Giáo án môn Ngữ văn khối 7 năm 2009 - Tiết 49: Thành ngữ

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngày soạn : 13/11/2008 Ngaøy daïy : 14/11/2008. Tuaàn 13 Tieát 49. I. MUÏC TIEÂU: Giuùp hoïc sinh: - Hiểu được đặc điểm cấu tạo và ý nghĩa của thành ngữ. - So sánh thành ngữ Thuần Việt với thành ngữ Hán việt. - Tăng thêm vốn thành ngữ, có ý thức sử dụng thành ngữ trong giao tiếp. II. CHUAÅN BÒ: - Giaùo vieân: Thieát keá baøi giaûng + baûng phuï - Học sinh: Học bài, soạn bài, bảng phụ III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG: 1.Ổn định tổ chức: (1’) 2. KTBC: (4’) - Em hiểu thế nào là từ đồng âm? Ví dụ? - Để tránh những hiểu lầm do hiện tượng đồng âm gây ra ta cần chú ý điều gì khi giao tieáp? 3. Bài mới: Giáo viên giới thiệu bài. GV đọc bài thơ “Bánh trôi nước” (Hồ Xuân Hương) - Cụm từ “Bảy nổi ba chìm” với nước non có ý nghĩa gì ? Vì sao tác giả lại dùng cụm từ ấy? TG. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VAØ HS. NOÄI DUNG. 10’. HOẠT ĐỘNG 1: HDHS HÌNH THAØNH KHÁI NIỆM:. I. THEÁ NAØO LAØ THAØNH NGỮ:. HS. Đọc câu ca dao trong VD. SGK/143 H. Có thể thay thế một vài từ trong cụm từ “Lên thác xuống ghềnh” được không ? (không) H. Có thể chêm xen một vài từ vào cụm từ “Lên thác….” khoâng? (khoâng) H. Có thể thay đổi vị trí các từ trong cụm từ này được khoâng? (khoâng) H. Từ nhận xét trên, em rút ra được kết luận gì về đặc điểm cấu tạo của cụm từ “ Lên thác xuống ghềnh” ? * GV keát luaän: - Cấu tạo: Không thể thay hoặc thêm một từ nào tổ hợp từ “Lên thác xuống ghềnh”. Lại có thể đảo “xuống ghềnh” ra trước “lên thác”. - Các từ tạo nên cụm từ “Lên thác ….” Liên kết thành một khối, có cấu tạo cố định và có nghĩa hoàn chỉnh  tổ hợp này được gọi là thành ngữ. * GV nêu VD để HS lưu ý: Trong giao tiếp, một số thành ngữ có thể biến đổi về cấu taïo: Ví duï: Ñaâm choài naûy loäc  naûy loäc ñaâm choài. Tai nghe maét thaáy  maét thaáy tai nghe. Đứng núi này trông núi nọ  đứng núi nọ trông núi kia  đứng núi này trông núi khác… H. Cụm từ “Lên thác xuống ghềnh” có nghĩa là gì? Lop7.net. 1. Nhaän xeùt veà caáu taïo cụm từ: “Lên thác xuống gheành”. - Caáu taïo : Coá ñònh. - Ý nghĩa: Sự lênh đênh đây đó của thân phận con cò (ngầm hiểu là người phụ nữ)..

