Biện pháp rèn kỹ năng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 5

<span class='text_page_counter'>(1)</span>S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – N¨m häc 2009 - 2010. PhÇn I : PhÇn më ®Çu 1. Lý do chọn đề tài. Trong c¸c m«n häc ë tiÓu häc, cïng víi m«n TiÕng ViÖt, m«n To¸n cã vÞ trÝ quan trọng.Vì Toán học có hệ thống kiến thức cơ bản và những phương pháp nhận thức cơ bản mà toán học cung cấp cho học sinh là nhũng công cụ cần thiết để học các môn học khác .Khả năng giáo dục của toán học rất to lớn về nhiều mặt. Trước hết nó có nhiều khả năng phát triển tư duy logic, bồi dưỡng và phát triển các thao tác trí tuệ cần thiết để trừu tượng hoá - khái quát hoá: phân tích - tổng hợp: so sánh -dự đoán: chứng minh bác bỏ. Nó có tác dụng to lớn trong việc hình thành và rèn luyện phương pháp suy nghĩ ,xem xét và giải quyết vấn đề nghiên cứu có căn cứ, toàn diện, chính x¸c, h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn nÒ nÕp, phong c¸ch vµ t¸c phong lµm viÖc khoa häc. CÇn thiết cho mỗi lĩnh vực hoạt động thực tiễn, góp phần giáo dục ý chí và đức tính tốt như cần cù, nhẫn nại, ý thức vượt khó. Xong đối với mỗi học sinh tiểu học thì yêu cầu của học toán không chỉ đơn giản là rèn các kỹ năng tính toán :cộng, trừ, nhân, chia với các số tự nhiên, phân số, số thập phân, so sánh ... mà thôngg qua các phép tính đó c¸c em cßn cã ®­îc mét sè kü n¨ng nh­ ph©n tÝch, ph¸n ®o¸n, suy luËn. §Ó rÌn luyÖn tèt kü n¨ng nµy, häc sinh kh«ng chØ lµm thµnh th¹o c¸c phÐp tÝnh mµ ph¶i gi¶i tèt c¸c d¹ng bµi to¸n cã lêi v¨n . Môn toán ở tiểu học bước đầu hình thành và phát triển năng lực trừu tượng hoá, khái quát hoá, kích thích trí tưởng tượng, gây hứng thú học tập toán, phát triển hợp lý khả năng suy luận và biết diễn đạt đúng bằng lời, bằng viết, các, suy luận đơn giản, góp phần rèn luyện phương pháp học tập và làm việc khoa học, linh hoạt sáng tạo. Tuy nhiªn trong thùc tÕ hiÖn nay, viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n là một vấn đề bức xúc, khó giải quyết ở các trường tiểu học vùng cao và đặc biệt là ở các vùng dân tộc thiểu số trong đó có trường tiểu học Pha Long huyện Mường Khương. Các em là con người dân tộc, thông hiểu ngôn ngữ Tiếng Việt còn hạn chế cho nªn viÖc gi¶i to¸n cã lêi v¨n gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n . Trong dạy - học toán ở tiểu học, việc giải toán có lời văn chiếm một vị trí quan trọng. Có thể coi việc dạy - học và giải toán là '' hòn đá thử vàng'' của dạy - học toán. Trong giải toán, học sinh phải tư duy một cách tích cực và linh hoạt, huy động tích cực các kiến thức và khả năng đã có vào tình huống khác nhau, trong nhiều trường hợp phải biết phát hiện những dữ kiện hay điều kiện chưa được nêu ra một cách tường minh và trong chừng mực nào đó, phải biết suy nghĩ năng động, sáng tạo. Vì vậy có thể coi giải toán có lời văn là một trong những biểu hiện năng động nhất của hoạt động trí tuệ của học sinh. Ở học sinh lớp 5, kiến thức toán đối với các em không còn mới lạ, khả năng nhận thức của các em đã được hình thành và phát triển ở các lớp trước, tư duy đã bắt đầu có chiều hướng bền vưỡng và đang ở giai đoạn phát triển. Vốn sống, vốn hiểu Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Xuân – Trường Tiểu học Pha Long 1 Lop1.