Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tuần 8 - Tiết 29: Văn bản: Qua đèo Ngang (Tiếp theo)

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Trường THCS TT Quỹ Nhất TiÕt 29 V¨n b¶n. –. NghÜa H­ng. TuÇn 8. –. Nam §Þnh. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:. Qua §Ìo Ngang Bµ HuyÖn Thanh Quan. I. Mục tiêu cần đạt - Thông qua tiết dạy giúp HS cảm nhận được cảnh tượng hoang vắng của Đèo Ngang. Cảm nhận được tâm trạng nhớ nước thương nhà của Bà Huyện Thanh Quan. Nắm được đặc điểm thơ của bà là tả cảnh ngụ tình. - Giúp các em nắm được đặc điểm của thể thơ thất ngôn bát cú, nắm được yếu tố tự sù vµ b¶n chÊt biÓu c¶m cña bµi th¬. - Giáo dục tình yêu quê hương đất nước, sự đồng cảm với tâm trạng của người khác - RÌn kÜ n¨ng c¶m thô th¬ tr÷ t×nh II. ChuÈn bÞ Thầy: Tìm hiểu sgk, sgv, đọc tài liệu về Bà Huyện Thanh Quan So¹n gi¸o ¸n. Bøc tranh quang c¶nh §Ìo Ngang Trò: Tìm hiểu trước bài học trả lời câu hỏi ở phần Đọc hiểu văn bản III. TiÕn tr×nh lªn líp A. ổn định tổ chức (1’) B. Kiểm tra (5’) ? Gọi 1-2 HS đọc bài viết hoàn chỉnh Loài cây em yêu Cho hs nhËn xÐt bæ xung, GV nhËn xÐt, cho ®iÓm C. Bµi míi ; Giíi thiÖu bµi: Trong v¨n häc cæ ViÖt Nam, bªn c¹nh nh÷ng tø th¬ næi tiÕng của Hô Xuân Hương, ta còn không thể không động lòng xao xuyến trước những bài thơ hết sức độc đáo của bà Huyện Thanh Quan. Một trong số những bài thơ của Bà được đông đảo người đọc yêu thích đó là bài Qua Đèo Ngang. Để thấy được cái hay cái đặc sắc của bài thơ giờ học hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu bài thơ đó.. Hoạt động dạy - học. Néi dung. Cho HS t×m hiÓu chó thÝch SGK. ? Tr×nh bµy nh÷ng hiÎu biÕt cña em vÒ t¸c gi¶? GV bổ sung: Bà xuất thân trong một gia đình quan l¹i, cã nhan s¾c, giái n÷ c«ng gia ch¸nh, từng được vua Minh Mệnh vời vào kinh đô Phú Xu©n lµm Cung trung gi¸o tËp Bµ cã chång lµ L­u Nghi lµm tri huyÖn Thanh Quan tỉnh Thái Bình nên người đời gọi trân träng bµ lµ Bµ HuyÖn Thanh Quan. Đến nay bà chỉ còn để lại 6 bài thơ Nôm thất ng«n b¸t có §­êng luËt ? Cho biÕt bµi th¬ ®­îc s¸ng t¸c trong hoµn c¶nh nµo? GV: Nhµ th¬ tíi §Ìo Ngang vµo lóc chiÒu tµ, cảm xúc xa quê trao dâng, bà đã sáng tác bài thơ. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. – Lop7.net. I. Giíi thiÖu t¸c gi¶ ,t¸c phÈm (5’) 1. T¸c gi¶: Bµ HuyÖn Thanh Quan - tªn thËt lµ NguyÔn ThÞ Hinh sèng vµo nöa ®Çu thÕ kØ XIX - Quª lµng Nghi Tµm, ven Hå T©y - kinh thµnh Th¨ng Long - Là người học rộng, tài thơ N«m 2. T¸c phÈm: S¸ng t¸c trªn ®­êg tõ Th¨ng Long vµo Phó Xu©n khi ®i qua §Ìo Ngang. Gi¸o Viªn: TrÇn Quang Huy. 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ? H·y nªu néi dung cña bµi th¬? Néi dung: Bµi th¬ t¶ c¶nh §Ìo Ngang lóc xÕ tà và nối lên nỗi buồn cô đơn, nỗi nhớ nhà của người lữ khách. GV: Hướng dẫn yêu cầu đọc: Đọc bài thơ với giäng trÇm l¾ng, chËm r·i, nhÊn m¹nh nh÷ng tõ I. §äc vµ t×m hiÓu chó thÝch gợi tả. Chú ý ngắt nhịp đúng. (5’) GV đọc mẫu, gọi Hs đọc, gv nhận xét ? Em biÕt g× vÒ §Ìo Ngang? Là một vùng đèo núi thuộc địa giới tự nhiên gữa hai tØnh Qu¶ng B×nh vµ Hµ TÜnh ? H·y cho biÕt tiÒu trong tiÒu vµi chó cã ý nghÜa như thế nào? - Tiều: Người đôn củi ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ sè c©u sè tiÕng vµ c¸ch gieo vÇn cña c¶ bµi th¬? - Bµi th¬ cã 8 c©u, mçi c©u cã 7 tiÕng - Gieo vÇn b»ng ë cuèi c¸c c©u 1, 2, 4, 6, 8, GV: C¸ch sö dông sè c©u