Giáo án Bồi dưỡng học sinh giỏi Văn lớp 8

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Danh từ, động từ, tính từ, số từ I.Môc tiªu 1. KiÕn thøc. - Củng cố kiến thức cho HS về danh từ, động từ, tính từ, số từ. Chức vụ cú pháp của danh từ, động từ, tính từ, số từ. 2. KÜ n¨ng. - Rèn kĩ năng thực hành tìm danh từ, động từ, tính từ, số từ và đặt câu với danh từ, động từ, tính từ, số từ 3.Thái độ. - yªu thÝch, t×m hiÎu sù phong phó cña tiÕng ViÖt. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: Ôn tập lí thuyết phần danh từ, động từ, tính từ, số từ. III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. Hoạt động của thầy và trò Néi dung I.Danh tõ. 1. Kh¸i niÖm. ? Nªu kh¸i niÖm vÒ danh tõ? - Danh từ là nững từ chỉ người, sự vật, hiện tượng, khái niệm…. - Chøc vô ®iÓn h×nh trong c©u cña danh tõ lµ chñ ng÷. Khi lµm vÞ ng÷, danh tõ cÇn cã tõ lµ. ? Danh tõ ®­îc chia lµm mÊy lo¹i? - Danh tõ ®­îc chia lµm hai lo¹i: Danh từ chỉ đơn vị và danh từ chỉ sự vật. +Danh từ chỉ đơn vị nêu tên đơn vi dùng để tính đếm, đo lường sự vật. + Danh tõ chØ sù vËt gåm danh tõ chung vµ danh tõ riªng. 2. Bµi tËp. ? Xác định danh từ chung danh từ riêng trong ®o¹n v¨n sau? Cöu Long Giang më vßi rång chÝn nh¸nh phï sa chë mïa vµng lªn b·i mËt. Hạt thóc về sum vầy cùng với mặt người ®oµn tô. Ch©u thæ ®Çm Êm sau hµng tr¨m năm đánh giặc; Cần Thơ, Sa Đéc, Bến Tre, MÜ Tho, Gß C«ng….nh÷ng thµnh phè vµ thÞ x· ®ang hång lªn ¸nh n¾ng míi vµ to¶ niÒm vui vÒ kh¾p th«n xãm - Danh tõ riªng: Cöu Long Giang, CÇn hÎo l¸nh. Th¬, Sa §Ðc, BÕn Tre, MÜ Tho, Gß 1 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> ? HS lµm bµi-> HS nhËn xÐt-> GV nhËn C«ng. xÐt? - Danh tõ chung:Vßi rång, nh¸nh, phï sa, mùa, bãi, mật, hạt, thóc, mặt, người, ch©u thæ, tr¨m, n¨m, giÆc, thµnh phè, thÞ x·, ¸nh s¸ng, niÒm, th«n xãm. II. §éng tõ. 1. Kh¸i niÖm. Nêu khái niệm của động từ? Chức vụ cú - Động từ là những từ chỉ hành pháp của động từ? động,trạng thái của sự vật. - Chức vụ điển hình trong câu của động từ là vị ngữ. Khi làm chủ ngữ, động từ m¸t kh¶ n¨ng kÕt hîp víi c¸c tõ: §·, sẽ, đang, hãy, chớ, đừng. ? §éng tõ ®­îc chia lµm mÊy lo¹i? - Trong tiếng Việt: động từ được chia làm hai loại: Động từ tình thái và động từ chỉ hành động, trạng thái. 2. Bµi tËp. ? Trong các ví dụ sau động từ nào chỉ tình thế, động từ nào chỉ trạng thái? a. Cái bát này chưa bể nhưng đã nứt rồi. b. Chóng ta cã thÓ häc tËp tèt vµ cÇn ph¶i häc tËp tèt. a. BÓ, nøt => §éng tõ chØ tr¹ng th¸i. b.Cã thÓ, cÇn ph¶i =>§éng tõ t×nh th¸i. ? Gọi HS lấy thêm ví dụ có động từ chỉ hành động, trạng thái, tình thái? III. TÝnh tõ. 1. Kh¸i niÖm. ? Hãy nêu khái niệm tính từ và chức vụ - Tính từ là những từ chỉ đặc điểm, tính có ph¸p cña tÝnh tõ? chất của sự vật, hành động, trạng thái. - TÝnh tõ cã thÓ lµm vÞ ng÷, chñ ng÷ trong c©u. Tuy vËy kh¶ n¨ng lµm vÞ ngữ của tính từ hạn chế hơn động từ. - Có hai loại tính từ: Tính từ chỉ đặc điểm tương đối và tính từ chỉ đặc điểm tuyệt đối. ? Gọi HS lấy ví dụ tính từ chỉ chỉ đặc điểm tương đối và tính từ chỉ đặc điểm tuyệt đối? IV. Sè tõ. 1. Kh¸i niÖm. ? Sè tõ lµ g×? - Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật, khi biểu thị số lượng sự vật, số từ thường đứng trước danh từ, khi biểu thị thứ tự số từ đứng sau danh 2 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> ? Em h·y x¸c ®inh trong bµi th¬ sau những số từ chỉ số lượng và số từ chỉ thứ tù ? Mét canh,. Hai canh, l¹i ba canh (1) Tr»n träc b¨n kho¨n giÊc ch¼ng thµnh(2) Canh bèn canh n¨m võa chîp m¾t (3) Sao vµng n¨m c¸nh méng hån quanh.