Đề tài Thơ và phương pháp giảng dạy thơ trữ tình

<span class='text_page_counter'>(1)</span>kl;. mjgjhhj. 1 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> A. PhÇn më ®Çu 1. Lí do chọn đề tài. - Sau gÇn s¸u n¨m c¶i c¸ch m«n Ng÷ V¨n ë Trung häc c¬ së d­ luËn chung đánh giá có nhiều chuyển biến rõ nét về phương pháp dạy học. Điều chính là trong cuộc cải cách này đã được những định hướng và giải pháp mới phï hîp víi xu thÕ d¹y häc tiÕn bé cña khu vùc vµ thÕ giíi. Xong khi triÓn khai l¹i gÆp nhiÒu ®iÒu “ bÊt cËp ’’ do sù non kÐm nghiÖp vô g©y ra. Chóng t«i nhËn thấy: Một số giờ học văn nhiều giáo viên chưa hiểu sâu sắc bản chất của đổi mới phương pháp; chưa quan tâm đến mọi đối tượng đặc biệt là đối tượng học sinh yếu. Phương pháp giảng dạy chưa đổi mới, khó đổi mới. Chưa kết hợp hài hoà các phương pháp, còn hiện tượng “ Thầy nói trò ghi’’, hoặc còn mắc phải những sáo mòn mơí ngay khi xây dựng khẳng định phương pháp mới đã khiến giờ học trở nên nhạt nhẽo vô hồn. Từ đó ảnh hưởng rất nhiều đến việc cảm thụ v¨n cña häc sinh. - Qua dự giờ ở một số khối lớp, chúng tôi thấy số đông học sinh chưa có thói quen chủ động tìm hiểu khám phá bài học, nhiều em học sinh còn thờ ơ, lãnh đạm với tác phẩm văn chương, nhất là thơ, thường ít hiểu, ít yêu thơ. Các em học các bài thơ trong sách giáo khoa cũng bình thường như các bài học khác, ít biết về thơ hiện đại, ít em có một quyển sổ đẹp để chăm chút viết vào đấy những bài thơ hay mà mình yêu thích. Đối với nhiều em, thế giới thơ còn là mét thÕ giíi xa l¹. NÕu cã ai hái c¸c em vÒ nh÷ng bµi th¬ hay mµ c¸c em thÝch, thường khi hiểu biết của các em quanh quẩn cũng không ngoài các bài thơ đã häc trong s¸ch gi¸o khoa vµ së dÜ c¸c em thÊy hay v× cã in trong s¸ch gi¸o khoa vµ thÇy gi¸o b¶o vËy. C¸ biÖt kh«ng ph¶i kh«ng cã em “sî” th¬, bëi v× cã nh÷ng bµi th¬ cæ tõ ng÷, ®iÓn cè nÆng nÒ, ©m ®iÖu tróc tr¾c, ý nghÜa khã hiÓu g©y cho c¸c em nhiÒu mÖt nhọc mà lời giảng của người thầy nhiều lúc cũng chưa làm cho các em hiểu rõ và thấy hay thêm được chút nào. Từ đó học sinh mất hứng thú khi học văn và kéo theo chất lượng học văn ngày càng sa sút. - Bên cạnh đó thế kỉ 21 Hội nhập toàn cầu, đời sống kinh tế xã hội phát triển, những môn học thời thượng (Toán, Lý, Hoá, Tin học, Ngoại ngữ…) quan trọng hơn bao giờ hết thì văn chương không có tính năng ứng dụng, tương lai người học không được đảm bảo.Một thực tại mà giáo viên nào cũng nhận thấy : Sách tham khảo, sách hướng dẫn để học tốt, sách chuẩn kiến thức, những bài văn mẫu… quá nhiều, vô hình dung đã làm cho học sinh bỏ rơi sách giáo khoa, học sinh tỏ ra biết đầy đủ nội dung tác phẩm văn chương được học nhưng chưa một lần đọc bài văn, bài thơ trong sách giáo khoa, thầy có kiểm tra phát vấn thì các loại sách tham khảo nghĩ hộ nói hộ tất cả và khi giáo viên ra đề kiểm tra coi nghiêm túc thì tất thảy đã phơi bày ra. Có rất nhiều lỗi học sinh phạm phải khiến người thầy đau lòng. VD : Ngữ văn 9 bài kiểm tra khảo sát chất lượng đầu năm. 2 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> PhÇn tù luËn cã c©u: Em h·y viÕt bµi v¨n giíi thiÖu vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Tr·i, hoàn cảnh ra đời, nội dung và nghệ thuật của đoạn trích “Nước Đại Việt ta” <Trích “Bình Ngô đại cáo”> HS1: Nguyễn Trãi sinh ra trong một gia đình có tri thức nhưng do tham gia khởi nghĩa nên ông đã bị giết hại một cách rất oan uổng vào năm 1442. HS2: Nguyễn Trãi là một vị quan thanh liêm, giữ chức vụ cao ở triều đình. Ông sinh năm 1418 và mất năm 1378. Nội dung của bài “Bình Ngô đại cáo” như một bản tuyên ngôn độc lập của nước ta có nội dung rất vững chãi, ý nghĩa hùng hËu. HS3: NguyÔn Tr·i lµ con trai NguyÔn Phi Khanh quª ë x· Chi Ngo¹i thuộc huyện Chí Linh – Thường Tín – Hà Tây. Đoạn trích “Nước Đại Việt ta” được trích trong “Bình Ngô đại cáo” được ông viết trong cuộc kháng chiến chèng qu©n M«ng – Nguyªn. HS4: NguyÔn Tr·i sinh n¨m 1382, «ng lµ mét vÞ quan giái nhÊt trong triều đình. Ông sáng tác trong hoàn cảnh nhân dân khổ cực, đất nước bị bọn thực dân tiến đánh. Ông đã kể lại hoàn cảnh loạn lạc của nhân dân lúc đó, đất nước thì bị chia cắt, nhân dân đang cố gắng đánh lại quân Minh lần thứ nhất và đã giết chết tên Toa Đô ở sông Bạch Đằng. Ông đã sử dụng một số nghệ thuật để làm tăng sức mạnh mẽ của “Đại Việt ta” là liệt kê, kể, tả… 2. Mục đích nghiên cứu. Từ nhận thức trên tổ khoa học xã hội dưới sự chỉ đạo của phòng chuyên môn tập trung nghiên cứu làm thế nào để cho các em hiểu thơ yêu thơ và say mê với thơ để từ đó hình thành thói quen ham học và ham đọc văn. Muốn vậy giáo viên phải tìm hiểu thơ, đặc trưng của thơ nghĩa là tìm hiểu phương pháp gi¶ng d¹y th¬ tr÷ t×nh. Trong khuôn khổ cho phép của một đề tài nghiệp vụ sư phạm tôi đã quyết định chon đề tài “Thơ và phương pháp giảng dạy thơ trữ tình” với mong muốn có thể ứng dụng hiệu quả hơn phương pháp giảng dạy thơ trữ tình để dạy tốt các bài thơ trữ tình trong chương trình Ngữ văn THCS. Trước hết tìm hiểu thực trạng việc dạy và học Ngữ văn nói chung và thơ trữ tình nói riêng ở trường phổ thông hiện nay. Từ đó đưa ra những đề xuất và ứng dụng phương pháp giảng dạy thơ trữ tình. Quá trình thực hiện đề tài này nhằm nâng cao trình độ nghiệp vụ sư phạm của bản thân, bước đầu làm quen víi viÖc nghiªn cøu khoa häc lµm c¬ së cho viÖc häc tËp vµ nghiªn cøu sau nµy. 3. Thời gian địa điểm. - Sau hai năm nghiên cứu đề tài thơ và phương pháp giảng dạy thơ trữ tình năm học 2007-2008 chúng tôi thực hiện chuyên đề tại trường Trung học cơ së Xu©n S¬n. 4. §ãng gãp míi vÒ mÆt lÝ luËn, thùc tiÔn.. 3 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> - Tiến hành nghiên cứu đề tài này, tôi không có tham vọng nhiều mà chỉ mong häc sinh cña t«i cã niÒm ®am mª häc V¨n nãi chung vµ cã kÜ n¨ng c¶m thụ thơ nói riêng để từ đó chất lượng học văn ngày càng được nâng lên. - C¨n cø vµo kinh nghiÖm vµ hiÓu biÕt cßn Ýt ái cña m×nh, t«i cè g¾ng t×m hiểu phương pháp giảng dạy thơ trữ tình đó là chú ý đến đặc trưng của thơ. Đặc biệt về mặt loại thể, thơ trữ tình giảng theo trình tự trữ tình, khai thác hình tương tâm tư của tác giả hay của nhân vật trữ tình. Hình tượng thơ hình thành trong một cấu tạo ngôn ngữ đặc biệt khác với ngôn ngữ bình thường. Cấu tạo trong ngôn ngữ đó làm cho hình tượng thơ không chỉ có hình mà còn có nhạc. Trong khi giảng, người giáo viên phải làm cho học sinh vừa hình dung được hình ảnh bài thơ gợi lên vừa cảm thụ được nhạc điệu của bài thơ mang đến. Nắm được đặc trưng đó, chúng ta sẽ có một phương hướng chung để đi vào nắm được quy luật chung, tìm ra phương pháp cơ bản nhất của việc giảng dạy thơ. Phương pháp cơ bản đó sẽ góp phần hướng dẫn chúng ta trong khi đi tìm những phương pháp cụ thể để giảng các bài thơ muôn hình muôn vẻ. - Để làm được vấn đề trên, đòi hỏi người thầy dạy văn phải có trình độ học vấn và tay nghề cao cần năng động và sáng tạo rất nhiều. Hay nói cách khác người thầy phải có tài năng và tâm huyết. B. PhÇn néi dung. Chương I: Tổng quan Dạy đọc hiểu thơ trữ tình đòi hỏi một cách tiếp cận riêng khác với dạy các văn bản tự sự, miêu tả hay nghị luận. Cho nên trong chương II, nội dung vấn đề nghiên cứu đề tài tôi đã đề cập đến những mục sau: I. Thơ và đặc trưng của thơ. II. NghÖ thuËt th¬. III. D¹y th¬. Trong chương III, phương pháp nghiên cứu và kết quả nghiên cứu có 2 phÇn. I.Phương pháp nghiên cứu gồm 5 phương pháp. II. KÕt qu¶ nghiªn cøu: øng dông vµo bµi d¹y cô thÓ: V¨n b¶n “ TiÕng gµ tr­a” Cña t¸c gi¶ Xu©n Quúnh. Chương II: Nội dung vấn đề nghiên cứu. I. Thơ và đặc trưng của thơ.. 1. Th¬ lµ g×? - Nhà thơ đời Đường : Bạch Cư Dị có nhận xét: “Rung động lòng người không có gì trước hơn tình cảm, không có gì sớm h¬n ng«n ng÷, kh«ng cã g× tha thiÕt h¬n ©m thanh, s©u s¾c h¬n ý nghÜa th¬ : t×nh lµ gèc lêi lµ ngän, ©m thanh lµ hoa ý nghÜa lµ qu¶”. - Nhµ phª b×nh Hoµi Thanh: “Từ bao giờ đến bây giờ, từ Hô me đến Kinh thi, đến ca dao Việt Nam. Thơ vẫn là một sức đồng cảm mãnh liệt và quảng đại. Nó đã ra đời giữa những vui buồn của loài người và nó sẽ kết bạn với loài người cho đến ngày tận thế” 4 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> - Nhµ th¬ Sãng Hång: Thơ là sự thể hiện con người và thời đại một cách cao đẹp. Thơ là một viên ngọc long lanh dưới ánh sáng mặt trời. Thơ là thơ, đồng thời cũng là hoạ là nh¹c, lµ ch¹m kh¾c theo mét c¸ch riªng. Nh­ng th¬ cã kh¶ n¨ng bao qu¸t s©u réng kh«ng gian vµ thêi gian mµ nhiÒu nghÖ thuËt kh¸c kh«ng cã. Cho nªn h¬n các nghệ thuật, thơ là nghệ thuật kỳ diệu của trí tưởng tượng.” - Nhµ th¬ Tè H÷u : “Th¬ lµ c¸i nhuþ cña cuéc sèng. Th¬ chØ trµn ra khi trong tim ta cuéc sống đã thật đầy.” “Thơ ca làm cho con người ta đi từ chân trời một người đến chân trời nhiều người.” V©ng! Th¬ kh«ng chØ lµ tiÕng nãi t©m hån cña c¸c c¸ nh©n thi sÜ mµ cßn là điệu hồn đi tìm những tâm hồn đồng điệu. Thơ nảy sinh do nhu cầu giãi bày cña nghÖ sÜ; khao kh¸t bµy tá nh÷ng t©m sù thÇm kÝn cña m×nh nh­ng mÆt kh¸c những tiếng lòng hết sức riêng tư ấy luôn khao khát được đồng vọng, đi tìm sự đồng điệu.. 2. §Æc tr­ng cña th¬. Đặc trưng của loại thơ trữ tình là sự bộc lộ trực tiếp tư tưởng, cảm xúc, nhiệt tình, tâm tư, những trạng thái mạnh mẽ, xao động, phong phú của tâm hồn và trí tuệ con người. Tất cả những trạng thái muôn hình, muôn vẻ mà tác phẩm trữ tình diễn tả cũng đều bắt nguồn từ hiện thực, do cuộc sống kích thích, thúc đẩy, khêu gợi… và đều có mang dấu vết, hình ảnh của cuộc sống, của hiện thực khách quan. Có điều là mọi hình ảnh cuộc sống đều bộc lộ qua cảm quan và ngôn ngữ cá nhân của tác giả hoặc của nhân vật mà tác giả nhân danh để phát biÓu, cña c¸i ng«i thø nhÊt mµ trong lÝ luËn v¨n häc gäi lµ “Nh©n vËt tr÷ t×nh” hay “cái tôi trữ tình”. Do đó, trong tác phẩm trữ tình không phải chỉ có cảm xúc, tư tưởng thuần tuý, trần trụi mà cũng có cảnh, có người, có việc, nhưng ®iÒu chñ yÕu ë ®©y lµ c¸i tr¹ng th¸i t©m t­ dµo d¹t c¶m xóc hay chÊt chøa suy nghĩ trước những cảnh, những người, những việc đó. Trong tác phẩm tự sự trung tâm là hình tượng – tính cách (của nhân vật) còn trong tác phẩm trữ tình trung tâm lại là hình tượng, tâm tư (của tác giả hay của nhân vật trữ tình). VÝ dô v¨n b¶n “Sau phót chia ly” trÝch “ Chinh phô ng©m” th× chñ yÕu lµ mét tác phẩm trữ tình. ở đây không có câu chuyện nào cả, hoặc đúng hơn là có rất ít chuyện. Từ đầu đến cuối khúc ngâm là sự diễn biến của hàng loạt trạng thái tâm tư, tình cảm khác nhau của người chinh phụ trong thời gian vắng chồng. Hiện thực về chiến tranh phong kiến cũng như thái độ phản kháng tiêu cực đối với cuộc chiến tranh đó chủ yếu được bộc lộ qua tâm trạng của nhân vật trữ tình: người chinh phụ. Hình ảnh chiến trường âm u, ảm đạm của một cuộc chiến tranh phong kiến vô nghĩa cũng như tình cảnh cửa nhà quạnh vắng, cô đơn của người vợ trẻ đợi chồng được dựng lên không phải như một “cái gì ở bên ngoài, tách biệt” mà ở trong tâm trạng thương nhớ triền miên của người chinh phụ. II. NghÖ thuËt th¬. 1. TiÕng ViÖt giµu ©m thanh, nh¹c ®iÖu. HÖ thèng vÇn ®iÖu vµ thanh ®iÖu lµ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn tÝnh nh¹c cña tiÕng ViÖt nãi chung vµ ng«n tõ 5 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> v¨n häc nãi riªng, nhÊt lµ th¬. Mét trong nh÷ng t¸c dông cña vÇn lµ t¹o nªn ©m hưởng vang ngân trong thơ, từ đó mà diễn đạt và thể hiện nội dung. Đọc đoạn th¬ sau: “Em ¬i Ban Lan mïa tuyÕt tan Đường Bạch Dương sương trắng nắng tràn Anh đi nghe tiếng người xưa vọng Một giọng thơ ngâm một giọng đàn.” ở đây vần chính là an (tan, tràn, đàn) nhưng bên cạnh đó, nhà thơ còn sử dụng rất nhiều vần khác (lan || tan, dương || sương, trắng || nắng, vọng || giọng). Trong bèn dßng th¬ hµng lo¹t c¸c vÇn liªn tiÕp xuÊt hiÖn, t¹o nªn mét khóc nh¹c ng©n nga, diÔn t¶ mét niÒm vui ph¬i phíi nh­ muèn h¸t lªn cña nhµ thơ khi đứng trước mùa xuân của đất nước Ba Lan. 2. DÊu c©u vµ c¸ch ng¾t nhÞp Dấu câu và sự ngắt nhịp là một trong những phương tiện hữu hiệu đã thể hiÖn “sù im lÆng kh«ng lêi”. DÊu c©u vµ c¸ch ng¾t nhÞp cßn cã mét chøc n¨ng rất quan trọng đó là tạo nên “ý tại ngôn ngoại” hàm nghĩa “gợi ra những điều mà từ không nói hết”, nhất là trong thơ. Thật khó mà dùng ngôn từ để diễn tả sự im lặng và xúc động thiêng liêng đến tận cùng, giây phút Bác Hồ trở về Tổ quốc sau 30 n¨m xa c¸ch b»ng mÊy dÊu c©u trong ®o¹n th¬ nµy: “¤i! S¸ng xu©n nay, xu©n 41 Tr¾ng rõng biªn giíi në hoa m¬ B¸c vÒ... Im lÆng. Con chim hãt Th¸nh thãt bê lau vui ngÈn ng¬...” (Tè H÷u – Theo ch©n B¸c) Câu thơ của Chế Lan Viên “Đất nước đẹp vô cùng. Nhưng Bác phải ra đi” (Người đi tìm tình hình của nước) nhiều học sinh đọc liền một mạch đã làm mất đi bao nhiêu sức gợi cảm sâu lắng, thiết tha, một sự nuối tiếc đến xót xa do cái dấu chấm dòng ấy tạo ra. Nhiều trường hợp, sự xuống dòng liên tục, sự ngắt nhịp liên tục, đột ngột của tác giả có một dụng ý hay đúng hơn có một ý nghĩa, mét t¸c dông rÊt s©u s¾c trong viÖc thÓ hiÖn néi dung. C©u th¬: “Mµu tÝm hoa sim tÝm chiÒu hoang biÒn biÖt (chÝn ch÷) ®­îc nhµ th¬ H÷u Loan xÐ thµnh s¸u dßng th¬: “Mµu tÝm hoa sim TÝm ChiÒu Hoang BiÒn BiÖt” ë bµi th¬ nµy, nhiÒu c©u th¬ bÞ c¾t ra nh­ thÕ. C¶ bµi th¬ vì vôn thÓ hiÖn được nỗi đau tan nát. Tiếng khóc đứt đoạn, nghẹn tắc, hạnh phúc tan thành nhiều mảnh, đứt ra nhiều đoạn, không gì hàn gắn nổi. Đọc bài thơ “Người hàng xóm” của Nguyễn Bính ta thấy thi sĩ sử dụng nhịp điệu đặc biệt để thể hiện tâm trạng khác thường, của nhân vật trữ tình . VÝ dô nh­: 6 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> “Kh«ng!, tõ ©n ¸i nhì nhµng nhÞp th¬ 1/5 T×nh t«i than l¹nh tro tµn lµm sao!” “MÊy h«m nay! Ch¼ng thÊy nµng nhip th¬ 3/3 Gi¸ t«i còng cã t¬ vµng mµ hong C¸i g× nh­ thÓ nh¬ mong Nhí nµng, kh«ng, quyÕt lµ kh«ng, nhí nµng nhÞp th¬ 2/1 /3/2 V©ng, tõ ©n ¸i nhì nhµng nhÞp th¬ 1/5 Lßng t«i riªng nhí b¹n vµng ngµy x­a” Nhịp điệu thay đổi rõ ràng khi chàng trai bồi hồi phát hiện ra tâm trạng khác thường của mình và càng thay đổi đặc biệt hơn khi anh ta không dám công nhận sự thật của con tim đang rung động, nhất quyết tự dối lòng mình: C¸i g× nh­ thÓ nhí mong? Nhí nµng, kh«ng, quyÕt lµ kh«ng nhí nµng nhÞp th¬ 2/1/ 3/2 (§ã chÝnh lµ nhÞp ®Ëp cña tr¸i tim ®ang thæn thøc) 3. Thơ nói bằng hình tượng, ngôn ngữ tạo hình và hình tượng thơ.- Hình tượng thơ hình thành trong một cấu tạo ngôn ngữ đặc biệt, được cách điệu hoá, khác với ngôn ngữ bình thường. Cấu tạo ngôn ngữ đó làm cho lời thơ vừa lắng đọng vừa ngân vang, làm cho hình tượng thơ không chỉ có hình mà còn có nhạc lµ sù tæng hîp cña h×nh vµ nh¹c. H×nh cña th¬ do ý nghÜa cña ng«n ng÷ dùng lên, nhạc của thơ sinh ra từ âm thanh của ngôn ngữ. Hình ảnh thơ lắng đọng, nh¹c cña th¬ ng©n vang. Hai yÕu tè nµy quyÖn lÉn vµo nhau, cïng mét lóc sinh ra từ tâm hồn nhà thơ khi sáng tác và cũng cùng một lúc tác động đến tâm hồn người đọc khi cảm thụ. Ng«n ng÷ th¬ cã thÓ lµ: + Ng«n ng÷ gîi mµu s¾c: “Vườn ai mướt quá, xanh như ngọc” (Hµn MÆc Tö) “Trong vườn sắc đỏ rủa màu xanh” (Xu©n DiÖu) “Đầu tường lửa lựu lập loè đâm bông” (NguyÔn Du) + Ng«n tõ gîi ®­êng nÐt: “L¬ th¬ t¬ liÔu bu«ng mµnh” Ba ©m “¬” (l¬, th¬, t¬) gîi ®­êng nÐt th­a thít cña nh÷ng chiÕc l¸ liÔu bu«ng mµnh. “Sóng bªn sóng ®Çu s¸t bªn ®Çu” (ChÝnh H÷u) Hình ảnh của tình đồng chí: nét thẳng (súng) của ý chí hoà hợp với nét cong (®Çu) cña t×nh c¶m. + Ng«n ng÷ gîi h×nh khèi: “Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa” (Hå ChÝ Minh) “Cæ thô lµ mét khèi to ®Ëm tiªu biÓu cho sù hïng vÜ cña nói rõng. “Hoa” là một nét nhỏ, nhẹ tiêu biểu cho vẻ thơ mộng của núi rừng. Tất cả đều nhuèm ¸nh tr¨ng thËt lµ huyÒn ¶o. 7 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> III. D¹y th¬. Bước 1: Tìm hiểu bài kĩ lưỡng nhuần nhuyễn đến mức thuộc thơ sống với bài thơ tìm hiểu tác giả hoàn cảnh ra đời của tác phẩm. + Giới thiệu, tìm hiểu xuất xứ của tác phẩm chính là đối chiếu tác phẩm với nguồn gốc và hoàn cảnh xã hội sản sinh ra tác phẩm để có thể hiểu tác phẩm một cách đúng đắn, sâu sắc hơn. Nhưng khi giới thiệu xuất xứ, chúng ta chỉ cần nhÊn m¹nh nh÷ng chi tiÕt, sù kiÖn nµo trong tiÓu sö t¸c gi¶ còng nh­ hoµn c¶nh xã hội có liên quan và có tác dụng đối với việc phân tích tác phẩm. Phần tìm hiểu xuất xứ phải góp phần làm sáng tỏ những mặt nào đó về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. Ngoài ra có thể và cần thiết phải đặt tác phẩm trong mối liªn quan víi - C¸c t¸c phÈm kh¸c cña cïng t¸c gi¶ - C¸c t¸c phÈm cña c¸c t¸c gi¶ kh¸c. - Tình cảm, tư tưởng của học sinh.. Bước 2: Đọc thơ: Đọc thơ là để tạo tâm thế ban đầu cần thiết cho học sinh cũng chính bước đầu tiếp cận hình tượng thơ. - §äc diÔn c¶m lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¶m xóc cña häc sinh ®­îc khëi động theo âm -vang của ngôn ngữ, nhất là ngôn ngữ thơ, và ngôn ngữ nhân vật, cái mà đọc bằng mắt nhiều khi không đạt được. Âm thanh cao thấp, ngữ điệu biến đổi, tốc độ nhanh chậm, tiếng ngân cũng như chỗ dừng…trong giọng đọc dẫn dắt tâm trạng học sinh hoà vào cuộc sống trong tác phẩm, tưởng tượng ra khung cảnh, ra nhân vật. Đọc chính là tạo lên rung động thơ, tạo lên sự đồng điệu về tâm hồn để rồi tiến tới sự đồng tình và đồng ý với tác giả. Bước 3: Phân tích: Chúng ta không thể dùng một cái công thức chung cho mọi bài thơ. Thực ra, trong các bài thơ trữ tình nói chung đều có một số nét rÊt gièng nhau vÒ h×nh thøc, nh­ng xÐt kÜ mçi bµi l¹i cã mét diÖn m¹o riªng mµ cái diện mạo ấy cái vẻ độc đáo ấy được tạo lên do âm điệu tâm hồn do phong cách của nhà thơ do cách lựa chọn chủ đề và đề tài… phải tìm ra bằng được những nét riêng đó. Phải cho học sinh thấy được những nét độc đáo trong nghệ thuật của mỗi bài thơ để các em hiểu được tính đa dạng của các phong cách thơ nãi riªng, cña v¨n häc nãi chung. Nói tóm lại trong khâu lựa chọn kiến thức cơ bản để phân tích, chúng ta cần chó ý: I. Xác định đặc trưng loại thể. VD : “BÕp löa” lµ mét bµi th¬ tr÷ t×nh vµ v× vËy nã ph¶i n»m trong ph¹m vi lo¹i h×nh nghÖ thuËt biÓu hiÖn chø kh«ng ph¶i lo¹i h×nh nghÖ thuËt t¹o h×nh. Phải khẳng định dứt khoát điều này trong nhận thức mới có thể giải quyết các khâu: lựa chọn kiến thức cơ bản, lựa chọn phương pháp truyền thụ. Nắm cho ®­îc tr×nh tù diÔn biÕn. L« gÝch ph¸t triÓn cña t©m t­ t¸c gi¶ hay cña nh©n vËt tr÷ t×nh víi mäi s¾c th¸i vµ mäi biÓu hiÖn cña nã qua c¸c chÆng thêi gian còng như qua các bước không gian.. 8 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> II. Xác định và lựa chọn những kiến thức cơ bản cần truyền thụ cho häc sinh. - Có xác định đúng thể