sè tiÕng nh­ vËy lµ c¸ch vËn dông thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có §­êng luËt. Ngoài việc quy định về số câu số tiếng như trên, bài thơ còn có một số quy định khác: + Toµn bµi chØ gieo mét vÇn + Cả bài có bố cục 4 phần: đề, thực, luận, kÕt. + Giữa các câu 3 - 4 ; 5 - 6 có đối + Có quy định luật bằng trắc III. T×m hiÓu chi tiÕt v¨n b¶n (20’) Gọi Hs đọc hai câu thơ đầu 1. Hai c©u th¬ ®Çu: Giíi thiÖu ? Nªu néi dung cña hai c©u th¬ ? kh¸i qu¸t c¶nh §Ìo Ngang ? Hai câu thơ cho ta biết nhà thơ đến Đèo Ngang vµo kho¶ng thêi gian nµo? - Bãng xÕ tµ ? Em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ kho¶ng thêi gian nµy? - Đó là lúc trời đã về chiều, ngày đang tàn và đêm sắp đến ? Kh«ng gian, thêi gian Êy dÔ gîi cho ta cã c¶m gi¸c nh­ thÕ nÇo? - C¶nh vËt hiu h¾t, buån man m¸c, mªnh mang ? Nhà thơ đứng ở vị trí nào để quan sát cảnh vËt? -Từ trên đèo núi cận kề với cảnh ? Từ vị trí ấy, nhà thơ đã miêu tả cảnh vật ở §Ìo Ngang nh­ thÕ nµo? - Cỏ cây chen đá, lá chen hoa ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch miÓu t¶ cña nhµ th¬? - Nhà thơ sử dụng lối tiểu đối: cỏ cây chen. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Gi¸o Viªn: TrÇn Quang Huy Lop7.net. 2.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. đá / lá chen hoa - Dïng nh©n ho¸ th«ng qua ®iÖp tõ chen - Lối gieo vần lưng: đá - lá; vần chân : tà hoa ? Thông qua cách miêu tả đó tác giả giới thiệu cho em hiÓu g× vÒ c¶nh vËt ë §Ìo Ngang? ? Trước cảnh đó ta nhận ra tâm trạng của nhà th¬ nh­ thÕ nµo? - Nữ sĩ biểu lộ một trang thái chạnh buồn trước c¶nh §Ìo Ngang GV: Trong ¸nh chiÒu tµ, c¶nh vËt l¹i mªnh mang, rîn ngîp vµ hoang v¾ng, n÷ kh¸ch xa quª sao tr¸nh khái nçi niÒm. C©u th¬ rÐo r¾t ng©n nga nh­ mét tiÕng lßng, kh¬i gîi sù ng¹c nhiªn, xóc động trong lòng ta về cảnh vật từ 200 năm về trước HS đọc 2 câu thơ tiếp ? Đến hai câu thơ tiếp em thấy nhà thơ đã làm g×? - TiÕp tôc miªu t¶ cô thÓ h¬n c¶nh vËt ë §Ìo Ngang ? C¶nh vËt ë §Ìo Ngang ®­îc t¸c gi¶ miªu t¶ cô thÓ h¬n qua nh÷ng h×nh ¶nh nµo? Lom khom dưới núi tiều vài chú VN TR CN Lác đác bên sông chợ mấy nhà VN TR CN ? Hãy nhận xét xem cách dùng từ đặt câu của tác giả có gì đặc biệt? Cách sử dụng ấy có dụng g×? - Dïng nh÷ng tõ l¸y gîi h×nh lom khom, l¸c đác - Thay đổi trật tự thông thường của các thành phÇn trong c©u - Dùng thủ pháp đối của thơ Đường ? Cách sử dụng hình ảnh của tác giả có gì đáng chó ý? - Lùa chän ®­îc nh÷ng h×nh ¶nh tتu biÓu: tiÒu, nhµ, chî T¸c dông: nhÊn m¹nh sù nhá nhoi, Ýt ái cña con người, sự hoang sơ, vắng vẻ cuộc sống con người GV: Tõ trªn cao nh×n xuèng, nh×n ra xa, song nhµ th¬ chØ chän lùa, ®iÓm xuyÕt b»ng mét vµi nét vẽ để khắc hoạ cảnh vật. Nhưng ở đó người đọc vẫn nhận ra nét tinh tế, đặc sắc về cảnh vật §Ìo Ngang. TÊt c¶ nh­ ®ang ch×m l¾ng vµo c¸i hiu h¾t cña chiÒu tµ. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. – Lop7.net. –. Nam §Þnh. * Cảnh vật nơi đây tươi tốt, xum xuª nh­ng um tïm vµ hoang v¾ng. *Hai c©u th¬ thùc : Miªu t¶ cô thÓ c¶nh vËt ë §Ìo Ngang. Gi¸o Viªn: TrÇn Quang Huy. 