Giáo án Ngữ văn 10 - Phạm Thị Hạnh Trang

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Gi¸o ¸n v¨n 10. TiÕt. Ph¹m ThÞ H¹nh Trang Ngµy so¹n: / / 2007. Tæng quan V¨n häc ViÖt Nam. Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: 1. Nắm được các bộ phận lớn và sự vận động phát triển của văn học. 2. N¾m ®­îc nÐt lín vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt. Phương tiện thực hiện - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc TiÕn tr×nh d¹y häc - KiÓm tra bµi cò - Giíi thiÖu bµi míi - Lịch sử văn học của bất cứ dân tộc nào đều là lịch sử tâm hồn của dân tộc ấy. Để cung cấp cho các em những nét lớn về văn học nước nhà, chúng ta tìm hiểu tæng quan v¨n häc ViÖt Nam. Hoạt động của GV và HS - Em hiÓu thÕ nµo lµ tæng quan v¨n häc ViÖt Nam? - Yêu cầu học sinh(H/S) đọc mÊy dßng ®Çu cña s¸ch gi¸o khoa(SGK) tõ “Tr¶i qua hµng…tinh thÇn Êy” +Néi dung cña phÇn nµy? Theo em đó là phần gì của bài tæng quan v¨n häc ? I. C¸c bé phËn hîp thµnh cña v¨n häc ViÖt Nam -Yêu cầu học sinh đọc phần I (SGK) Tõ V¨n häc ViÖt Nam bao gåm “V¨n häc viÕt” +V¨n häc ViÖt Nam gåm mÊy bé phËn lín?. Yêu cầu cần đạt -Cách nhìn nhận, đánh giá một cách tổng quát nh÷ng nÐt lín cña v¨n häc ViÖt Nam. +Nội dung SGK: Trải qua quá trình lao động, chiến đấu xây dựng bảo vệ đất nước, nhân dân đã s¸ng t¹o nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn. V¨n häc ViÖt Nam lµ b»ng chøng cho sù s¸ng t¹o tinh thÇn Êy. Đây là phần đặt vấn đề của bài tổng quan văn học ViÖt Nam.. + V¨n häc ViÖt Nam gåm 2 bé phËn lín: *V¨n häc d©n gian *V¨n häc viÕt + Kh¸i niÖm v¨n häc d©n gian: Lµ nh÷ng s¸ng t¸c 1.V¨n häc d©n gian (H/s đọc từ văn học dân gian tập thể của nhân dân lao động được truyền miệng từ đời này sang đời khác. Những trí thức có thể cộng đồng) + Hãy trình bày những nét lớn tham gia sáng tác. Song những sáng tác đó phải tuân thủ đặc trưng của văn học dân gian và trở cña v¨n häc d©n gian? (Tãm t¾t nh÷ng nÐt lín cña thµnh tiÕng nãi, t×nh c¶m chung cña nh©n d©n. + C¸c thÓ lo¹i cña v¨n häc d©n gian: TruyÖn cæ s¸ch gi¸o khoa) d©n gian bao gåm: thÇn tho¹i, sö thi, truyÒn thuyết, truyện cổ tích, truyện cười, truyện ngụ 1 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10. 2.V¨n häc viÕt (H/S đọc SGK từ “Văn học viÕt”, “KÞch nãi”) SGK tr×nh bµy néi dung g×? H·y tr×nh bµy kh¸i qu¸t vÒ từng nội dung đó?. Ph¹m ThÞ H¹nh Trang ng«n. Th¬ ca d©n gian bao gåm tôc ng÷, ca dao, vÌ, truyÖn th¬. S©n khÊu d©n gian bao gåm chÌo, tuồng, cải lương. + §Æc tr­ng cña v¨n häc d©n gian lµ tÝnh truyÒn miÖng, tÝnh tËp thÓ vµ tÝnh thùc hµnh trong c¸c sinh hoạt khác nhau của đời sống cộng đồng. - Kh¸i niÖm vÒ v¨n häc viÕt: Lµ s¸ng t¸c cña trÝ thøc ®­îc ghi l¹i b»ng ch÷ viÕt, lµ s¸ng t¹o cña c¸ nh©n, v¨n häc viÕt mang dÊu Ên cña t¸c gi¶. - H×nh thøc v¨n tù cña v¨n häc viÕt ®­îc ghi l¹i b»ng ba thø ch÷: H¸n, N«m, Quèc ng÷. Mét sè Ýt bằng chữ Pháp. Chữ Hán là văn tự của người Hán. Chữ Nôm dựa vào chữ Hán mà đặt ra. Chữ Quốc ngữ sử dụng chữ cái La tinh để ghi âm tiếng ViÖt. Tõ thÕ kØ XX trë l¹i ®©y v¨n häc ViÖt Nam chñ yÕu viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷.. II. TiÕn tr×nh lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam (Lần lượt gọi học sinh đọc rõ - Hệ thống thể loại: Phát triển theo từng thời kỳ. tõng phÇn) * Từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX gồm văn xuôi tự sự (truyện kí, văn chính luận, tiểu thuyết chương hồi). Th¬ gåm th¬ cæ phong, ®­êng luËt, tõ khóc. V¨n biÒn ngÉu gåm phó, c¸o, v¨n tÕ. * Ch÷ N«m: cã th¬ N«m §­êng luËt, truyÖn th¬, ng©m khóc, h¸t nãi. * Tõ thÕ kû XX trë l¹i ®©y ranh giíi râ rµng. Tù sù cã: TruyÖn ng¾n tiÓu thuyÕt, kÝ (Bót kÝ, nhËt kÝ, tuú bút, phóng sự). Trữ tình có: Thơ, trường ca. Kịch cã: kÞch nãi. +Nh×n tæng qu¸t v¨n häc ViÖt + V¨n häc ViÖt Nam cã hai thêi k× ph¸t triÓn. Tõ Nam có mấy thời kì phát thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX là văn học trung đại. triÓn? NÒn v¨n häc nµy h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo mèi quan hÖ cña v¨n häc khu vùc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸, cã mèi quan hÖ víi v¨n häc Trung Quèc… + Văn học hiện đại hình thành từ thế kỉ XX và vận động phát triển trong mối quan hệ và giao lưu quốc tế. Văn học Việt Nam chịu ảnh hưởng của v¨n häc ¢u- MÜ. + NÐt lín cña truyÒn thèng + TruyÒn thèng v¨n häc ViÖt Nam thÓ hiÖn hai nÐt thể hiện trong văn học Việt lớn: đó là chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa nhân Nam lµ g×? đạo. 1. Thời kì văn học trung đại (từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX) 2 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10 - Từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX, nÒn v¨n häc ViÖt Nam cã g× đáng chú ý? (H/S đọc tài liệu SGK) - V× sao v¨n häc tõ thÕ kØ X đến hết thế kỉ XIX có sự ảnh hưởng của văn học Trung Quèc? (H/S đọc SGK) - H·y chØ ra nh÷ng t¸c phÈm vµ t¸c gi¶ tiªu biÓu cña v¨n học trung đại?. - H·y kÓ tªn nh÷ng t¸c phÈm của văn học trung đại viết b»ng ch÷ N«m.. Em cã suy nghÜ g× vÒ sù ph¸t triÓn th¬ N«m cña v¨n häc trung đại? 2. Thời kì văn học hiện đại (từ đầu thế kỉ XX đến nay) (H/S đọc lần lượt phần này trong SGK) -V¨n häc ViÖt Nam tõ thÕ kØ XX đến nay được gọi bằng nền. Ph¹m ThÞ H¹nh Trang - Từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX, văn học Việt Nam có điểm đáng chú ý là: Đây là nền văn học viết b»ng ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m. - Nó ảnh hưởng của nền văn học trung đại tương ứng. Đó là văn học trung đại Trung Quốc. - Vì các triều đại phong kiến phương Bắc lần lượt sang xâm lược nước ta. Đây cũng là lí do để quyết định văn học viết bằng chữ Hán. - “Th¸nh T«ng di th¶o” cña Lª Th¸nh T«ng - “TruyÒn kú m¹n lôc” cña NguyÔn D÷ - “ViÖt ®iÖn u linh tËp” cña LÝ TÕ Xuyªn Xuyªn. - “Vò trung tuú bót” cña Ph¹m §×nh Hæ (kÝ) - “Nam triÒu c«ng nghiÖp” cña NguyÔn Khoa Chiªm. - “Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ” cña Ng« gia v¨n phái: tiểu thuyết chương hồi. - VÒ th¬ ch÷ H¸n: + NguyÔn Tr·i víi “øc Tai thi tËp” - NguyÔn BØnh Khiªm “B¹ch V©n thi tËp” - NguyÔn Du víi “B¾c hµnh t¹p lôc” - “ Nam trung t¹p ng©m” - VÒ th¬ ch÷ H¸n cña Cao B¸ Qu¸t. - NguyÔn Tr·i víi “Quèc ©m thi tËp” - NguyÔn BØnh Khiªm víi “B¹ch V©n quèc ng÷ thi tËp” - Lª Th¸nh T«ng víi “Hång §øc quèc ©m thi tËp”. - Thơ Nôm Đường luật của Hồ Xuân Hương, Bà HuyÖn Thanh Quan. - “TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du. - “S¬ kÝnh t©n trang” cña Ph¹m Th¸i. - NhiÒu truyÖn N«m khuyÕt danh nh­: “Ph¹m T¶i Ngäc Hoa”, “Tèng Tr©n Cóc Hoa”, “Ph¹m C«ng Cóc Hoa… * Sự phát triển của thơ Nôm gắn liền với sự trưởng thµnh vµ nh÷ng nÐt truyÒn thèng cña v¨n häc trung đại. Đó là lòng yêu nước, tinh thần nhân đạo và hiện thực. Nó thể hiện tinh thần ý thức dân tộc đã phát triển cao.. 3 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10 Ph¹m ThÞ H¹nh Trang văn học gì? Tại sao lại có tên - Văn học từ đầu thế kỉ XX đến nay được gọi là nền gäi Êy? văn học hiện đại: Sở dĩ có tên như vậy vì nó phát triển trong thời đại mà quan hệ sản xuất chủ yếu dựa vào hiện đại hoá. Mặt khác những luồng tư tưởng tiến bộ như những luồng gió mới thổi vào Việt Nam làm thay đổi nhận thức, cách nghĩ, cách - Văn học thời kì này được cảm và cả cách nói của con người Việt Nam. Nó chia làm mấy giai đoạn và có chịu ảnh hưởng của văn học phương Tây. - V¨n häc thêi k× nµy ®­îc chia lµm 4 giai ®o¹n đặc điểm gì? - Gọi H/S thay nhau đọc SGK. + Từ đầu thế kỉ XX đến năm 1930 + Từ đầu thế kỉ XX đến năm + Từ 1930 đến 1945 1930 + Từ 1945 đến 1975 + Từ 1930 đến 1945 + Từ 1975 đến nay + Từ 1945 đến 1975 Từ 1975 đến nay. Mçi phÇn cho H/S tr¶ lêi: - Nêu đặc điểm văn học của thời kì vừa đọc (những nét lín). - §Æc ®iÓm v¨n häc ViÖt Nam ë tõng thêi k× cã - Giai ®o¹n sau so víi giai kh¸c nhau. đoạn trước có gì khác biệt? * Từ đầu thế kỉ XX đến năm 1945, văn học Việt Nam đã bước vào quỹ đạo của văn học thế giới hiện đại, cụ thể tiếp xúc với văn học châu Âu. Đó là nền văn học tiếng Việt bằng chữ quốc ngữ. Do đó nó có nhiều công chúng bạn đọc. Những tác giả VÒ thÓ lo¹i v¨n häc ViÖt Nam tiªu biÓu lµ: T¶n §µ; Hoµng Ngäc Ph¸ch, Hå từ đầu thế kỉ XX đến nay có gì Biểu Chánh, Phạm Duy Tốn (thời kì đầu). đáng chú ý? * Từ 1930 đến 1945(thời kì cuối) xuất hiện nhiều tªn tuæi lín nh­: Th¹ch Lam, NguyÔn Tu©n, Xu©n DiÖu, Vò Träng Phông, Huy CËn, Nam Cao, Hµn M¹c Tö, ChÕ Lan Viªn… V¨n häc thêi k× nµy võa kÕ thõa tinh hoa cña v¨n học trung đại và văn học dân gian, vừa tiếp nhận ảnh hưởng của văn học thế giới để hiện đại hoá. + Từ đầu thế kỉ XX đến 1975 BiÓu hiÖn: cã nhiÒu thÓ lo¹i míi vµ còng ngµy cµng hoµn thiÖn. * Từ 1945 đến 1975 sự kiện lịch sử vĩ đại đã mở ra triÓn väng nhiÒu mÆt cho v¨n häc ViÖt Nam. Nhiều nhà văn nhà thơ lớp trước đã đi theo cách mạng và khoác ba lô đến với kháng chiến cống hiến tài năng và sức lực thậm chí bằng cả xương m¸u cho c¸ch m¹ng, cho sù nghiÖp v¨n häc c¸ch mạng của dân tộc. Phải kế thừa những tấm gương hi sinh anh dòng nh­ Nam Cao, TrÇn §¨ng, Th©m 4 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10. + Từ 1975 đến nay về thể loại của văn học có gì đáng chú ý?. + Nh×n mét c¸ch kh¸i qu¸t ta rót ra nh÷ng quy luËt g× vÒ v¨n häc ViÖt Nam?. III. Mét sè néi dung chñ yÕu cña v¨n häc ViÖt Nam - Gọi H/s đọc phần mở đầu và. Ph¹m ThÞ H¹nh Trang T©m… trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ Nguyên Thi, Lê Anh Xuân, Dương Thị Xuân Quý… trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ. §¶ng Céng s¶n Việt Nam đã lãnh đạo toàn diện và có đường lối đúng đắn chỉ đạo văn nghệ gắn liền với sự nghiệp lao động và chiến đấu của nhân dân ta. Thành tựu chủ yếu dành cho dòng văn yêu nước và cách m¹ng. Hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng Mỹ đã đem lại những phạm vi phản ánh mới, cảm hứng mới để văn học yêu nước và cách mạng đạt nhiều thành tựu nghệ thuật đáng tự hào. Nó gắn liÒn víi nh÷ng tªn tuæi nh­: Hå ChÝ Minh, Tè Hữu, Sóng Hồng và đội ngũ nhà văn chiến sĩ như: Quang Dòng, ChÝnh H÷u, NguyÔn §×nh Thi, Vò Cao, Nguyªn Ngäc (NguyÔn Trung Thµnh), NguyÔn Minh Ch©u, Ph¹m TiÕn DuËt, Lª Anh Xu©n, H÷u ThØnh, TrÇn §¨ng Khoa. - Th¬, v¨n xu«i nghÖ thuËt, v¨n xu«i chÝnh luËn viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷ cã mét sè t¸c phÈm cã ý nghÜa më ®Çu. - Công cuộc hiện đại hoá về thơ, truyện giai đoạn 1930. - 1945 tiÕp tôc ®Èy m¹nh trong c¸c giai ®o¹n sau: Th¬ míi, tiÓu thuyÕt Tù lùc v¨n ®oµn, v¨n xu«i hiÖn thùc phª ph¸n, th¬ kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, chống Mỹ, truyện và tiểu thuyết về đề tài chiến tranh là những thành tựu lớn của văn học nước ta ë thÕ kØ XX. - Từ 1975 đến nay, các nhà văn phản ánh sâu sắc c«ng cuéc x©y dùng CNXH, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn đại hoá đất nước, những vấn đề mới mẻ của thời đại mở cửa, hội nhập quốc