Dạy lý thuyết văn miêu tả cho học sinh lớp 4

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo PhÇn më ®Çu 1.Lý do chọn đề tài 1.1.XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tÕ hiÖn nay Hiện nay, nội dung chương trình sách giáo khoa được đổi mới. Chúng ta d¹y theo bé s¸ch míi ®­îc thèng nhÊt trong toµn quèc nªn viÖc d¹y cho học sinh tiếp thu kiến thức, kĩ năng mới là cần thiết để đáp ứng nhu cầu văn hoá xã hội hiện nay. Dạy văn là cần thiết để giúp trẻ sản sinh ra những văn b¶n cã c¶m xóc ch©n thùc khi nãi vµ viÕt. 1.2.XuÊt ph¸t tõ khã kh¨n thùc tÕ Thực tế cho thấy, nội dung, chương trình của sách mới khác nhiều so với chương trình cũ nên người giáo viên cần nắm bắt được phương pháp dạy bộ môn. Tiếng Việt nói chung và phân môn Tập làm văn nói riêng để giảng d¹y cã hiÖu qu¶. Hơn nữa, chương trình, sách giáo khoa được biên soạn theo quan điểm giao tiếp nghĩa là học sinh đựơc luyện nói trong qúa trình giao tiếp. Muốn vËy d¹y lý thuyÕt v¨n nãi chung vµ lý thuyÕt v¨n miªu t¶ nãi riªng nh­ thÕ nào để giúp học sinh được luyện nói mà nắm được kiến thức cơ bản để viết văn đúng thể loại. Từ khái niệm về thể loại văn, học sinh vận dụng viết văn đúng dạng bài như (miêu tả con vật, miêu tả đồ vật ….). Để học sinh nắm được lí thuyết văn miêu tả, người giáo viên cần sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học kết hợp hình thức tổ chức dạy học phù hợp để học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức. Muốn vậy người giáo viên cần có những biện pháp nhất định giúp giờ học đạt hiệu quả cao. Thời gian nghiên cứu đề tài có hạn nên tôi chỉ chọn đề tài trong phạm vi hÑp: "D¹y lý thuyÕt v¨n miªu t¶ cho häc sinh líp 4" 1.3. Yêu cầu nâng cao chất lượng phân môn và nghiệp vụ bản thân. 1 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo Bên cạnh đó, mỗi giáo viên tiểu học cũng cần nâng cao trình độ nghiệp vụ sư phạm có năng lực nhất định để đào tạo thế hệ trẻ thành con người phát triển toàn diện. Bản thân tôi mong muốn được trao đổi kinh nghiệm dạy học với đồng nghiệp giúp mình có nghiệp vụ sư phạm vững vàng h¬n. 2.Đối tượng phạm vi nghiên cứu 2.1 Đối tượng Khảo sát học sinh lớp bốn cũ và học sinh lớp 4 mới. Trường tiểu học H­ng §¹o. 2.2 Ph¹m vi - D¹y lý thuyÕt v¨n miªu t¶. - Vì thời gian, điều kiện không cho phép tôi chỉ lựa chọn đề tài: "Dạy lý thuyết văn miêu tả cho học sinh lớp 4" để nâng cao chất lượng viết văn miªu t¶ cho häc sinh. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu - Nghiªn cøu c¸c cë së lÝ luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña viÖc d¹y TËp lµm văn lớp 4 nói chung, hướng dẫn học sinh hình thành khái niệm lý thuyết văn miªu t¶ nãi riªng. - Nghiên cứu quy trình, nội dung, phương pháp dạy tiết Tập làm văn h×nh thµnh kh¸i niÖm vÒ lý thuyÕt v¨n miªu t¶ cho häc sinh líp 4. 3.2. NhiÖm vô nghiªn cøu - Tìm hiểu nội dung và phương pháp dạy Tập làm văn lớp 4. - T×m hiÓu quan ®iÓm biªn so¹n TiÕng ViÖt 4. - Vận dụng để thiết kế bài dạy lý thuyết văn miêu tả cho học sinh lớp 4.. 2 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo - Đề xuất các biện pháp giúp nâng chất lượng tiết dạy lý thuyết văn miªu t¶ cho häc sinh líp 4. 