loại mới có thể xác định và lựa chọn những kiến thøc c¬ b¶n cÇn khai th¸c vµ truyÒn thô. - Nắm chắc chủ đề và hình tượng cảm nghĩ của tác phẩm 1. T¹o t©m thÕ cho häc sinh. Trước hết: Dựng lại không khí lịch sử hoàn cảnh là một biện pháp có hiệu lực đối với việc hình thành tâm thế văn học nếu người giáo viên biết chuyển hoá những tình cảm, những rung động của học sinh về lịch sử thành những tình cảm tâm trạng cần có đối với tác phẩm. Dựng lại không khí lịch sử có tác dụng khởi động tình cảm, nhất là những tình cảm cùng loại với tình cảm trong bài văn khªu gîi cã thÓ b»ng nhiÒu c¸ch. Mét mÈu chuyÖn lÞch sö n»m trong m¹ch c¶m hứng chủ đạo của tác giả.Một câu chuyện người thực việc thực của tác giả của những nhân vật trực tiếp liên quan đến bài thơ có khả năng khêu gợi tình cảm cÇn thiÕt cho häc sinh. Thứ hai: Tái hiện hình tượng. Đây là biện pháp có tính quyết định trong giờ giảng văn. Có tái tạo được hình tượng mới làm rung động được tâm hồn học sinh, khởi nguồn tưởng tượng và thúc đẩy các hoạt động tâm lý, trí tuệ của các em. Rung cảm với hình ảnh tưởng tượng các em sẽ tiếp thu những bài học về nhân sinh thể hiện qua tác phÈm khi rung c¶m, häc sinh sèng víi cuéc sèng mµ t¸c phÈm ph¶n ¸nh, n¶y sinh lòng yêu thương gắn bó với cái đẹp, cái cao cả, ghét cái xấu, cái đê hèn. Khi yªu, ghÐt mét c¸ch tù gi¸c tù nhiªn, chÝnh lµ lóc c¸c em còng tù soi m×nh trong tấm gương văn học, những điều tiếp thu được sẽ trở thành vốn sống, thành niềm tin chỉ đạo phương pháp sống sau này. Trong khi yêu cái đẹp, ghét cái xấu, tự các em vươn dần lên cái đẹp và loại bỏ dần cái chưa tốt trong con người mình. Việc tái tạo hình tượng cần được tiến hành trong suốt giờ học. * Tái tạo hình tượng trong quá trình phân tích. Tái tạo hình tượng ở khâu phân tích từ, hình ảnh chi tiết, tức là phân tích các dấu hiệu nghệ thuật của tác phẩm là khâu có tính chất quyết định sự thành công hay thất bại của giờ đọc hiểu văn bản. Học văn trước hết học sinh học lấy cái cụ thể ấy, và sự hướng dẫn của thầy, thông qua sự phân tích cái cụ thể mà học sinh hình thành dần phương pháp tự học, nâng cao dần năng lực tư duy, nâng cao dần tư tưởng, tình cảm của bản thân. -VÝ dô: Bèn c©u th¬ trong bµi “ Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn l­ng mÑ” – NguyÔn Khoa §iÒm: “ Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội NhÞp chµy nghiªng giÊc ngñ em nghiªng Må h«i mÑ r¬i m¸ em nãng hæi Vai mÑ gÇy nhÊp nh« lµm gèi” Bằng vài chi tiết khéo chọn lọc, mở rộng liên tưởng, so sánh nhà thơ vừa tả được động tác giã gạo của người mẹ, vừa tả được giấc ngủ của em bé trên lưng mẹ vừa nói được tình thương yêu của người mẹ với con, với bộ đội. từ động tác giã gạo của người mẹ mà vẽ ra hình ảnh giấc ngủ của đứa con. 9 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> “ NhÞp chµy nghiªng giÊc ngñ em nghiªng’ Đó là câu thơ tạo hình hay nhất và xúc động nhất.Từ “nghiêng”như vẽ ra c¸i d¸ng nghiªng nghiªng vÊt v¶ cña mÑ vµ trªn l­ng em bÐ còng ®ang ngñ say, cả người cũng nghiêng nghiêng áp vào lưng mẹ. Giấc ngủ của A-kay mơí kỳ diệu làm sao. Giấc ngủ không có nôi, không có võng đó là “giấc ngủ nghiêng” .Giường ngủ là lưng mẹ, chiếc nôi là vai mẹ. Đó không còn sự êm ái nào hơn thÕ!.Vai mÑ “nhÊp nh«” vµ l­ng mÑ ®ung ®­a theo nhÞp chµy gi· g¹o. “Vai mÑ gầy nhấp nhô làm gối”. Từ láy “ nhấp nhô” là một từ tạo hình diễn tả sinh động không chỉ sự thiếu thốn, đói khổ, gầy gò của mẹ mà cả sự cố gắng của mẹ trong c«ng viÖc nÆng nhäc vµ kÐo dµi nhÞp chµy lªn xuèng. GiÊc ngñ cña em Cu- Tai, cũng “nhấp nhô” cũng “ nghiêng nghiêng” giữa thiên nhiên, đất trời.giấc ngủ nghiªng trªn l­ng mÑ –thùc thÓ thiªn nhiªn kú diÖu.Cã thÓ nãi h×nh ¶nh “ giÊc ngñ nghiªng” lµ h×nh ¶nh s¸ng t¹o gîi c¶m, giÊc ngñ ­íp nh÷ng giät må h«i mặn chát của cuộc đời mẹ. ngay từ tuổi ấu thơ em đã gần gũi với nỗi vất vả và đã nhận từ mẹ tất cả tình yêu thương. Vì yêu con nên bà mẹTà-ôi địu con trên l­ng, nh­ng vÉn muèn giÊc ngñ con ®­îc ngon lµnh. Căn cứ vào dấu hiệu nghệ thuật của bài văn, người thầy phải gợi ra dáng hình, đường nét, màu sắc của hình tượng để học sinh như trông thấy hình tượng hiện ra trước mắt, tưởng có thể đụng chạm được. + Cã khi lµ mét tõ gîi t¶: “§­êng v« xø NghÖ quanh quanh Non xanh nước biếc như tranh hoạ đồ” (Phong cảnh quê hương Bác) + Cã khi lµ mét h×nh ¶nh “Trên đường ta về lại Thủ đô Cờ đỏ bay quanh tóc bạc Bác Hồ” (Ta ®i tíi) Cờ đỏ là cờ cách mạng, màu cờ đỏ còn tượng trưng cho chiến thắng. Lá cờ của Tổ quốc thắm tươi bởi thấm máu của bao anh hùng liệt sĩ. Mái tóc bạc của Bác Hồ gợi cho ta nhớ tới bao gian khổ mà Bác và dân tộc ta đã trải qua suốt 9 năm kháng chiến. Lá cờ đỏ bay quanh mái tóc bạc Bác Hồ vừa gợi lên c¸i t­ng bõng cña ngµy chiÕn th¾ng, võa nãi lªn c¸i nghiªm trang cña ngµy lÔ lín. -Cã lóc ph¶i t¸i t¹o trªn c¬ së mét nhãm tõ, mét lo¹t h×nh ¶nh, hoÆc chi tiết để học sinh có thể hình dung hoàn chỉnh về một hình tượng văn học. “Chó bÐ lo¾t cho¾t C¸i x¾c xinh xinh …Nh­ con chim chÝch Nh¶y trªn ®­êng vµng’ (“Lượm” - Tố Hữu) §o¹n th¬ gîi lªn h×nh ¶nh chó bÐ trong nh÷ng ngµy c¸ch m¹ng s«i næi. Chó liªn l¹c nhá bÐ, nh­ng r¾n ch¾c, nhanh nh¶u, ®i mµ nh­ nh¶y nhãt. Lßng chú liên lạc chắc vui lắm nên cái mũ ca lô cũng đội lệch, chú khoái trá, nghênh ®Çu, hÕch mÆt lªn nh×n trêi, nh×n c¶nh vËt vµ miÖng huýt s¸o vang. 10 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Có thể nói, sau giờ học văn,cái đọng lại sống mãi với học sinh là tình cảm, là năng lực trí tuệ, là niềm tin. Do đó giờ văn phải khởi động được hoạt động tâm lý và hoạt động trí tuệ của học sinh để các em tích cực tham gia khám phá hình tượng, tái tạo hình tượng , từ đó mà tự giác tiếp thu lấy bài học nhân sinh và ra sức bồi dưỡng năng khiếu cảm thụ văn học, tự giác rèn luyện phương ph¸p tù häc m«n Ng÷ v¨n. 2. Gîi t×m. - Nay được dùng như một phương pháp nhằm phát huy tính độc lập sáng tạo của học sinh trong giờ đọc hiểu văn bản. Gợi tìm chủ yếu được thực hiện thông qua hệ thống câu hỏi tạo điều kiện trong hoạt động song phương giữa thÇy vµ trß. Các câu hỏi đàm thoại ngoài tính chất xác định rõ ràng, phải có màu sắc văn học, có khả năng khêu gợi tình cảm, cảm