tế. Hai mảng đề tài của văn học là lịch sử và cuộc sống, con người trong bối cảnh xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đề tài lịch sử viết về chiÕn tranh chèng Ph¸p vµ chèng Mü hµo hïng víi nhiÒu bµi häc. - Văn học Việt Nam đạt được giá trị đặc sắc về néi dung vµ nghÖ thuËt víi nhiÒu t¸c gi¶ ®­îc c«ng nhËn lµ danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi nh­ NguyÔn Tr·i, NguyÔn Du, Hå ChÝ Minh. NhiÒu tác phẩm đã được dịch ra bằng nhiều thứ tiếng trªn thÕ giíi. V¨n häc ViÖt Nam víi nh÷ng kh¶ năng và sự sáng tạo đã xây dựng được vị trí riêng trong v¨n häc nh©n lo¹i. 5 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10 1SGK 1.Ph¶n ¸nh quan hÖ víi thÕ giíi tù nhiªn + Mối quan hệ giữa con người víi thÕ giíi tù nhiªn ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? (Gi¸o viªn gîi ý cho H/S c¨n cứ vào SGK để phát hiện ra nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ mèi quan hệ giữa con người với thiên nhiªn thÓ hiÖn trong v¨n häc).. 2.Ph¶n ¸nh mèi quan hÖ quốc gia dân tộc (H/S đọc phÇn 2 SGK) + Mối quan hệ giữa con người víi quèc gia d©n téc ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo?. 3. Ph¶n ¸nh quan hÖ x· héi (Gọi H/S đọc phần 3 SGK) Văn học Việt Nam đã phản mèi quan hÖ x· héi nh­ thÕ. Ph¹m ThÞ H¹nh Trang. + Víi thÕ giíi tù nhiªn - Văn học dân gian với tư duy huyền thoại đã kể l¹i qu¸ tr×nh nhËn thøc, c¶i t¹o, chinh phôc cña «ng cha ta víi thÕ giíi tù nhiªn hoang d·, x©y dùng cuéc sèng, tÝch luü hiÓu biÕt phong phó vÒ thiªn nhiªn. - Với con người, thiên nhiên còn là người bạn thân thiết, hình ảnh núi, sông, bãi mía, nương dâu, đồng lúa, cánh cò, vầng trăng, dòng suối… tất cả đều gắn bó với con người. Tình yêu thiên nhiên đã trë thµnh néi dung quan träng cña v¨n häc ViÖt Nam. - Thiªn nhiªn mang nh÷ng d¸ng vÎ riªng biÖt ë tõng vïng, tõng miÒn. Vµo v¨n häc, thiªn nhiªn còng mang nÐt riªng Êy, nã gãp phÇn lµm nªn tÝnh đa dạng trong văn chương. - Trong sáng tác văn học trung đại, hình ảnh thiên nhiên thường gắn liền với lí tưởng đạo đức thẩm mỹ. Hình ảnh cây tùng, cúc, trúc, mai tượng trưng cho nhân cách cao thượng của nhà Nho. Các đề tài ngư, tiều, canh, mục thể hiện lí tưởng thanh tao của những con người mai danh ẩn tích, lánh đục t×m trong, kh«ng mµng danh lîi. + Víi quèc gia, d©n téc - Con người Việt Nam sớm có ý thức xây dựng quốc gia dân tộc của mình. Đất nước lại trải qua nhiều những thử thách chống kẻ thù xâm lược. Vì vậy, một nền văn học yêu nước có giá trị nhân văn s©u s¾c xuyªn suèt lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam. §ã là tình yêu quê hương xứ sở là niềm tự hào về truyÒn thèng mäi mÆt cña d©n téc (v¨n ho¸, truyền thống dựng nước và giữ nước). Tình yêu tổ quèc thÓ hiÖn qua lßng c¨m thï giÆc, d¸m qu¶ th©n v× nghÜa lín. NhiÒu t¸c phÈm lín kÕt tinh lòng yêu nước như “Nam quốc sơn hà”, “Hịch tướng sĩ”, “Bình Ngô đại cáo”, “Tuyên ngôn độc lập”, nhiều tác gia yêu nước lớn như: Nguyễn Tr·i, NguyÔn §×nh ChiÓu, Phan Béi Ch©u, Hå Chí Minh, Tố Hữu đã xây dựng nên một hệ thống tư tưởng yêu nước hoàn chỉnh. §Æc biÖt, nÒn v¨n häc ViÖt Nam ë thÕ kØ XX lµ nÒn 6 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10 Ph¹m ThÞ H¹nh Trang nào? Phản ứng ý thức bản văn học tiên phong chống đế quốc. Chủ nghĩa yêu thân (H/S đọc phần 4 SGK) nước là nội dung tiêu biểu giá trị của Văn học Việt Nam. - Trong xã hội có giai cấp đối kháng, văn học Việt Nam đã lên tiếng tố cáo các thế lực chuyên quyền bạo ngược và thể hiện sự cảm thông chia sẻ với người bị áp bức đau khổ. Văn học dân gian với các thế loại: truyện cười, ca dao, tục ngữ đã vạch mÆt giai cÊp thèng trÞ tµn b¹o. TruyÖn th¬, kÝ sù, tiểu thuyết từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX đã miêu tả thùc tÕ ®en tèi cña giai cÊp thèng trÞ, quan t©m tíi đời sống nhân dân, đòi quỳên sống cho con người. Nh÷ng t¸c gi¶ tiªu biÓu nh­: Ng« TÊt Tè, Nam Cao, Vò Träng Phông. Mét nÒn v¨n häc giµu s¾c thái nhân văn và đậm đà màu sắc nhân đạo. Từ - Văn học Việt Nam phản ánh mối quan hệ xã hội, văn học đã hình thành chủ ý thøc b¶n th©n nh­ thÕ nµo? nghÜa hiÖn thùc nhÊt lµ tõ 1930 trë l¹i ®©y. Ngày nay chủ nghĩa yêu nước, nhân đạo đang xây dựng được những mẫu người lí tưởng. Con người - Em hiểu thế nào về thân và biết phát huy vẻ đẹp truyền thống vừa biết phat t©m? huy vẻ đẹp truyền thống vừa biết làm giàu cho quê hương đất nước, cho mình. - Trước khi hiểu văn học Việt Nam đã phản ánh ý thøc b¶n th©n nh­ thÕ nµo, ta kh«ng thÓ kh«ng t×m hiểu thế nào là ý thức cá nhân. ở mỗi con người có - Thân và tâm được thể hiện hai phương diện: nh­ thÕ nµo trong v¨n häc? -Th©n vµ t©m lu«n lu«n song song tån t¹i nh­ng không đồng nhất. - ThÓ x¸c vµ t©m hån - B¶n th©n vµ v¨n ho¸ - Tư tưởng vị kỉ và tư tưởng vị tha -ý thức cá nhân và ý thức cộng đồng - Các tôn giáo lớn như Nho- Phật- Lão giáo đều đề ra nguyên tắc xử lí mối quan hệ giữa hai phương diện này. Văn học Việt Nam đã ghi lại quá trình đấu tranh, lựa chọn để khẳng định một đạo lí làm người trong sự kết hợp hài hoà giữa hai phương diện. Vì lí do và nguyên nhân khác nhau ở những giai đoạn nhất định, văn học đề cao một trong hai mÆt trªn. C¶ d©n téc ph¶i chèng ngo¹i xâm, chống đỡ với thiên nhiên, con người Việt Nam phải đề cao ý thức cộng đồng hơn ý thức trách nhiệm xã hội, tinh thần hi sinh đến mức kh¾c kØ. Giai ®o¹n v¨n häc cuèi thÕ kØ XVIII hoÆc giai ®o¹n v¨n häc 1930- 1945. ý thøc c¸ nh©n 7 