Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tuần 10 - Tiết 37: Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh (Tiếp theo)

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. tuÇn 10. TiÕt 37. –. Nam §Þnh. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:. Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh (TÜnh d¹ tø). I. Môc tiªu:. Gi¸o ¸n chi tiÕt. - Lý B¹ch -. - Giúp học sinh cảm nhận được tình cảm của nhà thơ đối với quê hương thật là sâu nặng. Qua đó giúp học sinh thấy được các đặc điểm nghệ thuật nổi bật của nhà thơ. - Bước đầu nhận biết bố cục thường gặp trong trong một bài thơ tuyệt cú, và biện pháp đối trong thơ - Rèn luyện kỹ năng đọc, phân tích thơ ngũ ngôn tứ tuyệt. Tích hợp với TV ở bài Từ tr¸i nghÜa - Giáo dục học sinh lòng yêu quê hương đất nước. II. ChuÈn bÞ: GV: Nghiªn cøu sgk, sgv vµ c¸c tµi liÖu tham kh¶o vÒ th¬ Lý B¹ch, so¹n gi¸o ¸n. HS: §äc vµ tr¶ lêi c©u hái trong SGK. III. TiÕn tr×nh lªn líp: A. ổn định tổ chức lớp (1’). B. KiÓm tra bµi cò (4’). ? Hãy đọc thuộc bài thơ Xa ngắm thác núi Lư ? Em cã nh©n xÐt g× vÒ bøc tranh thiªn nhiªn trong bµi th¬ nµy? C. Bµi míi: *Giới thiệu bài: Vọng nguyệt hoài hương (Trông trăng nhớ quê) là một đề tài phổ biến trong thơ cổ phương Đông, cả Trung Quốc, Nhật Bản, Việt Nam. Ngay đối với các nhà thơ đời Đường, ta cũng bắt gặp không ít bài, ít câu cảm động, man mác mét t×nh quª v¬i ®Çy s©u nÆng. §Ó c¸c em hiÓu ®­îc phÇn nµo t×nh yªu quª, nçi nhí quê da diết của người con sống xa quê hàng nghìn dặm, giờ học hôm nay chúng ta tìm hiÓu bµi th¬ TÜnh d¹ tø cña nhµ th¬ Lý B¹ch. Hoạt động của GV và HS Néi dung GV: ở bài trước các em đã được tìm hiểu về nhà thơ Lí I. Giới thiệu tác giả, t¸c phÈm (5’) B¹ch. 1. T¸c gi¶ ? H·y tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ nhµ th¬ LÝ B¹ch? 2. T¸c phÈm: Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: khi nhµ th¬ sèng xa quª, ? Qua sù chuÈn bÞ bµi ë nhµ em h·y cho biÕt bµi th¬ nµy xa m·i, kh«ng cã dÞp trë viết về chủ đề gì? lại quê hương GV: Ngay từ thủa nhỏ Lí Bạch đã thường nên núi Nga Néi dung: C¶m høng Mi ở quê nhà để ngắm trăng. Từ năm 25 tuổi nhà thơ đã xa chủ đạo của bài thơ là quª. tình yêu quê hương, nỗi Bởi vậy khi xa quê mỗi lần nhìn thấy ánh trăng nhà thơ buồn nhớ quê hương da lại nhớ đến quê hương. Đây là một bài thơ viết dưới hình Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy. 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. thức cổ thể mỗi câu từ 5 đến 7 chữ song không bị ràng diết của nhà thơ khi phải buộc bởi luật đối của thơ Đường. sèng xa quª. II. §äc vµ gi¶i thÝch tõ khã (5’) GV: Nêu yêu cầu đọc. Các em chú ý đọc với giọng chậm, trầm, buồn, tình cảm và đọc với nhịp 2/3. GV: Đọc mẫu và gọi học sinh đọc lại và nhận xét. ? Em hiểu đề bài “ Tĩnh dạ tứ” có nghĩa là gì? - TÜnh: yªn tÜnh, thanh v¾ng. - D¹: §ªm. - Tø: C¶m nghÜ.  Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh. ? Nh÷ng tõ ng÷ nµo trong bµi th¬ ®­îc nh¾c l¹i nhiÒu lÇn. - Minh NguyÖt. - §Çu ? Em hiÓu nghÜa cña nh÷ng tõ nµy nh­ thÕ nµo? - Minh NguyÖt – Tr¨ng s¸ng. - §Çu: ®Çu GV: Trong bµi nµy cßn mét sè tõ n÷a vÒ nhµ c¸c em t×m hiÓu. ? C¨n cø vµo sè c©u, sè ch÷ em h·y cho biÕt bµi th¬ nµy thuéc thÓ th¬ nµo? - Thuéc thÓ th¬ ngò ng«n tø tuyÖt. ? Thể thơ này ta đã gặp trong bài thơ nào đã học. - Gièng bµi Phß gi¸ vÒ kinh ? Nh¾c l¹i mét sè niªm, luËt cña thÓ th¬? GV vÒ niªm luËt th× bµi th¬ nµy cã ®iÓm gièng bµi th¬ Phò giá về kinh vì số câu, số tiếng, cách gieo vần và lối đối trong cách đối thanh thì bài thơ này không hoàn toàn đúng luËt: cô thÓ lµ: c©u 1 2 3 4 5 1 nguyÖt 2 thÞ thượng 3 ®Çu minh 4 ®Çu Do vËy kh«ng thÓ xÕp bµi th¬ vµo thÓ th¬ §­êng luËt mµ lµ th¬ cæ thÓ mét thÓ th¬ còng cã nguån gèc tõ Trung Quốc nhưng ra đời trước thời Đường, thể thơ này chỉ cần có vần bằng hoặc trắc không càn có đối, cũng không hạn định số câu, số tiếng. Tuy nhiên loại thường được sử dụng lµ thÓ th¬ 5 ch÷ hoÆc 7 ch÷. Bµi th¬ TÜnh d¹ tø xÕp vµo lo¹i *ThÓ th¬: ngò ng«n tø thÓ th¬ ngò ng«n tø tuyÖt cæ thÓ. tuyÖt cæ thÓ ? H·y ph¸t hiÖn trong b¶n dÞch phiªn ©m vµ b¶n dÞch th¬ cã chç nµo dÞch ch­a s¸t nghÜa. - Chữ quang là DT chỉ ánh sáng - bản dịch là rọi: động từ chỉ hành động. - Chữ thượng (thượng sương) nghĩa là trên (DT) lại dịch 2. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. là phủ cũng là một động từ. - Ch÷ väng (Ng¾m, tr«ng xa) l¹i chØ dÞch lµ nh×n còng chưa biểu đạt hết ý nghĩa của từ vọng GV: Vậy việc dịch chưa sát nghĩa ấy có ảnh hưởng như thế nào đến giá trị của bài thơ chúng ta cùng chuyển sang t×m hiÓu chi tiÕt bµi th¬. III. T×m hiÓu chi tiÕt GV: Gọi học sinh đọc hai câu thơ đầu cả 3 phần phiên văn bản (20’) ©m, vµ dÞch nghÜa, dÞch th¬. 