(4). ? §äc phÇn trÝch sau vµ t×m danh tõ, động từ, tính từ, số từ? Tõ ngµy «ng cô ra ®©y, bµ cô cø ba ngµy mét lÇn, l¹i lãc cãc tõ trong lµng ®em chÌ, ®em thøc ¨n ra tiÕp cho «ng cô. Vµ mçi lÇn ra nh­ thÕ bµ cô l¹i quÐt qu¸y thu dän, k× cho c¨n lÒu gän ghÏ, s¹ch bãng lªn, bµ cô míi yªn t©m c¾p c¸i ræ kh«ng trë vÒ lµng. Êy ch¨m cho «ng cô thÕ, nh­ng thËt t×nh mµ nãi bµ cô vÉn ch¼ng ­ng cho «ng cô ra ®©y mét m¶y nµo. Vũ Thị Thường. tõ. 2. Bµi tËp.. - Số từ chỉ số lượng: Một, hai ,ba ( c©u1) vµ n¨m ( c©u 4). - Sè tõ chØ thø tù: Bèn n¨m ( c©u 3) V. LuyÖn tËp.. - Danh tõ: ngµy, «ng cô, bµ cô, ngµy, lÇn, lµng, chÌ, thøc ¨n, «ng cô, lÇn, bµ cô,c¨n lÒu, bµ cô, c¸I ræ, lµng, m¶y. - §éng tõ: ra, lãc cãc, ®em, quÐt qu¸y, thu don, yªn t©m, c¾p, trë vÓ, ch¨m, nãi, ­ng, ra. -TÝnh tõ: Gän ghÏ, s¹ch bãng, thËt thµ. - Sè tõ: Ba, mçi, mét.. 4.Cñng cè: ? Thế nào là danh từ, động từ, tính từ, số từ? 4. Hướng dẫn về nhà. ? Viết đoạn văn ngắn trong đó có sử dụng danh từ, động từ, tính từ, số từ?. 3 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> So s¸nh, nh©n ho¸ , Èn dô, ho¸n dô I.Môc tiªu 1.KiÕn thøc. - Cñng cè kiÕn thøc cho HS vÒ c¸c phÐp tu tõ: So s¸nh, nh©n ho¸ , Èn dô, ho¸n dô 2.KÜ n¨ng. - RÌn kÜ n¨ng nhËn biÕt vÒ: So s¸nh, nh©n ho¸ , Èn dô, ho¸n dô 3.Thái độ. - Có tháIđộ sử dụng các phép tu từ đúng lúc, đúng chỗ khi nói, viết. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: ¤n tËp lÝ thuyÕt phÇn : So s¸nh, nh©n ho¸ , Èn dô, ho¸n dô III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. Hoạt độngcủa thầy và trò Néi dung I. So s¸nh. 1. Kh¸i niÖm. ? So s¸nh lµ g×? - So sánh là đối chiếu sự vật, sự viÖc nµy víi sù vËt, sù viÖc kh¸c cã nét tương đồng để làm tăng sức gợi ? PhÐp so s¸nh ®­îc cÊu t¹o nh­ thÕ nµo? hình gợi cảm cho sự diễn đạt. -> VÕ A ( Sù vËt ®­îc so s¸nh). -> Phương diện so sánh. -> Tõ so s¸nh. -> Vế B ( Sự vật dùng để so sánh) 2. Bµi tËp ? T×m vµ ph©n tÝch c¸c so s¸nh trong c¸c c©u th¬ sau? a. Trªn trêi m©y tr¾ng nh­ b«ng ở dưới cánh đồng bông trắng như mây Mấy cô má đỏ hây hây Đội bông như thể đội mây về làng. a. a.§o¹n th¬ trªn xuÊt hiÖn nhiÒu h×nh ¶nh so s¸nh. - C©u 1: + C¸i cÇn ®­îc so s¸nh lµ: M©y. + Cái đưa ra để so sánh là: Bông. - C©u 2: + C¸i cÇn ®­îc so s¸nh lµ: B«ng. + Cái đưa ra để so sánh là: Mây. 4 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> - C©u 4: + C¸i cÇn ®­îc so s¸nh lµ: §éi b«ng + Cái đưa ra để so sánh là: Đội mây vÒ lµng. * NhËn xÐt: - NghÖ thuËt so s¸nh gi÷a c©u 1 vµ c©u 2 lµ so s¸nh chÐo( m©y- b«ng; bông - mây) đến câu 4 là so sánh hợp nhất( Đội bông - đội mây về lµng) nghÖ thuËt nµy t¹o ®­îc mét ấn tượng đậm nét, thẩm mĩ trong lòng người độc giả bởi sự tràn ngập mµu tr¾ng tinh khiÕt cña b«ng trong vô béi thu. Trªn bøc tranh th¬ không chỉ đậm đặc gam màu trắng mµ cßn ®iÓm xuyÕn chót mµu “ §á hây hây” trên đôi má những cô gái đang độ tuổi xuân hăng say lao động. Vậy nên ở đây có sự giao hoà giữa thiên nhiên và con người, thiên nhiên tươi đẹp mà con người cũng đẹp. b.- C¸i cÇn ®­îc so s¸nh: Nhän - Cái đưa ra để so sánh: Chông. * NhËn xÐt: Trong bµi th¬ “Tre ViÖt Nam”, hình tượng cây tre đã được Nguyễn Duy c¶m nhËn vµ ph¸t hiÖn víi những đặc đIểm nổi bật, giàu sức sèng, mang ý nghÜa biÓu tr­ng cho phÈm chÊt cña d©n téc ViÖt nam. Nhà thơ so sánh độ nhọn của măng với độ nhọn của chông để nói lên tinh thần kiên cường, gan góc của quân dân ta trong công cuộc đấu tranh giết giặc bảo vệ đất nước. II. Nh©n ho¸. 1.Kh¸i niÖm. - Nh©n ho¸ lµ gäi hoÆc t¶ con vËt, cây cối, đồ vật… bằng nhữnh từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả con người , làm cho thế giới loàI vật, cây cối, đồ vật… trở lên gần. b. Nßi tre ®©u chÞu mäc cong Chưa nên đã nhọn như chông lạ thường. ? Nh©n ho¸ lµ g×?. 5 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> ? có mấy kiểu nhân hoá thường gặp?. ? H·y chØ ra c¸c phÐp nh©n ho¸ cã trong bµi th¬ sau , vµ nªu lªn t¸c dông cña nã? M­a S¾p m­a S¾p m­a Nh÷ng con mèi Bay ra Mèi trÎ Bay cao Mèi giµ Bay thÊp Gµ con Rèi rÝt t×m n¬i Èn nÊp ¤ng trêi MÆc ¸o gi¸p ®en Ra trËn Mu«n ngh×n c©y mÝa Múa gươm KiÕn Hµnh qu©n §Çy ®­êng L¸ kh« Giã cuèn Bôi bay Cuån cuén Cá gµ rung tai Nghe Bôi tre TÇn ngÇn Gì tãc Hàng bưởi §u ®­a BÕ lò con §Çu trßn. gũi với con người, biểu thị được suy nghĩ, tình cảm của con người. - Có 3 kiểu nhân hoá thường gặp: + Dùng từ vốn gọi người để gọi vật. + Dïng tõ vèn chØ tÝnh chÊt, ho¹t động của con người để chỉ tính chất, hoạt động của vật. + Trß chuyÖn, x­ng h« víi vËt nh­ đối với con người. 2. Bµi tËp.. 6 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Träc lèc Chíp R¹ch ngang trêi Kh« khèc SÊm GhÐ xuèng s©n Khanh kh¸ch Cười C©y dõa S¶i tay B¬i Ngän mïng t¬i Nh¶y móa M­a M­a ï ï nh­ xay lóa Lép bép Lép bép… R¬i R¬i… §Êt trêi Mù trắng nước M­a chÐo mÆt s©n Sñi bät Cãc nh¶y chåm chåm Chã sña C©y l¸ h¶ hª Bè em ®i cµy vÒ §éi sÊm §éi chíp §éi c¶ trêi m­a…. ( TrÇn §¨ng Khoa) III. Èn dô. 1. Kh¸i niÖm. - ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sự diễn đạt. - Có bốn kiểu ẩn dụ thường gặp. + Èn dô h×nh thøc. + Èn dô c¸ch thøc. + Èn dô phÈm chÊt.. ? Èn dô lµ g×?. ? Có mấy kiểu ẩn dụ thường gặp?. 7 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> ? T×m c¸c Èn dô trong c¸c c©u th¬ sau vµ nhận xét về hiệu quả của các ẩn dụ đó? *a. Ngoµi kia cã lÏ mªnh m«ng qu¸ Gió lạnl len vào núp dưới cây ( Phan Kh¾c Khoan). * b.. Núi non mời mọc xanh như nước Tiếc chẳng ai người hẹn cuối thôn ( T« Hµ). * c.. Giấy đỏ buồn không thắm Mực đọng trong nghiên sầu ( Vò §×nh Liªn). ? Ho¸n dô lµ g×?. ? Có mấy kiểu hoán dụ thường gặp?. + ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. 2. Bµi tËp. * a. “ Gió len” và “ núp dưới cây” lµ hai Èn dô tu tõ kiÓu nh©n ho¸ gîi c¸i l¹nh ïa vÒ ngËp trµn kho¶ng kh«ng gian mªnh m«ng. C¬n giã chÊt chøa c¸i l¹nh nh­ng b¶n th©n c¬n giã rÊt sî c¸i l¹nh ph¶i “len vµo núp dưới cây” để trốn tránh cái l¹nh. C¬n giã sî c¸i l¹nh hay con người sợ nỗi cô đơn? * b. “ Mêi mäc” lµ Èn dô tu tõ kiÓu nh©n ho¸. Nhê t¸c gi¶ sö dông nghÖ thuËt nµy mµ nói non trë lªn cã hån hơn, tươi đẹp hơn , có sức quyến rũ con người đến chiêm ngưỡng vẻ đẹp đó. * c. “ Buåm” vµ “ sÇu” lµ hai Èn dô tu tõ kiÓu nh©n ho¸. NghÖ thuËt nµy đã làm cho những vật vô tri, vô giác nh­ “ giÊy, mùc” còng mang nÆng tâm trạng con người.” Giấy”: buồn khæ qu¶ nªn kh«ng th¾m lªn ®­îc.” Mực” sầu não lắng đọng trong nghiªn. GiÊy, mùc kh«ng ®­îc chiÕc bót l«ng vµ bµn tay ®iÖu nghÖ của ông đồ kết hợp trở nên bơ vơ l¹c lâng . Hai c©u th¬ kh«ng chØ gîi c¶m mµ cßn gîi nçi niÒm hoµi cæ s©u s¾c trong lßng t¸c gi¶. IV. Ho¸n dô 1. Kh¸i niÖm - Ho¸n dô lµ tªn gäi sù vËt, hiÖn tượng, kháI niệm bằng tên của sự vật hiện tượng, khái niệm khác có quan hÖ gÇn gòi víi nã nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn đạt. - Có bốn kiểu hoán dụ thường gặp. + Lấy một bộ phận để gọi toàn thể. + Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng.. 8 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> ? T×m vµ ph©n tÝch c¸c ho¸n dô cã trong c¸c c©u th¬ sau? *a. M×nh vÒ rõng nói nhí ai Trám bùi để rụng măng mai để già. ( Tè H÷u). + Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vËt. + Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng. 2. Bµi tËp.. * a. “ Rõng nói” lµ ho¸n dô lÊy vËt * b. Chồng em áo rách em thương. thÓ ( thiªn nhiªn) gäi thay cho con Chồng người áo gấm xông hương mặc người người ( đồng bào Việt Bắc). ( Ca dao) * b. “ ¸o r¸ch” lµ ho¸n