xúc, xúc động thẩm mỹ cho học sinh. - C©u hái ph¶i võa søc häc sinh, thÝch hîp víi khu«n khæ mét giê häc trªn lớp, vừa phải có khả năng “gợi vấn đề” suy nghĩ tìm tòi sáng tạo cho học sinh. - C©u hái kh«ng tuú tiÖn, ph¶i ®­îc x©y dùng thµnh mét hÖ thèng l«gÝc, cã tính toán giúp học sinh từng bước đi sâu vào tác phẩm như một chính thể. - Cần có sự kết hợp cân đối giữa các loại câu hỏi cụ thể và loại câu hỏi tổng hợp gợi vấn đề. Câu hỏi có khi theo lối diễn dịch, có khi theo lối qui nạp nhưng đều nhằm cung cấp cho học sinh một hệ thống kiến thức vững ch¾c. Có thể nêu câu hỏi tạo tình huống có vấn đề, nhưng điều cốt lõi là không làm thay sù t×m hiÓu cña häc sinh. C¸c em ph¶i ®­îc dÉn ®i qua tõng chÆng ®­êng cho đến khi hoàn thành một khám phá, một phát hiện. Sự gợi tìm có kết quả khi kết hợp với đọc, tái hiện và nghiên cứu. Để tạo điều kiện cho học sinh hiểu tác phẩm sâu sắc hơn thường có những câu hỏi tưởng tượng hoặc nhập thân vào nhân vật. Chúng ta có thể chấp nhận nh÷ng kiÓu c©u hái: “NÕu em lµ anh Khoai, em sÏ lµm g×?”, “NÕu em lµ nhµ vua, em sÏ nghÜ sao?” “NÕu em lµ... em sÏ...” tù nhiªn trë thµnh mét d¹ng c©u hái mµ gi¸o viªn cø viÖc ®iÒn tªn nh©n vËt cña bµi ®ang häc. Nh­ng b¹n nghÜ sao, khi đồng nghiệp của chúng ta áp dụng mẫu đó cho các câu hỏi sau: - Nếu em là con hổ, em sẽ nói với bà đỡ Trần những gì. - NÕu em lµ con Ba Bíp em sÏ nghÜ g×? - NÕu em lµ con chã BÊc...? NÕu em lµ DÕ cho¾t... Râ rµng khi hái theo mét khu«n mÉu sÏ lµm nghÌo kh¶ n¨ng suy nghÜ vµ diễn đạt của cả thầy, lẫn trò. Mặt khác, không nhất thiết em cứ phải là “con bò, con chó”, hoặc là “anh Khoai”... thì mới có thể tưởng tượng hoặc nhập thân. Chóng ta cã thÓ hái: “Em h·y h×nh dung nÕu con Chã BÊc cã thÓ nãi ®­îc, nã sÏ nãi ®iÒu g×?”... Để khắc phục nhược điểm khi đặt câu hỏi, chúng ta có thể thực hiện một số gi¶i ph¸p: - Suy nghĩ thật kĩ vấn đề mình sắp dạy; - Tham kh¶o c¸c c©u hái gîi ý trong SGK, SGV, s¸ch bµi so¹n. 11 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> - X©y dùng hÖ thèng c©u hái riªng cña m×nh cho bµi so¹n. - Cố gắng sử dụng nhiều hình thức diễn đạt khác nhau để hỏi về cùng một néi dung; - Chú ý đón bắt, khơi gợi những ý tưởng mới mẻ của học sinh, từ thực tế tr¶ lêi cña c¸c em, ®iÒu chØnh l¹i c¸ch hái cho phï hîp. L­u ý khi khai th¸c c¸c yÕu tè h×nh thøc vµ néi dung:Chän lùa nh÷ng yÕu tè có tác dụng làm sáng rõ từng khía cạnh của hình tượng mà tác giả đã miêu tả trong thơ nhằm bộc lộ cảm nghĩ và chủ đề. Luôn luôn đặt để phân tích mối quan hệ của nó với các yếu tố khác trong hệ thống kết cấu của bài thơ để phân tích mèi quan hÖ cña nã víi c¸c yÕu tè kh¸c trong hÖ thèng, kh«ng t¸ch rêi bÊt cø yÕu tè nµo. 3. Ngoài ra, thao tác so sánh đối chiếu cũng thường dùng trong phân tích. So sánh đối chiếu là cách đánh bóng cho nổi bật hình tượng trong tác phẩm. Có nhiÒu c¸ch so s¸nh. a. So sánh đồng đại : so sánh, liên hệ đối tượng đang phân tích, vấn đề đang bàn luận trong tác phẩm ấy với những tác phẩm khác ra đời cùng một thời kì. Biện pháp so sánh này có tác dụng khẳng định vẻ độc đáo, “tính riêng” của đối tượng, vấn đề. Ví dụ để làm nổi bật bức tượng đài chiến sĩ tráng lệ mộc mạc b×nh dÞ cao c¶ vµ thiªng liªng, trong bµi “§ång chÝ” cña ChÝnh H÷u chóng ta so sánh hình tượng ấy được thể hiện trong các bài thơ thành công khác ở những n¨m b©y giê (nh­ “Nhí” cña Hång Nguyªn, “T©y tiÕn” cña Quang Dòng). HoÆc khi phân tích cảm hứng về quê hương đất nước trong “Đất nước” của Nguyễn §×nh Thi, chóng ta cã thÓ so s¸nh c¶m høng cña Hoµng CÇm lóc viÕt “ Bªn kia s«ng §uèng”, cña Tè H÷u lóc viÕt vÒ “ ViÖt B¾c” còng béc lé lßng c¨m hên trước lũ giặc giày xéo đất nước quê hương, cũng nói lên niềm tự hào với quê hương đất nước giàu đẹp, bất khuất nhưng mỗi nhà thơ thiên về một sắc thái c¶m høng, cã bót ph¸p thÓ hiÖn kh¸c nhau. b. So sánh đối tượng : tìm cái trái ngược, đối lập (về bản chất) với đối tượng đang phân tích, bàn luận, chỉ ra sự tương phản giữa hai phía để khẳng định cái hay, cái đẹp của đối tượng. Màu trắng của chiếc bánh bao càng ấn tượng khi đặt nó bên cạnh cục than đen! Muốn làm nổi bật dáng vẻ lênh khênh của hiệp sĩ Đôn Kihôtê hãy để chàng ta đi cạnh một Xan Chô thấp lùn! Biện pháp đối lập thường gây ấn tượng mạnh mẽ, sâu đậm về đối tượng (Chúng ta hiểu vì sao cảm hứng lãng mạn say mê những gì lạ thường đối lập với thực tế hay gắn với tư duy, thủ pháp nghệ thuật này). Để khẳng định lẽ yêu đời, lí tưởng sống ở người thanh niên Tố Hữu kể từ khi được “Mặt trời chân lí trói qua tim” trong bài “Từ ấy”, có thể so sánh với tâm trạng buồn chán, nỗi cô đơn ở nhiều thanh niªn kiÓu t­ s¶n ®­¬ng thêi biÓu hiÖn trong th¬ ca l·ng m¹n. §Ó ca ngîi chủ nghĩa anh hùng, tinh thần tự nguyện cống hiến cuộc đời mình cho kháng chiến, cho Tổ quốc của anh bộ đội trong “Tây tiến”, trong “Đồng chí”, có thể so sánh với người lính phong kiến “Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa” trong bài ca dao lính thú ngày xưa. Cũng có thể so sánh cùng đề tài ấy hình ảnh Êy nh­ ®­îc c¶m nhËn, thÓ hiÖn kh¸c nhau nh­ thÕ nµo qua c¸c bµi th¬ thuéc các khuynh hướng văn học khác nhau, chẳng hạn như “ Tiếng hát sông Hương” của Tố Hữu với lời kĩ nữ của Xuân Diệu, chẳng hạn cảm xúc trước mùa thu của 12 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Nguyễn Đình Thi trong bài “ Đất nước” với Xuân Diệu trong bài “Đây mùa thu tới”,hoặc hình tượng vầng trăng tuổi thơ và vầng trăng thời chiến trong bài “¸nh tr¨ng” cña NguyÔn Duy víi tr¨ng trong th¬ TrÇn §¨ng Khoa, tr¨ng víi người lính những năm ở rừng sương muối người chiến sĩ đương chờ giặc tới “Đầu súng trăng treo” <Chính Hữu>, Đất nước trải qua những năm dài máu lửa, trăng với người lính đã vượt lên mọi tàn phá huỷ diệt của bom đạn quân thù. “Và vầng trăng, vầng trăng đất nước Vượt qua quầng lửa, mọc lên cao” - Cã thÓ so s¸nh tõ víi tõ trong trôc ngang, hoÆc trôc däc cña ng«n ng÷. VD1: “Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy” VD2: “Chóng ®em bom ngµn c©n Déi lªn trang giÊy” Thay tõ “Kh« r¹c” b»ng tõ “Kh« hÐo, kh« qu¾t”, thay tõ “déi” b»ng tõ “Thả, ném” để thấy được cái hay, đặc sắc của từ đó. 4. Cuối cùng một trong những biểu