận ra người quen khi không nhìn thấy mặt. phương diện nào? 2. Vèn tõ ng÷ c¸ nh©n (do thãi quen dïng nh÷ng tõ ? Hiểu như thế nào là vốn từ ngữ ngữ nhất định) vốn từ ngữ cá nhân phụ thuộc vào nhiều phương diện như lứa tuổi, giới tính, nghề c¸ nh©n? nghiệp, vốn sống, trình độ hiểu biết, quan hệ xã hội (vÝ dô SGK). 3. Sự chuyển đổi khi sử dụng từ ngữ chung, quen ? Tõ lêi nãi chung cña céng thuéc. C¸ nh©n dùa vµo nghÜa cña tõ (trång c©y  đồng cá nhân chuyển đổi như trồng người), (buộc gió lại  mong gió không thổi). §ã lµ sù s¸ng t¹o cña c¸ nh©n. thÕ nµo? 4. T¹o ra c¸c tõ míi. Nh÷ng tõ nµy lóc ®Çu do c¸ nhân dùng. Sau đó được cộng đồng chấp nhận và tự ? T¹o ra tõ míi b»ng c¸ch nµo? nhiªn l¹i trë thµnh tµi s¶n chung. Lấy ví dụ trong các tác phẩm đã Ví dụ: Nguyễn Tuân dùng: “Cá đẻ” chỉ công an (Hai học để chứng minh? âm đầu), dần dần được cả xã hội công nhận. Người ta còn tạo ra các từ để chỉ tên gọi của đơn vị thuộc lực lượng vũ trang như: mú, cớm, nút chai, cổ vàng (công an giao th«ng). 5. ViÖc vËn dông linh ho¹t,s¸ng t¹o quy t¾c chung, phương thức chung: khi nói, viết cá nhân có thể tạo ra s¶n ph¶m (ng÷, c©u, ®o¹n, bµi...) cã sù chuyÓn ho¸ linh hoạt so vứi quy tắc và phương thức chung: lựa chọn vị trí cho từ ngữ, tỉnh lược từ ngữ, tách câu. VÝ dô: T×nh th­ mét bøc phong cßn kÝn ... 6. BiÓu hiÖn cô thÓ nhÊt lêi nãi c¸ nh©n lµ phong ? BiÓu hiÖn cô thÓ nhÊt cña lêi c¸ch ng«n ng÷ c¸ nh©n cña nhµ v¨n. Ta gäi chung lµ nãi c¸ nh©n ë ai? phong c¸ch. VÝ dô: + Nhµ th¬ Tè H÷u thÓ hiÖn phong c¸ch tr÷ t×nh chÝnh trÞ + Th¬ Hå ChÝ Minh (NhËt kÝ trong tï) lµ kÕt hîp gi÷a 3 Ph¹m ThÞ BÝch Th¶o. Trường THPT Chu Văn Thịnh Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> cổ điển và hiện đại. + NguyÔn Tu©n víi phong c¸ch tµi hoa, uyªn b¸c + NguyÔn KhuyÕn nhÑ nhµng, th©m thuý. + Tú Xương thì ồn ào, cay độc. * Cñng cè (2’) Ghi nhí sgk HS đọc phần ghi nhớ SGK. Tr.13 III. LuyÖn tËp (12’) 1.Bµi tËp 1 (6’) ? Trong hai câu thơ dưới đây, từ th«i in ®Ëm ®­îc t¸c gi¶ sö dông víi nghÜa nh­ thÕ nµo? “Bác Dương thôi đã thôi rồi...”. Trong hai c©u th¬ cña NK, kh«ng cã tõ nµo míi. Các từ đều quen thuộc với mọi cá nhân trong cộng đồng người Việt. Nhưng có từ Thôi (từ thứ 2) được nhµ th¬ sö dông víi nghÜa míi. Th«i vèn cã nghÜa chung là chấm dứt, kết thúc một hoạt động nào đó (nã th«i häc, hoÆc th«i ¨n, th«i lµm), ë ®©y NK dïng tõ Th«i (thø 2) trong bµi th¬ cã nghÜa chÊm døt, kÕt thúc cuộc đời, cuộc sống. Đó là sự sáng tạo nghĩa míi cho tõ th«i, thuéc vÒ lêi nãi cña c¸ nh©n NguyÔn KhuyÕn. 2.Bµi 2 (6’). ? Nhận xét về cách sắp đặt từ ng÷ trong hai c©u th¬ “Xiªn ngang ... đá mấy hòn”. Cách sắp đặt như vậy tạo được hiệu quả giao tiÕp nh­ thÕ nµo?. Hai c©u th¬ dïng c¸c tõ ng÷ q­en thuéc víi mäi người, nhưng sự phối hợp của chúng, trật tự sắp xếp của chúng thật khác thường, là cách sắp đặt của riêng Hồ Xuân Hương: + Các cụm danh từ: rêu từng đám, đá mấy hòn đều sắp xếp danh từ trung tâm (rêu, đá) ở trước tổ hợp định từ + danh từ chỉ loại (từng đám, mấy hòn). + Các câu đều sắp xếp bộ phận vị ngữ (động từ + thành phần phụ : xiên ngang – mặt đất, đâm toạc – chân mây) đi trước bộ phận chủ ngữ (rêu từng đám, đá mấy hòn). => Sự sắp xếp đó là cách làm riêng của tác giả để tạo nên âm hưởng cho câu thơ và tô đậm hình tượng thơ.. 3. Hướng dẫn học và làm bài tập (2’). a.Bµi cò: - Häc vµ n¾m ch¾c néi dung bµi häc - Hoµn thµnh c¸c bµi trong sÊch gi¸o khoa. 4 Ph¹m ThÞ BÝch Th¶o. Trường THPT Chu Văn Thịnh Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> - T×m hiÓu pc ng«n ng÷ cña Nguyªn Hång qua t¸c phÈm Trong lßng mÑ. - T×m hiÓu pc ng«n ng÷ riªng cña Nam Cao qua truyÖn ng¾n L·o H¹c. b. Bµi míi:. - Giê sau viÕt bµi sè 1. - Lưu ý: + Đọc phần hướng dẫn chuẩn bị bài viết bài số 1 trong sgk. + «n tËp kiÕn thøc vÒ v¨n nghÞ luËn.. 5 Ph¹m ThÞ BÝch Th¶o. Trường THPT Chu Văn Thịnh Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span>