dô lÊy quÇn áo( áo rách) để thay cho con người( người nghèo khổ). - “ ¸o gÊm” còng lµ ho¸n dô lÊy * c. Sen tµn cóc l¹i në hoa quần áo( áo gấm) để thay cho con Sầu dài ngày ngắn đông đà sang xuân. người( người giàu sang, quyền quí). ( NguyÔn Du). * d.. Những thằng bất nghĩa xin đừng tới §Ó mÆc thÒm ta xanh s¾c rªu ( NguyÔn BÝnh). * c. “ Sen” lµ ho¸n dô lÊy loµi hoa đặc trưng ( hoa sen) để chỉ mùa( mïa h¹). - ( Cúc” là hoán dụ lấy loài hoa đặc trương ( hoa cúc) để chỉ mùa( mùa thu). - ChØ víi hai c©u th¬ nh­ng NguyÔn Du đã diễn đạt được bốn mùa chuyÓn tiÕp trong mét n¨m, mïa h¹ đi qua mùa thu lại đến rồi mùa thu kết thúc, đông bước sang, đông tàn, xu©n l¹i ngù trÞ. *d. “ ThÒm ta xanh s¾c rªu” lµ ho¸n dô lÊy t×nh c¶nh( t×nh c¶nh kh«ng có bước chân thăm viếng của con người nên lớp rêu trước thềm nhà kh«ng bÞ dÊu ch©n dÉm n¸t, h­ h¹i mµ ngµy cµng mäc dµy h¬n, xanh sắc hơn) để thay thế cho tình cảnh ( tình cảnh cô đơn, không người thăm hái cña chñ nhµ). Ho¸n dô nµy lµm bËt ý cña hai c©u th¬: Nhµ th¬ chÊp nhận cuộc sống đơn côi, một thân. 9 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> * e.. * h.. Mà hình đất nước hoặc còn hoặc mất Sắc vàng nghìn xưa, sắc đỏ tương lai. ( ChÕ Lan Viªn). mét m×nh chø kh«ng thÓ giao thiÖp, quan hệ với những người bạn bất nghÜa v« t©m.. * e. “ S¾c vµng” lµ ho¸n dô lÊy mµu sắc để chỉ chế độ( chế độ cũ) Có nhớ chăng hỡi gió rét thành Ba Lê - “ Sắc đỏ” là hoán dụ lấy màu sắc Một viên gạch hồng, Bác chống lại cả để chỉ chế độ( chế độ mới). mét mïa b¨ng gi¸ ( ChÕ Lan Viªn) * h. “ Viªn g¹ch hång” lµ ho¸n dô lấy đồ vật ( viên gạch hồng) để biểu tr­ng cho nghÞ lùc thÐp, ý trÝ thÐp của con người( Bác Hồ vĩ đại). - “ B¨ng gi¸” lµ ho¸n dô lÊy hiÖn tượng tiêu biểu( cái lạnh ở Pa-ri) để gọi thay cho mùa( mùa đông). 4. Cñng cè: ? ThÕ nµo lµ so s¸nh, nh©n ho¸ , Èn dô, ho¸n dô? 5. Hướng dẫn về nhà: ? §Æt c©u cã sö dông phÐp so s¸nh, nh©n ho¸ , Èn dô, ho¸n dô?. Từ ghép, từ láy, đạI từ, đIệp ngữ, chơI chữ. I.Môc tiªu 1.KiÕn thøc. - Củng cố kiến thức cho HS về từ ghép, từ láy, đại từ, điệp ngữ, chơi chữ 2.KÜ n¨ng. - Rèn kĩ năng nhận biết sử dụng từ ghép, từ láy, đại từ, điệp ngữ, chơi chữ 3.Thái độ. - Có thái độ sử dụng từ ghép, từ láy, đại từ, điệp ngữ, chơi chữ đúng lúc, đúng chỗ khi nãi, viÕt. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: Ôn tập lí thuyết phần : từ ghép, từ láy, đại từ, điệp ngữ, chơi chữ III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 10 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. Hoạt động của thầy và trò. Néi dung. ? ThÕ nµo lµ tõ ghÐp? ? Em h·y lÊy mét vµi vÝ dô vÒ tõ ghÐp? ? ThÕ nµo lµ tõ ghÐp chÝnh phô, cho vÝ dô?. ? Thế nào là từ ghép đẳng lập, cho ví dô?. ? ThÕ nµo lµ tõ l¸y?. ? Có mấy loại từ láy, đó là những lo¹i nµo, cho vÝ dô?. I. Tõ ghÐp. 1. Kh¸i niÖm. - Tõ ghÐp lµ nh÷ng tõ do hai hoÆc nhiÒu tiÕng cã ghÐp l¹i, lµm thµnh gäi lµ tõ ghÐp. - Có hai loại từ ghép: Từ ghép đẳng lập và từ ghÐp chÝnh phô. + Tõ ghÐp chÝnh phô: Lµ ghÐp c¸c tiÕng kh«ng ngang hµng nhau. TiÕng chÝnh lµm chç dùa vµ tiÕng phô bæ xung nghÜa cho tiÕng chÝnh. VÝ dô: Bót: Bót ch×, bót m¸y, bót bi… M­a: M­a rµo, m­a phïn, m­a dÇm… + Từ ghép đẳng lập: Là ghép các tiếng có nghÜa ngang hµng nhau, gi÷a c¸c tiÕng dïng để ghép có quan hệ bình đẳng về mặt ngữ ph¸p. Nghĩa của từ ghép đẳng lập chung hơn khái quát hơn nghĩa của các tiếng dùng để ghÐp. Có thể đảo vị trí trước sau các tiếng được ghÐp. VÝ dô: QuÇn + ¸o: QuÇn ¸o, ¸o quÇn. Ca + h¸t: Ca h¸t, h¸t ca. Xinh + tươi: Xinh tươi, tươi xinh. II. Tõ l¸y. 1. Kh¸i niÖm. - Từ láy là một kiểu từ phức đặc biệt có sự hß phèi ©m thanh, cã t¸c dông t¹o nghÜa gi÷a c¸c tiÕng. PhÇn lín tõ l¸y trong tiÕng ViÖt ®­îc t¹o ra b»ng c¸ch l¸y tiÕng gèc cã nghÜa. VÝ dô: + KhÐo: KhÐo lÐo. + Đẹp : Đẹp đẽ, đèm đẹp. + NhÑ: NhÑ nhµng, nhÌ nhÑ… - Cã hai lo¹i tõ l¸y: L¸y hoµn toµn vµ l¸y bé phËn. VÝ dô: 11. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> ? §¹i tõ lµ g×?. ? §¹i tõ ®­îc chia lµm mÊy ng«i?. ? Đặt câu với đại từ dùng để trỏ?. ? Xác định đại từ có trong ví dụ?. + L¸y toµn bé gi÷ nguyªn thanh ®iÖu: Xanh xanh, vui vui… + Láy toàn bộ có biến đổi thanh điệu: Đo dá, tr¨ng tr¾ng, cán con, nhÌ nhÑ… + L¸y phô ©m ®Çu: PhÊt ph¬, phÊp phíi, chen chóc… + L¸y vÇn: Lao xao, lom khom, lÇm rÇm…. - Gi¸ trÞ cña tõ l¸y: Gîi t¶ vµ biÓu c¶m. - T¸c dông: Lµm cho c©u v¨n giµu h×nh tượng, nhạc điệu và gợi cảm. III. §¹i tõ. 1. Kh¸i niÖm. - Đại từ là từ dùng để trỏ hay hỏi về người, sự vật, hiện tượng trong một ngữ cảnh nhất định của lời nói. VÝ dô: M×nh vÒ víi B¸c ®­êng xu«i Thưa dùm Việt Bắc không nguôi nhớ Người - §¹i tõ nh©n x­ng chia lµm ba ng«i: Ng«i thø nhÊt, ng«i thø hai, ng«i thø ba. Vµ chia lµm hai sè: sè Ýt vµ sè nhiÒu. - Đại từ dùng để trỏ: Tôi, tao, tớ, chúng tôi, chóng tao, chóng tí… - Lúc xưng hô một số danh từ chỉ người: ¤ng, bµ, ch¸u, chó… còng ®­îc sö dông như đại từ nhân xưng. VÝ dô: Ch¸u ®i liªn l¹c. Vui l¾m chó µ - Trỏ số lượng: Bấy, bấy nhiêu. VÝ dô: Phò phµng chi bÊy ho¸ c«ng Ngµy xanh mßn mái m¸ hång ph«i pha. - Trá vÞ trÝ cña sù vËt trong kh«ng gian, thêi gian: đây ,đó, kia, ấy, này, nọ… * Đại từ dùng để hỏi: - Hỏi về người, sự vật: Ai, gì. - Hỏi về số lượng: Bao nhiêu, mấy… - Hái vÒ kh«ng gian, thêi gian: §©u, bao giê. VÝ dô: Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang Bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu ( Ca dao) Bao giê c©y lóa cßn b«ng 12 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn ( Ca dao) IV. §iÖp ng÷. ? ThÕ nµo lµ ®iÖp ng÷? 1.Kh¸i niÖm. - §iÖp ng÷ lµ nh¾c ®i nh¾c l¹ mét tõ, mét ng÷ trong c©u v¨n, ®o¹n v¨n, c©u th¬, ®o¹n th¬. - Điệp ngữ vừa để nhấn mạnh ý vừa tạo cho c©u v¨n, c©u th¬, ®o¹n v¨n, ®o¹n th¬ giµu ©m ®iÖu, giäng v¨n trë nªn tha thiÕt, nhÞp nhµng hoÆc hµo hïng m¹nh mÏ. VÝ dô: Trêi xanh ®©y lµ cña chóng ta Nói rõng ®©y lµ cña chóng ta Những cánh đồng thơm ngát Nh÷ng ng¶ ®­êng b¸t ng¸t Những dòng sông đỏ nặng phù xa ? §iÖp ng÷ ®­îc chia lµm mÊy lo¹i? - C¸c lo¹i ®iÖp ng÷.: + §iÖp ng÷ c¸ch qu·ng. + §iÖp ng÷ nèi tiÕp. + §iÖp ng÷ chuyÓn tiÕp (§iÖp ng÷ vßng) VÝ dô: Anh đã tìm em rất lâu, rất lâu C« g¸i ë Th¹ch Kim, Th¹ch Nhän Kh¨n xanh, kh¨n xanh ph¬i ®Çy l¸n sím S¸ch giÊy më tung tr¾ng c¶ rõng chiÒu. ( Ph¹m TiÕn DuËt) ChuyÖn kÓ tõ nh÷ng nçi nhí s©u xa Thương em, thương em, thương em biết mấy ( Ph¹m TiÕn DuËt) Cïng tr«ng l¹i mµ cïng ch¼ng thÊy ThÊy xanh xanh nh÷ng mÊy ngµn d©u Ngµn d©u xanh ng¾t mét mµu ? Khi sö dông ®iÖp ng÷ cÇn chó ý Lßng chµng ý thiÕp ai sÇu h¬n ai. nh÷ng g×? * L­u ý: §iÖp ng÷ kh¸c víi c¸ch nãi, c¸ch viÕt lÆp do nghÌo nµn vÒ vèn tõ, do kh«ng nắm chắc cú pháp nên nói và viết lặp, đó là mét trong nh÷ng lçi c¬ b¶n vÒ c©u. V. Ch¬i ch÷. 1. Kh¸i niÖm. ? Ch¬i ch÷ lµ g×? - Ch¬i ch÷ lµ c¸ch vËn dông ng÷ ©m, ng÷ nghĩa của từ để tạo ra những cách hiểu bất ngê, thó vÞ. VÝ dô:. 