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10. Ph¹m ThÞ H¹nh Trang được đề cao. Đó là quyền sống của cá nhân con người, quyền được hưởng hạnh phúc và tình yêu. Những tác phẩm thơ Hồ Xuân Hương, “Chinh phụ Xu hướng chung của văn học ngâm” của Đặng Trần Côn, “Cung oán ngâm” của Việt Nam là gì khi xây dựng Nguyễn Gia Thiều và đỉnh cao là “Truyện Kiều” mẫu người lí tưởng? cña NguyÔn Du. Thêi k× 1930- 1945 næi lªn víi v¨n xu«i l·ng m¹n, th¬ míi l·ng m¹n vµ mét sè tác phẩm như “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố; truyện ng¾n vµ tiÓu thuyÕt cña Nam Cao, truyÖn cña Th¹ch Lam. Cñng cè Song dù giai đoạn nào, xu hướng chung của văn Học song bài này cần lưu ý học Việt Nam là xây dựng một đaọ lí làm người nh÷ng ®iÓm nµo? với nhân phẩm tốt đẹp như nhân ái, thuỷ chung, t×nh nghÜa, vÞ tha, s½n sµng x¶ th©n v× sù nghiÖp chính nghĩa , đấu tranh chống chủ nghĩa khắc kỉ của tôn giáo, đề cao quyền sống con người cá nh©n nh­ng kh«ng chÊp nhËn chñ nghÜa c¸ nh©n. - C¸c bé phËn hîp thµnh v¨n häc ViÖt Nam. - TiÕn tr×nh lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam. - Mét sè néi dung chñ yÕu cña v¨n häc ViÖt Nam. L­u ý: Mçi giai ®o¹n nªn nhí thµnh tùu: t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm tiªu biÓu. E. Tham kh¶o “ Văn học là xương sống của nền văn hoá dân tộc. Nếu nó làm đúng theo chức năng xã hội của nó, thì văn học là tấm gương phản chiếu trung thực và đầy đủ cuéc sèng vÒ mäi khÝa c¹nh, vËt chÊt vµ tinh thÇn, nh÷ng ý nghÜ, t×nh c¶m vµ m¬ ­íc, lµ h¬i thë vµ nhÞp ®Ëp cña tr¸i tim, Ýt nhÊt lµ cña mét thÕ hÖ. Văn học trước hết nói lên sức sống của cộng đồng dân tộc đẻ ra nó. Chính nã, cïng víi c¸c nghµnh nghÖ thuËt mµ nã lµ h¹t gièng, lµ b»ng chøng hïng hån cña sức sống ấy. Vì vậy, trách nhiệm của nó đối với xã hội là vun xới, bồi đắp, làm toả hương vị và thanh sắc của sức sống ấy, đồng thời dọn dẹp, quét tước những bụi bậm, r¸c ghÐt trªn c¬ së cña x· héi vµ ë tõng c¸ nh©n. DÜ nhiªn, kh«ng ph¶i mét t¸c phÈm v¨n häc hoÆc mét thÓ lo¹i s¸ng t¸c v¨n häc cã thÓ lµm hÕt nh÷ng nhiÖm vô nãi trªn, hoÆc tr¶ lêi cho tÊt c¶ nh÷ng c©u hái do cuộc sống đặt ra. Lấy lời nói làm công cụ, làm vũ khí, văn học là thứ nghệ thuật mà tư duy của con người sản sinh ra. Khả năng sáng tạo của nó đòi hỏi và đẻ ra nhiều hình thức diễn đạt, nhiều thể loại… Dï theo thÓ lo¹i nµo, mét c«ng tr×nh s¸ng t¸c v¨n häc lµ cã gi¸ trÞ nÕu nã phác ra được một bức tranh làm rung động tâm hồn, truyền cho người xem tranh một sự thông cảm đối với cái đáng kính, đáng yêu, đáng khích lệ, cũng như một lòng phẫn nộ, căm ghét đối với những điều bất công, tàn bạo, phi đạo lý”. (NguyÔn Kh¸nh Toµn, Lêi tùa, Tæng tËp v¨n häc ViÖt Nam, tËp I Nxb Khoa häc x· héi, H, 1980) “V¨n häc ViÖt Nam lµ thµnh tùu s¸ng t¹o chung cña tÊt c¶ c¸c d©n téc anh em cùng chung sống trên lãnh thổ Việt Nam trải dài từ Lạng Sơn đến Cà Mau. Các 8 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10 Ph¹m ThÞ H¹nh Trang dân tộc đó trong quá trình lịch sử lâu dài, đã cùng nhau chung lưng đấu cật, đổ máu và mồ hôi để khai phá thiên nhiên và đấu tranh chống nạn ngoại xâm: bảo vệ đất nước, đồng thời sáng tạo ra một nền văn hoá chung của Tổ quốc Việt Nam. Nền văn hoá chung ấy bao hàm những sắc thái địa phương đa dạng và phong phú. Văn học ViÖt Nam, bé phËn quan träng cña nÒn v¨n häc Êy, ®­îc nhËn thøc nh­ lµ bao gåm v¨n häc cña d©n téc ViÖt vµ cña c¸c d©n téc thiÓu sè anh em”. Huúnh Lý, LÞch sö v¨n häc ViÖt Nam, tËp I Nxb Khoa häc x· héi, H, 1980). TiÕt. Ngµy so¹n:. /. / 2007. Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ A. Môc tiªu bµi häc - Gióp HS: - Nắm được kiến thức cơ bản về hoạt động giao tiếp nâng cao kĩ năng tạo lËp, ph©n tÝch lÜnh héi trong giao tiÕp. B. Phương tiện thực hiện - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, tr¶ lêi c¸c c©u há D.TiÕn tr×nh d¹y häc - KiÓm tra bµi cò - Giíi thiÖu bµi míi. Trong cuộc sống hàng ngày, con người giao tiếp với nhau bằng phương tiện v« cïng quan träng. §ã lµ ng«n ng÷. Kh«ng cã ng«n ng­ th× kh«ng thÓ cã kÕt qu¶ cao cña bÊt cø hoµn c¶nh giao tiÕp nµo. Bëi v× giao tiÕp lu«n lu«n phô thuéc vµo hoàn cảnh và nhân vật giao tiếp. Để thấy được điều đó, chúng ta tìm hiểu bài học hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ. Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt I. T×m hiÓu ng÷ ®iÖu 1. Gọi H/S đọc và nhắc cả lớp theo dâi phÇn v¨n b¶n SGK a. C¸c nh©n vËt giao tݪp nµo - Vua vµ c¸c b« l·o trong héi nghÞ lµ nh©n vËt tham gia trong hoạt động giao tham gia giao tiếp. Mỗi bên có cương vị khác tiếp? Hai bên có cương vị và nhau. Vua cai quản đất nước, chăn dắt trăm họ. 9 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10 quan hÖ víi nhau nh­ thÕ nµo? b. Người nói nhờ ngôn ngữ biểu đạt nội dung tư tưởng tình cảm của mình thì người đối thoại làm gì để lĩnh hội được nội dung đó? Hai bên lần lượt đổi vai giao tiÕp cho nhau nh­ thÕ nµo?. Ph¹m ThÞ H¹nh Trang Các bô lão là những người có tuổi đã từng giữ nh÷ng träng tr¸ch nay vÒ nghØ, hoÆc ®­îc vua mời đến tham dự hội nghị. - Người tham gia giao tiếp ở đây phải đọc hoặc nghe xem người nói, nói những gì để lĩnh hội nội dung mà người nói phát ra. Các bô lão nghe vua Nh©n T«ng hái, néi dung hái: LiÖu tÝnh nh­ thÕ nào khi quân Mông Cổ tràn đến. Hai bên lần lượt đổi vai giao tiếp. Các bô lão xôn xao tranh nhau nói. Lúc ấy vua lại là người nghe. - Hoạt động giao tiếp diễn ra ở Điện Diên