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ? Cách diễn tả đó giúp em hiểu gì về cảnh vật *Thông qua hình ảnh cụ thể của ë §Ìo Ngang? con người, cảnh vật đang dần ch×m l¾ng vµo c¸i hiu h¾t cña chiều tà, tác giả đã làm nổi bật GV: MÆc dï cã sù xuÊt hiÖn cña bãng d¸ng con h¬n c¸i tÜnh lÆng heo hót, hoang người, của hoạt động song sự xuất hiện ấy chỉ sơ của Đèo Ngang cµng lµm cho c¶nh vËt thªm v¾ng lÆng. C¸i v¾ng lÆng Êy cßn ®­îc miªu t¶ cô thÓ h¬n nh­ thÕ nµo ta đọc tiếp 2 câu thơ luận 3. Hai c©u luËn Cho HS đọc 2 câu thơ luận ? C©u th¬ cho ta biÕt thªm g× n÷a vÒ c¶nh §Ìo Ngang? - ¢m thanh cña tiªng chim cuèc, chim ®a ®a GV: §ã lµ ©m thanh cña tiÕng chim rõng hoang d· gäi bÇy lóc hoµng h«n. ? C¸ch miªu t¶ ©m thanh tiªng chim cña t¸c gi¶ cã g× ®ang chó ý? T¸c gi¶ sö dông ®iªp ©m quèc quèc, gia gia ? Theo nghÜa H¸n ViÖt h·y gi¶i thÝch nghÜa cña từ quốc và gia? quốc: nước; gia: nhà Từ cách miêu tả đó, tác giả giúp em biết gi về ©m thanh cña nh÷ng loµi chim nµy? - §ã lµ nh÷ng tiÕng kªu kh¾c kho¶i buån thương, da diết của chim cuốc nhớ nước, chim đa ®a nhí nhµ ? Miêu tả âm thanh đó, tác giả gợi cho ta cảm gi¸c nh­ thÕ nµo vÒ c¶nh §Ìo Ngang? - C¶nh vËt vèn hoang vu cµng trë nªn qu¹nh vắng, làm não lòng người ? Miêu tả như vậy là tác giả đã sử dụng biện ph¸p nghÖ thuËt g×? - Nh©n ho¸ tiªng chim nh­ t©m tr¹ng con người - Dùng lối chơi chữ quốc, gia, phép đối gữa 2 c©u 5 vµ 6 GV: LÊy ©m thanh mµ t¶ c¸i v¾ng lÆng, hoang sơ là cách lấy động để tả tĩnh, lấy cảnh mà bày tỏ hồn người. ? Theo em ngoµi viÖc miªu t¶ ©m thanh cña c¶nh vËt nhµ th¬ cßn cã dông ý g×? DiÔn t¶ t©m tr¹ng cña chÝnh m×nh ? §ã lµ t©m tr¹ng g×? - Tâm trạng cô đơn, nỗi buồn nhớ nước, thương nhà da diết GV: Trong hoµn c¶nh buéc ph¶i rêi xa quª ®i tha hương lữ thứ, lại vào giữa lúc chiều tà hiu hắt, lòng nhà thơ sao tránh khỏi nỗi buồn thương. TiÕng chim quèc, chim ®a ®a kh¾c kho¶i gi÷a. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. –. Gi¸o Viªn: TrÇn Quang Huy Lop7.net. 4.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. chiÒu tµ cµng lµm cho nçi buån Êy t¨ng lªn gÊp béi phÇn. Nçi buån nh­ thÊm tËn chÝn tÇng s©u. Phải chăng đó chính là nỗi nhớ nhà nhớ quê, nhớ kinh kì Thăng Long đã một thời gắn bó của nhà th¬ ? Nh­ vËy ë hai c©u th¬ luËn nhµ th¬ muèn biÓu *Th«ng qua viÖc miªu t¶ ©m đạt ý gì? thanh vang väng cña tiÕng chim chiÒu, nhµ th¬ lµm næi bËt h¬n c¸i v¾ng vÎ tÜnh lÆng cña c¶nh GV: Để hiểu rõ tâm trạng cuả nhà thơ như thế rừng chiều và qua đó mà gửi gắm nµo, ta t×m hiÎu 2 c©u th¬ kÕt nçi niÒm t©m sù 4. Hai c©u kÕt: T©m tr¹ng cña HS đọc 2 câu thơ kết nhµ th¬ ? Với cụm từ Dừng chân đứng lại nhà thơ gợi cho ta c¶m gi¸c g×? - Nhµ th¬ ®ang trong nçi niềm xúc động đến bồn chồn, sững bước lại giữa đất trời non nước bao la ? Những từ ngữ trời, non, nước có ý nghĩa như thÕ nµo trong c©u th¬? - Gîi t¶ mét kh«ng gian r«ng lín, bao la, rîn ngîp. Gv: Trời, non, nước còn gợi tả cái nhìn xa, rộng, một cái nhìn mênh mang khắp đất trời. Câu th¬ nh­ lµ mét sù th©u tãm toµn bé c¶nh vËt, vò trô v« h¹n mªnh m«ng ? Trước cái mênh mông của cảnh vật nhà thơ đã nghÜ g×? Mét m¶nh... víi ta ? NhËn xÐt vÒ c¸ch ng¾t nhÞp ë c©u th¬? -2/2/1/1/1 ? NhÞp th¬ Êy gîi cho ta suy nghÜ g×? - Diễn tả tâm trạng cô đơn trống vắng của người lữ khách ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch diÔn t¶ t©m tr¹ng cña nhµ th¬ ë 2 c©u th¬ kÕt nµy? - Nhà thơ đặt tâm trạng của chính mình tương ph¶n víi c¸i bao la v« cïng v« t©n cña trêi non nước ? ë c©u th¬ kÕt nhµ th¬ dïng 2 lÇn tõ ta trong côm tõ ta víi ta víi dông ý g×? - Ta 1 lµ chÝnh m×nh; ta 2 còng lµ chÝnh mình ta với ta là tự mình đối diện với chính mình GV: Thiªn nhiªn th× réng lín bao la cßn con người thì lẻ loi, đơn côi nhỏ bé. Con người lại đối diÖn víi chÝnh m×nh ? Cách diễn tả đó cho em hiểu gì về tâm trạng *Nhà thơ đã cực tả nỗi buồn cô cña nhµ th¬? đơn, lẻ loi xa vắng của người lữ. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. – Lop7.net. Gi¸o Viªn: TrÇn Quang Huy. 5.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. GV: ở đây ta bắt gặp cảm hứng thiên nhiên trữ khách: đó là nỗi nhớ nhà, nhớ tình hoà với cảm hứng của tình yêu quê hương quê nhớ về một thời dĩ vãng da diết buồn thương đất nước đậm đà tha thiết. T©m tr¹ng cña bµ HuyÖn lµ t©m tr¹ng hoµi niÖm về một thời đã sống. Vẻ đẹp nhân văn của bài thơ chính là ở chỗ đó. III. Tæng kÕt (5’) 1. NghÖ thuËt: ? Nêu những nét đặc sắc của bài thơ về nghê thuật? - Sö dông ®iªu luyÖn thÓ th¬ §­êng luËt: thÊt ng«n b¸t có. - Lêi th¬ trang nh· ®iªu luyÖn, giÇu søc gîi c¶m gîi h×nh - Từ ngữ sử dụng sáng tạo đạt hiệu quả cao - Sử dụng lối chơi chữ, hình ảnh đối lập tương phản, đổi trật tự cú pháp 2. Néi dung: ? Những biện pháp nghệ thuật đó đã giúp ta cảm nhận được nội dung gì? - Bµi th¬ lµ bøc tranh vÞnh c¶nh ngô t×nh miªu t¶ thÕ giíi thiªn nhiªn k× thó ë §Ìo Ngang: c¶nh s¾c tuy h÷u t×nh nh­ng thÊm ®­îm mét nçi buån man m¸c - Thông qua bài thơ, nhà thơ gửi gắm một nỗi buồn cô đơn thầm lặng nhớ nước, nhí nhµ nhí mét thêi qu¸ khø gi÷a c¶nh §Ìo Ngang lóc chiÒu tµ bãng xÕ. GV: Có thể nói Qua Đèo Ngang là bài thơ tuyệt bút bởi ở đó có ngòi bút điêu luyện của nhà thơ. Tâm trạng của nhà thơ, tiếng nối của một người mà trở thành khúc tâm tình của muôn triệu người. Nó gợi dậy trong họ một tình yêu quê hương thiết tha sâu nặng. Ai đã một lần có dịp qua Đèo Ngang chắc hẳn sẽ không thể quên được bài thơ cùng tâm tình của người nữ sĩ. D. Cñng cè (3’) ? Hãy đọc diễn cảm bài thơ? ? Hãy cho biết vì sao đã gần hai thế kỷ đi qua, có biết bao người từng làm thơ về §Ìo Ngang, nh­ng bµi th¬ cña Bµ HuyÖn Thanh Quan vÉn sõng s÷ng trong lßng người đọc? - NghÖ thuËt th¬, c¶m xóc th¬, c¶m høng hoµi cæ cña nhµ th¬. E. Hướng dẫn về nhà (1’) - Häc thuéc bµi th¬, tËp nªu c¶m nhËn tõng phÇn cña bµi th¬ - Ph¸t biÎu c¶m nghÜ cña em vÒ 2 c©u th¬ kÕt cña bµi th¬ - Tìm hiểu trước bài Bạn đến chơi nhà TiÕt 30. V¨n b¶n. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:. Bạn đến chơi nhà. NguyÔn KhuyÕn. I. Mục tiêu cần đạt : - Giúp HS cảm nhận được tình cảm bè bạn đậm đà hồn nhiên dân dã, vượt lên trên hoàn cảnh đạm bạc đó là nét đẹp trong nhân cách nhà thơ Nguyễn Khuyến. HS cảm nhận được bức tranh quê dân dã đậm đà, thấy được nụ cười vui hóm hỉnh nhưng ý tình s©u nÆng, thÊy ®­îc sù s¸ng t¹o cña nhµ th¬ trong c¸ch vËn dông thÓ th¬ §­êng luËt Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7 – Gi¸o Viªn: TrÇn Quang Huy 6 Lop7.net. Nam §Þnh.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. - Rèn kĩ năng đọc diễn cảm thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật và cách phân tích bµi th¬ §­êng kh«ng theo bè côc. - Gi¸o dôc HS t×nh yªu thiªn nhiªn, quý mÕn b¹n bÌ, trong t×nh c¶m b¹n bÌ II. ChuÈn bÞ: Thầy: Trao đổi trong nhóm, thống nhất nội dung phương pháp giảng dạy §äc thªm c¸c tµi liÖu tham kh¶o vÒ nhµ th¬ NguyÔn KhuyÕn, nghiªn cøu so¹n gi¸o ¸n Trò: Chuẩn bị bài theo sự hướng dẫn của thầy III. TiÕn tr×nh lªn líp A. ổn định tổ chức (1’) B. KiÓm tra bµi cò: (5’) ? §äc thuéc lßng bµi th¬ Qua §Ìo Ngang ? Trong bµi th¬ em thÝch nh÷ng c©u th¬ nµo? V× sao? ? Hãy nêu cảm nhận của em về những câu thơ đó? C. Bµi míi : * Hoạt động 1: Giới thiệu bài: ở thế kỷ XIX, bên cạnh nhà thơ nữ tài hoa lỗi lạc như Hồ xuân Hương, Bà Huỵên Thanh Quan ta còn được tiếp xúc với một nhà thơ nổi tiếng đất Bắc là nhà thơ Nguyễn Khuyến qua bài thơ Bạn đến chơi nhà Hoạt động của thầy và trò Néi dung chÝnh *Hoạt động 2 I. Giíi thiÖu t¸c gi¶ ,t¸c ? Nêu tóm tắt những nét cơ bản về cuộc đời và sự phẩm (5’) nghiÖp cña nhµ th¬ NguyÔn KhuyÕn? 