13 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Nửa đêm, giờ tí, canh ba Vợ tôi, con gái, đàn bà, nữ nhi -> Dùng từ gần nghĩa, đồng nghĩa để chơiI ? Chơi chữ thường được dùng trong chữ. thÓ lo¹i v¨n häc nµo? nh©n vËt nµo - C¸c lèi ch¬i ch÷: V¨n th¬ trµo phóng, ca trong chèo thường hay sử dụng lối dao, chèo cổ ( vai hề) thường sử dụng nhiều lèi ch¬i ch÷. ch¬i ch÷? - Dùng từ đồng nghĩa, trái nghĩa. Tr¨ng bao nhiªu tuæi tr¨ng giµ Nói bao nhiªu tuæi gäi lµ nói non. - Dïng lèi nãi l¸i. Mang theo mét c¸i phong b× Trong đựng cái gì, đựng cái đầu tiên. - Dùng từ động âm. Bµ giµ ®i chî cÇu §«ng Xem mét quÎ bãi lÊy chång lîi ch¨ng ThÇy bãi gieo quÎ nãi r»ng Lîi th× cã lîi nh­ng r¨ng ch¼ng cßn. ( Ca dao) 4. Cñng cè: ? Thế nào là từ ghép, từ láy, đại từ, điệp ngữ, chơi chữ? 5. Hướng dẫn về nhà: ? Vết đoạn văn có sử dụng từ ghép, từ láy, đại từ, điệp ngữ, chơi chữ?. Quan hệ từ, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng âm I.Môc tiªu 1.KiÕn thøc. - Củng cố kiến thức cho HS về quan hệ từ, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng âm 2.KÜ n¨ng. - Rèn kĩ năng nhận biết sử dụng về quan hệ từ, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng ©m. 3.Thái độ. - Có thái độ sử dụng về quan hệ từ, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng âm đúng lúc, đúng chỗ khi nói, viết. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: Ôn tập lí thuyết phần : Quan hệ từ, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng âm. III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 14 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. Hoạt động của thầy và trò. Néi dung. I.Quan hÖ tõ. 1.Kh¸i niÖm. - Quan hệ từ là từ dùng để liên kết từ với ? Quan hÖ tõ lµ g×? tõ, ®o¹n c©u víi ®o¹n c©u, c©u víi c©u gãp phÇn lµm cho c©u trän nghÜa, hoÆc tạo nên sự liền mạch lúc diễn đạt. VÝ dô: + Cảnh đẹp như tranh. + Các liệt sĩ đã hiến dâng xương máu cho độc lập, tự do của tổ quốc. ? Quan hÖ tõ gåm cã mÊy lo¹i? - Quan hÖ tõ gåm hai lo¹i: Giíi tõ vµ liªn tõ. + Giới từ là những từ dùng để liên kết c¸c thµnh phÇn cã quan hÖ ng÷ ph¸p chính phụ như: Của, bằng, với, về, để, cho, mµ, v×, do, nh­, ë… VÝ dô: ? Xác định quan hệ từ có trong ví dụ? Nªn thî nªn thÇy v× cã häc No ¨n no mÆc bëi hay lµm. + Liên từ: Là từ để liên kết các thành phần ngữ pháp đẳng lập như: Và, với, cïng, hay, hoÆc, nh­, mµ, chø, th×, hÔ, gi¸, gi¶ sö, tuy, dï…. II. Từ đồng nghĩa. 1.Kh¸i niÖm. - Từ đồng ngghĩa là từ có nghĩa giống ? Thế nào là từ đồng nghĩa? nhau hoÆc gÇn gièng nhau. VÝ dô: + Mïa hÌ- mïa h¹. + Qu¶ - tr¸i. - Có hai loại đồng nghĩa: Đồng nghĩa ? Từ đồng nghĩa gồm có mấy loại? hoàn toàn và đồng nghĩa không hoàn toµn. + §ång nghÜa hoµn toµn: Lµ nh÷ng tõ có nghĩa tương tự nhau, không có sắc th¸i ý nghÜa kh¸c nhau. VÝ dô: ? Xác định từ đồng nghĩa có trong ví + Nông trường ta rộng mênh mông. Tr¨ng lªn tr¨ng lÆn vÉn kh«ng ra ngoµi dô? + Cöa bång véi më rÌm ch©u 15 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> ? Xác định từ trái nghĩa có trong ví dụ?. ? Xác định từ trái nghĩa có trong ví dụ? Dïng tõ tr¸i nghÜa trong vÝ dô trªn cã t¸c dông g×? ? Thế nào là từ đồng âm? ? Gi¶i thÝch nghÜa cña vÝ dô ?. ? Giải thích nghĩa của từ đồng âm có trong vÝ dô vµ cho biÕt nã thuéc tõ lo¹i nµo?. Trêi cao s«ng réng mét mµu bao la. II. Tõ tr¸i nghÜa. 1. Kh¸i niÖm. - Từ trái nghĩa là từ có nghĩa trái ngược nhau, xét trên cơ sở chung nào đó. VÝ dô: + Chóng t«i kh«ng sî chÕt chÝnh lµ chóng t«i muèn sèng. + Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ. - dïng tõ tr¸i nghÜa cã t¸c dông t¹o nªn tÝnh c©n søng trong th¬ v¨n, biÐt sö dụng từ trái nghĩa đúng chỗ câu văn sẽ thêm sinh động, tư tưởng, tình cảm trở nªn s©u s¾c. VÝ dô: Dßng s«ng bªn lë bªn båi. Bên lở thì đục, bên bồi thì trong. IV. Từ đồng âm. 1. Kh¸i niÖm. - Từ đồng âm là những từ phát âm giống nhau nh­ng nghÜa kh¸c xa nhau kh«ng liên quan gì đến nhau. VÝ dô: C¸i cuèc, tæ quèc, chim cuèc. - Từ đồng âm chỉ có thể hiểu được đúng nghÜa qua c¸c tõ cïng ®i víi nã trong c©u, nhê hoµn c¶nh giao tiÕp( ng÷ c¶nh, hoµn c¶nh) mµ ta cã thÓ nhËn diÖn ®­îc nghĩa của từ đồng âm. VÝ dô: + Ruåi ®Ëu m©m x«i, m©m x«i ®Ëu. + Kiến bò đĩa thịt, đĩa thịt bò. V. LuyÖn tËp.. ? chọn câu trả lời đúng nhất cho các câu sau? * 1. Trong c¸c c©u sau c©u nµo sö dông quan hÖ tõ. a. Võa tr¾ng l¹i võa trßn. b. B¶y næi ba ch×m. c. Tay kÎ nÆn. d. Gi÷ tÊm lßng son. * 2. Trong c¸c c©u sau c©u nµo kh«ng sö dông quan hÖ tõ. a. ¤ t« buýt lµ ph­ng tiÖn giao th«ng thuận tiện cho mọi người. 