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – N¨m häc 2009 - 2010. biết thực tế đã bước đầu có những hiểu biết nhất định. Tuy nhiên trình độ nhận thức của học sinh không đồng đều, yêu cầu đặt ra khi giải các bài toán có lời văn cao hơn những lớp trước, các em phải đọc nhiều, viết nhiều, bài làm phải trả lời chính xác với phép tính, với các yêu cầu của bài toán đưa ra, nên thường vướng mắc về vấn đề trình bày bài giải: sai sót do viết không đúng chính tả hoặc viết thiếu, viết từ thừa. Một sai sót đáng kể khác là học sinh thường không chú ý phân tích theo các điều kiện của bài toán nên đã lựa chọn sai phép tính. Trong quá trình giảng dạy các em học sinh lớp 5 A trường tiểu học Pha Long, tôi nhËn thÊy c¸c em häc sinhh trong líp hÇu nh­ rÊt lóng tóng trong viÖc gi¶i to¸n cã lêi văn. Là một giáo viên đứng lớp trước những thực tế đó nên tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài : “ BiÖn ph¸p rÌn kü n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 5 ”.. Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Xuân – Trường Tiểu học Pha Long 2 Lop1.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – N¨m häc 2009 - 2010. PhÇn II : néI DUNG I. Thùc tr¹ng. 1. ThuËn lîi + Điều kiện cơ sở vật chất đảm bảo cho việc dạy và học + Đồ dùng dạy học tương đối đầy đủ cho giáo viên , học sinh . + Học sinh được dự án trường học trang bị thêm một số đồ dùng cá nhân như áo kho¸c ,dÐp + được sự quan tâm và chỉ đạo sát sao của ban giám hiệu nhà truờng tới giáo viên chủ n hiÖm vµ líp häc 2 . khã kh¨n. a. vÒ phÝa gi¸o viªn - Còn lúng túng trong quá trình hướng dẫn học sinh giải bài toán có lời văn - Một số bài toán giáo viên hướng dẫn cách giải còn trừu tượng với học sinh tiểu học b. VÒ phÝa häc sinh - 47,4% häc sinh trong líp ch­a cã kü n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n - Bài giải toán của học sinh chưa đúng ,đủ theo yêu cầu của bài toán 3. nguyªn nh©n. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến việc học sinh chưa có kỹ năng giải toán có lời văn nh­ng nguyªn nh©n chñ yÕu lµ : - Phương pháp hướng dẫn học sinh giẩi toán của giáo viên chưa phù hợp với đối tượng häc sinh cña líp - Khả năng đọc hiểu của các em còn hạn chế nên các em không hiểu sâu về ngôn ngữ toán học .Vì vậy khi đọc đề toán , học sinh không hiểu rõ yêu cầu của bài toán ,khó nhận dạng và định hình về các dạng bài toán. 4. kÕt qu¶ kh¶o s¸t ®Çu n¨m vÒ kü n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n. Tæng sè häc sinh : 19 Trong đó giỏi : 0 Trung b×nh :7 Yªó : 9 Kh¸ :3 II. Mét sè biÖn ph¸p rÌn kü n¨ng gi¶I to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 5. Toán có lời văn thực chất là những bài toán thực tế. Nội dung bài toán được thông qua những câu văn nói về những quan hệ, tương quan và phụ thuộc, có liên quan đến cuộc sống thường x¶y ra hành ngày. Cái khó của bài toán có lời văn là phải lược bỏ những yếu tố về lời văn đã che đậy bản chất toán học của bài toán, hay nói. Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Xuân – Trường Tiểu học Pha Long 3 Lop1.