hiện tích cực của đổi mới phương ph¸p d¹y häc trong giê §äc – hiÓu th¬ tr÷ t×nh lµ thuyÕt tr×nh vµ gi¶ng b×nh. Chúng ta nhận thấy: hiện nay có nhiều giáo viên Ngữ văn đã vận dụng đổi mới phương pháp “thái quá”, hầu như nhiều người chỉ biết “hỏi và hỏi”, chỉ biết hướng dẫn học sinh chia nhóm, thực hành, thảo luận mà hầu như quên đi việc đưa thêm những lời bình giảng, phân tích đầy chất “văn chương’ vào giờ dạy. Chúng tôi nghĩ rằng, nếu giáo viên chỉ biết đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh trả lời, trao đổi, thảo luận mà không có những lời bình văn mượt mà ngọt ngào của thÇy vµ trß th× giê Ng÷ v¨n sÏ trë lªn kh« khan, nhµm ch¸n kh«ng kh¸c g× mét cuộc phỏng vấn báo chí. Tuy vậy, có người lại cho rằng, giáo viên đặt nhiều câu hỏi là tốt, là đổi mới, còn giáo viên giảng nhiều, bình nhiều thì lại sa vào phương pháp độc diễn như cũ, chưa đổi mới. Vậy, chúng ta phải xác định lại, có phải giáo viên chỉ biết đặt câu hỏi, hướng dẫn học sinh thảo luận tích cực chủ động là thực sự đổi mới và dạy học có hiệu quả hay không? Theo tôi nghĩ, giáo viên phải biết kế thừa những ưu điểm những mặt tích cực của phương pháp dạy học truyền thống, kết hợp với phương pháp đổi mới, tích cực hoá hoạt động của häc sinh th× giê häc Ng÷ v¨n míi thµnh c«ng, cô thÓ lµ ngoµi viÖc ®­a hÖ thèng câu hỏi đa dạng, phong phú, hướng dẫn học sinh hoạt động, chia nhóm thảo luận, trao đổi. Giáo viên nên đưa thêm các lời bình giảng, phân tích những chi tiết hình ảnh nghệ thuật có giá trị, để làm cho giờ học Ngữ văn thực sự lôi cuốn häc sinh. §Ó cã nh÷ng lêi b×nh gi¶ng, ph©n tÝch hay, phï hîp cã d­ ©m th× gi¸o viên phải chuẩn bị kĩ càng, chu đáo và được cụ thể hoá trong giáo án. Như vậy, những lời bình giảng, phân tích của giáo viên trong giờ đọc – hiểu văn bản là rÊt cÇn thiÕt, quan träng gãp phÇn lµm nªn d­ vÞ ngät ngµo, kh¬i gîi c¶m xóc của học sinh khi tiếp nhận các giá trị văn chương. Và có một thực tế là những giáo viên có những lời bình hay, độc đáo sẽ được học sinh nhớ mãi, ấn tượng m·i. Khi b×nh c¸c thñ ph¸p nghÖ thuËt còng ph¶i chó ý lùa chän. Trong mçi khæ th¬ hoặc ngay trong một dòng thơ, tác giả cũng đã sử dụng nhiều thủ pháp nghệ thuËt kh¸c nhau. NÕu b×nh tÊt c¶ th× kh«ng cã thêi gian, dÉn tíi t×nh tr¹ng san 13 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> b»ng mét c¸ch b×nh qu©n mäi yÕu tè nghÖ thuËt. Nh­ vËy kh«ng thÓ lµm næi bËt cái hay, cái đẹp của các yếu tố nghệ thuật chủ yếu. Khi nhËn ra nh÷ng tÝn hiÖu nghÖ thuËt quan träng ph¶i tiÕn hµnh gi¶ng dạy cho mạch lạc ý tứ mà câu thơ thể hiện sau đó mới đi bình. ở đây có rất nhiều cách bộc lộ cách đánh giá trực tiếp của người viết, mượn lời người khác để đánh giá, nhập vào tác giả mà suy luận, nhập vào nhân vật trữ tình mà tưởng tượng, liên hệ với các câu thơ, bài thơ khác để thấy những nét độc đáo riêng ... Tuy nhiên dù cách nào cũng vậy lời bình phải phù hợp với lời giảng trước hoặc sau đó, giảng có sâu sắc thì lời bình mới tâm đắc. Nếu giảng hời hợt, chưa tới, dù có bình tâm huyết đến mấy cũng sẽ thiếu sức thuyết phục, người đọc sẽ kh«ng tin vµo nh÷ng lêi b×nh réng nh­ thÕ. Thªm n÷a, lêi b×nh thÓ hiÖn râ nhÊt ở giọng điệu, cảm xúc, thái độ, độ tinh nhạy của mĩ cảm. Cho nên nó mang dấu ấn cá nhân người viết rất đậm. Người được xem là có chất văn, hồn văn hay kh«ng chñ yÕu thÓ hiÖn ë nh÷ng lêi b×nh v¨n nµy. VD: Ng÷ v¨n 9 tiÕt 46 – tuÇn 10 Bµi th¬ “§ång chÝ” cña ChÝnh H÷u C¶m nhËn cña em vÒ ba c©u th¬ cuèi bµi. “Đêm nay rừng hoang sương muối §øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi §Çu sóng tr¨ng treo”. - Gi¸o viªn gi¶ng b×nh: Bức tranh tình đồng đội hiện lên với cái mảng màu nền hoang vắng, b¶ng l¶ng, hun hót tèi: “Đêm nay, rừng hoang sương muối” một câu thơ mà gói gọn đầy đủ thông tin:- Thời gian đêm. - Kh«ng gian rõng - §Æc ®iÓm “Hoang”  v¾ng u ¸m, mÞt mïng bÝ Èn vµ ®Çy nguy hiÓm. - Thời tiết sương muốilạnh buốt, tê t¸i. Cái mịt mùng của đêm tối càng được tô đậm thêm bởi sự “hoang” rập rình những nguy hiểm từ đại ngàn âm u, bởi sự tĩnh lặng buốt giá bưng bít của sương muối. vậy mà, từ trong màn đêm mịt mùng ấy, một ngọn lửa đã được thắp lên, bùng cháy và toả sáng ngọn lửa của tình đồng chí: “Đứng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi”. NÕu thay côm tõ “§øng c¹nh bªn nhau” b»ng mét côm tõ kh¸c, vÝ nh­ : “Hai chóng ta chê giÆc tíi” ,hay “Anh vµ t«i chê giặc tới”, hẳn, câu thơ cũng chẳng có gì đặc biệt và cũng chẳng có ngọn lửa nào được thắp lên. Thế nhưng tác giả đã dùng “Đứng cạnh bên nhau” chứ không phải là một cụm từ nào khác để tái hiện hình ảnh “Chờ giặc tới” của hai anh vÖ quèc qu©n. C¸i ¸nh s¸ng to¶ ra tõ Êy, c¸i h¬i Êm còng to¶ ra tõ Êy – từ cái tư thế “Đứng cạnh” đầy gắn kết, yêu thương, sát cánh chung vai, đồng lòng đồng chí . Đứng cạnh để khẳng định rằng giữa hoàn cảnh khốn khó này, hiểm nguy này, ngoài chiến luỹ không bao giờ cô độc. Và vì thế hai người lính- dẫu trong hoàn cảnh hết sức éo le, khốn đốn hiểm nguy- vẫn giữ 14 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> vững tư thế hiên ngang, tự tin, chủ động “ chờ giặc tới”. Cái không gian mịt mùng tối tăm kia từ phía kẻ thù bỗng chốc trở thành đồng loã chỉ vì một từ “ chờ”. Tính chất vị trí nguy hiểm, đe doạ không còn, thay vào đó là tính “đặc địa’, “ lợi thế’. Rừng hoang sương muối trở thành chiếc bình phong hữu hiệu để hai người lính ẩn náu mai phục sẵn sàng xông lên tiêu diệt kẻ thù. Câu thơ cuối cùng thực sự đã chắp cánh cho tình đồng chí thăng hoa: “ §Çu sóng tr¨ng treo”. Súng tượng trưng cho chiến tranh- trăng tượng trưng cho hoà bình. Hai sự việc ấy nếu có mặt đặt cạnh nhau thì chỉ có thể trong tư thế đối lập. VËy mµ ë ®©y tr¨ng vµ sóng hoµ quÖn víi nhau t¹o nªn mét h×nh ¶nh th¬ mộng, lung linh kỳ ảo và lãng mạn siêu thực về người chiến sĩ cách mạng. Cái lạnh lẽo tối tăm của câu thơ thứ nhất đã tan biến, cái tâm lý căng não, giương cao cảnh giác sẵn sàng chiến đấu cũng đã tan biến, chỉ còn lại một niÒm bay bæng, phiªu du, th¨ng hoa, b¸t ng¸t. ë ®©y chØ duy nhÊt lµ sù tù do bay lượn của tâm hồn niềm lạc quan chờ đợi bay bổng. Hai người chiến sĩ trong một khoảnh khắc (có thế rất ngắn ngủi rất thoáng