Hång. Lóc nµy qu©n Nguyªn M«ng kÐo 50 v¹n quân ồ ạt sang xâm lược nước ta.. c. Hoạt động giao tiếp đó diễn ra trong hoµn c¶nh nµo? (ë đâu? vào lúc nào? khi đó ở nước ta cã sù kiÖn lÞch sö, x· héi g×?) d. Hoạt động giao tiếp đó hướng - Hoạt động giao tiếp đó hướng vào nội dung. vào nội dung gì? đề cập tới vấn Hoà hay đánh, nó đề cập tới vấn đề hệ trọng đề gì? cßn hay mÊt cña quèc gia d©n téc, m¹ng sèng con người. e. Mục đích của giao tiếp là gì? - Mục đích giao tiếp: Lấy ý kiến của mọi người, cuộc giao tiếp có đạt được mục thăm dò lòng dân để hạ đạt mệnh lệnh quyết đích đó không? tâm giữ gìn đất nước trong hoàn cảnh lâm nguy. Cuộc giao tiếp đó đạt được mục đích. 2. Qua bµi “Tæng quan vÒ v¨n häc ViÖt Nam”, h·y cho biÕt: a. Các nhân vật giao tiếp qua - Người viết SGK và giáo viên, học sinh toàn quốc đều tham gia giao tiếp. Họ có độ tuổi từ 65 bµi nµy? trở xuống đến 15 tuổi. Từ Giáo sư, Tiến sĩ xuống đến học sinh lớp 10 THPT. b. Hoạt động giao tiếp đó diễn - Hoàn cảnh có tổ chức giáo dục, chương trình quy định chung hệ thống trường phổ thông. ra trong hoµn c¶nh nµo? c. Nội dung giao tiếp? Về đề tài - Các bộ phận cấu thành của văn học Việt Nam. gì? bao gồm những vấn đề cơ Đồng thời phác hoạ tiến trình phát triển của lÞch sö v¨n häc, thµnh tùu cña nã. V¨n b¶n giao b¶n nµo? tiÕp cßn nhËn ra nh÷ng nÐt lín vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña v¨n häc ViÖt Nam. - Người soạn sách muốn cung cấp tri thức cần thiết cho người học. Người học nhờ văn bản giao tiếp đó hiểu được kiến thức cơ bản của nền v¨n häc ViÖt Nam. - Phương tiện giao tiếp được thể - Sử dụng ngôn ngữ của văn bản khoa học. Đó lµ khoa häc gi¸o khoa. V¨n b¶n cã bè côc râ hiÖn nh­ thÕ nµo? ràng. Những đề mục có hệ thống. Lí lẽ và dẫn chøng tiªu biÓu. II. Cñng cè d. Mục đích của giao tiếp?. 10 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10. Ph¹m ThÞ H¹nh Trang - Qua nh÷ng bµi nµy rót ra mÊy kÕt luËn: 1. Hoạt động giao tiếp phải có nhân vật giao tiếp hoàn cảnh giao tiếp và phương tiện giao tiÕp. 2. Giao tiếp phải thực hiện mục đích nhất định 3. Mỗi hoạt động giao tiếp gồm hai quá trình. Mét lµ t¹o lËp v¨n b¶n, hai lµ thùc hiÖn lÜnh héi v¨n b¶n.. 11 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10 Ph¹m ThÞ H¹nh Trang Kh¸i qu¸t v¨n häc d©n gian ViÖt Nam. téc.. A. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Hiểu được khái niệm về văn học dân gian và ba đặc trưng cơ bản. 2. §Þnh nghÜa vÒ tiÓu lo¹i v¨n häc d©n gian. 3. Vai trò của văn học dân gian với văn học viết và đời sống văn hoá dân. B. Phương tiện thực hiện - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các c©u hái. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi. §äc nh÷ng c©u th¬ cña L©m ThÞ MÜ D¹: Tôi yêu truyện cổ nước tôi Võa nh©n hËu l¹i võa tuyÖt vêi s©u sa Thương người rồi mới thương ta Yªu nhau c¸ch mÊy nói xa còng t×m ë hiÒn th× l¹i gÆp hiÒn Người ngay lại gặp người tiên độ trì Cho đến những câu ca dao này: “Trên đồng cạn dưới đồng sâu Chång cµy vî cÊy con tr©u ®i bõa” Truyện cổ đến ca dao, dân ca tục ngữ, câu đối, sân khấu chèo, tuồng, cải lương, tất cả là biểu hiện của văn học dân gian. Để hiểu rõ chúng ta cũng tìm hiểu v¨n b¶n kh¸i qu¸t v¨n häc d©n gian ViÖt Nam. Hoạt động của GV và HS I. V¨n häc d©n gian lµ g×?. Yêu cầu cần đạt - Lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ truyÒn miệng được tập thể sáng tạo nhằm mục đích phục vô trùc tiÕp cho nh÷ng sinh ho¹t kh¸c nhau trong đời sống cộng đồng. - T¹i sao v¨n häc d©n gian lµ - BÊt cø mét v¨n nghÖ thuËt nµo còng s¸ng t¹o nghÖ thuËt ng«n tõ? b»ng nghÖ thuËt ng«n ng÷. + Truyền miệng là phương thức + Truyền người này sang người khác, đời này nh­ thÕ nµo? qua đời khác, không bằng viết mà bằng lời - T¹i sao lµ s¸ng t¸c tËp thÓ? - Kh«ng cã ch÷ viÕt, cha «ng ta l­u truyÒn qua miÖng nªn n¶y sinh ý thøc söa v¨n b¶n cho hoµn chØnh. V× vËy s¸ng t¸c d©n gian lµ s¸ng t¸c tËp thÓ. - Thế nào là những sinh hoạt - Truyện cổ kể về những nội dung trong đời sống 12 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10 kh¸c nhau?. Ph¹m ThÞ H¹nh Trang nh©n d©n. §ã lµ tËp tôc, nghi lÔ ë tõng vïng, tõng miền khác nhau. Tiếng cười trong truyện cười cũng mang nhiều cung bậc, có khi cười lên cho vui cửa vui nhà, vui anh vui em. Cũng có cái cười rơi nước mắt, có cái cười nhằm đưa ma tống tiễn x· héi cò.. II. §Æc tr­ng c¬ b¶n cña v¨n học dân gian (H/S đọc từng phÇn) - V¨n häc d©n gian cã nh÷ng đặc trưng cơ bản nào?. Th¬ ca d©n gian cã nhiÒu bµi ca mang b¶n chÊt nghÒ nghiÖp, ca cÇy cÊy, ca ng­ nghiÖp, ca nghi lÔ. - Văn học dân gian có ba đặc trưng cơ bản: + TÝnh truyÒn miÖng + S¸ng t¸c tËp thÓ + TÝnh thùc hµnh 1. TÝnh truyÒn miÖng - Không lưu hành bằng chữ viết, truyền từ người - Em hiểu thế nào là tính nọ sang người kia, đời này qua đời khác, tính truyÒn miÖng? truyền miệng còn biểu hiện trong diễn xướng dân gian (ca hát chèo, tuồng, cải lương). Tính truyền miÖng lµm nªn sù phong phó, ®a d¹ng nhiÒu vÎ cña v¨n häc d©n gian. TÝnh truyÒn miÖng lµm nªn nhiÒu b¶n kÓ gäi lµ dÞ b¶n. 2. TÝnh tËp thÓ - Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh tËp - Nã kh¸c víi v¨n häc viÕt. V¨n häc viÕt c¸ nh©n thÓ? s¸ng t¸c v¨n häc d©n gian tËp thÓ s¸ng t¸c. Qu¸ tr×nh s¸ng t¸c tËp thÓ diÔn ra: c¸ nh©n khëi xướng, tập thể hưởng ứng tham gia, truyền miệng trong d©n gian. Qu¸ tr×nh truyÒn miÖng l¹i ®­îc tu bæ, söa ch÷a, thªm bít cho hoµn chØnh. V× vËy s¸ng