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – N¨m häc 2009 - 2010. cách khác là chỉ ra các mối quan hệ gi÷a các yếu tố toán học chứa đựng trong bài toán và nêu ra phép tính thích hợp để từ đó tìm được đáp số bài toán. Giáo viên cần đổi mới phương pháp dạy học về giải toán có lời văn, hướng dẫn häc sinh c¸ch gi¶i a. Đề bài của bài toán có lời văn bao giờ cũng có hai phần: - Phần đã cho hay còn gọi giả thiết của bài toán. - Phần phải tìm hay còn gọi kết luận của bài toán. Ngoài ra, trong đề toán có nêu mối quan hệ giữa phần đã cho và phần phải tìm hay thực chất là mối quan hệ tương quan phụ thuộc vào giả thiết và kết luận của bài toán. b. Quy trình giải toán có lời văn thường thông qua các bước sau: - Nghiên cứu kỹ đầu bài: Trước hết cần đọc cẩn thận đề toán, suy nghĩ về ý nghĩa bài toán, nội dung bài toán, đặc biệt chú ý đến câu hỏi bài toán. Chớ vội tính toán khi chưa đọc kỹ đề toán. - Thiết lập mối quan hệ giữa các số đã cho và diễn đạt nội dung bài toán bằng ngôn ngữ hoặc tóm tắt điều kiện bài toán, hoặc minh hoạ bằng sơ đồ hình vẽ. - Lập kế hoạch giải toán: học sinh phải suy nghĩ xem để trả lời câu hỏi của bài toán phải thực hiện phép tính gì? Suy nghĩ xem từ số đã cho và điều kiện của bài toán có thể biết gì, có thể làm tính gì, phép tính đó có thể giúp trả lời câu hỏi của bài toán không? Trên các cơ sở đó, suy nghĩ để thiết lập trình tự giải toán. - Thực hiện phép tính theo trình tự đã thiết lập để tìm đáp số. Mỗi khi thực hiện phép tính cần kiểm tra đã tính đúng chưa? Phép tính được thực hiện có dựa trên cơ sở đúng đắn không?... Giải xong bài toán, khi cần thiết, cần thử xem đáp số tìm được có trả lời đúng câu hỏi của bài toán, có phù hợp với các điều kiện của bài toán không? Trong một số trường hợp, gi¸o viên nên khuyến khích học sinh tìm xem có cách giải khác gọn hay không? Ví dụ 1: Thùng to có 21 lít nước mắm, thùng bé có 15 lít nước mắm. Nước mắm được chứa vào các chai như nhau, mỗi chai có 0,75 lít. Hỏi có tất cả bao nhiêu chai nước mắm? Giáo viên hướng dẫn học sinh thực hiện bài toán trên bằng cách dùng phương pháp hỏi đáp, kết hợp với minh hoạ bằng tóm tắt đề toán. + Phân tích nội dung bài toán: Giáo viên dùng hai câu hỏi: Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì? Để học sinh thấy rõ nội dung: - Thùng to có 21 lít nước mắm. - Thùng nhỏ có 15 lít nước mắm. - Mỗi chai chứa 0,75 lít nước mắm. - Hỏi có tất cả bao nhiêu chai nước mắm ? Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Xuân – Trường Tiểu học Pha Long 4 Lop1.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – N¨m häc 2009 - 2010. + Tóm tắt bài toán: Theo những câu trả lời của học sinh, giao viên hướng dẫn học sinh tóm tắt như sau: Thùng to: 21 lít. Thùng nhỏ : 15 lít. Có ... chai nước mắm ? Tóm tắt trên chính là chỗ dựa cho học sinh tìm ra trình tự giải và phép tính tương ứng. + Thiết lập trình tự giải: Giao viên đặt câu hỏi: " Muốn biết có bao nhiêu chai nước mắm, ta làm thế nào?” Học sinh trả lời: " Trước hết ta phải tìm tổng số nước mắm có ở cả hai thùng; sau đó mới tìm tổng số chai đựng nước mắm". + Tìm phép tính và thực hiện phép tính: Học sinh tự đặt lời giải và làm như sau: Bài giải Tổng số nước mắm ở hai thùng là: 21 + 15 = 36 (lít ) Số chai đựng nước mắm là: 36 : 0,75 = 48 ( chai) Đáp số: 48 chai. * CÁC PHƯƠNG PHÁP DÙNG ĐỂ DẠY GIẢI BÀI TOÁN CÓ LỜI VĂN. a. Phương pháp trực quan: Nhận thức của trẻ từ 6 đến 11 tuổi còn mang tính cụ thể , gắn với các