1. Hai c©u th¬ ®Çu ? Hai câu thơ đầu tác giả vẽ ra trước mắt chúng ta khung c¶nh g×? - Một đêm trăng rất sáng ? Những từ ngữ nào cho em biết điều đó? - Minh nguyÖt quang: Minh: ¸nh s¸ng; NguyÖt: tr¨ng Quang: ¸nh s¸ng ? Em hãy tưởng tượng và miêu tả vẻ đẹp của đêm trăng lóc Êy? - Đó là một đêm trăng rất sáng, cả không gian tràn ngËp ¸nh tr¨ng. Tr¨ng nh­ mét dßng suèi m¸t dÞu bao trïm kh¾p vò trô bao la. Tr¨ng trµn ngËp c¶ vµo c¨n phßng nhá. ? Vậy trước khung cảnh đó nhà thơ đã cảm nhận ánh trăng trong tư thế nào? - Nằm trên giường ? Ch÷ nµo cho em biÕt ®iÒu nµy? - Sµng tiÒn ? Em cã suy nghÜ g× vÒ t­ thÕ c¶m nhËn tr¨ng Êy cña nhµ th¬? - Chắc nhà thơ đã vào giường nằm mà chưa ngủ. Cũng có thể nhà thơ đã ngủ rồi nhưng chợt tỉnh giấc phát hiện thÊy tr¨ng s¸ng qu¸ mµ kh«ng thÓ ngñ l¹i ®­îc. GV: Thường thì các nhà thơ khi tả trăng, thưởng thức trăng, người ta chọn những vị trí thích hợp để khơi nguồn c¶m høng nh­ TrÇn §¨ng Khoa S©n nhµ em s¸ng qu¸ nhê ¸nh tr¨ng s¸ng ngêi, cßn B¸c Hå Khi ë trong tï th× Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt - (Người ngắm tr¨ng soi ngoµi cöa sæ). Vµ nÕu nh­ vËy th× Lý B¹ch còng có thể dùng án, trác tức là: bàn hoặc là đình tức hoặc sân để nói về vị trí cảm trăng của mình. Song thật lạ thay tác giả lại dùng sàng tiền - Nằm trên giường. ? Sử dụng vị trí miêu tả đó tác giả cho ta biết gì về trạng thái ngắm trăng và khung cảnh đêm trăng? - Đêm đã rất khuya, trăng cực sáng - T¸c gi¶ ®ang trong tr¹ng th¸i thao thøc, m¬ mµng kh«ng thÓ nµo ngñ ®­îc. GV: Phải chăng cái ánh sáng tràn ngập đến khôn cùng của đêm trăng đã đánh thức lòng thi nhân khiến thi nhân thao thøc kh«ng thÓ nµo ngñ ®­îc. ? Trong cái trạng thái mơ màng thao thức ấy, nhà thơ đã cảm nhận như thế nào về cảnh đêm trăng? - Nghi thị địa thượng sương: ngỡ là sương trên mặt đất Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy. 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch t¶ tr¨ng cña t¸c gi¶ trong c©u th¬? - Dùng các so sánh: trăng như là sương trên mặt đất ? Theo em v× sao nhµ th¬ l¹i cã sù c¶m nhËn Êy? -Vì trăng sáng và đẹp quá, trăng ràn rụa khắp không gian khiến tác giả tưởng như đó là sương đêm. - V× nhµ th¬ cßn ®ang m¬ mµng vµ c¶m thÊy ngì ngµng trước vẻ đẹp đêm trăng GV: Có lẽ ở trong cảm nhận của thi nhân trăng đẹp và thơ mộng như một bài thơ, trăng tìm đến bên người để làm b¹n. Mét t©m hån l·ng m¹n nh­ nhµ th¬ th× lµm sao cã thÓ h÷ng hê ®­îc. Có một nhà thơ nổi tiếng ở Trung Quốc là Tiêu Cương đã từng tả trăng như sau: Dạ nguyệt tựa thu sương (Trăng sáng quá mà chuyển thành màu trắng giống như sương) ? H·y so s¸nh ®iÓm kh¸c biÖt trong c¸ch t¶ tr¨ng cña hai nhµ th¬ nµy? - Tiêu Cương dùng từ chỉ sự so sánh tựa còn Lý Bạch lại dïng tõ nghi (ngì) chØ mét tr¹ng th¸i c¶m xóc ? Theo em víi viÖc miªu t¶ kh¸c biÖt Êy, Lý B¹ch nh»m mục dích gì ? - Làm nổi bật vẻ đẹp thơ mộng huyền ảo, lung linh của đêm trăng. Đồng thời bộc lộ một thoáng cảm xúc rung động, ngỡ ngàng của mình trước đêm trăng ? Qua hai c©u th¬ ®Çu em thÊy t©m tr¹ng nhµ th¬ lóc nµy nh­ thÕ nµo? - Nhµ th¬ lóc nµy ®ang tr»n träc, thao thøc. GV: Nghi thị địa thượng sơn (Ngỡ mặt đất phủ sương). Chỉ một chữ nghi đã làm nổi bật tâm trạng nhà thơ. Chúng ta biÕt r»ng LÝ B¹ch s¸ng t¸c bµi th¬ nµy khi «ng ®ang ph¶i sống nơi đất khách quê người với bao gian khổ và ông luôn nhớ về quê hương. Thấy trăng sáng đầu giường tức là nhà thơ đang nằm trên giường chứ không phải đang ngồi đọc sách dưới trăng hay đang đứng ngoài trời để ngắm trăng. GV: ChØ 5 ch÷ th«i song t¸c gi¶ kh«ng chØ gîi dËy mét sức sống mới mẻ có hồn, có sắc của đêm trăng mà còn bộc lộ được cả cái rung đông nhẹ nhàng nhưng lắng đọng của con người trước đêm trăng. Phải là người yêu mến, say mê và thực sự rung động trước vẻ đẹp bình dị của đêm trăng mới có thể có được những câu thơ chan chứa cảm xúc đến nh­ vËy ? VËy theo em, ë 2 c©u th¬ ®Çu b¶n dÞch dÞch ch­a s¸t nghÜa ë chç nµo? - Bản phiên âm chỉ có một động từ nghi nhưng bản dịch thơ lại có 3 động từ ngỡ, rọi và phủ làm cho câu thơ mang ý nghĩa chủ yếu là tả hành động của trăng làm giảm đi yếu tố cảm xúc của nhà thơ, khiến người đọc dễ lầm tưởng câu * Hai câu thơ đầu vừa th¬ chØ thuÇn cã t¶ c¶nh miêu tả vẻ đẹp huyền ảo 4. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ? VËy qua 2 c©u th¬ ®Çu em c¶m nhËn ®­îc néi dung g×? GV: Như vậy hai câu thơ mở đâu đã gợi một nguồn thơ, vµ tr¨ng chÝnh lµ chÊt liÖu t¹o lªn nh÷ng vÇn th¬ dµo d¹t c¶m xóc cña nhµ th¬.. th¬ méng cña đêm trăng đồng thời là lời béc lé c¶m xóc thao thøc b©ng kh©ng cña nhµ thơ trước cảnh 2. Hai c©u th¬ kÕt. GV: Yêu cầu học sinh đọc hai câu thơ kết. ? Trong nh÷ng lóc m¬ mµng th¬ nh×n ¸nh tr¨ng ngì lµ sương. Để kiểm nghiệm lại ánh sáng của trăng nhà thơ đã có hành động gì? - Cử đầu vọng minh nguyệt (Ngẩng đầu ngắm vầng trăng sáng). Đê đầu tư cố hương (Cúi đầu nhớ quê hương). ? Từ vị trí cảm nhận ánh sáng của trăng ở trên mặt đất tác giả đã chuyển sang quan sát ánh sáng trăng ở vị trí nµo? - Nh×n ra ngoµi, nh×n lªn bÇu trêi. ? Tõ ng÷ nµo trong c©u v¨n cho ta biÕt ®­îc ®iÒu nµy? - Tõ väng - tr«ng xa. GV: Từ chỗ thấy ánh trăng nơi đầu giường đến chỗ thấy c¶ vÇng tr¨ng. VËy th× chØ cã tr«ng ra xa míi thÊy ®­îc c¶ vÇng tr¨ng. ? §iÒu nµy gîi cho em suy nghÜ g×? - Nhà thơ đang cô đơn lạnh lẽo giữa đêm khuya. GV: Nhµ th¬ lóc nµy cµng nh×n tr¨ng cµng thÊy m×nh lÎ loi. ? Trong tâm trạng cô đơn lạnh lẽo này nhà thơ có suy nghÜ g×? - Để đầu tư cố hương – (Cúi đầu nhớ cố hương) GV: Ba c©u th¬ ®Çu lµ sù ph¸t hiÖn, sù suy ®o¸n cña nhµ thơ về ánh trăng. Qua đó thẻ hiện nỗi buồn cô đơn của một nữ khách ly huơng. Cử chỉ và tâm trạng nhà thơ lúc này đã ®an xen vµo nhau. Trong thơ ca ta thường gặp sự liên hoàn khi nhìn cảnh lạnh lẽo cô đơn hoang vắng thường gợi tâm trạng buồn. B¶n th©n LÝ B¹ch kh«ng còng kh«ng tr¸nh khái ®iÒu nµy. Hơn nữa Lí Bạch lại là kẻ xa quê hương lâu năm. ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch sö dông h×nh ¶nh ë hai c©u thơ này? - Tác giả sử dụng phép đối giữa câu 3, 4. Cói ®Çu  NgÈng ®Çu. Ng¾m tr¨ng s¸ng  Nhí quª cò. ? Em có suy nghĩ gì về hai hành động cử đầu và đê đầu? - Hai hành động này hoàn toàn trái ngược nhau. + Cử đầu: hướng lên cao, hướng ra ngoại cảnh. + Đê đầu: Hướng vào nội tâm. ? Hai hành động này diễn ra cùng một lúc có tác dụng g×? Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy. 5.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. - Nhấn mạnh nỗi nhớ quê hương đã in sâu trong lòng cña t¸c gi¶. GV: ở đây tác giả đã sử dụng phép đối rất chỉnh: cả đối thanh, đối lời, đối ý để diễn tả nỗi nhớ quê cồn cào tha thiÕt ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch sö dông tõ ng÷ cña t¸c gi¶ ë 2 c©u th¬ cuèi? - Từ ngữ cô đọng, giầu sức biểu cảm - Sö dông 2 lÇn ch÷ minh nguyÖt ? C¸ch sö dông tõ ng÷ nh­ vËy cßn cã thªm t¸c dông g×? - Làm rõ hơn, cụ thể hơn cái chủ đề Vọng nguyệt hoài hương của tác giả ? Với hành động ngắm trăng, cùng cách sử dụng ngôn ng÷, h×nh ¶nh cña t¸c gi¶ trong bµi th¬, em c¶m nhËn ®­îc g× tõ 2 c©u th¬ cuèi? ? Qua bµi th¬ em hiÓu g× vÒ t©m tr¹ng nhµ th¬? - Nhà thơ yêu say mê cảnh đẹp thiên nhiên nhưng trong tâm trạng buồn nhớ quê hương da diết. GV: Không phải đến câu thơ cuối cùng tác giả mới thể hiện nỗi nhớ quê mà ngay câu thơ đầu đã ẩn chứa điều này. Với một người từng sống ở quê hương, gắn bó với biết bao kØ niÖm, nh­ng råi ph¶i chia xa, xa m·i kh«ng cã ngµy trë l¹i nh­ nhµ th¬ th× bµi th¬ chÝnh lµ tiÕng lßng, lµ t×nh cảm tha thiết khôn nguôi của nhà thơ với quê hương Điều đặc biệt dễ thấy ở bài thơ là tình cảm, tâm trạng mµ nhµ th¬ thÓ hiÖn trong bµi th¬ kh«ng chØ cña riªng t¸c giả mà là tâm trạng, tình cảm của nhiều người cùng thời, của mọi thời đại khi phải sống xa quê. Đó chính là giá trị ®iÓn h×nh cña th¬ Lý B¹ch GV: Gọi học sinh đọc lại toàn bộ bài thơ. ? Em hiÓu nhµ th¬ muèn nãi ®iÒu g× qua hai c©u th¬ nµy?. –. Nam §Þnh. *Nhµ th¬ diÔn t¶ nçi nhí quª cån cµo, da diÕt của người con sống xa quª. IV. Tæng kÕt (7’) 1. Nghệ thuật: ? Trong bài thơ tác giả đã sử dụng thành công những biện ph¸p nghÖ thuËt g×? - Thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt cổ thể, ngôn ngữ cô đọng, hàm súc, lời ít, ý nhiều - Sử dụng phép đối tài tình 2. Nội dung: Với những biện pháp nghệ thuật đó, nhà thơ giúp em cảm nhËn néi dung g×? - Bài thơ miêu tả khung cảnh một đêm trăng thanh tĩnh tuyệt đẹp chốn tha hương và qua đó thể hiện nỗi niềm trĩu nặng ưu tư, tình cảm da diết nhớ quê của một người con sèng xa quª GV: Bài thơ đã thể hiện nhẹ nhàng mà thấm thía tình quê hương sâu nặng của một người sống xa nhà trong đêm trăng thanh tĩnh D. Cñng cè (3’). ? H·y so s¸nh phÇn dÞch th¬ vµ phÇn phiªn ©m råi ra nhËn xÐt? ? Th«ng qua bµi th¬ em hiÓu g× vÒ nhµ th¬ Lý B¹ch? 6. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. - Một nhà thơ rất yêu thiên nhiên, có tâm hồn phóng khoáng, có tình cảm đậm đà sâu nặng với quê hương E. Hướng dẫn về nhà (1’). - N¾m ch¾c néi dung v¨n b¶n - TËp ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ bµi th¬ nµy. - Tìm hiểu trước văn bản Hồi hương ngẫu thư. TiÕt 38. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:. V¨n b¶n. NgÉu nhiªn viÕt nh©n buæi míi vÒ quª (Hồi hương ngẫu thư). - Hạ Tri Chương -. I. Môc tiªu: - Qua bài học giúp các em thấy được cá tính độc đáo trong việc thể hiện tình cảm đối với quê hương của tác giả thật là sâu sắc. Củng cố cho học sinh về thể thơ thất ngôn tứ tuyÖt. - Rèn luyện kỹ năng đọc phân tích so sánh đối chiếu phần phiên âm và phần dịch th¬. - Giáo dục các em lòng yêu quê hương đất nước. II. ChuÈn bÞ. GV: §äc vµ so¹n gi¸o ¸n. HS: §äc vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái trong SGK. III. TiÕn tr×nh lªn líp. A. ổn định tổ chức lớp (1’). B. KiÓm tra (4’). ? Đọc diễn cảm bài thơ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh ? Qua bài thơ này em hiểu gì về tình cảm của nhà thơ đối với quê hương? C. Bµi míi. * Giíi thiÖu bµi: mçi nhµ th¬ tuú theo tõng hoµn c¶nh l¹i cã nh÷ng c¸ch thÓ hiÖn t×nh c¶m Êy mét c¸ch riªng biÖt. §Ó c¸c em thÊy ®­îc nÐt riªng biÖt Êy cña nhµ th¬ H¹ Tri Chương, giờ học hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu bài thơ Hồi hương ngẫu thư Hoạt động của GV và HS Néi dung ? §äc phÇn chó thÝch em thÊy th©n thÕ, sù nghiÖp nhµ I. Giíi thiÖu t¸c gi¶ t¸c thơ Hạ Tri Chương có đặc điểm gì nổi bật? phÈm GV: Ông là người học giỏi đỗ đạt cao, học tập và làm (5’) quan ở kinh đô Trường An hơn 50 năm. Ông thích làm 1. T¸c gi¶: thơ, uống rượu, tính tình phóng khoáng, là bạn thân của Hạ Tri Chương (659-744) nhµ th¬ LÝ B¹ch. - Ông để lại 20 bài thơ trong đó Hồi hương ngẫu thư - Làm quan dưới thời lµ næi tiÕng nhÊt Đường tại kinh đô Trường An 2. T¸c phÈm: ? Theo em bµi th¬ ®­îc s¸ng t¸c trong hoµn c¶nh nµo? *Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: cã thÓ trong chuyÕn vÒ quª Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy. 7.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. GV: Theo một số tài liệu hiện có thì đến năm744 tức sau bao năm xa cách lóc «ng 86 tuæi, «ng míi vÒ quª trong sù l­u luyÕn cña * Néi dung: Bµi th¬ thÓ nhà vua, thái tử và bè bạn ở kinh đô. Sau khi về quê chưa hiện tình cảm quê hương s©u nÆng cña nhµ th¬ khi đầy năm nhà thơ qua đời vừa đặt chân về tới quê nhµ sau bao n¨m xa xø II. §äc vµ t×m hiÓu chó GV: Yêu cầu đọc. thÝch (5’) Đọc với giọng nhẹ nhàng trầm lắng. Chú ý đọc theo nhịp 4/3 riêng câu 4 đọc với nhịp 2/5. Gọi học sinh đọc và nhận xét, sửa cách đọc cho học sinh. ? Em hiểu gì về từ Hồi hương ở trên? - Håi – trë vÒ. - Hương – làng, quê hương. ? Hồi hương có nghĩa là gì? - Hồi hương – Trở về quê hương. ? NgÉu th­ cã nghÜa lµ g×? (NgÉu: t×nh cê; th­: chÐp, viÕt, ghi l¹i) ? Từ đó em hiểu nhan đề bài thơ này như thế nào? - NgÉu nhiªn viÕt chø kh«ng ph¶i t×nh c¶m béc lé mét c¸ch ngÉu nhiªn ? Căn cứ nhan đề bài thơ, cho biết nhà thơ có ý định viết bài thơ này không? (không có ý định) - GV: Tuy không có ý định song bài thơ vẫn được ra đời và lại là bài thơ rất hay. Từ nào cho em biết đièu đó? - NgÉu th­ ? V× sao t¸c gi¶ l¹i viÕt nh­ vËy? - Cã lÏ c¸i hoµn c¶nh vÒ quª cña nhµ th¬ sau l©u ngµy xa cách đã tác động, khơi nguồn cảm hứng để nhà thơ ngÉu nhiªn mµ s¸ng t¸c bµi th¬ ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ thÓ th¬ ë hai b¶n th¬ nµy *ThÓ th¬: thÊt ng«n tø - Phiªn ©m: ë thÓ th¬ thÊt ng«n tø tuyÖt. tuyÖt - DÞch th¬: ë thÓ th¬ lôc b¸t. B¶n dÞch theo thÓ th¬: lôc GV: Vì vậy khi đọc bản dịch thơ các em phải đọc với bát c¸ch ng¾t nhÞp kh¸c víi nguyªn b¶n cña thÓ th¬ ? So s¸nh b¶n phiªn ©m víi c¸c b¶n dÞch th¬ em thÊy cã chç nµo ch­a s¸t nghÜa? Câu 1 bản dịch 1 làm rõ phép đối chỉnh 3/3 nhưng câu 2 dịch còn thô: (tóc đà khác bao) Bản dịch 2 câu 1 phép đối chưa thật chỉnh (trẻ đi, già ë l¹i nhµ) nh­ng c©u 2 l¹i dÞch tho¸t vµ cã hån h¬n. (sương pha mái đầu) ? Trong bµi th¬ nµy tõ ng÷ nµo ®­îc nh¾c l¹i nhiÒu lÇn? - Tương (cùng) ? Tìm từ Hán việt có cùng yếu tố tương với từ tương ở trên? - Tương đồng, tương thân, tương trợ ? H·y gi¶i nghÜa tõ H¸n ViÖt Håi- trë vÒ 8. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. ? T×m tõ H¸n viÖt cã cïng yÕu tè håi víi tõ håi ë trªn? (Håi ©m, håi th­, håi cø ...) ? Gi¶i nghÜa c¸c yÕu tè H¸n ViÖt cã trong bµi? - §¹i: to, lín - MÊn mao: l«ng, tãc GV: Tuy nhiên trong bài thơ này ta cần hiểu từ đại là rÊt giµ, mÊn mao lµ tãc Để hiểu được cái hay, cái đặc sắc của bài thơ chúng ta ®i t×m hiÓu chi tiªt v¨n b¶n Gọi hs đọc 2 câu đầu bản phiên âm, bản dịch thơ ? Hai câu thơ đầu tác giả đã diễn tả sự việc gì? - Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi (Trẻ rời nhà ra đi, đến giµ míi trë vÒ nhµ) ? Những từ ngữ nào diễn tả điều đó? - Thiếu tiểu - lão đại hồi ? Hãy giải nghĩa những từ đó? - Thiếu tiểu: rất trẻ; lão đại: rất già GV: Thêi gian t¸c gi¶ xa nhµ kh«ng ph¶i