4.Phương pháp nghiên cứu lí luận 4.1 Ph©n tÝch c¸c tµi liÖu d¹y häc - S¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt 4 - S¸ch gi¸o viªn TiÕng ViÖt 4 - Vë bµi tËp TiÕng ViÖt 4 4.2 Phương pháp điều tra thực tế Qua dù giê, qua kh¶o s¸t thùc tÕ . Qua nghiªn cøu s¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt 4, t«i thÊy mét sè bµi cßn có những câu hỏi mang tính khái quát, khó đối với học sinh. 4.3. Phương pháp dạy thực nghiệm. D¹y tiÕt lý thuyÕt v¨n miªu t¶. PhÇn néi dung Chương 1: Nội dung dạy học phân môn Tập làm văn lớp 4 1.1. Môc tiªu cña ph©n m«n TËp lµm v¨n líp 4 1.1.a. Yªu cÇu kiÕn thøc : *Yêu cầu kiến thức đạt của học sinh lớp 4 ở phân môn Tập làm văn là: + ThÓ lo¹i v¨n kÓ chuyÖn. - Häc sinh ph¶i hiÓu thÕ nµo lµ v¨n kÓ chuyÖn? - Hiểu được nhân vật trong truyện. Kể lại hành động của nhân vật. Tả ngo¹i h×nh cña nh©n vËt trong bµi v¨n kÓ chuyÖn. KÓ l¹i lêi nãi, ý nghÜ cña nh©n vËt. - Bên cạnh đó học sinh phải hiểu cốt chuyện .. 3 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo - BiÕt x©y dùng ®o¹n v¨n, biÕt më bµi vµ biÕt kÕt bµi trong bµi v¨n kÓ chuyện. Từ đó, học sinh biết viết và nói một bài văn kể chuyện hoàn chỉnh. + ThÓ lo¹i v¨n miªu t¶. - Häc sinh ph¶i hiÓu thÕ nµo lµ miªu t¶? - Miêu tả đồ vật: Biết cách quan sát, tìm ý, lập dàn ý bài văn miêu tả đồ vËt. - Miªu t¶ c©y cèi: BiÕt c¸ch quan s¸t, t×m ý, lËp dµn ý bµi v¨n miªu t¶ c©y cèi. - Miªu t¶ con vËt : BiÕt c¸ch quan s¸t, t×m ý, lËp dµn ý bµi v¨n miªu t¶ con vËt. + C¸c lo¹i v¨n b¶n kh¸c: - Viết thư: Nắm được mục đích của việc viết thư, nội dung cơ bản, c¸ch x­ng h« vµ c¸ch tr×nh bµy mét bøc th­. - Trao đổi ý kiến với người thân: Xác định được mục đích trao đổi, vai trò trao đổi, lập được dàn ý của bài trao đổi và biết đóng vai trao đổi tự nhiên, tự tin, cử chỉ thích hợp, lời lẽ thuyết phục để đạt được mục đích đề ra. - Giới thiệu hoạt động địa phương: Biết cách giới thiệu tập quán, trò chơi lễ hội, truyền thống của địa phương, quan sát và trình bày được những đổi mới của quê hương, có ý thức đối với việc xây dựng quê hương. - Tãm t¾t tin tøc vµ ®iÒn vµo giÊy tê in sau (phiÕu khai b¸o t¹m tró, t¹m v¾ng, th­ chuyÓn ®iÖn, ®iÖn chuyÓn tiÒn ...): BiÕt c¸ch nãi tãm t¾t tin tøc, tự tìm tin, biết điền nội dung cần thiết vào giấy tờ in sẵn. Qua đó học sinh biÕt øng dông trong cuéc sèng hµng ngµy. 1.1.b. Yªu cÇu kü n¨ng. * Học xong chương trình Tập làm văn lớp 4, học sinh phải có được các kü n¨ng lµm v¨n : + Kỹ năng định hướng hoạt động giao tiếp: - NhËn diÖn lo¹i v¨n b¶n. 4 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo - Phân tích đề. + Kỹ năng lập chương trình hoạt động giao tiếp: - Xác định dàn ý bài văn đã cho. - T×m ý vµ xÕp ý thµnh dµn ý trong bµi v¨n kÓ chuyÖn. - Quan sát đối tượng, tìm và sắp xếp ý thành dàn ý trong bài văn kể chuyện. - Quan sát đối tượng, tìm ý sắp xếp ý thành dàn ý trong bài văn miªu t¶. + Kỹ năng thực hiện hoá hoạt động giao tiếp: - X©y dùng liªn kÕt c¸c ®o¹n v¨n b¶n thµnh bµi v¨n. + Kỹ năng kiểm tra, đánh giá hoạt động giao tiếp. - Đối chiếu văn bản nói, viết của bản thân với mục đích giao tiếp và yêu cầu diễn đạt . - Sửa lỗi về nội dung và hình thức diễn đạt. 1.2. Néi dung cña ph©n m«n TËp lµm v¨n trong s¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt 4. - Cấu trúc chương trình Tập làm văn lớp 4. - Sách giáo khoa Tiếng Việt 4 (2 tập) đã thiết kế chương trình Tập làm v¨n líp 4 nh­ sau :. Lo¹i v¨n miªu t¶ - KÓ chuþÖn - Miªu t¶ + Kh¸i niÖm + Miêu tả đồ vật. + Miªu t¶ c©y cèi. + Miªu t¶ con vËt. - C¸c lo¹i v¨n b¶n kh¸c. Sè tiÕt d¹y Kú I. Kú II. C¶ n¨m. 19. 19. 1 6. 1 10 11 8. 5 Lop4.com. 4 11 8.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo + ViÕt th­ + Trao đổi ý kiến. + Giới thiệu hoạt động + Tãm t¾t tin tøc - §iÒn vµo giÊy tê in s½n. 3 2 1. Tæng sè. 32 tiÕt. 3 3. 3 2 1 3 3. 30 tiÕt. 62 tiÕt. * L­u ý - Sè tiÕt trong b¶ng ®­îc thùc hiÖn trong 31 tuÇn häc, kh«ng kÓ 4 tuÇn «n tËp gi÷a häc k× 1 vµ cuèi häc k×. - C¸c lo¹i v¨n b¶n kh¸c ®­îc bè trÝ d¹y xen kÏ víi v¨n kÓ chuyÖn, v¨n miªu t¶. 