hình ảnh và hiện tượng cụ thể, trong khi đó kiến thức của môn toán lại có tính trừu tượng và khái quát cao. Sử dụng phương pháp này giúp học sinh có chỗ dựa cho hoạt động tư duy, bổ xung vốn hiểu biết, phát triển tư duy trừu tượng và vốn hiểu biết. Ví dụ: khi dạy giải toán ở lớp Năm, giáo viên có thể cho học sinh quan sát mô hình hoặc hình vẽ, sau dó lập tóm tắt đề bài qua, rồi mới đến bước chọn phép tính. b. Phương pháp thực hành luyện tập: Sử dụng phương pháp này để thực hành luyện tập kiến thức, kỹ năng giải toán từ đơn giản đến phức tạp ( Chủ yếu ở các tiết luyện tập ). Trong quá trình học sinh luyện tập, giáo viên có thể phối hợp các phương pháp như: gợi mở - vấn đáp và cả giảng giải - minh hoạ. c. Phương pháp gợi mở - vấn đáp: Đây là phương pháp rất cần thiết và thích hợp với học sinh tiểu học, rèn cho học sinh cách suy nghĩ, cách diễn đạt bằng lời, tạo niềm tin và khả năng học tập của từng học sinh. d. Phương pháp giảng giải - minh hoạ: Giáo viên hạn chế dùng phương pháp này. Khi cần giảng giải - minh hoạ thì giáo viên nói gọn, rõ và kết hợp với gợi mở - vấn đáp. Giáo viên nên phối hợp giảng giải Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Xuân – Trường Tiểu học Pha Long 5 Lop1.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – N¨m häc 2009 - 2010. với hoạt động thực hành của học sinh ( Ví dụ: Bằng hình vẽ, mô hình, vật thật...) để học sinh phối hợp nghe, nhìn và làm. g. Phương pháp sơ đồ đoạn thẳng: Giáo viên sử dụng sơ đồ đoạn thẳng để biểu diễn các đại lượng đã cho ở trong bài và mối liên hệ phụ thuộc giữa các đại lượng đó. Giáo viên phải chọn độ dài các đoạn thẳng một cách thích hợp để học sinh dễ dàng thấy được mối liên hệ phụ thuộc giữa các đại lượng tạo ra hình ảnh cụ thể để giúp học sinh suy nghĩ tìm tòi giải toán. * MỘT SỐ BIỆN PHÁP ĐỂ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢI CÁC BÀI TOÁN CÓ LỜI VĂN Ở LỚP 5:. Muốn phân tích được tình huống, lựa chọn phép tính thích hợp, các em cần nhận thức được: cái gì đã cho, cái gì cần tìm, mối quan hệ giữa cái đã cho và cái phải tìm. Trong bước đầu giải toán, việc nhận thức này, việc lựa chọn phép tính thích hợp đối với các em là một việc khó. Để giúp các em khắc phục khó khăn này, cần dựa vào các hoạt động cụ thể của các em với vật thật, với mô hình, dựa vào hình vẽ , các sơ đồ toán học.... nhằm làm cho các em hiểu khái niệm " gấp " với phép nhân, khái niệm " một phần ... " với phép chia” trong tương quan giữa các mối quan hệ trong bài toán. Trong một bài toán, câu hỏi có một chức năng quan trọng vì việc lựa chọn phép tính thích hợp được quy định không chỉ bởi các dữ kiện mà còn bởi các câu hỏi. Với cùng các dữ kiện như nhau có thể đặt các câu hỏi khác nhau do đó việc lựa chọn phép tính cũng khác nhau, việc thấu hiểu câu hỏi của bài toán là điều kiện căn bản để giải đúng bài toán đó. Nhưng trẻ em ở giai đoạn đầu khi mới giải toán chưa nhận thức được đầy đủ chức năng của câu hỏi trong bài toán. Để rèn luyện cho các em suy luận đúng, cần giúp các em nhận thức được chức năng quan trọng của câu hỏi trong bài toán. Muốn vậy có thể dùng biện pháp: thường xuyên gợi cho các em phân tích đề toán để xác định cái đã cho, cái phải tìm, các dữ kiệm của bài toán , câu hỏi của bài toán, đôi khi nêu cho các