lµ 1 n¨m, 2, 3 năm mà là dài hơn nửa thế kỉ, gần suốt một đời người ? Em có nhận xét gì về thời gian tác đã giả rời xa quê hương? - Nhà thơ đã rời xa quê hương đã rất lâu. ? Con người xa quê hương lâu như vậy khi trở về đã có sự thay đổi gì? - Hương âm vô cải mấn mao tồi. (Tiếng nói không đổi, tóc mai đã rụng) ? ở hai câu thơ này tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuËt g×? - Sử dụng phép đối. Đối câu với câu, vế với vế. - Từ đối từ : đi  về, giữa cái không đổi với cái thay đổi. ? Biên pháp nghệ thuật ấy đã có tác dụng gì? - Nhấn mạnh thời gian xa quê lâu ngày đã làm thay đổi vóc dáng con người nhưng tiếng nói vẫn không hề thay đổi. ? Em có suy nghĩ gì về sự không đổi đó? - Dù xa quê hương nhưng tác giả vẫn gĩư được bản chất của quê hương . - GV: Giäng quª lµ giäng nãi mang ®Ëm b¶n s¾c riªng mét vïng quª ? Sử dụng chi tiết tiếng nói không thay đổi nhà thơ cómục đích gì? - Nêu bật tình cảm gắn bó với quê hương cña nhµ th¬. GV: Giäng quª lµ lêi ¨n tiÕng nãi hµng ngµy, nã biÓu hiện chất quê, hồn quê trong đó. Nói giọng quê không thay đổi chính là cách để nhà thơ dãi bày, nhấn mạnh tình cảm, nỗi niềm riêng tư với quê hương. Qua năm Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Lop7.net. Nam §Þnh. III. T×m hiÓu chi tiÕt v¨n b¶n (20’) 1. Hai c©u th¬ ®Çu. * ThÓ hiÖn t×nh c¶m ®Ëm đà thắm thiết với quê hương của một con người xa quª l©u ngµy vÉn kh«ng hề thay đổi Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy. 9.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. tháng thời gian tình cảm đó vẫn không hề thay đổi ? VËy qua ®©y em c¶m nhËn ®­îc ®iÒu g× qua hai c©u th¬ nµy? GV: Sự thay đổi về vóc dáng, tuổi tác là do quy luật khách quan còn tiếng nói khó có thể thay đổi được vì đây là đặc trưng của mỗi miền quê. Mượn chi tiêt đó, nhà thơ đã thể hiện một tấm lòng son sắt thuỷ chung, đôn hậu rất đáng được tôn trọng ngợi ca ? VËy h·y h×nh dung t©m tr¹ng cña nhµ th¬ trªn ®­êng vÒ quª? - Nhµ th¬ c¶m thÊy håi hép xèn xang, mong gÆp l¹i người thân trong nỗi niềm mừng vui khôn tả xiết GV: VËy ta h·y xem ­íc mong Êy cña nhµ th¬ cã thùc hiÖn ®­îc kh«ng Gọi HS đọc hai câu thơ cuối ? Khi xa quª l©u ngµy nay trë vÒ ®iÒu g× khiÕn t¸c gi¶ bÊt ngê? - Nhi đồng tương kiến, bất tương thức TiÕu vÊn kh¸ch tßng hµ xø lai ? Em hiÓu hai c©u th¬ nµy nh­ thÕ nµo? - Khi về đến quê chẳng còn ai nhận ra mình nữa. Trẻ con trong làng tưởng khách đến làng chơi. ? Tại sao trẻ con lại nhầm tưởng tác giả là khách? - Vì nhà thơ đã xa quê lâu ngày: khi ông ra đi còn trẻ vµ khi Êy bän trÎ cßn ch­a cã mÆt. GV: Và ngay cả người lớn cũng không nhận ra ông, bởi vì thời gian đã làm ông thay đổi quá nhiều. ? Trước sự có mặt của nhà thơ bọn trẻ đã có thái độ g×? - TiÕu vÊn kh¸ch tßng hµ xø lai (Cười hỏi: Khách ở nơi nào đến chơi) ? Nghe câu hỏi của bọn trẻ theo em tác giả đã có thái độ như thế nào? - Nhµ th¬ ng¹c nhiªn, ngËm ngïi xãt xa. GV: Nhµ th¬ vÉn ®­îc sinh ra vµ lín lªn ë ®©y khi vÒ không ai nhận ra. Lũ trẻ con đón người con của làng trở về mà hoá ra đón một vị khách. Những người cùng lứa víi «ng ch¾c kh«ng cßn ai. ? So s¸nh c¸ch ng¾t nhÞp ë hai c©u th¬ ®Çu víi 2 c©u th¬ cuèi cã ®iÓm g× kh¸c nhau? - Hai c©u ®Çu ng¾t nhÞp 4/3 - C©u 3 nhÞp 4/3, c©u 4 nhÞp 2/5 ? Sự thay đổi cách ngắt nhịp đó có ảnh hưởng như thế nào đến giọng điệu của 2 câu thơ. - Hai c©u ®Çu giäng b×nh th¶n, kh¸ch quan - Hai c©u cuèi cã vÎ hãm hØnh nh­ng trÇm buån ®­îm vÎ ngËm ngïi ? Cách ngắt nhịp và sự thay đổi giọng điệu của bài thơ 10. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Lop7.net. –. Nam §Þnh. 2 Hai c©u th¬ cuèi. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. Êy gióp ta c¶m nhËn g× vÒ t©m tr¹ng cña nhµ th¬? - Mét t©m tr¹ng hÉng hôt bÊt ngê, mét nçi ch¹nh buån pha chót ngËm ngïi chua xãt ? Vì sao nhà thơ lại có tâm trạng đó? - V× nhµ th¬ vÉn cßn lµ nguêi lµng mµ kh«ng ai nhËn ra «ng. - Ng¹c nhiªn ngËm ngïi khi bÞ coi lµ kh¸ch. GV: Đây là một tâm lí rất thực của những người xa quê lâu ngày. Nếu như trong tâm trạng của người trở về quê, khát khao được quê hương đón nhận trong tình cảm nồng hậu mừng vui thì đằng này nhà thơ chỉ được coi là kh¸ch, sao tr¸nh khái nçi ngËm ngïi chua xãt. Vµ nh­ vËy chØ b»ng nh÷ng nÐt bót hiÖn thùc rÊt kh¸ch quan, nhµ th¬ vÉn cã thÓ béc b¹ch tÊt c¶ nçi niÒm t©m sù ? §iÒu Êy gióp em hiÓu g× vÒ t×nh c¶m cña nhµ th¬? - Sống xa quê nhưng tình cảm vẫn hướng về quê hương tha thiết ? Qua 2 c©u th¬ cuèi em c¶m nhËn g× vÒ t©m tr¹ng, *ThÓ hiÖn nçi buån tñi cảm xúc của nhà thơ khi trở về quê hương ? ngËm ngïi xãt xa cña nhµ th¬ trong chuyÕn vÒ th¨m ? Tâm trang đó giúp em hiểu gì về tình cảm