1.3 Quan ®iÓm biªn so¹n s¸ch gi¸o khoa 1.3.a Quan ®iÓm d¹y giao tiÕp §Ó thùc hiÖn môc tiªu "H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë häc sinh c¸c kÜ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, nói, đọc,viết) để học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi", cũng như sách giáo khoa Tiếng Việt ë c¸c líp kh¸c, s¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt 4 lÊy nguyªn t¾c d¹y giao tiÕp lµm định hướng cơ bản. Có thể hiểu giao tiếp hoạt động trao đổi tư tưởng, tình cảm, cảm xúc ..... nh»m thiÕt lËp quan hÖ, sù hiÓu biÕt hoÆc sù céng t¸c....gi÷a c¸c thµnh viên trong xã hội. Người ta giao tiếp với nhau bằng nhiều phương tiện, nhưng phương tiện thông thường và quan trọng nhất là ngôn ngữ. Hoạt động giao tiếp bao gồm các hành vi giải mã (nhận thông tin) và kí mã (phát thông tin); trong ngôn ngữ, mỗi hành vi đều có thể được thực hiện bằng hai hình thức là khẩu ngữ (nghe, nói) và bút ngữ (đọc, viết). Quan điểm dạy giao tiếp được thể hiện trên cả hai phương diện nội dung và phương pháp dạy học. Về nội dung, thông qua các phân môn tập đọc, Kể chuyện, Luyện từ và câu, Chính tả, Tập làm văn, Tiếng Việt 4 tạo ra 6 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo những môi trường giao tiếp có chọn lọc để học sinh mở rộng vốn từ theo định hướng, trang bị những tri thức nền và phát triển các kĩ năng sử dụng Tiếng Việt trong giao tiếp. Về phương pháp dạy học, kĩ năng nói trên được d¹y th«ng qua nhiÒu bµi tËp mang tÝnh t×nh huèng, phï hîp víi nh÷ng t×nh huèng giao tiÕp tù nhiªn. 1.3.b Quan ®iÓm tÝch hîp Tích hợp nghĩa là tổng hợp trong một đơn vị học, thậm chí một tiết häc hay mét bµi tËp nhiÒu m¶ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng liªn quan víi nhau nhằm tăng cường hiệu quả giáo dục và tiết kiệm thời gian học tập cho người häc. Cã thÓ thùc hiÖn tÝch hîp theo chiÒu ngang vµ chiÒu däc. TÝch hîp theo chiÒu ngang lµ tÝch hîp kiÕn thøc TiÕng ViÖt víi c¸c mảng kiến thức về văn học, thiên nhiên, con người và xã hội theo nguyên tắc đồng quy. Hướng tích hợp này được sách Tiếng Việt 4 thực hiện thông qua hÖ thèng c¸c chñ ®iÓm häc tËp. Theo quan ®iÓm tÝch hîp, c¸c ph©n m«n (TËp đọc, Kể chuyện, Chính tả, Luyện từ và Câu, Tập làm văn) trước đây ít gắn bó với nhau, nay được tập hợp lại xung quanh trục chủ điểm và các bài đọc, các nhiÖm vô cung cÊp kiÕn thøc vµ rÌn kuyÖn kÜ n¨ng còng g¾n bã chÆt chÏ víi nhau hơn trước. Tích hợp theo chiều dọc là tích hợp ở một đơn vị kiến thức và kĩ năng mới những kiến thức và kĩ năng đã học trước đó theo nguyên tắc đồng tâm (còn gọi là đồng trục hay vòng tròn xoáy trôn ốc). Cụ thể là: Kiến thức và kĩ năng của lớp trên, bậc học trên bao hàm kiến thức và kĩ năng của lớp dưới, bậc học dưới, nhưng cao hơn, sâu hơn kiến thức và kĩ năng của lớp dưới, bậc học dưới. DÜ nhiªn, trong tÝch hîp vÉn cã ®iÓm nhÊn. Kh«ng n¾m ®­îc ®iÓm nhấn này, giáo viên dễ hiểu lệch yêu cầu tích hợp, dẫn tới chỗ sa đà.. 7 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo 1.3.c Quan điểm tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới chương trình và sách giáo khoa lần này là đổi mới phương pháp dạy và học; chuyển từ phương pháp truyền thụ sang phương pháp tích cực hoá hoạt động của người học, trong đó thầy, cô đóng vai trò người tổ chức hoạt động của học sinh, mỗi học sinh đều được bộc lộ mình và được phát triển. Thể theo phương pháp tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh, s¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt 4 kh«ng tr×nh bµy kiÕn thøc nh­ lµ nh÷ng kÕt qu¶ có sẵn mà xây dựng hệ thống