em bài toán vui không giải được, chẳng hạn: " trên cành cây có 8 con sãc, người thợ săn bắn rơi 2 con. Hỏi trong lồng còn mấy con sãc ?" có em sẽ nhẩm và trả lời là 6 con, lúc đó giáo viên sẽ giải thích để học sinh nhận ra cái sai trong câu hỏi của bài toán. Đối với toán có lời văn ở lớp 5, chủ yếu là các bài toán hợp, giải bài toán cũng có nghĩa là giải quyết các bài toán đơn. Mặt khác các dạng toán đều đã được học ở các lớp trước, bao gồm hai nhóm chính như sau: a) Nhóm 1: Các bài toán hợp mà quá trình giải không theo một phương pháp thống nhất cho các bài toán đó. b) Nhóm 2: Các bài toán điển hình, các bài toán mà trong quá trình giải có phương pháp riêng cho từng dạng bài toán. Trong chương trình toán 5 có những dạng toán điển hình sau: - Tìm số trung bình cộng. Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Xuân – Trường Tiểu học Pha Long 6 Lop1.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – N¨m häc 2009 - 2010. - Tìm hai số khi biết tổng và hiệu của hai số đó. - Tìm hai số khi biết tổng và tỉ của hai số đó. - Tìm hai số khi biết hiệu và tỉ số của hai số đó. - Bài toán liên quan đến đại lượng tỉ lệ thuận, liên quan đến đại lượng tỉ lệ nghịch. Người giáo viên phải nắm vững các dạng toán để khi hướng dẫn học sinh giải toán sẽ tổ chức cho học sinh trước hết xác định dạng toán để có cách giải phù hợp. Giải toán là một hoạt động trí tuệ khó khăn, phức tạp. Hình thành kỹ năng giải toán khó hơn nhiều so với hình thành kỹ năng tính vì bài toán là sự kết hợp đa dạng nhiều khái niệm, nhiều quan hệ toán học. Giải toán không chỉ là nhớ mẫu để rồi áp dụng , mà đòi hỏi nắm chắc khái niệm, quan hệ toán học, nắm chắc ý nghĩa của phép tính, đòi hỏi khả năng độc lập suy luận của học sinh, đòi hỏi biết tính đúng. Các bước để giải một bài toán có lời văn ở tiểu học nói chung và lớp Năm nói riêng đã được đề cập ở một số sách về phương pháp giải toán ở bậc tiểu học. ở đây tôi rút ra một số kinh nghiệm hướng dẫn: Phần dạy toán có lời văn ở lớp Năm. Ở lớp 5 việc học phân số, học số thập phân, học về các đơn vị đo đại lượng ... cũng được kết hợp học các phép tính, học giải toán được kết hợp một cách hữu cơ để có tác dụng hỗ trợ lẫn nhau. Việc dạy cho học sinh nắm được phương pháp chung để giải toán được chú trọng ngay từ khi các em giải bài toán đầu tiên ở đầu bậc tiểu học và sau này vẫn được thường xuyên quan tâm, các em luôn được rèn luyện trong việc tìm hiểu đề toán, trong việc phân tích cái gì đã cho, cái gì phải tìm trong việc suy nghĩ tìm ra cách giải và trong việc thực hiện cách giải. Đặc biệt, các em được thường xuyên sử dụng việc tóm tắt đề toán bằng sơ đồ, hình vẽ. Sau đây là một số ví dụ về các dạng bài toán có lời văn ở lớp 5: Ví dụ 1: Bài 4 ( trang 65 SGK Toán 5) Bài toán về đại lượng tỉ lệ thuận. Có 243,2 kg gạo đựng đều trong 8 bao. Hỏi có 12 bao gạo như thế cân nặng bao nhiªu ki- l« -gam ? Bài giải Sè kg g¹o cña mét bao lµ 243,2 : 8 = 30,4 (kg) 12 bao g¹o nh­ thÕ c©n nÆng sè kg lµ 30,4 x 12 = 364,8 (kg) Đáp số: 364,8 ( kg) Ví dụ 2: Bài 3 ( tr 64 SGK Toán 5) Toán chuyển động đều. Một người đi xe máy ttrong 3 giờ đI được 126,54 km .Hỏi trung bình mỗi giờ người đó đi được bao nhiêu ki -lô -mét ? Hướng dẫn học sinh tóm tắt 3 giê :126.54km 1 giêi : ...km ? Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Xuân – Trường Tiểu học Pha Long 7 Lop1.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – N¨m häc 2009 - 2010. Hướng dẫn học sinh trình bày bài giải Bài giải Trung bình mỗi giờ người đó đi được bao nhiêu km 126.54 : 3 = 42,18 (km) §¸p sè : 42 ,18 km Ví dụ 3: Bài 4 (tr 125 SGK Toán 5) Toán về tỉ lệ nghịch. Một đội thợ xây dựng có 8 người xây xong một bức tường trong 5. 1 ngày. Hỏi muốn 2. xây xong bức tường đó trong 4 ngày thì cần bao nhiêu thợ xây (sức làm ngang nhau). Tóm tắt: 5. 1 ngày cần: 8 người 2. 4 ngày cần: ? người Bài giải: 5. 1 11 ngày = ngày 2 2. Xây xong trong 1 ngày thì cần số thợ là: 8x. 11 = 44 (thợ) 2. Xây xong trong 4 ngày thì cần số thợ là: 44 : 4 = 11 (thợ) Đáp số: 11 thợ. Ví dụ 4:Bài 3 (trang 59) Bài toán về nhân số thập phân với số thập phân. Một vườn cây hình chữ nhật có chiều dài 15,62 m, chiều rộng 8,4 m. Tính chu vi và diện tích vườn cây đó. Tóm tắt: Chiều dài: 15,62 m Chiều rộng: 8,4 m Chu vi: ? m; Diện tích: ? Bài giải: Chu vi vườn cây hình chữ nhật là: ( 15,62 + 8,4 ) x 2 = 48,04 (m) Diện tích vườn cây hình chữ nhật là: 15,62 x 8,4 = 131,208 (m2) Đáp số: 1) 48,08 m 2) 131,208 m2 Đối với các bài toán có lời văn như trên, giáo viên nên khuyến khích học sinh tự nêu ra các giả thiết đã biết, cái cần phải tìm, cách tóm tắt bài toán và tìm đường lối giải. Các phép tính giải chỉ là khâu thứ yếu mang tính kĩ thuật. Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Xuân – Trường Tiểu học Pha Long 8 Lop1.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – N¨m häc 2009 - 2010. * Một số bài nâng cao dành cho dành cho học sinh khá, giỏi: Đối với những đối tượng học sinh đã giải được và giải thành thạo các bài toán đơn cơ bản, thì việc đưa ra hệ thống bài tập nâng cao là rất quan trọng và cần thiết để cho học sinh có điều kiện phát huy năng lực trí tuệ của mình, vượt xa khỏi tư duy cụ thể mang tính chất ghi nhớ và áp dụng một cách máy móc trong công thức. Qua đó phát triển trí thông minh cho học sinh. Dưới đây là các dạng bài nâng cao mà tôi đã thực hiện trong các tiết dạy để nâng cao tính hiểu biết của học sinh đồng thời bồi dưỡng học sinh giỏi. Ví dụ 1: Hai người thợ cùng làm chung một công việc thì sau 5 giờ sẽ xong. Sau khi làm được 3 giờ thì người thợ cả bận việc phải nghỉ, chỉ còn người thợ thứ hai phải làm nốt công việc còn lại trong 6 giờ. Hỏi nếu mỗi người thợ làm một mình thì mất mấy giờ mới xong công việc ? Bài giải: Hai người làm chung thì hết 5 giờ mới xong. Vậy mỗi giờ 2 người làm được. 1 5. công việc. Trong 3 giờ, hai người làm được là: 3 1 x 3 = (công việc) 5 5. Phân số chỉ công việc người thứ hai làm một mình là: 1-. 2 1 = (công việc) 5 5. Mỗi giờ người thứ hai làm được là: 2 1 :6= (giờ) 5 15. Thời gian người thứ hai làm một mình là: 1:. 1 = 15 (giờ) 15. Mỗi giờ người thứ nhất làm được là: 1 2 1 = (công việc) 5 15 15. Thời gian người thứ nhất làm một mình là: 1:. 2 1 = 7 giờ = 7 giờ 30 phút 5 2. Đáp số:. 1) 7 giờ 30 phút; 2) 15 giờ.. Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Xuân – Trường Tiểu học Pha Long 9 Lop1.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – N¨m häc 2009 - 2010. Ví dụ 2: T©n , Kim , Só và ch¸ ¸ có 1 số quyển vở. T©n lấy Kim lấy. 1 số vở để dùng, 3. 