của nhà quê sau bao năm xa cách thơ với quê hương? - Xa quª nh­ng nhµ th¬ vÉn da diÐt nhí quª, kh¸t khao mong mái ngµy trë l¹i GV: ë ®©y cã lÏ nçi nhí quª, t×nh yªu quª l©u ngµy tích tụ, tưởng sẽ được chào đón vui mừn. Ngờ đâu trở về chØ ®­îc xem nh­ kh¸ch l¹. Mét nçi buån xãt xa khã cã thể diễn đạt thành lời được. Ngầm thể hiện điều ấy trong bài thơ là cách để nhà thơ dãi bày một tình quê vơi đầy s©u s¾c IV. Tæng kÕt: 1. Nghệ thuật: ? Nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ? - Ngôn ngữ hóm hỉnh, sử dụng phép đối tài tình, sự thay đổi nhịp điệu, giọng ®iÖu bµi th¬ 2. Néi dung: ? Qua bµi th¬ t¸c gi¶ göi g¾m t©m t­, t×nh c¶m g×? - Bài thơ thể hiện tình yêu quê hương đằm thắm, thiết tha của con người sống xa quê lâu ngày trong khoảnh khắc vừa mới đặt chân về quê cũ GV: Đó là một tình cảm đâm đà bền chặt không đổi nhưng đượm một nỗi buồn ngËm ngïi, chua xãt ? Vậy em hiểu như thế nào về nhan đề của bài thơ? - Xa quª nay trë vÒ quª, nghÞch lÝ thùc tÕ gîi sÇu, gîi c¶m nªn ngÉu nhiªn mµ béc b¹ch nçi niÒm. D. Cñng cè: ? Nªu c¶m nhËn cña em vÒ 2 c©u th¬ ®Çu cña bµi th¬? ? Hai c©u th¬ cuèi ®É béc lé t©m tr¹ng g×? Em hiÓu g× vÒ t×nh c¶m cña nhµ th¬? E. Hướng dẫn về nhà: Học nắm chắc nội dung tiết học Lµm bµi tËp: Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ bµi th¬? Tìm hiểu trước Từ trái nghĩa Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy. 11.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. TiÕt 39. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:. tõ tr¸i nghÜa I. Môc tiªu: - Qua giê häc gióp häc sinh n¾m v÷ng kh¸i niÖm vµ c«ng dông cña tõ tr¸i nghÜa. - Tích hợp với phần văn ở bài Tĩnh dạ tứ và Hồi hương ngẫu thư. - Rèn luyện cách sử dụng từ trái nghĩa để tạo sắc thái biểu cảm. - Gi¸o dôc ý thøc sö dông cã hiÖu qu¶ tõ tr¸i nghÜa II. ChuÈn bÞ: - GV: LÊy vÝ dô, bµi tËp ghi ra b¶ng phô vµ so¹n gi¸o ¸n. - HS: §äc vµ t×m hiÓu bµi ë nhµ III. TiÕn tr×nh lªn líp A. ổn định tổ chức lớp(1’). B. KiÓm tra bµi cò (4’). Hs 1 ? Thế nào là từ đồng nghĩa? Từ đồng nghĩa có mấy loại. Lµm bµi tËp sè 4. Hs 2 ? Khi sử dụng từ đồng nghĩa em cần chú ý điều gì? Lµm bµi tËp sè 9. C. Bµi míi *Giới thiệu bài: Trong quá trình sử dụng từ tiếng Việt có rất nhiều cách để người nói, viết sử dụng đạt hiệu quả giao tiếp cao nhất. Để các em có thêm vốn ngôn ngữ dồi dµo trong tiÕng ViÖt, giê häc h«m nay chóng ta t×m hiÓu vÒ Tõ tr¸i nghÜa Hoạt động của GV và HS Néi dung GV: Yêu cầu học sinh đọc bản dịch thơ bài Cảm nghĩ I. Thế nào là từ trái trong đêm thanh tĩnh của nhà thơ Tương Như và bảng nghĩ a (5’) phô. 1. VÝ dô ? Trong b¶n dÞch th¬ nµy cã nh÷ng tõ ng÷ nµo nghÜa - NgÈng  cói. trái ngược nhau? - NgÈng  cói. ? Hai từ này nghĩa trái ngược nhau ở điểm nào? - Hai từ này chỉ hai hành động hoàn toàn trái ngược nhau. GV: Yêu cầu học sinh đọc bản dịch thơ bài Ngẫu nhiªn viÕt… cña TrÇn Träng San. ? Hãy tìm những từ có nghĩa trái ngược nhau trong văn b¶n nµy? - TrÎ – Giµ. - TrÎ – Giµ. - §i – Trë vÒ. - §i – Trë vÒ. ? TrÎ, giµ lµ hai tõ cïng chØ c¸i g×? - Hai từ này dùng để chỉ tuổi tác của con người. ? Người như thế nào gọi là trẻ và già? - Trẻ: Những người còn ít tuổi. - Già: Những người đã cao tuổi ? Như vậy trẻ, già là hai từ trái ngược nhau ở tiêu trí nµo? 12. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. - Trái ngược nhau về tuổi tác. GV: Dïng 2 tõ nµy c©u th¬ cã dông ý nªu ra mét sù so sánh giữa người ít tuổi với người nhiều tuổi ? Tiếp theo hai từ đi và trở lại ở bài thơ này dùng để chØ c¸i g×? - Dùng để chỉ hành động ? Nh­ thÕ nµo gäi lµ ®i, vµ nh­ thÕ nµo gäi lµ trë l¹i? - §i: lµ sù di chuyÓn khái n¬i xuÊt ph¸t ban ®Çu - Trë l¹i: quay vÒ n¬i xuÊt ph¸t ? Như vậy hai từ này trái ngược nhau về tiêu chí nào? - Tiêu chí hành động Trong tiÕng ViÖt, bªn c¹nh nh÷ng tõ cã nghÜa gièng nhau, còn có những từ có nghĩa hoàn toàn trái ngược nhau vè tính chất, hành động, phạm vi sử dụng. Những cÆp tõ mµ ta võa t×m hiÓu ë c¸c vÝ dô trªn lµ nh÷ng cÆp 2. KÕt luËn: tõ tr¸i nghÜa Tõ tr¸i nghÜa lµ nh÷ng tõ ? VËy thÕ nµo lµ tõ tr¸i nghÜa? GV: Thầy giáo có ví dụ sau em hãy cho biết nghĩa của có nghĩa trái ngược nhau. tõ giµ. Rau của bác đã già mất rồi ? Giµ ë ®©y cã nghÜa lµ g×? - Già ở đây chỉ tính chất của sinh vật (đã quá hạn sử dông). ? VËy em h·y t×m tõ tr¸i nghÜa víi tõ giµ? - Non. GV: Như vậy chúng ta đã tìm được hai từ trái nghĩa víi tõ giµ ë hai mÆt nghÜa kh¸c nhau. ? H·y t×m cho thÇy gi¸o c¸c mÆt nghÜa cña tõ chÝn? - ChÝn: Thêi ®iÓm sö dông rau qu¶ kh«ng qua chÕ biến - Chín: Thời điểm sử dụng thức ăn sau khi đã chế biÕn (nÊu). ? H·y t×m c¸c tõ tr¸i nghÜa víi tõ chÝn víi hai nÐt nghÜa võa t×m ®­îc? - ChÝn  xanh. - ChÝn  sèng GV: Tõ chÝn vµ giµ lµ nh÷ng tõ cã nhiÒu nghÜa vµ ë mỗi mặt nghĩa chúng ta đều tìm được các từ trái nghĩa với từ đã cho. ? Qua ®©y em cã nhËn xÐt g× vÒ tõ tr¸i nghÜa cña mét tõ tr¸i nghÜa? - Mét tõ cã nhiÒu nghÜa cã thÓ thuéc nhiÒu cÆp tõ tr¸i nghÜa kh¸c nhau. BT nhanh: Gäi hai nhãm lªn b¶ng lµm bµi tËp. 1. H·y t×m tõ tr¸i nghÜa víi tõ xÊu. - Dựa vào tiêu chí hình dáng : xấu  xinh, đẹp. - Dùa vµo tiªu chÝ phÈm chÊt: xÊu  tèt. 2. T×m tõ tr¸i nghÜa víi c¸c tõ tr¸i nghÜa. - ThËt  gi¶. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy. 13.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. - ThËt thµ  gi¶ dèi. - Trung thùc  dèi tr¸. - Ngay thẳng  lươn lẹo. ? Hãy đọc lai hai bản dịch thơ và cho biết tác dụng của tõ tr¸i nghÜa? - Tạo ra phép đối trong bài thơ. ? Chóng ta ®­îc häc rÊt nhiÒu thµnh ng÷. VËy em h·y tìm các thành ngữ có sử dụng từ đối lập? - Bªn träng bªn khinh. - Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng. - B¶y næi, ba ch×m. - Bước thấp, bước cao - Cã ®i, cã l¹i. - GÇn nhµ, xa ngâ. - M¾t nh¾m, m¾t më - Lªn th¸c, xuèng ghÒnh. ? Sö dông tõ tr¸i nghÜa trong c¸c c©u thµnh ng÷ vµ tôc ng÷ cã t¸c dông g×? - Tạo lên các hình tượng tương phản làm cho lời nói sinh động gây ấn tượng cho người đọc. ? VËy trong khi nãi vµ viÕt sö dông tõ tr¸i nghÜa cã t¸c dông g×? - Để tạo ra các hình tượng tương phản gây ấn tượng cho người đọc. ? Qua ®©y em thÊy sö dông tõ tr¸i nghÜa cã t¸c dông g×? ? Tìm trong những văn bản đã học có sử dụng từ trái nghÜa? - Chµng th× ®i câi xa m­a giã ThiÕp th× vÒ buång cò chiÕu ch¨n GV: Ngoài tác dụng sử dụng để tạo phép đối, làm cho lời ăn tiếng nói thêm sinh động, hấp dẫn người đọc, nhiều khi người ta còn dùng từ trái nghĩa để chơi chữ ? Nªu t¸c dông cña tõ tr¸i nghÜa trong : - ViÖc häc tËp m«n ng÷ v¨n - Hoạt động giao tiếp hàng ngày - S¸ng t¸c th¬ v¨n * Cho HS th¶o luËn nhãm ? Cho vÝ dô ? - Dòng c¶m: tr¸i nghÜa víi hÌn h¹, hÌn nh¸t - Nãng tr¸i nghÜa víi l¹nh - Nao núng trái nghĩa với kiên định, vững vàng ? Cho vÝ dô? Tõ: Lµnh + Cơ sở là thực phẩm, thuốc chữa bệnh: nấm lành nấm độc + Cơ sở là khối u trong cơ thể con người: U lành - u ác 14. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Lop7.net. –. Nam §Þnh. II. Sö dông tõ tr¸i nghÜa. (10’). *Sö dông tõ tr¸i nghÜa nhằm tạo hình tượng tương phản, gây ấn tượng, làm cho lời nói thêm sinh động .. Ghi nhí (SGK) III. T¸c dông cña tõ tr¸i nghÜa (7’) *Trong viÖc häc t©p m«n ng÷ v¨n: - Hiểu nghĩa của từ để gi¶i nghÜa tõ - Më réng vèn tõ, chÝnh x¸c ho¸ vèn tõ *Với hoạt động giao tiếp hàng ngày: Trao đổi thông tin, t¹o lËp ®­îc nh÷ng mối quan hệ tốt đẹp Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. + Cơ sở là tính cách con người: Tính lành -tính ác + Cơ sở lahện tượng của sự vật: áo lành -áo rách Cho vÝ dô? ? Dùng từ trái nghĩa với từ sống: Quá cố, đã khuất, ngoẻo ở những trường hợp nào cho phù hợp?. –. Nam §Þnh. *Trong s¸ng t¸c th¬ v¨n: Dïng tõ tr¸i nghÜa lµm phương tiện để biểu đạt tư tưởng tình cảm, triệt để khai th¸c nã nh­ mét trß chơi ngôn ngữ độc đáo, thó vÞ. IV. LuyÖn tËp (15’) Bài tập 1: Gọi hs đọc bài tập trên bảng phụ ? Bµi tËp nµy yªu cÇu chóng ta ®iÒu g×? - T×m c¸c tõ tr¸i nghÜa trong c¸c c©u ca dao. ? Muèn thùc hiÖn yªu cÇu cña bµi tËp ta lµm thÕ nµo? GV gîi ý: Muốn làm được bài tập này trước hết các em phải tìm các từ biểu thị hành động, tính chất, sự vật trái ngược nhau. Sự trái ngược nhau phụ thuộc vào một số tiêu chí nhất định về nghĩa ? Em hãy tìm từ trái nghĩa trong các câu ca dao đó? Bµi tËp 2: ? Bµi tËp 2 yªu cÇu chóng ta ®iÒu g×? - T×m c¸c tõ tr¸i nghÜa víi c¸c tõ in ®Ëm. ? Mỗi từ in đậm người ta cho ta biết mấy mặt nghĩa? - Hai mÆt nghÜa GV: Và như vậy ở mỗi mặt nghĩa ta phải tìm được từ trái nghĩa với từ đã cho trên có së mçi mÆt nghÜa cña nã VD :Tươi - ươn: - cá tươi -cá ươn Tươi - héo: hoa tươi - hoa héo, rau héo YÕu - khoÎ: ¨n yÕu - ¨n khoÎ YÕu - giái: häc yÕu - häc giái Bài tập 3: Gọi hs đọc trong sgk hướng dẫn hs về nhà làm - Để điền từ thích hợp vào chỗ trống, ta phải xác định trong thành ngữ có từ nào có thể có từ trái nghĩa rồi tìm từ có ý nghĩa trái ngược với từ đã cho VD: Chân cứng đá mềm Vô thưởng vô phạt Cã ®i cã l¹i D. Cñng cè (2’) ? Qua bµi häc h«m nay chóng ta cÇn ghi nhí ®iÒu g×? E. Hướng dẫn về nhà (1’). - Häc thuéc c¸c phÇn ghi nhí. - Làm các bài tập còn lại. Tìm hiểu trước Luyện nói văn biểu cảm sự vật con người. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy. 15.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. TiÕt 40. –. Nam §Þnh. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:. Luyện nói văn biểu cảm sự vật – con người. I. Môc tiªu. - Rèn luyện kỹ năng nói hoàn chỉnh theo đề bài một bài văn biểu cảm đối với sự vật con người. Chú ý phân biệt giữa văn biểu cảm và văn miêu tả. Rèn kỹ năng trình bày trước tập thể, kỹ năng tìm ý và lập dàn ý cho bài văn biểu cảm. II. ChuÈn bÞ. GV: Giao đề bài trước học sinh về nhà làm. Hướng dẫn làm dàn ý, tập dựng đoạn HS: Chuẩn bị theo hướng dẫn của giáo viên. III. Lªn líp. A. ổn định tổ chức lớp (1’) B. KiÓm tra (4’). KiÓm tra sù chuÈn bÞ bµi cña häc sinh. C. Bµi míi Bµi tËp 1: (15’) GV ghi đề bài lên bảng Đề bài: Cảm nghĩ về thầy (cô) giáo: Những người lái đò đưa thế hệ trẻ cập bến tương lai * Tìm hiểu đề ? Nªu yªu cÇu cña bµi tËp? - ThÓ lo¹i: BiÓu c¶m - Đối tượng: Thầy (cô) giáo - em có ấn tượng nhất * LËp dµn ý ? Để có thể cảm nghĩ về thầy (cô), em hãy trình bày dàn ý đã chuẩn bị? - Gäi hs tr×nh bµy - hs kh¸c nhËn xÐt, gv nhËn xÐt nªu gîi ý mét dµn ý: Mở bài: Giới thiệu thầy (cô) giáo, tình cảm cảm xúc bước đầu về thầy (cô) Thân bài: - Nêu một số nét đặc điểm của thầy (cô): Tuổi tác, đặc điẻm diện mạo, tính c¸ch - Tình cảm của thầy (cô) đối với mình - Một vài kỉ niệm cảm động của thầy (cô) mà em còn ghi nhớ mãi - Nh÷ng suy nghÜ, t×nh c¶m cña em khi nghÜ vÒ thÇy c«. - Mong ­íc cña em vÒ hÇy c«: trÎ m·i, m¹nh khoÎ, g¾n bã víi nghÒ - Suy nghĩ về việc làm của mình để đền đáp công ơn thầy cô. KÕt bµi : - C¶m xóc s©u s¾c nhÊt cña em vÒ thÇy c« TËp nãi miÖng : 1. PhÇn më bµi: ? Em hãy dựa vào phần dàn ý đã nêu trình bày miệng phần mở bài? Cho hs trình bày, gọi hs khác nhận xét, bổ xung, sửa lỗi diễn đạt GV cã thÓ nªu mÉu mét vµi c¸ch VD: Trong mçi chóng ta ai ch¼ng cã mét thêi c¾p s¸ch, ch¼ng cã bao kØ niÖm g¾n bã víi thÇy c« bÌ b¹n. Víi em, kØ niÖm vÒ thÇy gi¸o ®Çu tiªn d¹y em håi líp 1 lµ kØ niÖm s©u s¾c nhÊt 2. PhÇn th©n bµi ? H·y tr×nh bµy mét ®o¹n trong phÇn th©n bµi cña bµi v¨n? Hs nãi, gvnhËn xÐt, cã thÓ söa lçi sai GV đọc cho hs nghe tham khảo đoạn văn trang 119 sgk để hs tham khảo 3. PhÇn kÕt bµi : 16. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ? Em h·y tr×nh bµy miÖng phÇn kÕt bµi cho bµi v¨n? - Nªu c¶m xóc s©u s¾c nhÊt cña em Gîi ý: ¤i! C« gi¸o cña em. §· bao n¨m qua ®i, song h×nh ¶nh cña c«, nh÷ng lêi chØ b¶o ©n cÇn cña c«, c¶ nh÷ng lóc em lµm c« buån kh«ng nãi, em sÏ m·i ghi trong kÝ øc tuæi th¬ em. Kh«ng bao giê em cã thÓ quªn c« ®­îc, c« gi¸o v« cïng yªu quý cña chóng em. Em sẽ mãi là người học trò mà cô tin cậy nhất Hs tr×nh bµy gv nhËn xÐt vµ nªu mÉu cho hs tham kh¶o Bµi tËp 2 (20’) Đề văn: Phát biểu cảm nghĩ về một gương học giỏi, vượt khó mà em biết ? Nêu yêu cầu của đề bài? - ThÓ lo¹i: biÓu c¶m - Đối tượng: Một tấm gương học giỏi Nội dung: Tấm gương học giỏi vượt khó trong học tập ? Khi lập dàn ý cho đề văn trên em đã tìm được những ý gì? ? Nêu những ý cần diễn đạt cho phần mở bài? - Giới thiệu bạn hoặc một tấm gương có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn đã vươn lên häc giái - Em cảm xúc ban đầu về tấm gương đó ? ë phÇn th©n bµi em sÏ tr×nh bµy nh÷ng ý c¬ b¶n nµo? - Kể về những khó khăn của bạn: Từ hoàn cảnh sống của giâ đình mình (sung túc, đầm ấm, hạnh phúc, liên hệ tới gia đình bạn, thấy những thiệt thòi, đáng thương của bạn (Kinh tÕ khã kh¨n, bè hoÆc mÑ mÊt sím, ph¶i võa tù kiÕm sèng võa ®i häc) - Sự cố gắng của bạn được chứng minh qua kết quả học tập (thường đạt điểm cao, thi hs giỏi đạt giải, được đi dự đại hội cháu ngoan Bác Hồ...) - Cảm xúc suy nghĩ của em về bạn (Xúc động, đồng cảm, trân trọng cảm phục...). Tự xấu hổ với chính mình vì còn thua kém bạn, nêu hướng phấn đấu, ý chí quyết tâm ? PhÇn kÕt bµi em sÏ tr×nh bµy ý g×? - Cảm nghĩ về tấm gương của bạn, học tập noi gương bạn, phấn đấu vươn lên để đáp l¹i t×nh yªu cña cha mÑ thÇy c« Cho các nhóm thảo luận xây dựng các đoạn văn nói. Cử đại diện lên trình bày * Cho hs tËp nãi Các em lưu ý khi trình bầy cần chú ý đến ngôn ngữ xưng hô trước tập thể như: Kính th­a c« gi¸o, th­a c¸c b¹n t«i xin ®­îc tr×nh bµy… GV: Sau khi c¸c tæ tr×nh b©y xong dµn ý cña nhãm m×nh, gi¸o viªn gäi tiÕp c¸c tæ lªn tr×nh bÇy phÇn bµi lµm cña nhãm m×nh. Các nhóm khác so sánh đối chiếu với dàn ý và nhận xét bài làm nhóm bạn. Gäi mét hs tr×nh bµy bµi hoµn chØnh D. Cñng cè: (3’) NhËn xÐt chung giê lµm bµi tËp nãi GV rót kinh nghiÖm vÒ tiÕt tËp nãi cña líp. Cã thÓ nªu mÉu mét sè ®o¹n viÕt hay E. Hướng dẫn về nhà: (2’) Học nắm vững kĩ năng làm văn biểu cảm. Quü NhÊt, ngµy. th¸ng. n¨m. Hiệu trưởng ký duyệt. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. – Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy. 17.

<span class='text_page_counter'>(18)</span>