câu hỏi, bài tập hướng dẫn học sinh thực hiện các hoạt động nhằm chiếm lĩnh kiến thức và phát triển kĩ năng sử dụng Tiếng Việt; sách giáo khoa Tiếng Việt 4 hướng dẫn thầy, có cách thức cụ thể tổ chức các hoạt động này. 1.4 Các phương pháp dạy Tập Làm văn lớp 4 Trong quá trình dạy học phân môn Tập làm văn lớp 4, người giáo viên có nhiều cách thức, nhiều con đường và nhiều phương pháp đề hình thành kiến thức, kĩ năng cho học sinh. Theo tôi những phương pháp thường dùng để dạy Tập làm văn lớp 4 là nhằm phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo häc sinh. 1.4.a Phương pháp thực hành giao tiếp Khái niệm: Phương pháp thực hành giao tiếp là phương pháp dạy học bằng sắp xếp tài liệu ngôn ngữ sao cho vừa bảo đảm tính chính xác, chặt chẽ trong hệ thống ngôn ngữ phản ánh được đặc điểm, chức năng của chúng trong hoạt động giao tiếp. Mục đích: Tận dụng vốn hiểu biết về ngôn ngữ nói của học sinh, để häc sinh c¶m thÊy nhÑ nhµng h¬n trong viÖc tiÕp nhËn kiÕn thøc vµ rÌn luyÖn kü n¨ng häc tËp míi. RÌn cho häc sinh tÝnh tù tin chÝnh kiÕn cña m×nh. Yêu cầu học sinh: Khi sử dụng phương pháp thực hành giao tiếp, giáo viên phải tạo điều kiện tối đa để học sinh được giao tiếp (giao tiếp giữa giáo 8 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo viªn víi häc sinh, giao tiÕp gi÷a häc sinh víi häc sinh). Th«ng qua giao tiÕp, giáo viên cho học sinh nhận thấy được cái đúng, cái sai để bổ sung hoặc sửa chữa nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả giao tiếp. Ngoài ra, giáo viên cần tạo không khí lớp học vui, thoải mái để học sinh có kỹ năng giao tiếp, tự nhiªn, tù tin. 1.4.b. Phương pháp gợi mở vấn đáp - Khái niệm: Phương pháp gợi mở vấn đáp là phương pháp dạy học không trực tiếp đưa ra những kiến thức đã hoàn chỉnh mà hướng dẫn học sinh tư duy từng bước một để các em tự tìm ra kiến thức mới phải học. - Mục đích: Phương pháp gợi mở vấn đáp nhằm tăng cường khả năng suy nghĩ, sáng tạo trong quá trình lĩnh hội tri thức và xác định mức độ hiểu bài cũng như kinh nghiệm đã có của học sinh. Giúp học sinh hình thành khả năng tự lực tìm tòi kiến thức. Qua đó học sinh ghi nhớ tốt hơn, sâu sắc hơn vµ cßn biÕt chia sÎ hiÓu biÕt kinh nghiÖm. - Yªu cÇu khi sö dông: Gi¸o viªn ph¶i lùa chän nh÷ng c©u hái theo đúng nội dung bài học. Những câu hỏi đưa ra phải rõ ràng, dễ hiểu và phù hợp với mọi đối tượng học sinh trong cùng một lớp. Giáo viên dành thời gian hợp lý cho học sinh suy nghĩ. Sau đó cho học sinh trả lời ( tự nguyện hoặc gi¸o viªn gäi . C¸c häc sinh nhËn xÐt bæ sung vµ rót ra kÕt luËn, gi¸o viªn chèt l¹i kiÕn thøc. KiÕn thøc ph©n m«n TËp lµm v¨n líp 4 cung cÊp cho häc sinh đều được hình thành dưới dạng bài tập. Do đó phương pháp gợi mở vấn đáp phù hợp với cả hai kiểu bài dạy ( dạy lý thuyết và dạy thực hành). 1.4.c. Phương pháp rèn luyện theo mẫu - Khái niệm: Phương pháp rèn luyện theo mẫu là phương pháp dạy học mµ gi¸o viªn ®­a ra c¸c mÉu cô thÓ vÒ lêi nãi hoÆc m« h×nh lêi nãi (còng cã thể cùng học sinh xây dựng mẫu lời nói ). Từ mẫu đó, học sinh biết cách tạo ra các đơn vị lời nói theo định hướng của mẫu.. 9 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo - Mục đích: Giúp học sinh làm bài đặc biệt là học sinh trung bình và häc sinh yÕu. - Yêu cầu sử dụng :Để giúp học sinh làm những bài tập, dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh phân tích các ngữ liệu mẫu để hình thành kiến thøc ( Gi¸o viªn cã thÓ lµm mÉu mét phÇn ).Sau khi lµm mÉu, gi¸o viªn tæ chức cho học sinh quan sát mẫu và suy ra cách làm các phần tương tự còn l¹i. 1.4.d. Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề - Khái niệm: Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề là giáo viên đưa ra tình huống gợi vấn đề, điều khiển học sinh phát hiện vấn đề, hoạt động tự giác, tích cực chủ động và sáng tạo để giải quyết vấn đề và thông qua đó mà kiến tạo tri thức rèn luyện kỹ năng để đạt được mục đích học tập. - Mục đích: Tăng thêm sự hiểu biết và khả năng áp dụng lý thuyết vào giải quyết có vấn đề của thực tiễn. Nâng cao kỹ năng phân tích và khái quát từ tình huống cụ thể và khả năng độc lập cũng như khả năng hợp tác trong giải quyết vấn đề. - Yêu cầu sử dụng: Khi sử dụng phương pháp này, giáo viên cần chuẩn bị trước đề phù hợp với nội dung bài và đảm bảo tính sư phạm. Giáo viên cần chuẩn bị tốt kiến thức lý luận cũng như thực tiễn để giải quyết vấn đề mµ häc sinh ®­a ra. 1.4.e. Phương pháp đóng vai. - Khái niệm: Phương pháp đóng vai trò tổ chức cho học sinh thực hành làm thử một số cách ứng xử nào đó trong một tình huống giả định. Đây là phương pháp giáo dục nhằm giúp học sinh suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề b»ng c¸ch tËp trung vµo mét sù kiÖn cô thÓ mµ c¸c em quan s¸t ®­îc. _ Mục đích: Cụ thể hoá bài học bằng sự diễn xuất để phân tích nội dung bài giảng chi tiết, sâu sắc hơn. Làm cho giờ học sinh động hơn. Học sinh dễ dµng n¾m b¾t ®­îc néi dung bµi häc. 10 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo - Yêu cầu sử dụng: Giáo viên phải dành thời gian nhất định cho học sinh th¶o luËn kÞch b¶n(x©y dùng kÞch b¶n ), ph©n vai vµ thèng nhÊt lêi tho¹i. 1.4.h. Phương pháp phân tích ngôn ngữ. - Khái niệm: Đây là phương pháp dạy học trong đó học sinh dưới sự tổ chức hướng dẫn của giáo viên tiến hành tìm hiểu các hiện tượng ngôn ngữ, quan sát và phân tích hiện tượng đó theo định hướng của bài học, trên cơ sở đó rút ra những nội dung lý thuyết cần ghi nhớ. - Mục đích: Giúp học sinh tìm tòi, huy động vốn hiểu biết của mình về tõ ng÷ TiÕng ViÖt vµ c¸ch sö dông TiÕng ViÖt trong nh÷ng hoµn c¶nh cô thÓ, làm cho bài nói, bài làm của các em chân thực, giàu hình ảnh và sinh động h¬n. - Yªu cÇu sö dông: Gi¸o viªn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn häc sinh tù ph¸t hiÖn vµ chữa lỗi diễn đạt. Hướng dẫn học sinh cách sử dụng Tiếng Việt khi nói( đúng ngữ điệu ) viết ( đúng ngữ pháp ) cho phù hợp với nội dung bài tập. 1.4.g. Phương pháp trực quan. - Khái niệm: Phương pháp trực quan là phương pháp dạy học trong đó giáo viên sử dụng các phương tiện trực quan nhằm giúp học sinh có biểu tượng đúng về sự vật và thu nhận kiến thức, rèn kỹ năng theo mục tiêu bài häc mét c¸ch thuËn lîi. - Mục đích: Thu hút sự chú ý và giúp học sinh hiểu bài, ghi nhớ bài tốt h¬n. Häc sinh cã thÓ kh¸i qu¸t néi dung bµi vµ ph¸t hiÖn nh÷ng mèi liªn hÖ của các đơn vị kiến thức dễ dàng hơn. - Yêu cầu sử dụng: Giáo viên phải hướng dẫn học sinh quan sát (Bằng nhiều giác quan ) để học sinh hiểu và cảm nhận về đối tượng cần quan sát. Hướng dẫn cách quan sát từ bao quát đến chi tiết, từ tổng thể đến bộ phận, giúp học sinh hình thành phương pháp làm việc khoa học. Hơn nữa, trong. 