1 1 còn lại, Só lấy còn lại, cuối cùng Ch¸ dùng nốt 8 quyển vở. Hỏi lúc 3 3. đầu cả 4 bạn có tất cả bao nhiêu quyển vở ? Tóm tắt: T©n Kim Só. Ch¸ 8 vở. Bài giải: Só vở của Só và Ch¸ là: 8 : 2 x 3 = 12 (quyển Số vở của Só ,Ch¸ vµ Kim là: 12 : 2 x 3 = 18 (quyển) Số vở của 4 bạn lúc đầu là: 18 : 2 x 3 = 27 (quyển) Đáp số: 27 quyển. 2. VÒ phÝa häc sinh. Các em cần đọc kỹ yêu cầu của bài toán có lời văn để hiểu rõ bài toán cho biết gì ? Bài toán yêu cầu gì ? từ đó học sinh có kỹ năng giải bài toán chính xác theo yêu cầu của đề bài . Bµi so¹n minh ho¹. To¸n TiÕt 16: ¤n tËp vµ bæ sung vÒ gi¶i to¸n I/ Môc tiªu: - Gióp häc sinh qua vÝ dô cô thÓ, lµm quen víi mét d¹ng quan hÖ tû lÖ vµ biÕt c¸ch giải bài toán liên quan đến quan hệ tỷ lệ đó. - HSY : làm được bài 1 theo hướng dẫn của giáo viên II §å dïng d¹y häc : - B¶ng nhãm III/ Các hoạt động dạy học: 1. KiÓm tra bµi cò: 2. Bµi míi. Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Xuân – Trường Tiểu học Pha Long 10 Lop1.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – N¨m häc 2009 - 2010. a. VÝ dô: -GV nªu vÝ dô. -Cho HS tù t×m qu·ng ®­êng ®i ®­îc trong 1 giê, 2giê, 3 giê. -Gọi HS lần lượt điền kết quả vào bảng ( GV kÎ s½n trªn b¶ng. -Em cã nhËn xÐt g× vÒ mèi quan hÖ gi÷a hai đại lượng: thời gian đi và quãng ®­êng ®­îc? b. Bµi to¸n: -GV nªu bµi to¸n. -Cho HS tù gi¶i bµi to¸n theo c¸ch rót vÒ đơn vị đã biết ở lớp 3.. -HS t×m qu·ng ®­êng ®i ®­îc trong c¸c khoảng thời gian đã cho. -HS lần lượt điền kết quả vào bảng. -NhËn xÐt: SGK- tr.18. Tãm t¾t: 2 giê: 90 km. 4 giê:..km? Bµi gi¶i: *Cách 1: “Rút về đơn vị”. Trong 1 giờ ô tô đi đợc là: 90 : 2 = 45 (km) (*) Trong 4 giê « t« ®i ®­îc lµ: 45 x 4 = 180 (km) §¸p sè: 180 km.. -GV gợi ý để dẫn ra cách 2 “tìm tỉ số”: +4 giê gÊp mÊy lÇn 2 giê? *C¸ch 2: “ T×m tØ sè”. +Qu·ng ®­êng ®i ®­îc sÏ gÊp lªn mÊy 4 giê gÊp 2 giê sè lÇn lµ: lÇn? 4: 2 = 2 (lÇn) Trong 4 giê « t« ®i ®­îc lµ: 90 x 2 = 180 (km) §¸p sè: 180 km. Tãm t¾t: 5m: 80000 đồng. 7m:..đồng? c. Thùc hµnh: *Bài 1: GV gợi ý để HS giải bằng cách - HS làm nháp , 1 HS làm bảng phụ rút về đơn vị: Sè tiÒn mua 1 mÐt v¶i lµ: -T×m sè tiÒn mua 1 mÐt v¶i. 80000 : 5 = 16000 (đồng) -T×m sè tiÒn mua 7mÐt v¶i. Mua 7 mÐt v¶i hÕt sè tiÒn lµ: - híng dÉn HSY t×m hiÓu yªu cÇu bµi 1 16000 x 7 = 112000 (đồng) - GVnhËn xÐt Đáp số: 112000 đồng. Bµi 2 : Mêi 1 HS nªu yªu cÇu bµi to¸n -Hướng dẫn HS nêu cách giải .. HS lµm bµi theo yªu cÇu . Tãm t¾t: 3 ngµy: 1200 c©y.. Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Xuân – Trường Tiểu học Pha Long 11 Lop1.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – N¨m häc 2009 - 2010. - yªu cÇu lµm bµi theo nhãm 4 - hướng dẫn HSY làm bài 1 vào vở. 12 ngµy:…c©y? Bµi gi¶i: Mét ngµy trång ®­îc sè c©y lµ. 1200 : 3 = 400( c©y) 12 ngµy trång ®­îc sè c©y lµ. 400 x12 =4800(c©y). §¸p sè: 4800 c©y - HS nªu yªu cÇu Bài 3: GV hướng dẫn để HS tóm tắt. Tãm t¾t: -Yªu cÇu HS t×m ra c¸ch gi¶i råi gi¶i vµo 1000 người t¨ng: 21 người vë: 4000 người tăng:..người? a. 1000 người tăng: 15 người 4000 người tăng..người? Bµi gi¶i: a. 4000 người gấp 1000 số lần là: 4000 : 1000 = 4 (lÇn) Sau 1 năm dân số xã đó tăng thêm là: 21 x 4 = 84 (người) Đáp số: 84 người. b. ( làm tương tự). Đáp số: 60 người. - Cả lớp và GV nhận xét, đánh giá IV. Cñng cè – dÆn dß: -Bµi tËp vÒ nhµ: BT2 – tr.19. -GV nhËn xÐt giê häc.. 3 . KÕt qu¶ cuèi häc kú I. Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ ¸p dông biÖn ph¸p rÌn kü n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 5 A C¸c em häc sinh cã kü n¨ng gi¶i to¸n thµnh th¹o .Cuèi häc kú I cho thÊy Tæng sè häc sinh :19 Trong đó : Giái : 5 Trung b×nh : 5 Kh¸ : 8 YÕu : 1. Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Xuân – Trường Tiểu học Pha Long 12 Lop1.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – N¨m häc 2009 - 2010. PhÇn III KÕT LuËn chung Qua thêi gian nghiªn cøu vµ ¸p dông vµ biÖn ph¸p rÌn kü n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho học sinh phụ thuộc vào nhiều yếu tố .Việc bồi dưỡng kiến thức cũ ,rèn kỹ năng đọc hiểu đề ,nhận thức của học sinh về giải toán có lời văn . Điều này hoàn toàn phù hợp với giả thiết mà đề tài nêu ra với nhiều tác dụng : Hướng dẫn và giúp học sinh giải toán có lời văn nhằm giúp các em phát triển tư duy trí tuệ, tư duy phân tích và tổng hợp, khái quát hoá, trừu tượng hoá, rèn luyện tốt phương pháp suy luận lôgic. Bên cạnh đó đây là dạng toán rất gần gũi với đời sống thực tế. Do vậy, việc giảng dạy toán có lời văn một cách hiệu quả giúp các em trở thành những con người linh hoạt, sáng tạo, làm chủ trong mọi lĩnh vực và trong cuộc sống thực tế hàng ngày. Những kết quả mà tôi đã thu được trong quá trình nghiên cứu không phải là cái mới so với kiến thức chung về môn toán ở bậc tiểu học, song lại là cái mới đối với bản thân tôi. Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã phát hiện và rút ra nhiều điều lý thú về nội dung và phương pháp dạy học giải toán có lời văn ở bậc tiểu học Đối với giáo viên, ở mỗi dạng toán cần hướng dẫn học sinh nhận dạng bằng nhiều cách: đọc, nghiên cứu đề, phân tích bằng nhiều phương pháp ( Mô hình, sơ đồ đoạn thẳng, suy luận ....) để học sinh dÔ hiểu, dễ nắm bài hơn. Không nên dừng lại ở kết quả ban đầu ( giải đúng bài toán ) mà nên có yêu cầu cao hơn đối với học sinh. Trẻ em là tương lai của đất nước, là hạnh phúc của mỗi gia đình. Chúng ta hãy trang bị cho các em một hệ thống tri thức cơ bản, vững chắc để các em tự tin bước vào thời đại mới: “ Thời đại công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước ”. Trªn ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p rÌn kü n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 5 A mà tôi đã vận dụng từ đầu năm học đến nay .Rất mong được sự đóng góp của các đồng chí Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Xuân – Trường Tiểu học Pha Long 13 Lop1.net.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – N¨m häc 2009 - 2010. để bản thân tôi tiếp tuc vận dụng biện pháp này trong thời gian tới và những năm học tiếp theo đạt kết quả như mong muốn . T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n ./. Pha Long , ngày 20 tháng 12 năm 2009 Đánh giá, xếp loại của nhà trường. Người thực hiện. NguyÔn ThÞ Thanh Xu©n. Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Xuân – Trường Tiểu học Pha Long 14 Lop1.net.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – N¨m häc 2009 - 2010. Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Xuân – Trường Tiểu học Pha Long 15 Lop1.net.

<span class='text_page_counter'>(16)</span>