t¸c d©n gian mang ®Ëm tÝnh tËp thÓ. - Mọi người có quyền tham gia bổ sung sửa chữa s¸ng t¸c d©n gian. 3.V¨n häc d©n gian g¾n bã vµ phôc vô trùc tiÕp cho c¸c sinh - TÝnh thùc hµnh cña v¨n häc d©n gian biÓu hiÖn: hoạt khác nhau trong đời sống + Nh÷ng s¸ng t¸c d©n gian phôc vô trùc tiÕp cho cộng đồng (tính thực hành) tõng nghµnh tõng nghÒ. - Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh thùc Bµi ca nghÒ nghiÖp hµnh cña v¨n häc d©n gian? Bµi ca nghi lÔ - Văn học dân gian gợi cảm hứng cho người trong cuộc dù ở đâu làm gì. Hãy nghe người nông dân t©m sù: Ra đi anh đã dặn dò Ruộng sâu cấy trước, ruộng gò cấy sau Ruộng sâu cấy trước để lúa cứng cáp lên cao tránh được mưa ngập lụt. Ta nhận ra đó là lời ca của người nông dân trồng lúa nước. Chàng trai 13 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10. Ph¹m ThÞ H¹nh Trang nông thôn tế nhị và duyên dáng mượn hình ảnh lá xoan đào để biểu thị lòng mình: Lá này là lá xoan đào III. Hệ thống thể loại của văn Tương tư thì gọi thế nào hỡi em? häc d©n gian ViÖt Nam (H/S đọc lần lượt một phần thể loại nên gọi một em đọc và hỏi) 1. ThÇn tho¹i - ThÕ nµo lµ thÇn tho¹i? - Thần thoại là loại hình tự sự dân gian, thường kÓ vÒ c¸c vÞ thÇn xuÊt hiÖn chñ yÕu ë thêi c«ng x· nguyên thuỷ. Nhằm giải thích các hiện tượng tự nhiªn, thÓ hiÖn kh¸t väng chinh phôc tù nhiªn, quá trình sáng tạo văn hoá của người việt cổ. - Do quan niệm của người Việt Cổ, mỗi hiện tượng tự nhiên là một vị thần cai quản như thần s«ng, thÇn nói, thÇn biÓn… Nh©n vËt trong thÇn tho¹i lµ thÇn kh¸c h¼n nh÷ng vÞ thÇn trong thÇn 2. Sö thi tÝch, thÇn ph¶. (H/S đọc) - Lµ nh÷ng t¸c phÈm tù sù d©n gian cã quy m« - ThÕ nµo lµ sö thi? lín, sö dông ng«n ng÷ cã vÇn nhÞp, x©y dùng những hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng để kể về một hoặc nhiều biến cố lớn lao diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời - Em hiểu thế nào về quy mô cổ đại. réng lín? - Quy m« réng lín cña sö thi: §é dµi, ph¹m vi kÓ truyện của nó. Ví dụ: Sử thi “Đẻ đất đẻ nước” của người Mường dài 8503 câu thơ kể lại sự việc trần gian từ khi hình thành vũ trụ đến khi bản Mường + Ng«n ng÷ cã vÇn, nhÞp? được ổn định. - Ngôn ngữ có vần, nhịp khi đã dịch ra văn xuôi + Nh©n vËt sö thi? nh­ Sö thi “§¨m S¨n”. - Nh©n vËt sö thi mang cèt c¸ch cña c¶ céng đồng(tượng trưng cho sức mạnh, niềm tin của cộng đồng người). Ví dụ: Đăm Săn là hiện thân cho sức mạnh phi thường của tộc người Ê Đê ở + Nh÷ng biÕn cè diÔn ra? T©y Nguyªn. - Những biến cố lớn lao gắn với cả cộng đồng. Đăm Săn chiến đấu với mọi thế lực thù địch cũng lµ mang l¹i cuéc sèng b×nh yªn cho bu«n lµng. Uy-lit-xơ cùng đồng đội lênh đênh ngoài biển khơi gắn liền với thời đại người Hy Lạp chinh 3. Truyền thuyết (H/S đọc) phôc biÓn c¶. - ThÕ nµo lµ truyÒn thuyÕt. - Dßng tù sù d©n gian kÓ vÒ sù kiÖn vµ nh©n vËt - Em hiÓu thÕ nµo lµ: lịch sử theo xu hướng lí tưởng hoá. Qua đó thể hiện sự ngưỡng mộ và tôn vinh của nhân dân đối 14 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10 + Nh©n vËt lÞch sö?. + Xu hướng lí tưởng hóa?. 4. Cæ tÝch (H/S đọc) - ThÕ nµo lµ truyÖn cæ tÝch?. Ph¹m ThÞ H¹nh Trang với những người có công với đất nước, dân tộc hoặc cộng đồng dân cư của một vùng. + Nh©n vËt trong truyÒn thuyÕt lµ nöa thÇn, nöa người như: Sơn Tinh, Thuỷ Tinh (thần vẫn mang tính người) hoặc An Dương Vương (Biết cầm sừng tê bẩy tấc rẽ nước về thuỷ phủ). Như vậy nhân vËt cã liªn quan tíi lÞch sö nh­ng kh«ng ph¶i lµ lÞch sö. + Xu hướng lí tưởng hoá: Nhân dân gửi vào đó ­íc m¬ kh¸t väng cña m×nh. Khi cã lò lôt, hä m¬ ­íc cã mét vÞ thÇn trÞ thuû. Khi cã giÆc, hä m¬ cã một Phù Đổng Thiên Vương. Trong hoà bình, họ m¬ cã mét hoµng tö Lang Liªu lµm ra nhiÒu thø bánh ngày tết. Đó là người anh hùng sáng tạo v¨n ho¸.. - Dßng tù sö d©n gian mµ cèt truyÖn kÓ vÒ sè phận những con người bình thường trong xã hội - Nội dung của truyện cổ tích? có phân chia đẳng cấp, thể hiện tinh thần nhân đạo và lạc quan của nhân dân lao động. - Nội dung truyện cổ tích thường đề cập đến 2 vấn đề cơ bản. Một là kể về số phận bất hạnh của - Nhân vật truyện cổ tích là ai? người nghèo khổ. Hai là vươn lên ước mơ khát vọng đổi đời (nhân đạo, lạc quan). - Quan niệm của nhân dân - Nhân vật thường là em út, con riêng, thân phận trong truyÖn cæ tÝch nh­ thÕ må c«i nh­: Sä Dõa, TÊm, Th¹ch Sanh… nµo? - Quan niÖm cña nh©n d©n trong truyÖn cæ tÝch lµ quan niÖm ë hiÒn gÆp lµnh, ¸c gi¶ ¸c b¸o. 5. TruyÖn ngô ng«n (H/S đọc) - Truyện viết theo phương thức tự sự dân gian rất - Thế nào là truyện ngụ ngôn? ngắn gọn, kết cấu chặt chẽ. Nhân vật là người, bộ phận của người, là vật (phần lớn là các con vật) biết nói tiếng người. Từ đó rút ra những kinh - Nh©n vËt truyÖn ngô ng«n? nghiÖm vµ triÕt lÝ s©u s¾c. - Nh©n vËt truyÖn ngô ng«n rÊt réng r·i cã thÓ lµ - Không gian của ngụ ngôn như người, vật, các con vật. thÕ nµo? - Cã thÓ x¶y ra ë bÊt cø ®©u 6. Truyện cười ( H/S đọc) - Truyện cười thuộc dòng tự sự dân gian rất ngắn, - Thế nào là truyện cười? cã kÕt cÊu chÆt chÏ, kÕt thóc bÊt ngê. TruyÖn x©y dùng trªn c¬ së m©u thuÉn trong cuéc sèng lµm - Thế nào là mâu thuẫn trong bật lên tiếng cười nhằm mục đích giải trí và phê cuéc sèng? ph¸n x· héi. - Cuộc sống luôn chứa đựng mâu thuẫn: 15 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10 7. Tôc ng÷ (H/S đọc) -ThÕ nµo lµ tôc ng÷? 