qua) đã cho phép mình được thả lỏng, được bay bổng với giấc mơ hoà bình. Đấy mới là đỉnh cao nhất của tình đồng chí. Bởi vì tình đồng chí đâu chỉ giúp người ta thêm ý chí chiến đấu, Cao cả hơn và nhân văn hơn, tình đồng chí giúp người chiến sĩ quên đi chiến tranh, quên đi gian khổ, để bay bổng với niềm ước mơ và kh¸t khao hoµ b×nh. Cã thÓ nãi, cuèn theo hån th¬ ChÝnh H÷u “ §ång ChÝ” đối với người đọc còn đó và mãi mãi còn đó như một minh chứng cho một qúa khứ hào hùng gắn liền với một miền đất, một đoàn quân, cho một hồn thơ tráng lệ và lãng mạn đến tận cùng. VÝ dô: Ng÷ v¨n 9 TiÕt 56,57 TuÇn 12 bµi th¬ “ BÕp löa” cña B»ng ViÖt. Bình giảng nhan đề Bếp lửa. Cái bếp lửa là hình ảnh quen thuộc với bất kỳ con người nào trên trái đất này ngay cả khi các công nghệ khí đốt hiện đại ra đời thì cái bếp lửa bập bùng vẫn luôn truyền vào tim mỗi con người hơi ấm tự nhiên kỳ diệu và hạnh phúc. chiếc bếp lửa với tư cách độc lập cùng ý nghĩa nguyên thuỷ của nó đã là biểu tượng của tình yêu thương. Vậy nên, khi nhà thơ Bằng Việt chọn cái tên Bếp lửa cho thi phẩm của mình người ta đã biết đó là bài thơ về t×nh yªu h¹nh phóc. Vµ ë ®©y lµ t×nh yªu cña hai bµ ch¸u. T×nh yªu bµ ch¸u muôn đời vẫn là tình yêu cao cả nhất, độ lượng nhất và tuyệt đối nhất: hy sinh tuyệt đối cho tuyệt đối ( từ người bà) và đón nhận tuyệt đối ( từ người cháu) . Tấm lòng tình yêu mà bà dành cho cháu đều ngả ngón trong cái bếp lửa . Có thể nói, bếp lửa trở thành hình tượng quán xuyến trong bài thơ. Cái bếp lửa – nơi bà nhóm lên, dập đi hàng ngày cũng là nơi bà để lộ tất cả sự quan t©m, s¨n sãc ch¸u. BÕp löa lµ t×nh bµ nång Êm , bÕp löa lµ tay bµ ch¨m chút, bếp lửa gắn với kỷ niệm quá khứ đời bà.Ngày ngày, bà nhóm bếp lửa cũng là nhóm lên niềm vui sự sống, niềm yêu thương chi chút dành cho con cháu và mọi người. Bếp lửa hay là chính trái tim của bà! Nhà thơ hoàn toàn có thể đặt tên cho thi phẩm của mình là “bà tôi’. Nh­ng hai tõ bµ t«i kh«ng thÓ hiÖn ®­îc g× c¶. BÕp löa míi chÝnh lµ mét tùa 15 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> đề đắt giá. Bếp lửa là tình yêu, cất giữ tình yêu và là khởi nguồn của tình yªu. H¬n thÕ n÷a, bÕp löa lµ n¬i ñ gi÷ ngän löa t×nh yªu vµ l­u truyÒn t×nh yêu từ thế hệ này sang thế hệ khác.Có lẽ thế mà bốn mươi bốn năm qua, “Bếp lửa” vẫn được đọc nhiều, yêu nhiều. Đó là vinh dự của nhà thơ khi thi phẩm của mình thực sự sống trong lòng độc giả. VÝ dô 3: Ng÷ v¨n 9 tiÕt 111-112 v¨n b¶n “Mïa xu©n nho nhá” – Thanh H¶i. ViÕt lêi b×nh cho haikhæ th¬ sau: “Ta lµm con chim hãt .................................. Dï lµ khi tãc b¹c”. Gi¸o viªn b×nh. Từ niềm say mê giao cảm với thiên nhiên, nhân vật trữ tình vươn tới một khát vọng hoá thân – hoá thân thành một bộ phận của thiên nhiên cuộc đời, hoá thân để giao cảm viên mãn nhất và tuyệt đối nhất, làm con chim để “hót vang trời”, làm một nhành hoa để tô điểm hương sắc đất trời, làm một nốt trầm êm dịu để hoà vào bản nhạc xuân tưới mát vạn vật, tất cả đều quá nhỏ bé, quá bình dị nhưng lại đầy hữu ích với cuộc đời, khát vọng hoá thân ấy tươi đẹp và đáng trân trọng biết bao. Điệp từ “Ta” được lặp lại ba lần như thể muốn khẳng định thêm điều tâm niệm ấy, ước muốn trong trÎo Êy. Vµ ë c©u th¬ cuèi, khi nhµ th¬ kh«ng viÕt lµ “ta lµ mét nèt trÇm” mµ “ta nhËp vµo hoµ ca mét nèt trÇm”, th× lóc nµy, nh©n vËy tr÷ t×nh kh«ng dừng lại ở khát vọng nữa, mà thực sự đã hoá thân theo khát vọng của mình.Nhà thơ viết những câu thơ này khi đang nằm trên giường bệnh chờ đến giây phút cuối cùng của vòng quay “sinh – lão – bệnh – tử”. Trong cái giây phút ấy, người ta đã không nghĩ đến cái chết mà nghĩ tới sự hoà nhập trọn vẹn vào vạn vật vũ trụ là đã đạt đến cõi Niết Bàn rồi, đã giác ngộ viên m·n råi. Đến khổ thơ thứ năm, một cảm xúc mùa xuân mới mẻ độc đáo đã hình thành đầy đủ và có tên gọi riêng rất giàu sức gợi cảm “Mùa xuân nho nhỏ”. Vâng! “Mùa xuân nho nhỏ” ấy đã: “Lặng lẽ dâng cho đời Dù là tuổi hai mươi Dï lµ khi tãc b¹c.” Đúng thế, nhân vật trữ tình đã hoá thân thành “Một mùa xuân nho nhá”- mét mïa xu©n víi b¶n n¨ng d©ng hiÕn, b¶n n¨ng hi sinh, b¶n n¨ng t« đẹp cuộc đời cho đất nước mãi mãi đẹp tươi. Các từ láy “nho nhỏ”, “lặng lẽ”, nghệ thuật đảo ngữ “lặng lẽ dâng” thể hiện tình cảm chân thành khiêm tốn cña t¸c gi¶. §iÖp ng÷ “Dï lµ” lµm næi bËt sù tha thiÕt, vÇn th¬ nh­ mét lêi thề giữ trọn vẹn lẽ sống từ tuổi hai mươi- sung sức tươi trẻ hay “tóc bạc”-già cỗi, yếu ớt, xế bóng mãn chiều. Con người-mùa xuân ấy vẫn không ngừng d©ng hiÕn, kh«ng ngõng trót toµn bé søc lùc, t×nh yªu, trÝ tuÖ phôc vô cho cuộc đời một cách lặng lẽ đầy say mê, hân hoan tự nguyện.. 16 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Cã thÓ nãi, hai khæ th¬ nh­ mét bøc th«ng ®iÖp ch©n thµnh s©u s¾c được cất lên từ tâm linh của người sắp qua đời gửi tới cuộc sống, tới mỗi người. Bức thông điệp ấy đáng được đón nhận, đáng trân trọng và ngợi ca. Chương III. Phương pháp nghiên cứu và kết quả nghiên cứu. I/ Phương pháp nghiên cứu. - Trong quá trình thực hiện đề tài này, tôi đã vận dụng và phối hợp nhiều phương pháp trong đó có các phương pháp cơ bản sau: 1.Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Đọc các tài liệu giáo trình có liên quan đến vấn đề thơ và phương pháp gi¶ng d¹y th¬ tr÷ t×nh. 2. Phương pháp điều tra quan sát: Th«ng qua viÖc dù giê th¨m líp, qua th­c tÕ d¹y häc. 3. Phương pháp tổng kết và đúc rút kinh nghiệm. - T×m hiÓu thùc tr¹ng viÖc d¹y häc cña gi¸o viªn qua c¸c bµi th¬ tr÷ t×nh trong s¸ch gi¸o khoa Ng÷ v¨n THCS. 4. Phương pháp đàm thoại: Trao đổi với giáo viên trong tổ KHXH về vấn đề dạy Ngữ văn nói chung vµ d¹y th¬ tr÷ t×nh nãi riªng. 5. Phương pháp thực nghiệm: Tiến hành thực nghiệm để kiểm nghiệm tính khả thi và tác dụng của các ý kiến đóng góp về phương pháp giảng dạy thơ trữ tình từ đó điều chỉnh cho hợp lý h¬n. II/ KÕt qu¶ nghiªn cøu. Thực tế qua gần 2 năm nghiên cứu thơ và phương pháp giảng dạy thơ trữ tình tôi dã áp dụng phương pháp giảng dạy thơ trữ tình vào môn Ngữ văn lớp 7 bµi 13 tiÕt 53, 54 “TiÕng gµ tr­a” cña Xu©n Quúnh. 