11 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo quá trình giảng dạy, giáo viên phải đưa đồ dùng trực quan đúng lúc, đúng chç cho tÊt c¶ häc sinh cã thÓ quan s¸t, tr¸nh l¹m dông.. 12 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo. Chương 2: Thực trạng dạy học phân môn Tập làm văn lớp 4 Trường tiểu học Hưng Đạo 2.1. Tình hình trường thực nghiệm Trường đã có đủ sách giáo khoa, sách thiết kế để giảng dạy phân môn Tập làm văn lớp 4. ở lớp 3 các em đã được học theo chương trình và sách gi¸o khoa míi nªn kh¶ n¨ng giao tiÕp cña c¸c em cã tèt h¬n so víi häc sinh cùng lứa tuổi trước đây học ở chương trình cũ. Các giáo viên dạy khối 4 có 2/4 đồng chí đã tốt nghiệp đại học. Còn lại đang theo học đại học hệ tại chức và từ xa. Số học sinh của trường chiếm số đông so với số học sinh trong toàn Huyện Học sinh của trường chủ yếu là con em sống bằng nghề buôn bán nhỏ, nghÒ tù do. §êi sèng v¨n ho¸ trong vïng ch­a cao, mÆt b»ng d©n trÝ cßn thÊp. 2.2. C¸ch thøc gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn Giáo viên được đi tập huấn chương trình thay sách lớp 4 xong cũng chủ yÕu míi häc l¹i quy tr×nh lµ chÝnh. - Hướng dẫn học sinh hình thành khái niệm: (13 - 15’) - Hướng dẫn học sinh nhận xét: Dựa theo câu hỏi, bài tập gợi ý của mục nhận xét. Giáo viên hướng dẫn học sinh phân tích dữ liệu phần 1, 2 qua việc kh¶o s¸t v¨n b¶n, th¶o luËn, tr¶ lêi c©u hái nh»m tù t×m ra nh÷ng ®iÓm cÇn ghi nhí. + Hướng dẫn học sinh ghi nhớ. Giáo viên yêu cầu học sinh đọc kỹ nội dung mục II (ghi nhớ) trong sách giáo khoa, sau đó cho học sinh nhắc lại. 2.3. KÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh.. 13 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo Chất lượng học tập môn làm văn viết của học sinh chưa cao. Chỉ được số ít học sinh biết cách viết văn sinh động có bố cục rõ ràng, các phần đủ ý. Còn lại phần lớn các em chưa biết tìm ý để biết đủ các phần cần thiết của một bài văn hoặc còn liệt kê các nội dung một cách đơn giản Khảo sát chất lượng làm văn viết của học sinh lớp 4 (cũ) với đề bài: - LËp dµn ý chi tiÕt t¶ con vËt mµ em yªu thÝch. - KÕt qu¶ nh­ sau: §iÓm Líp 4D1. 3+4. 5+6. 7+8. 9 + 10. §¹t. 3. 19. 8. 2. 90,6%. 4D2. 4. 18. 7. 1. 86,6%. 4D3. 3. 17. 10. 1. 90,3%. 4D4. 3. 18. 11. 0. 90,6%. Qua thùc nghiÖm, t«i thÊy c¸c em ch­a n¾m ®­îc bè côc mét bµi v¨n miêu tả con vật, nhiều em chỉ nêu được một đến hai bộ phận của con vật cÇn t¶, cã em l¹i chØ nªu theo ngÉu høng tù do kh«ng theo mét tr×nh tù nhÊt định. Nhìn vào bảng số liệu, ta thấy số lượng học sinh chưa đạt còn ở mức cao vµ thùc tÕ cho thÊy c¸c em ch­a n¾m ®­îc c¸ch viÕt v¨n miªu t¶ con vËt. Tóm lại, giáo viên cần có biện pháp cụ thể để dạy lý thuyết văn miêu tả theo chu¬ng tr×nh míi mét c¸ch cã hiÖu qu¶.. 14 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo. Chương 3 Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy lí thuyết văn miêu tả cho häc sinh líp 4. 1. C¸c biÖn ph¸p chñ yÕu BiÖn ph¸p 1: Ph©n tÝch mÉu Phân tích mẫu để giúp học sinh hiểu thấu đáo mẫu đã nêu ra và làm theo mẫu. Để làm đựơc điều này, giáo viên cần sử dụng linh hoạt các phương ph¸p d¹y häc kÕt hîp tæ chøc nhiÒu h×nh thøc d¹y häc phong phó. Trong biện pháp này, tôi thường sử dụng phương pháp quan sát để học sinh quan sát mẫu, đọc thầm mẫu. Sau đó sử dụng phương pháp vấn đáp gợi mở để học sinh hiểu mẫu giúp cho việc định hướng bài học tốt hơn. Sau đó giáo viên sử dụng phương pháp phân tích ngôn ngữ tóm lại những điều cơ bản mẫu nêu ra. Như vậy văn bản dài giáo viên cần tổ chức hướng dẫn hoạt động học tập hợp lí để học sinh nhận diện nhanh nhất. Ch¼ng h¹n, khi d¹y bµi: ThÕ nµo lµ miªu t¶ ? Học sinh đọc yêu cầu, đọc thầm mẫu ( hình thức học cá nhân) Hãy quan sát mẫu và cho biết (phương pháp quan sát, phương pháp hỏi đáp, hình thức học cả lớp) Hái: Tªn sù vËt ®Çu tiªn ®­îc miªu t¶ lµ g× ? - C©y sßi Hỏi: Cây sòi có đặc điểm gì nổi bật? - Cao lớn, lá đỏ chói lọi, lá rập rình lay động như những đốm lửa. 15 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo Hỏi: “ Cao lớn ” tả về đặc điểm gì của cây sòi ? - H×nh d¸ng. Hỏi: “ Lá đỏ chói lọi ” miêu tả đặc điểm gì của cây sòi ? - Mµu s¾c. Hái: Theo em, t¸c gi¶ miªu t¶ l¸ cña c©y sßi ®ang ë tr¹ng th¸i nµo? - Chuyển động. Hỏi: Từ nào cho biết, lá của cây sòi đang ở trạng thái chuyển động? - RËp r×nh. Giáo viên tóm lại : Phần mẫu đã chỉ ra một số đặc điểm của sự vật đầu tiên được miêu tả về hình dáng, màu sắc, chuyển động. Sau khi thực hiện biện pháp phân tích mẫu, tôi thấy các em đã biết vận dông mÉu vµ lµm tèt c¸c phÇn tiÕp theo. Biện pháp 2: Hình thành lí thuyết - tìm đặc điểm nổi bật. Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh lÝ thuyÕt v¨n miªu t¶ cho häc sinh líp 4, giáo viên cần sử dụng một số phương pháp đặc trưng như phương pháp trực quan, phương pháp quan sát, phương pháp vấn đáp gợi mở, phương pháp ph©n tÝch ng«n ng÷ kÕt hîp víi mét sè h×nh thøc d¹y häc phï hîp nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh trong giê häc. ở các bài hình thành lí thuyết văn miêu tả, giáo viên thường tiến hành hướng dẫn học sinh nhận diện đặc điểm loại văn bản miêu tả thông qua gợi ý nhËn xÐt trong s¸ch gi¸o khoa. C¸c thao t¸c cÇn ®­îc thùc hiÖn theo tr×nh tù sau: - Yêu cầu học sinh đọc mục nhận xét trong sách giáo khoa, khảo sát văn bản để trả lời từng câu hỏi gợi ý. - Hướng dẫn học sinh trao đổi, thảo luận nhằm rút ra những nhận xét về đặc điểm văn miêu tả. 16 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo VÝ dô, d¹y bµi: "CÊu t¹o cña bµi v¨n miªu t¶ c©y cèi" (TiÕng ViÖt 4 tËp 2 trang 31). Giả sử dùng phương pháp trực quan, phương pháp quan sát, giáo viên đưa trực quan tranh “ bãi ngô” cho học sinh quan sát, học sinh đọc, khảo sát v¨n b¶n. Học sinh đọc, khảo sát văn bản bài: "Bãi ngô" sau đó mỗi cá nhân sẽ xác định đoạn văn và nội dung từng đoạn. - Giáo viên cho học sinh đọc yêu cầu 2, 3 phần, nhận xét, thảo luận nhóm đôi 2 yêu cầu. - Häc sinh tr×nh bµy kÕt qu¶ th¶o luËn chÝnhlµ c¸c em ®­îc thùc hµnh giao tiÕp. Học sinh sẽ so sánh, đối chiếu, phân tích được trình tự miêu tả trong bài "B·i ng«" lµ theo tõng thêi kú ph¸t triÓn cña c©y ng«. Sau đó giáo viên dùng phương pháp vấn đáp gợi mở, phương pháp phân tÝch ng«n ng÷ yªu cÇu: Hái: Bµi v¨n t¶ nh÷ng thêi kú ph¸t triÓn nµo cña c©y ng«? + Häc sinh dÔ dµng thÊy ®­îc bµi v¨n t¶ c©y ng« tõ lóc cßn bÐ lÊm tÊm như mạ non, rồi tả cây ngô lúc trưởng thành lá rộng dài, tiếp đến tả hoa ngô, bắp ngô non ở giai đoạn đơm hoa kết trái, cuối cùng tả hoa và lá ngô giai ®o¹n b¾p ng« mËp, ch¾c. Cßn tr×nh tù miªu t¶ trong bµi "c©y mai tø quý" theo tõng bé phËn cña c©y. Hái: Bµi v¨n t¶ nh÷ng bé phËn nµo cña c©y mai tø quý? - T¸n, gèc, cµnh, c¸nh hoa, tr¸i Hỏi: Bài văn đã sử dụng từ loại nào? Biện pháp nghệ thuật gì để miêu tả c¸c bé phËn Êy?. 17 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo - Bµi v¨n sö dông nhiÒu tÝnh tõ, miªu t¶ nh­: XoÌ, vµng th¾m, chÝn ®Ëm vµ nghÖ thuËt so s¸nh : gèc lín b»ng b¾p tay. Giáo viên dùng phương pháp phân tích ngôn ngữ chốt lại nội dung yêu cầu 2; bµi v¨n miªu t¶ c©y cèi cã thÓ t¶ theo tr×nh tù, t¶ thø tù tõng bé phËn cña c©y nh­: gèc, th©n, cµnh, l¸, hoa, qu¶ hoÆc lµ tõng thêi kú ph¸t triÓn theo mïa trong n¨m Từ đó học sinh dễ dàng tổng hợp được cấu tạo của bài văn miêu tả cây cèi gåm 3 phÇn. 1. Më bµi: T¶ hoÆc giíi thiÖu bao qu¸t vÒ c©y. 2. Th©n bµi: T¶ tõng bé phËn cña c©y hoÆc tõng thêi k× ph¸t triÓn cña c©y. 3. KÕt bµi: Nªu c¶m nghÜ vÒ c©y cÇn t¶.. Ví dụ 2: Dạy bài:"Quan sát đồ vật" (Tiếng Việt 4/I trang 153). Giáo viên sử dụng phương pháp trực quan, phương pháp quan sát ở chỗ giáo viên cho học sinh quan sát đồ chơi mà trẻ đem tới lớp kết hợp quan sát tranh 1 số trß ch¬i nh­ gÊu b«ng, con lËt ®Ët, con bóp