8. Câu đối (H/S đọc) - Thế nào là câu đố? 9. Ca dao (H/S đọc) - ThÕ nµo lµ ca dao?. 10. VÌ (H/S đọc) - ThÕ nµo lµ vÌ? 11. TruyÖn th¬ (H/S đọc) - ThÕ nµo lµ truyÖn th¬ 12. ChÌo (H/S đọc) - ThÕ nµo lµ chÌo? - Ngoµi chÌo, em cßn nhËn biÕt ®­îc thÓ lo¹i s©n khÊu nµo còng thuéc vÒ d©n gian? IV. Nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña v¨n häc d©n gian 1. V¨n häc d©n gian lµ kho tri thức vô cùng phong phú về đời sèng cña d©n téc (H/S đọc phần I) - T¹i sao v¨n häc d©n gian lµ kho tri thøc?. Ph¹m ThÞ H¹nh Trang + Bình thường với không bình thường + M©u thuÉn gi÷a lêi nãi + Mâu thuẫn trong nhận thức lí tưởng, từ những mâu thuẫn ấy làm bật lên tiếng cười. - Lµ nh÷ng c©u nãi ng¾n gän, hµm sóc, cã h×nh ảnh, vần, nhịp đúc kết những kinh nghiệm thực tiễn thường được dùng trong ngôn ngữ giao tiếp hµnh ngµy cña nh©n d©n. - Lµ nh÷ng bµi v¨n vÇn, hoÆc c©u nãi cã h×nh tượng khác lạ để người nghe tìm lời giải giải nhằm mục đích giải trí, rèn luyện tư duy và cung cấp những tri thức thông thường về đời sống. - Là những bài thơ trữ tình dân gian thường là những câu hát có vần có điệu đã tước bỏ đi tiếng đệm, tiếng láy nhằm diễn tả thế giới nội tâm con người. VÝ dô: Rñ nhau xuèng biÓn mß cua Mang vÒ nÊu qu¶ m¬ chua trong rõng Em ơi! Chua ngọt đã từng Non xanh nước biếc xin đừng quên nhau Ta cã thÓ chuyÓn thµnh lêi h¸t cña s©n khÊu chÌo. §ã lµ c¸c lµn ®iÖu nhÞp ®iÖu, h¸t vØa - Lµ t¸c phÈm tù sù d©n gian cã lêi th¬ méc m¹c kÓ vÒ c¸c sù kiÖn diÒn ra trong x· héi nh»m th«ng b¸o vµ b×nh luËn. - Lµ nh÷ng t¸c phÈm d©n gian b»ng th¬, giµu chÊt tr÷ t×nh diÔn t¶ t©m tr¹ng vµ suy nghÜ cña con người khi hạnh phúc lứa đôi và sự công bằng xã hội bị tước đoạt. - T¸c phÈm s©n khÊu d©n gian kÕt hîp uÕy tè tr÷ tình và trào lộng ca ngợi những tấm gương đạo đức và phê phán đả kích mặt trái của xã hội. Đó là tuồng, sân khấu cải lương, múa rối. - Nói tới tri thức của các dân tộc trên đất nước ta lµ nãi tíi kho tµng quý b¸u, v« tËn vÒ trÝ tuÖ cña con người đối với thiên nhiên và xã hội. Tri thức dân gian là nhận thức của nhân dân đối với cuộc sèng quanh m×nh. Nã kh¸c h¼n nhËn thøc cña giai cÊp thèng trÞ cïng thêi vÒ lÞch sö vµ x· héi. Đó là những kinh nghiệm mà nhân dân đã đúc kÕt tõ cuéc sèng. 16 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10. Ph¹m ThÞ H¹nh Trang - Tri thøc Êy l¹i ®­îc tr×nh bµy b»ng nghÖ thuËt ngôn từ của nhân dân nó cũng sinh động hấp dẫn người nghe. Trên đất nước ta có 54 dân tộc anh 2. V¨n häc d©n gian cã gi¸ trÞ em nªn vèn tri thøc d©n gian v« cïng phong phó. giáo dục sâu sắc (H/S đọc) - Tính giáo dục của văn học - Giáo dục tinh thần nhân đạo, tôn vinh những dân gian được thể hiện như thế giá trị con người, yêu thương con người và đấu nµo? tranh không mệt mỏi để giải phóng con người khái ¸p bøc bÊt c«ng. VÝ dô: TruyÖn TÊm C¸m + Giúp con người đồng cảm chia sẻ với nỗi bất h¹nh cña TÊm. + Khẳng định phẩm chất của Tấm 3. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt to lín + Lªn ¸n kÎ xÊu, kÎ ¸c. của văn học dân gian đóng vai - Nói tới giá trị nghệ thuật của văn học dân gian trß quan träng trong nÒn v¨n ta ph¶i kÓ tíi tõng thÓ lo¹i: häc d©n téc + Thần thoại sử dụng trí tưởng tượng. ((H/S đọc) + TruyÖn cæ tÝch x©y dùng nh÷ng nh©n vËt thÇn - V¨n häc d©n gian cã gi¸ trÞ k×. nghÖ thuËt nh­ thÕ nµo? + Truyện cười tạo ra tiếng cười dựa vào những m©u thuÉn trong x· héi. + Cèt truyÖn cña dßng tù sù bao gåm nh©n vËt vµ t×nh tiÕt kÕt hîp l¹i. + Th¬ ca d©n gian lµ sù s¸ng t¹o ra lêi ca mang đậm chất trữ tình. ở ca dao sử dụng triệt để thể phó (ph« bµy miªu t¶), tØ (so s¸nh), høng (tøc cảnh sinh tình), tất cả nghệ thuật ấy đã giúp người đọc, người nghe có khả năng nhạy cảm trước cái đẹp. - Nhµ th¬ häc ®­îc g× ë ca - NhiÒu n¨m v¨n häc viÕt ch­a cã vµ ch­a ph¸t dao? triển, văn học dân gian đóng vai trò chủ đạo. - Nhµ th¬ häc ë giäng ®iÖu tr÷ t×nh, x©y dùng ®­îc nh©n vËt tr÷ t×nh, c¶m nhËn cña th¬ ca trước đời sống. Sử dụng ngôn từ sáng tạo của nhân dân trước csí - Nhà văn học được gì ở truyện đẹp. cæ tÝch? - Häc tËp ®­îc x©y dùng cèt truyÖn. + Nắm chắc những đặc trưng cơ bản của văn học d©n gian, hiÓu biÕt vÒ c¸c thÓ lo¹i v¨n häc d©n gian. Đặc biệt là vai trò của nó đối với nền văn häc d©n téc. E. Tham kh¶o 1. “Quần chúng là những người sáng tạo, công nông là những người sáng tạo. Nh­ng quÇn chóng kh«ng ph¶i chØ s¸ng t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi. QuÇn chúng còn là những người sáng tác nữa… Những sáng tác ấy là những hòn ngọc 17 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10 Ph¹m ThÞ H¹nh Trang quý… Nãi lµ kh«i phôc vèn cæ thi nªn kh«i phôc c¸i g× tèt vµ c¸i g× kh«ng tèt th× ph¶i lo¹i dÇn ra”. (Hå ChÝ Minh, Bµi nãi chuyÖn t¹i Héi nghÞ c¸n bé v¨n häc, 30-10-1958) 2. “… Giai cấp phong kiến đã cấm nhân dân ca hát và cấm kể những chuyện đả kích chúng, những bài mà chúng gọi là “yêu thư, yêu ngôn”. Vào thời Lê Trịnh, chúng đã dùng đến cực hình cắt lưỡi cả những ca sĩ nhân dân ở ngoài chợ… Cấm và bỏ tù không được, văn học dân gian là thứ văn học bay từ cửa miệng người này sang cửa miệng người khác, nó như con bướm trong thần thoại, lúc biến ra người, lúc biến ra hoa, cÊm vµ bá tï sao ®­îc”. (Vò Ngäc Phan, B¸o c¸o t¹i Héi nghÞ s­u tËp v¨n häc d©n gian, 12- 1954) 3. “ở Việt Nam, văn học dân gian thường được ví như “bầu sữa ngọt” nuôi dưỡng nhứng phẩm chất ưu tú nhất của con người như lòng yêu nước và chủ nghĩa anh hùng, tinh thần dũng cảm và chủ nghĩa lạc quan, đức chính trực, tình thương nhân đạo, tình đồng bào và tình hữu ái giai cấp… như “dòng sữa đầy chất dinh dưỡng của một người mẹ có sức sống dồi dào” nuôi dưỡng tài “nhả ngọc phun châu” của ngay c¶ nh÷ng nhµ th¬ chuyªn nghiÖp”. (§ç B×nh TrÞ, V¨n häc d©n gian ViÖt Nam, Gi¸o tr×nh §¹i häc S­ ph¹m Hµ Néi, Nxb Gi¸o dôc, 1991) 4. “Trong sáng tác dân gian, truyền thống có vai trò đặc biệt. Đôi khi truyền thống có thể là gánh nặng đối với mỗi cá nhân và mỗi cộng đồng trong hành trình tiến vào tương lai, nhưng nhiều khi truyền thống lại là cái đà, là sức mạnh, là vốn liếng giúp người ta tiến lên…”. (§inh Gia Kh¸nh, V¨n ho¸ d©n gian, Nxb Khoa häc x· héi, 1989). 