16 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> b. MÑ tÆng em rÊt nhiÒu quµ ttrong ngµy sinh nhËt. c. T«i gi÷ m·i bøc ¶nh b¹n tÆng t«i. d. S¸ng nay bè t«i lµm viÖc ë nhµ. * 3. CÆp tõ nµo sau ®©y kh«ng ph¶i lµ cÆp tõ tr¸i nghÜa. a. TrÎ – giµ. b. S¸ng – tèi. c. Sang – hÌn. d. Ch¹y - nh¶y. * 4. Giải thích nghĩa của từ “đồng” trong những trường hợp sau. - Trống đồng, đồng lòng, đồng tiền. 4. Cñng cè: ? Thế nào là quan hệ từ, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng âm? 5. Hướng dẫn về nhà. ? ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n trong dã cã sö dông quan hÖ tõ?. LuyÖn tËp mét sè biÖn ph¸p tu tõ trong tiÕng viÖt I.Môc tiªu 1.KiÕn thøc. - Cñng cè kiÕn thøc cho HS vÒ mét sè biÖn ph¸p tu tõ trong tiÕng ViÖt. 2.KÜ n¨ng. - RÌn kÜ n¨ng nhËn biÕt, ph©n tÝch, sö dông mét sè biÖn ph¸p tu tõ trong tiÕng ViÖt 3.Thái độ. - Có thái độ sử dụng một số biện pháp tu từ trong tiếng Việt đúng lúc, đúng chỗ khi nãi, viÕt. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: ¤n tËp lÝ thuyÕt phÇn : So s¸nh, nh©n ho¸, Èn dô, ho¸n dô… III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 17 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. Hoạt động của thầy và trò. Néi dung. 1.Bµi tËp 1. §iÖp tõ muèn lµm lµ nghÖ thuËt tu từ chính được nhà thơ Viễn Phương dùng trong khổ thơ trên để nhấn mạnh nçi kh¸t khao, mong mái ®­îc ë m·i bên Người. Nỗi niềm ấy không phải chỉ của Viễn Phương mà còn là tình c¶m cña nh©n d©n MiÒn Nam, cña c¶ ( Viếng lăng Bác- Viễn Phương) dân tộc Việt Nam đối với Bác kính yªu. 2.Bµi tËp 2. * So s¸nh tu tõ. ? Xác định và phân tích giá trị của tất cả - Cái được so sánh: Mặt trời. c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®­îc t¸c gi¶ - C¬ së so s¸nh: Xuèng biÓn. dïng trong hai c©u th¬ sau? - Tõ so s¸nh: Nh­. MÆt trêi xuèng biÓn nh­ hßn löa - Cái dùng để so sánh: Hòn lửa. Sóng đã cài then, đêm sập cửa. * Nh©n ho¸ tu tõ. ( Huy CËn) - MÆt trêi xuèng. - Sóng cài then, đêm sập cửa. * Èn dô tu tõ. - Sóng đã cài then, đêm sập cửa. -> Những lượn sóng dài chuyển động ®­îc h×nh dung nh­ c¸i then cµi ngang mà cánh cửa là màn đêm sập xuèng. * Đối ngữ tương hỗ. - Cµi then>< SËp cöa. * Nghệ thuật đổi trật tự cú pháp: ở cả hai c©u cã thÓ kiÓm chøng nh­ sau: - MÆt trêi nh­ hßn löa xuèng biÓn. - Đêm sập cửa, sóng đã cài then. * Dùng từ cùng trường nghĩa. - MÆt trêi- hßn löa; BiÓn- sãng; Cöathen; Cµi- sËp. * T¸c dông: TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuật trên đã gíup nhà thơ vẽ lên một bøc tranh biÓn hoµng h«n võa réng lín, tr¸ng lÖ, lung linh võa cã hån, võa thi vị, gần gũi với con người. 3.Bµi tËp 3.. ? H·y ph©n tÝch gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña biÖn ph¸p tu tõ chÝnh ®­îc t¸c gi¶ dïng trong ®o¹n th¬ sau? Mai về miền Nam thương, trào nước mắt. Muèn lµm con chim hãt quanh l¨ng B¸c. Muốn làm đoá hoa toả hương đâu đây. Muèn lµm c©y tre trung hiÕu chèn nµy.. 18 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> ? H·y gi¶i thÝch vµ ph©n tÝch t¸c dông cña biện pháp nghẹ thuật chính dược Tố Hữu sö dông trong ®o¹n th¬ sau? Em ¬i Ba Lan mïa tuyÕt tan. Đường Bạch Dương sương trắng nắng trµn. Anh đi, nghe tiếng người xưa vọng. Một giọng thơ ngâm, một giọng đàn. ( Tè H÷u). ? Xác định và phân tích giá trị của các biÖn ph¸p tu tõ ®­îc dïng trong