1. T¸c gi¶: NguyÔn KhuyÕn Hs: - 1835 – 1909, quª B×mh Lôc tØnh Hµ Nam GV: Thủa nhỏ, nhà ngèo, thông minh, học giỏi, đỗ - Ông là người thông minh, ®Çu 3 k× thi nªn ®­îc gäi lµ Tam Nguyªn Yªn §æ học giỏi đỗ đầu 3 kì thi: - ¤ng lµm quan cho triÒu NguyÔn kho¶ng 10 n¨m §­îc gäi lµ Tam Nguyªn Yªn sau đó về quê ở ẩn §æ GV gi¶i thÝch: Tam Nguyªn Yªn §æ - Lµ nhµ th¬ lín cña d©n téc Tam: ba; Nguyªn: gi¶i nguyªn - tøc ®Çu b¶ng (nay gọi là thủ khoa - người có điểm thi cao nhất trong ba kì thi: hương, hội, đình ) Yªn §æ : Tªn lµng quª «ng Người đời gọi tên ông bằng học vị gắn liền với tên lµng quª «ng. Cßn c¸c nhµ phª b×nh th× gäi «ng lµ nhµ th¬ cña lµng c¶nh ViÖt Nam bëi th¬ «ng chñ yÕu viết về nông thôn về vẻ đẹp và cuộc sống ở làng quê «ng s¸ng t¸c chñ yÕu vµo giai ®o¹n tõ sau khi tõ quan vÒ quª ë Èn ? Bµi th¬ ®­îc s¸ng t¸c trong hoµn c¶nh nµo? 2. T¸c phÈm; S¸ng t¸c sau ? Nªu néi dung cña bµi th¬ ? khi ông đã cáo quan về quê ở - Bài thơ thể hiện một tình cảm chân thành mà đằm ẩn thắm và hết sức đẹp đẽ của nhà thơ với bạn *Hoạt động 3 . III. §äc vµ t×m hiÓu bè côc ? Theo em cần đọc bài thơ như thế nào? (5’) - §äc giäng nhÑ nhµng, chËm r·i, béc lé râ th¸i độ chân thành nhưng có phần hài hước, hóm hỉnh. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. – Lop7.net. Gi¸o Viªn: TrÇn Quang Huy. 7.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. GV đọc mẫu, gọi HS đọc L­u ý thªm cho HS mét sè tõ cæ: - Nước cả: nước lớn - Khôn: không thể, không phải khó (sự phủ định) - Rèn: phÇn nhuþ cña hoa cßn sãt l¹i trªn phÇn cuèi cña qu¶ ? Bµi th¬ thuéc thÓ th¬ nµo? V× sao em biÕt? - ThÊt ng«n b¸t có §­êng luËt (cã sè c©u, sè tiÕng vµ c¸ch gieo vÇn gièng bµi th¬ Qua §Ìo Ngang ? Thông thường bài thơ thất ngôn bát cú thường có mấy phần ? (4 phần: đề, thực, luận, kết) ? Hãy đọc kĩ bài thơ và đối chiếu với quy định về bè côc cña thÓ th¬, em cã nhËn xÐt g×? - Phần đề chỉ có 1câu đầu - PhÇn thùc l¹i cã tíi 6 c©u tiÕp theo - PhÇn kÕt chØ cßn l¹i c©u cuèi cïng GV: Nguyễn Khuyến đã cải biến đặc điểm của thể thơ để có thể dãi bày tâm sự nỗi niềm cảm xúc một cách tự nhiên hơn để thấy được điều đó chúng ta đi t×m hiÓu bµi th¬ III. T×m hiÓu chi tiÕt bµi Hoạt động 4 th¬ ? Hãy đọc câu thơ mở đầu? 1. C©u th¬ më ®Çu: Lêi ? C©u th¬ th«ng b¸o cho ta biÕt sù viÖc g×? chào khi bạn đến chơi - Có bạn đến chơi ? Câu thơ giới thiệu bạn đến chơi trong hoàn cảnh nµo? - §· bÊy l©u nay b¸c tíi nhµ ? §· bÊy l©u nay lµ thµnh phÇn g× cña c©u? Nã th«ng b¸o cho ta biªt sù viÖc g×? - Tr¹ng ng÷ chØ thêi gian, nã cho biÕt kho¶ng thời gian mà hai người bạn xa nhau là đã rất lâu rồi ? Em thÊy nhµ th¬ x­ng h« víi b¹n nh­ thÕ nµo? - Nhµ th¬ gäi b¹n lµ b¸c ? Em cã suy nghÜ g× vÒ c¸ch x­ng h« nµy? - Đây là cách gọi thân mật của những người cao tuổi vốn đã thân thiết với nhau ? Qua cách sử dụng từ ngữ, cách xưng hô đó, em có nhËn xÐt g× vÒ c¸ch giíi thiÖu cña nhµ th¬? - Lời thơ mộc mạc tự nhiên như lời nói thường ngµy, buét miÖng mµ nãi ra, nãi mµ nh­ mét lêi chµo đầy phấn khởi, thân thiện khi có bạn đến chơi. ? Qua c©u th¬ em hiÓu g× vÌ t©m tr¹ng cña nhµ th¬ khi có bạn đến chơi? Gv: Ta h×nh dung nhµ th¬ ®ang tay b¾t mÆt mõng đón bạn. Bạn đến thăm tận nhà chứ không phải ở dinh quan, kh«ng bÞ gß bã bëi luËt lÖ chèn quan trường thì hẳn phải người bạn thân thiết nên mới có sù th©n mËt b×nh dÞ Êy. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7 – Gi¸o Viªn: TrÇn Quang Huy 8 Lop7.net. Nam §Þnh.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. ? Em c¶m nhËn ®­îc g× ë c©u th¬ ®Çu?. –. Nam §Þnh. - Giíi thiÖu nhµ cã kh¸ch quí đến chơi và tâm trạng hồ hëi, vui mõng kh«n xiÕt cña nhµ th¬. Gọi HS đọc 6câu thơ tiếp. Nêu nội dung của đoạn 2. Sáu câu thơ tiếp: th¬ Hoµn c¶nh tiÕp b¹n ? Sau lời chào, nhà thơ đã giãi bày gia cảnh nhà m×nh víi b¹n nh­ thÕ nµo? TrÎ thêi ®i v¾ng, chî thêi xa ? C©u th¬ cho em hiÓu nhµ th¬ ®ang gÆp khã kh¨n g× khi tiÕp b¹n? - Trẻ đi vắng: thiếu người giúp nhà thơ tiếp bạn. - Chî xa: kh«ng thÓ mua s¾m thøc ¨n ngon ? Câu thơ gợi em suy nghĩ gì về ý định tiếp bạn của nhµ th¬? - Chắc nhà thơ định tiếp bạn bằng mâm cơm thịnh so¹n GV: Chắc rằng nhà thơ muốn thết đãi bạn thật thịnh soạn có người sai bảo thật hậu, thật ngon bởi thời ấy chỉ ở chợ mới có đầy đủ những thứ ngon, song oái oăm thay: chợ thì xa lại không người có ai để tiện sai b¶o khi tiÕp b¹n. ? Không thể có món ăn thịnh soạn, nhà thơ đã nghĩ đến những thứ gì để đãi bạn? - Gà, cá, cải, cà, bầu, mướp. ? Em cã suy nghÜ g× vÒ nh÷ng thø thøc ¨n nµy? Là những món ăn cây nhà lá vườn ? Khi nhắc đến những thứ thức ăn này giọng điệu thơ của nhà thơ có gì thay đổi? - Từ giọng vui đùa, nhà thơ chuyển sang giọng kể vµ miªu t¶. ? Qua cách kể và tả đó em hiểu gì về gia cảnh của nhµ th¬? - Mọi thứ đều có nhưng lại rơi vào tình huống thật oái oăm: ao có cá nhưng nước lớn không bắt được, nhà có gà nhưng vườn nhà rộng quá không bắt được. Ngoài vườn có cải, cà, bầu, mướp, thì đều chưa thể ăn được, đến cả miếng trầu là đầu câu chuyện cũng kh«ng cã. ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸c tõ ng÷ h×nh ¶nh s¾p xÕp ë hai c©u 3 - 4 vµ 5 - 6? - Hai câu 3 - 4, 5 - 6 có phép đối: Ao sâu nước cả / khôn chài cá Vườn rộng rào thưa / khó đuổi gà C¶i chöa ra c©y / cµ míi nô Bầu vừa rụng rốn / mướp đương hoa ? Em hiểu gì về: Ao sâu nước cả- vườn rộng rào th­a? Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7 – Gi¸o Viªn: TrÇn Quang Huy 9 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. - §©y lµ nh÷ng thµnh ng÷ GV: Cụ Tam Nguyên đã sử dụng rất tự nhiên thành ngữ và phép đối thường thấy trong thơ Đường ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ nh÷ng h×nh ¶nh ®­îc nh¾c đến ở 6 câu thơ này? - Nh÷ng h×nh ¶nh rÊt b×nh dÞ, d©n d· quen thuéc ë th«n quª GV: ë ®©y ta kh«ng thÊy nh÷ng h×nh ¶nh ­íc lÖ thường thấy trong thơ Đường mà chỉ thấy những hình ảnh dân dã, quen thuộc, thể hiện sự sáng tạo đổi míi trong th¬ §­êng cña NguyÔn KhuyÕn ? Tất cả những biện pháp nghệ thuật trên ấy đã góp phÇn diÔn t¶ ®iÒu g×? - Tất cả đã góp phần diễn tả nhà thơ mong muốn tiếp đãi bạn thật thịnh soạn nhưng lại chẳng có gì về vật chât để đãi bạn ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ giäng th¬ ë ®©y? - Lêi th¬ kÓ nÓ tr×nh bµy hoµn c¶nh võa miªu t¶ cảnh vườn