18 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10. TiÕt. Ph¹m ThÞ H¹nh Trang Ngµy so¹n / /2007. Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ (TiÕp theo) Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt II. LuyÖn tËp 1. Ph©n tÝch c¸c nh©n tè giao tiÕp thÓ hiÖn trong c©u ca dao “§ªm tr¨ng thanh anh míi hái nµng Tre non đủ lá đan sàng nên chăng” a. Nh©n vËt giao tiÕp ë ®©y lµ + Nh©n vËt giao tiÕp lµ chµng trai vµ c« g¸i những người như thế nào? trong cuéc. Løa tuæi võa 18 vµ 20 hä khao kh¸t t×nh yªu. b. Hoạt động giao tiếp diễn ra + Đêm trăng sáng và thanh vắng. Hoàn cảnh trong hoµn c¶nh nµo? Êy míi phï hîp víi c©u chuyÖn t×nh cña những đôi lứa yêu nhau. c. Nhân vật anh nói về điều gì + Nhân vật anh nói về “Tre non đủ lá” để nhằm mục đích gì? tÝnh chuyÖn “®an sµng” ®©u ph¶i chuyÖn tre non đan sàng mà có ngụ ý: Họ đã đến tuổi trưởng thành nên tính chuyện kết duyên. Chµng trai tá t×nh víi c« g¸i. d. C¸ch nãi cña nh©n vËt anh cã + C¸ch nãi cña nh©n vËt anh rÊt phï hîp víi phù hợp với nội dung và mục đích hoàn cảnh và mục đích giao tiếp. Đêm sáng giao tiÕp kh«ng? tr¨ng l¹i thanh v¾ng, hä ë løa tuæi yªu đương, tuổi trưởng thành. Kết duyên giữa họ lµ phï hîp. e. Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch nãi + Chµng trai thËt tÕ nhÞ. C¸ch nãi lµm duyªn cña chµng trai? vì có hình ảnh lại đậm đà tình cảm dễ đi vào lòng người trong cuộc. 2. §äc ®o¹n v¨n (SGK) vµ tr¶ lêi c©u hái a. Trong cuéc giao tiÕp trªn ®©y, các nhân vật đã thực hiện bằng ngôn ngữ, những hành động nói cụ thể nào? Nhằm mục đích gì?. b. Trong lời ông già cả 3 câu đều cã h×nh thøc c©u hái, nh­ng c¶ 3 câu dùng để hỏi hay không ? c. Lời nói của nhân vật đã bộc lộ tình cảm thái độ và quan hệ trong. - Trong cuéc giao tiÕp gi÷a A cæ vµ «ng, c¸c nhân vật giao tiếp đã thực hiện hành động giao tiÕp cô thÓ lµ: + Chµo (Ch¸u chµo «ng ¹!) + Chào đáp lại (A Cổ hả?) + Khen (Lớn tướng rồi nhỉ) + Hỏi (Bố cháu có gửi pin đài lên cho ông kh«ng?) + Tr¶ lêi (Th­a «ng, cã ¹!) - C¶ ba c©u cña «ng giµ chØ cã 1 c©u hái “Bè cháu có gửi pin đài lên cho ông không?”. Các câu còn lại để chào và khen. - Lêi nãi cña 2 nh©n vËt giao tiÕp béc lé t×nh cảm giữa ông và cháu. Cháu tỏ thái độ kính. 19 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Gi¸o ¸n v¨n 10 giao tiÕp nh­ thÕ nµo?. Ph¹m ThÞ H¹nh Trang mÕn qua c¸c tõ th­a, ¹ cßn «ng lµ t×nh c¶m quý yêu trìu mến đối với cháu.. 3.Đọc bài thơ “Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương và trả lời các c©u hái - Hồ Xuân Hương giao tiếp với người đọc về vấn đề gì? Nhằm mục đích gì? Bằng phương tiÖn tõ ng÷, h×nh ¶nh nh­ thÕ nµo?. - Người đọc căn cứ vào đâu để tìm hiÓu vµ c¶m nhËn bµi th¬?. 4. ViÕt mét ®o¹n th«ng b¸o ng¾n cho các bạn học sinh toàn trường biết về hoạt động làm sạch môi trường thế giới (học sinh về nhà lµm) 5. TrÝch bøc th­ cña B¸c Hå göi học sinh cả nước nhân ngày khai gi¶ng n¨m häc ®Çu tiªn th¸ng 9/1945 của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà (học sinh đọc) a. Thư viết cho ai? Người viết có tư c¸ch vµ mèi quan hÖ nh­ thÕ nµo với người nhận? b. Hoàn cảnh của người viết và người nhận thư khi đó như thế nào?. - Nữ sĩ Hồ Xuân Hương đã miêu tả, giới thiệu bánh trôi nước với mọi người. Nhưng mục đích chính là giới thiệu thân phận nổi chìm của mình. Con người có hình thể đầy quyến rũ lại có số phận bất hạnh, không chủ động quyết định được hạnh phúc. Song trong bất cø hoµn c¶nh nµo vÉn gi÷ tÊm lßng trong tr¾ng, phÈm chÊt cña m×nh, tÊt c¶ diÔn t¶ b»ng ng«n ng÷ giµu h×nh ¶nh (tr¾ng, trßn, b¶y næi ba ch×m, lßng son). - Căn cứ vào cuộc đời của nữ sĩ Hồ Xuân Hương để tìm hiểu và cảm bài thơ này. Xuân Hương có tài, có tình nhưng số phận trớ trêu đã dành cho bà sự bất hạnh. Hai lần lấy chồng thì cả hai lần “Cố đấm ăn xôi xôi lại hÈm”. Rót côc cè NguyÖt §­êng (n¬i bµ ë) vẫn lạnh tanh không hương sắc. Điều đáng c¶m phôc ë bµ dï trong hoµn c¶nh nµo vÉn gi÷ g×n phÈm chÊt cña m×nh. - Yªu cÇu viÕt th«ng b¸o ng¾n, song ph¶i cã më ®Çu, kÕt thóc. - Đối tượng giao tiếp là học sinh toàn trường. - Nội dung giao tiếp là làm sạch môi trường. - Hoµn c¶nh giao tiÕp lµ hoµn c¶nh nhµ trường và ngày môi trường thế giới - Bác Hồ với tư cách là chủ tịch nước viết thư gửi học sinh toàn quốc, người nhận là học sinh thế hệ chủ nhân tương lai của nước Việt Nam d©n chñ céng hoµ. - Đất nước mới giành được độc lập. Học sinh lần đầu tiên đón nhận một nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam. Vì vậy người viết giao nhiệm vụ, khẳng định quyền lợi cho học sinh c. Th­ viÕt vÒ chuyÖn g×? Néi dung - Néi dung giao tiÕp: g×? + Bộc lộ niềm vui sướng vì học sinh thế hệ tương lai được hưởng cuộc sống độc lập. + Nhiệm vụ và trách nhiệm của học sinh đối với đất nước. 20 N¨m häc 2007- 2008 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>