1) Mục đích thực nghiệm: - ứng dụng phương pháp giảng dạy thơ trữ tình vào bài - KiÓm tra kh¶ n¨ng tiÕp thu c¶m vµ hiÓu cña häc sinh - Từ đó kiểm chứng tính khả thi của những giải pháp trên về giảng dạy thơ trữ tình. 2) Néi dung thùc nghiÖm: - TiÕt 53, 54 v¨n b¶n “TiÕng gµ tr­a” (Xu©n Quúnh) A- Mục tiêu cần đạt.. 1- KiÕn thøc: - Giúp học sinh cảm thụ được vẻ đẹp trong sáng, đằm thắm của những kỉ niệm tuổi thơ và tình cảm bà cháu. Những tình cảm quê hương đó chính là cơ sở của tình cảm tạo sức mạnh cho người chiến sĩ trên đường chiến đấu trong cuộc kh¸ng chiÕn chèng MÜ. - Nghệ thuật sử dụng điệp ngữ - điệp câu để nối mạch cảm xúc, biểu hiện cảm xúc b×nh dÞ. 17 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> 2- KÜ n¨ng: - Luyện cho học sinh đọc đúng, đọc diễn cảm bài thơ. Từng bước khai thác giá trị của tác phẩm, qua đó thấy được nghệ thuật biểu hiện tình cảm, cảm xúc của nhà thơ ở các chi tiết đời thường và giản dị. 3- Thái độ: Bồi dưỡng tình yêu gia đình, tình bà cháu, tình yêu quê hương đất nước. B- ChuÈn bÞ.. SGK, SGV, Ng÷ v¨n 7 (tËp 1), gi¸o ¸n. - VÏ tranh minh ho¹ (sgk), ¶nh ch©n dung Xu©n Quúnh, tËp th¬ “Hoa däc chiÕn hµo” vµ “S©n ga chiÒu em ®i”. C- phương pháp:. Dạy theo phương pháp kết hợp giữa đọc sáng tạo gợi tìm và đặt câu hỏi, giảng b×nh. D- TiÕn tr×nh giê d¹y:. - ổn định. - KiÓm tra bµi cò. - Bµi míi. - Giới thiệu bài để tạo sự hứng thú cho HS tôi đưa ảnh chân dung Xuân Quúnh cho c¶ líp xem vµ giíi thiÖu: “Thế là đã được gần 20 năm kể từ ngày Xuân Quỳnh rời xa trần thế. Cái ngày 29/8 định mệnh năm 1988 ấy mãi in sâu vào trong trái tim những người yêu thơ chị một nỗi buồn da diết đớn đau. Vâng! Gần 20 năm nhưng hình ảnh người nữ sĩ tài hoa, nhân hậu ấy không ai cã thÓ quªn. Nhắc đến chị người ta thường nói đến những bài thơ tình cháy bỏng yêu thương. Nhưng trong tân hồn người phụ nữ đa cảm mãnh liệt ấy có một góc kh«ng m¹nh mÏ, kh«ng s«i næi mµ s©u l¾ng thiÕt tha lµ t×nh yªu cuéc sèng. “TiÕng gµ tr­a” lµ mét trong nh÷ng bµi ca cuèc sèng. Cã thÓ kh«ng ph¶i lµ bµi thơ đặc sắc của Xuân Quỳnh nhưng “Tiếng gà trưa” hội tụ cái chất Xuân Quúnh: gi¶n dÞ vµ hiÒn hËu mµ h«m nay c« cïng c¸c em t×m hiÓu”. (?) Dùa vµo chó thÝch SGK tr×nh bµy nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶ Xu©n Quúnh. - Định hướng cho HS trả lời, GV bổ sung: Thơ Xuân Quỳnh thường viết về nh÷ng t×nh c¶m gÇn gòi, b×nh dÞ trong cuéc sèng hµng ngµy, biÓu lé nh÷ng. I/ T×m hiÓu t¸c gi¶ t¸c phÈm: 1) T¸c gi¶: Xu©n Quúnh (1942 1988). - Quª ë La Khª ven thÞ x· Hµ §«ng, tØnh Hµ T©y. - Lµ mét trong nh÷ng nhµ th¬ n÷ xuÊt sắc trong nền thơ hiện đại Việt Nam. - T¸c phÈm chÝnh: “Hoa däc chiÕn 18. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> dung c¶m s©u xa vµ kh¸t väng ch©n hµo”; “Hoa cá may”; “S©n ga chiÒu em thành của một trái tim phụ nữ đằm đi”; “Tự hát”… th¾m, thiÕt tha nh©n hËu. (?) Bài thơ ra đời vào thời kỳ nào?. 2) Tác phẩm: Bài thơ ra đời vào thời k× ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ in trong tËp “Hoa däc chiÕn hµo” (1968).. GV më réng. Nh­ nhiÒu t¸c phÈm ®­¬ng thêi, th¬ Xuân Quỳnh cũng hướng vào chủ đề bao trïm cña c¶ nÒn v¨n häc lóc Êy lµ lòng yêu nước và cổ vũ tinh thần chiến đấu. Nhưng trong bài thơ này, cũng nh­ nhiÒu t¸c phÈm kh¸c cña m×nh, Xu©n quúnh khai th¸c c¶m xóc tõ nh÷ng ®iÒu gÇn gòi, b×nh dÞ, nh÷ng kØ niệm của chính mình, để từ đó góp vào những tình cảm chung của thời đại. Xu©n Quúnh mÊt mÑ tõ lóc cßn ch­a biết đội khăn tang, người cha lại thường vắng nhà đi làm xa lên hai chị em xu©n Quúnh sèng víi bµ suèt cuéc đời thơ ấu. Qua những chi tiết sinh hoạt đời thường, bài thơ “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh đã gợi lại một cách cảm động những kỉ niệm đẹp của tuæi th¬ vµ t×nh c¶m hai bµ ch¸u. 3) §äc - chó thÝch: - §äc. GV giới thiệu cách đọc: - NhÞp: 3/2; 2/3 nhÊn m¹nh ®iÖp c©u ®iÖp ng÷, tiÕng gµ tr­a ë ®Çu c¸c ®o¹n 2, 3, 4, 7. - Chú ý giọng đọc vui, bồi hồi, phân biÖt lêi m¾ng yªu cña bµ víi lêi kÓ, t¶ tr÷ t×nh cña nhµ th¬ - trong vai anh bé đội đang nhớ nhà, nhớ bà, nhớ quê. GV cùng HS đọc toàn bài từ 1 đến 2 - Giải thích từ khó theo ba chú thích lần. GV nhận xét cách đọc của HS . trong SGK. - GV bæ sung thªm: + Gµ m¸i m¬: Gµ m¸i l«ng mµu hoa mơ, vàng nhạt xen trắng lốm đốm. 19 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> II/ Ph©n tÝch bµi th¬: 1) ThÓ th¬: Th¬ ngò ng«n tr÷ t×nh, cã mét sè c©u 3 tiÕng. (?) NhËn xÐt vÒ nhÞp vµ vÇn th¬. - NhÞp chñ yÕu 3/ 2 hoÆc 2/ 3 hoÆc 1/ - GV tÝch hîp víi bµi th¬ “§ªm nay 2/ 2. B¸c kh«ng ngñ” cña Minh HuÖ - VÇn kh¸ phong phó linh ho¹t: VÇn ch©n, b»ng, tr¾c; vÇn liÒn, b»ng, c¸ch… (?) Bµi th¬ ®­îc viÕt theo thÓ th¬ g×? - GV më réng nh©n vËt tr÷ t×nh.. 2) Ph©n tÝch bµi th¬: (?) Theo em c¶m høng cña t¸c gi¶ - Nghe thÊy tiÕng gµ nh¶y æ ®­îc kh¬i gîi tõ sù viÖc g×? “Côc…côc t¸c côc ta”. (?) T¸c gi¶ nghe thÊy ©m thanh - Khi t¸c gi¶ dõng ch©n trong mét xãm “côc…côc t¸c côc ta” trong hoµn c¶nh nhá gi÷a chÆng ®­êng hµnh qu©n nµo? GV diÔn gi¶i 2 c©u ®Çu lµ nh÷ng dßng kÓ chuyÖn t©m t×nh kh«ng gian cña c©u chuyÖn më ra võa cô thÓ, võa m¬ hồ. Vô hình dung Xuân Quỳnh đã nối sợi dây kí ức trong lòng người đọc. Trong kh«ng gian im ¾ng Êy tiÕng gµ nh¶y æ vang lªn, b¸o hiÖu sù sèng míi chào đời. - GV tÝch hîp víi th¬ L­u Träng L­ vµ thơ Hồ Xuân Hương (?) Mạch cảm xúc trong bài thơ diễn - Nghe âm thanh đó tác giả cảm thấy: “Nghe xao động nắng trưa biÕn nh­ thÕ nµo? Nghe bàn chân đỡ mỏi (?) Em cã nhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt Nghe gäi vÒ tuæi th¬” thÓ hiÖn c©u th¬: - Định hướng HS. “Côc…côc t¸c côc ta “Côc…côc t¸c côc ta” qua viÖc lÆp ©m Nghe xao động nắng trưa vµ sö dông dÊu chÊm löng, t¸c gi¶ m« Nghe bàn chân đỡ mỏi pháng rÊt s¸t tiÕng gµ nh¶y æ. ChÝnh Nghe gäi vÒ tuæi th¬” viÖc m« pháng rÊt s¸t Êy lµ ®iÒu kiÖn để xuất hiện các câu thơ sau một cách chân thực. Cả 3 câu sau tác giả đều sử dụng lối ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, lÊy thÝnh gi¸c thay cho thÞ gi¸c, lÆp động từ “Nghe” ở vị trí đầu câu 3 lần, ®em l¹i c¶m gi¸c tiÕng gµ võa nh­ më ra (theo hướng từ gần đến xa, buổi trưa trong xãm nhá - nh÷ng chÆng ®­êng hành quân đã qua - tuổi thơ đã xa) vừa nh­ ng­ng l¹i: Nghe gäi vÒ tuæi th¬. 20 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>