bª... Học sinh đọc phần gợi ý sách giáo khoa (học cá nhân) trang 54, sau khi giáo viên hướng dẫn học sinh phân tích mẫu. Giáo viên sử dụng phương pháp rèn luyện theo mẫu, học sinh luyện tập theo mẫu đã gợi ý. Sau đó, giáo viên yêu cầu học sinh: - Hãy quan sát một số đồ chơi em thích và ghi lại những điều quan sát ®­îc. Học sinh vừa quan sát vừa ghi chép lại ý quan sát, sau đó sắp xếp ý để tạo thành một dàn ý tả đồ chơi mà em thích. - Giáo viên cho học sinh trình bày những ý đã ghi được sau khi quan sát theo mét dµn bµi sÏ luyÖn thùc hµnh giao tiÕp cho häc sinh.. 18 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo VÝ dô vÒ mét dµn bµi: 1. Mở bài: Giới thiệu đồ chơi mà em thích nhất là gấu bông. 2. Th©n bµi: - H×nh d¸ng bªn ngoµi: GÊu b«ng kh«ng to, gÊu ®ang ngåi, d¸ng trßn. - Bé l«ng mµu tr¾ng mÞn nh­ nhung. - Hai m¾t ®en nh¸y rÊt th«ng minh. - Mũi nhỏ màu đỏ, trông ngộ nghĩnh. - Trên cổ thắt chiếc nơ màu đỏ chói. 3. KÕt luËn Em yªu quý gÊu b«ng ¤m gÊu b«ng em rÊt thÝch Sau đó, giáo viên sử dụng hình thức thảo luận nhóm, cho học sinh thảo luËn nhãm yªu cÇu 2 phÇn nhËn xÐt: Theo em khi quan sát đồ vật cần chú ý những gì? Häc sinh tr×nh bµy kÕt qu¶ th¶o luËn rÌn thùc hµnh giao tiÕp. Gi¸o viªn söa ch÷a, bæ sung. Giáo viên dùng phương pháp phân tích ngôn ngữ để học sinh thấy được muốn miêu tả đồ vật phải quan sát đồ vật, cách quan sát từ hình dáng bên ngoài đến các bộ phận chính là quan sát đồ vật theo một trình tự hợp lí. Khi quan sát đồ vật cần sử dụng nhiều giác quan. Cần tìm ra đặc điểm riêng của đồ vật, phân biệt đồ vật này với đồ vật khác nhất là đối với đồ vật cùng loại ví như cùng là quan sát gấu bông nhưng có con bộ lông màu đỏ, có con bộ lông màu nâu, có con mũi đỏ, có con mũi đen... Tãm l¹i, víi biÖn ph¸p trªn, häc sinh tù h×nh thµnh lý thuyÕt v¨n miªu tả về "Cấu tạo bài văn miêu tả cây cối" và "quan sát đồ vật". Các em biết vận dụng lý thuyết văn miêu tả để viết một bài văn tả một loại cây có bố cục 19 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Thị Bách - Trường Tiểu học Hưng Đạo rõ ràng, các phần đủ ý, biết sử dụng nghệ thuật nhân hoá so sánh, dùng từ gợi tả màu sắc, chỉ hoạt động, để bài văn thêm sinh động, giàu hình ảnh. BiÖn ph¸p 3: So s¸nh tíi nhËn diÖn §Ó gióp häc sinh nhËn ra mét v¨n b¶n thuéc thÓ lo¹i v¨n miªu t¶, gi¸o viên cần đặt bên cạnh nó một văn bản khác chẳng hạn như văn bản kế chuyÖn. Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh ph¶i nªu ra ®­îc v¨n b¶n nµo thuéc thÓ loại văn miêu tả và học sinh phải lí giải được vì sao văn bản đó là văn miêu tả. Để làm được điều này, giáo viên cần lựa chọn phương pháp quan sát, phương pháp đối chiếu, phân tích, tổng hợp, phương pháp vấn đáp gợi mở để rót ra kÕt luËn cÇn thiÕt vÒ v¨n b¶n miªu t¶. Ví dụ: Giáo viên yêu cầu học sinh đọc bài "cái nón" trang 11 (Tiếng ViÖt 4 - tËp 1) vµ bµi "Bèn anh tµi" (TiÕng ViÖt 4 - tËp 2). H·y cho biÕt v¨n b¶n nµo lµ v¨n b¶n miªu t¶? V× sao? Giáo viên sử dụng phương pháp quan sát, hình thức học cá nhân, yêu cầu học sinh đọc thầm, khảo sát 2 văn bản. "Các nón" và "Bốn anh tài". Sau đó dùng phương pháp vấn đáp gợi mở kết hợp hình thức học cả lớp. Hái: V¨n b¶n "Bèn anh tµi" nãi vÒ ®iÒu g× C©u chuyÖn - Ca ngîi tµi n¨ng, søc khoÎ bèn anh tµi Hái: V¨n b¶n "c¸i nãn" nãi vÒ ®iÒu g×? T¶ vÒ c¸c bé phËn cña c¸c nãn. H: VËy v¶n b¶n nµo thuéc thÓ lo¹i v¨n b¶n miªu t¶? - V¨n b¶n "c¸i nãn"? H: V× sao? - Học sinh so sánh, đối chiếu, phân tích, tổng hợp để thấy được văn bản "c¸i nãn" miªu t¶ c¸c bé phËn cña 1c¸i nãn: miÖng nãn, vµnh nãn, l¸. 20 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>