hai c©u th¬ sau? Cánh buồm gương to như mảnh hồn làng. Rướn thân trắng bao la thâu góp gió. ( Quê hương- Tế Hanh). ? Xác định và nêu tác dụng của biện pháp nghÖ thuËt mµ nhµ th¬ dïng trong ®o¹n th¬ th¬ sau? Ôi đâu phải qua đêm dài lạnh cóng. Mặt trời lên là hết bóng mù sương. ¤i ®©u ph¶i qua ®o¹n ®­êng löa báng. 19 Lop8.net. §iÖp vÇn, ®iÖp ©m lµ biÖn ph¸p chÝnh ®­îc nhµ th¬ Tè H÷u sö dông trong đoạn thơ trên. Cụ thể nhà thơ đã dïng nhiÒu tõ cïng vÇn an ( lan, tan, tràn) vần ương ( đường, dương, sương) vần ang ( n¾ng, tr¾ng) nèi tiÕp nhau. Tuy nhiªn, nh¹c tÝnh cña ®o¹n th¬ chñ yÕu ®­îc ph¸t ra tõ nh÷ng vÇn l­ng k× diệu: Lan- tan, dương-sương, trắngnắng. Vì vậy lời thơ khi đọc lên vanng nngân như một điệu đàn, một khúc hát du dương, khơi gợi tâm hòn của người đam mê thưởng thức nghệ thuật nhớ đến một giọng thơ ngâm của đại thi hào Ba Lan và một giọng đàn của Chopin chính là hai đỉnh cao chói lọi cña nÒn v¨n häc Ba Lan lu«n ®­îc thÕ giới ngưỡng mộ, tự hào và ca ngợi. 4. Bµi tËp 4. * So s¸nh tu tõ. - C¸i ®­îc so s¸nh: C¸nh buåm. - Cơ sở so sánh: Gương to. - Tõ so s¸nh: Nh­. - Cái dùng để so sánh: Mảnh hồn làng. * Èn dô tu tõ. - Hồn làng: Chỉ linh hồn quê hương. * Nh©n ho¸ tu tõ. Rướn thân trắng bao la thâu góp gió. * T¸c dông: ë hai c©u th¬ trªn c¶i ®­îc so s¸nh lµ mét sù vËt cô thÓ, h÷u hình. Còn cái dùng để so sánh là cái trừu tượng, vô hình. Cách cí von này đã làm nổi bật hình ảnh cánh buồm đang tiến thẳng ra khơi, đẹp trong vẻ cường tráng, khoáng đạt, bất ngờ. 5.Bµi tËp 5. - §ªm dµi: §­îc nhµ th¬ chØ qu·ng thêi gian dµi nh©n d©n ta ph¶i sèng dưới ách thống trị của giai cấp phong kiến và đế quốc. - Lạnh cóng: Được nhà thơ dùng để chØ nçi khæ ®au, t×nh tr¹ng tr× trÖ không phát triển dược mà dân tộc ta.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Cuộc đời ta bỗng chốc hoá thiên đường. phải chịu đựng trong những chuỗi ( Tè H÷u) ngµy sèng kiÕp n« lÖ. - Mặt trời: Được nhà thơ dùng để chỉ ¸nh s¸ng cña c¸ch m¹ng vµ th¾ng lîi cña c«ng cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p gi¶i phãng d©n téc. - Mù sương: Được nhà thơ dùng để chỉ những nhận thức, tư tưởng cũ còn r¬i rít l¹i khi c¸ch m¹ng thµnh c«ng. Chính bóng mù sương đã cản trở quan niệm, quan điểm, nhận thức đúng đắn của không ít người. - Đoạn đường: Được nhà thơ dùng để chØ mét giai ®o¹n lÞch sö. - Lửa bỏng: Được nhà thơ dùng để chỉ những tổn thất đau đớn về vật chất còng nh­ tinh thÇn do chiÕn tranh g©y ra cho nh©n d©n ta. - Thiên đường: Được nhà thơ dùng để chØ cuéc sèng míi ®Çy h¹nh phóc n¬i trÇn thÕ. * Như vậy, đêm dài lạnh cóng, mặt trời, mù sương, đoạn đường, lửa bỏng, thiªn ®­êng chÝnh lµ nh÷ng h×nh ¶nh Èn dô tu tõ. Th«ng qua c¸c h×nh ¶nh nghệ thuật này, nhà thơ muốn nói đến nh÷ng sai lÇm vÒ nhËn thøc chÝnh trÞ mà không ít người đã mắc phải trong thêi gian chÝn n¨m kh¸ng chiÕn chèng Pháp ( 1946-1954) đồng thời nhắc lại nh÷ng nçi khæ ®au, tñi nhôc, cay đắng, vất vả mà nhân dân ta đã chịu đựng trong suốt thời gian dài đó. 6. Bµi tËp 6. ? Xác định tất cả các biện pháp tu từ được * Nhân hoá tu từ. t¸c gi¶ dïng trong bµi th¬ sau vµ nªu t¸c - Sét so¹t giã trªu tµ ¸o biÕc. dụng của chúng đối với sức truyền cảm - Bóng xuân sang. l©u bÒn cña bµi th¬? - Hổn hển như lời của nước mây... Mïa xu©n chÝn * Èn dô tu tõ. Trong lµn n¾ng öng: Khãi m¬ tan. - Trong lµn n¾ng öng: Khãi m¬ tan. §«i m¸i nhµ tranh lÊm tÊm vµng - Sóng có xanh tươi gợn tới trời. Sét so¹t giã trªu tµ ¸o biÕc, - Kh¸ch xa gÆp lóc mïa xu©n chÝn. Trªn giµn thiªn lÝ . Bãng xu©n sang. * §æi trËt tù có ph¸p. - Trong lµn n¾ng öng: Khãi m¬ tan. Sóng cỏ xanh tươi gợn tới trời. 20 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>