tược xanh tươi hoa trái đầy vườn ? §»ng sau nh÷ng c©u th¬ võa kÓ võa t¶ Êy ta nhËn ra thái độ của nhà thơ như thế nào? - Lêi th¬ cø nhá nhÑ t©m t×nh ch©n chÊt thËt thµ cã phÇn nh­ võa thanh minh víi b¹n, võa nh­ giíi thiÖu cảnh sống thanh bần của gia đình mình ? Có người cho rằng, nói như vậy là nhà thơ đang than nghèo, kể khổ với bạn, có người lại cho rằng nhµ th¬ ®ang cè ý khoe víi b¹n c¶nh sèng sung tóc của gia đình mình. Em có đồng ý với ý kiến nào? Vì sao? (HS trao đổi nhóm. Cử đại diện trình bày quan ®iÓm) - ý kiến 1: Nhà thơ không định than nghèo kể khổ v× thùc ra nhµ «ng cã nhiÒu thø l¾m nh­ng chØ v× không lấy được hoặc không đúng dịp mà thôi - ý kiến 2: Nhà thơ không định khoe với bạn về cuộc sống sung túc của gia đình mình vì gia tài của nhµ th¬ rÊt b×nh dÞ, d©n d·. ? Em hãy tưởng tượng hình ảnh nhà thơ khi tiếp với b¹n? - Nhµ th¬ nh­ ®ang th× thÇm thanh minh, hå hëi dắt tay bạn ra thăm vườn cây ao cá ẩn chứa một sức sống tiềm tàng gần gũi mến yêu, tận hưởng cái thú vui d©n d· ë lµng quª n¬i «ng vÒ ë Èn . Gv: Từ một vị quan đứng đầu trong triều, ông xa lánh cuộc sông chốn quan trường, về ở ẩn và rất vừa ý to¹i nguyÖn víi cuéc sèng Êy thÓ hiÖn khÝ tiÕt cña nhà nho yêu nước. Thực ra thì làm gì có lúc nào mà. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. Gi¸o Viªn: TrÇn Quang Huy 10. – Lop7.net. Nam §Þnh.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. l¹i kh«ng cã hÕt thÈy nh÷ng thø nh­ nhµ th¬ nãi ? Vậy theo em, nhà thơ nói như vậy để làm gì? - Nhµ th¬ bµy tá mong muèn - Nhà thơ nói thiếu quá đi để đùa vui với bạn một tiềp đãi bạn và hoàn cảnh của cách hóm hỉnh, để rồi trong quá trình tiếp bạn có gì mình một cách bông đùa dí kh«ng ®­îc nh­ ý còng mong b¹n th«ng c¶m dám. ? Nh­ vËy, em c¶m nhËn ®­îc g× ë 6 c©u th¬ trªn? HS đọc câu thơ kết 3. C©u th¬ kÕt: Bác đến chơi đây ta với ta ? Em hiªu nh­ thÕ nµo vÒ côm tõ: ta víi ta - ChØ cã nhµ th¬ víi b¹n ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch dïng tõ viÕt c©u cña tác giả? Cách diễn đạt đó có tác dụng gì? - Dùng điệp từ ta, dấu chấm cảm đặt ở cuối câu - Nhấn mạnh, khẳng định tình cảm cao quý giữa nhµ th¬ vµ b¹n. ? V× sao em cho r»ng ®©y lµ t×nh b¹n cao quý? - Bạn và nhà thơ tuy hai mà một, đại từ ta cho thấy cái một duy nhất đó của tình bạn GV: Nhà thơ lấy cái không tuyệt đối về vật chất để khẳng định cái có về mằt tình cảm ? Em c¶m nhËn ®­îc g× vÒ t×nh b¹n cña nhµ th¬ ë - T×nh b¹n ch©n thµnh th¾m thiÕt g¾n bã lµ thiªng liªng c©u th¬ kÕt? GV: Nhà thơ quan niệm tình bạn cao đẹp không cần cao quí hơn mọi thứ vật chất phải có mâm cao cỗ đầy, chỉ cần chân thành chân tầm thường. thành khi gặp gỡ là đủ. * Hoạt động 5 IV. Tæng kÕt: (7’) ? Bài thơ có những thầnh công đặc sắc gì về nội dung và nnghệ thuật ? 1. NghÖ thuËt: - Sö dông thÓ th¬ ®­êng luËt , ng«n ng÷ tinh hoa cña d©n téc tµi hoa s¸ng t¹o - M¹nh d¹n ®­a nh÷ng thi liÖu d©n d· b×nh dÞ kh¸c h¼n víi thi liÖu cæ diÓn x­a - Vận dụng lối đối cách nói cường điệu liệt kê - Sáng tạo bố cục bài thơ độc đáo ? Bµi th¬ gióp em c¶m nhËn néi dung g×? 2. Néi dung: - Bài thơ thể hiện một cách chân thành mà hóm hỉnh tình bạn đậm đà thắm thiết và cảm động của nhà thơ với bạn - Bài thơ còn mang đến cho ta vẻ đẹp của bức tranh cuộc sống nơi làng quê và ẩn chøa t©m hån trong s¸ng g¾n bã víi thiªn nhiªn cña nhµ th¬ NguyÔn KhuyÕn. V. LuyÖn tËp: ? Tìm những câu tục ngữ ca dao nói về tình bạn cao đẹp? (Th¶o luËn nhãm- §¹i diÖn tr×nh bµy) VD: Giµu v× b¹n sang v× vî D. Cñng cè: ? §äc diÔn c¶m bµi th¬? E. Hướng dẫn học bài: ( 1’). Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. – Lop7.net. Gi¸o Viªn: TrÇn Quang Huy 11.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. - Häc thuéc lßng bµi th¬ - N¾m ch¾c néi dung nghÖ thuËt vµ c¶m nhËn tõng phÇn cña bµi th¬. - ChuÈn bÞ viÕt bµi v¨n biÓu c¶m 2 tiÕt TiÕt 31 + 32. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:. ViÕt bµi lµm v¨n biÓu c¶m (Bµi viÕt sè 2). I. Mục tiêu cần đạt - Qua bài viết gúp HS thực hành làm bài văn biểu cảm. Từ đó gv đánh giá được khả năng làm bài văn biểu cảm và những hạn chế các em còn hay mắc để tiếp tục rèn c¸ch viÕt v¨n - Häc sinh viÕt ®­îc bµ v¨n biÓu c¶m vÒ thiªn nhiªn, c¶nh vËt, thÓ hiÖn t×nh yªu thương theo truyền thống của nhân dân ta. - RÌn kÜ n¨ng viªt hoµn chØnh bµi v¨n biÓu c¶m - Giáo dục ý thức biết quý trọng thương yêu loài vật, cảnh vật xung quanh mình II. ChuÈn bÞ Thầy: Trao đổi trong nhóm, thống nhất ra đề, yêu cầu biểu điểm Trß: ¤n tËp vÒ c¸ch lµm bµi v¨n biÓu c¶m III . TiÕn tr×nh lªn líp: A. ổn định tổ chức: (1’) B .KiÓm tra: ( 1’) ViÖc chuÈn bÞ lµm bµi cña häc sinh GV chép đề bài lên bảng §Ò bµi: C¶m nghÜ cña em vÒ loµi c©y em yªu HS lµm bµi thu bµi (85’) * Nh÷ng yªu cÇu vÒ h×nh thøc néi dung vµ c¸ch cho ®iÓm 1.VÒ néi dung: - HS ®­îc chän mét trong sè nh÷ng loµi c©y gÇn gòi víi chóng, tr×nh bµy bµi v¨n theo bè côc: Më bµi: - Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ loµi c©y em yªu thÝch - Lí do yêu thích, cảm xúc ban đầu về loài cây đó Thân bài: Cảm xúc về các đặc điểm gợi cảm của cây : - Lai lÞch hoµn c¶nh ch¨m sãc, sù quan t©m cña em - Những gắn bó thân thiết của cây trong cuộc sống con người trong đó có em và gia đình em - Nh÷ng kØ niÖm th©n thiÕt gi÷a em vµ c©y mµ em cßn nhí m·i - Lîi Ých, t¸c dông cña c©y Kết bài: Tình cảm của em đối với loài cây đó 2. Yªu cÇu vÒ h×nh thøc: - Bµi viÕt thÓ hiÖn râ bè côc tõng phÇn - BiÕt sö dông linh ho¹t nh÷ng tõ ng÷ biÓu c¶m trùc tiÕp - Viết câu, phân đoạn rõ ràng mạch lạc, trình bày sạch đẹp, không sai chính tả, không dùng từ ,đặt câu sai ngữ pháp *C¸ch cho ®iÓm Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7 – Gi¸o Viªn: TrÇn Quang Huy 12 Lop7.net. Nam §Þnh.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. - Điểnm 9 - 10 đảm bảo được yêu càu về nội dung và hình thức, giọng văn truyền c¶m dÝ dám, sö dông linh no¹t ng«n ng÷ biÓu c¶m - Điểm 7 - 8 đạt yêu cầu cơ bản về nội dung hình thức, có sai sót, vụng về một đôi chç - Điểm 5 – 6 bài viết có nội dung rõ ràng, bố cục đầy đủ, song diễn đạt ý chưa linh ho¹t cã chç vông vÒ kh« khan hoÆc cã thiÕu sãt mét vµi ý nhá lµm bµi v¨n kÐm m¹ch l¹c - Điểm 3 - 4 bài viết đã có bố cục nhưng diễn đạt ý sơ sài vụng về nặn về tả kể ít có yÕu tè biÓu c¶m - Điểm 0 – 1 - 2 bài viết quá sơ sài, không rõ bố cục diễn đạt vụng về, hoặc lạc đề chưa đúng thể loại văn biểu cảm D. Cñng cè: (2’) - Thu bµi - NhËn xÐt chung vÒ ý thøc lµm bµi E Hướng dẫn hoc bài: (2’) - Ôn tập lại phương pháp làm văn miêu tả - Làm bài tập: Biểu cảm về người thân - ChuÈn bÞ bµi: Xa ng¾m th¸c nói L­. Quü NhÊt, ngµy. th¸ng. n¨m. Hiệu trưởng ký duyệt. Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 7. – Lop7.net. Gi¸o Viªn: TrÇn Quang Huy 13.

<span class='text_page_counter'>(14)</span>