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Taïi sao noùi “Leân thaùc…” ? 2. “Nhanh như chớp”: Raát nhanh. So saùnh nhö vậy để nhấn mạnh tốc độ.. H. Tại sao lại nói “Nhanh như chớp”? HS. Nghĩa của thành ngữ này hình thành qua phép so sánh và có thể suy ra từ nghĩa gốc của các từu tạo nên nó.. 10’. H. Em hãy tìm một số thành ngữ có nghĩa suy ra từ nghĩa goác của các từ tạo nên nó.. - Ví duï: Có mới nới cũ Đồng trắng nước trong Gaàn nhaø xa ngoõ Tối như mực…. GV Phân tích 1 số thành ngữ được hình thành qua phép hoán dụ, nói quá: * Ví duï: + Một nắng hai sương (Hoán dụ) + Rán sành ra mỡ (Nói quá) + Giàu nứt đố đổ vách (Nói quá). * GHI NHỚ: SGK/144. H. Từ những cụm từ trên người ta gọi là thành ngữ. Vậy em hiểu thế nào là thành ngữ?. II. SỬ DỤNG THAØNH NGỮ:. HOẠT ĐỘNG 2. HDHS CÁCH SỬ DỤNG THAØNH NGỮ HS. Hãy xác định vai trò ngữ pháp của thành ngữ trong câu thơ của Hồ Xuân Hương và đoạn văn của Tô Hoài? H. Thaân em laøm sao? Theá naøo?. H. Thành ngữ “tắt lửa tối đèn” có tác dụng gì đối với DT “khi”?. H. Rút ra vai trò ngữ pháp của thành ngữ?. H. Thử thay thế các thành ngữ trên bằng các cụm từ đồng nghĩa và so sánh 2 cách diễn đạt? H. Rút ra giá trị của thành ngữ? Baøi taäp nhanh: (Baûng phuï) Nối 1 thành ngữ ở cột A với 1 vế ở cột B để tạo thành câu hoàn chỉnh về nghĩa. A Luùng tuùng nhö cho aên vuïng boät. Lúng túng như thợ vụng maát kim. B Chỉ đóng có cái đinh lên tường mà có cứ ……….. Bò baét quaû tang, caäu ta ……. Sự việc rất đơn giản mà sao Lop7.net. - Ba chìm bảy nổi: Vị ngữ  Lênh đênh chìm nổi, long ñong phieâu baït. - Tối lửa tắt đèn : Phụ ngữ cuûa DT “khi”.  Khó khăn, hoạn nạn. - Thành ngữ có thể làm: CN, VN trong caâu. Laøm phuï ngữ trong CDT, CĐT, CTT.  Ngaén goïn, haøm suùc, coù tính hình tượng, biểu cảm cao..

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Luùng tuùng nhö gaø maéc toùc. 15’. cứ ……… thế!. Gợi ý: - “Lúng túng….. vụng bột” : là sự lúng túng của người bị bắt quả tang khi đang làm việc gì đó vụng trộm. - “Lúng túng…. mất kim” : là sự lúng túng của người không thaïo vieäc, buoäc phaûi laøm coâng vieäc maø mình chöa coù kyõ naêng thaønh thuïc. - “Lúng túng.. mắc tóc”: là sự lúng túng của kẻ bị rơi vào tình thế phức tạp, khó tìm giải pháp gỡ bí. HOẠT ĐỘNG 3. HDHS LUYỆN TẬP: HS laøm baøi taäp 1: - Tìm và giải nghĩa các thành ngữ - Moãi HS laøm 1 caâu. - HS đứng tại chỗ trình bày.. HS laøm baøi taäp 2: HS. Keå toùm taét truyeàn thuyeát “Con Roàng chaùu Tieân” vaø 2 truyện ngụ ngôn “Eách ngồi đáy giếng”, “Thầy bói xem voi”. H. Em hieåu theá naøo laø “Con Roàng chaùu Tieân”? Đặt câu với thành ngữ đó? H. Thế nào là “Ếch ngồi đáy giếng”? Đặt câu với thành ngữ đó? H. “Thầy bói xem voi” là gì? Đặt câu với thành ngữ đó? HS laøm baøi taäp 3: HS trình baøy mieäng. Điền thêm yếu tố để thành ngữ trọn vẹn.. HS laøm baøi taäp 4: Tìm 10 thành ngữ vàgiải thích nghĩa của thành ngữ. Lop7.net. III. LUYEÄN TAÄP: Baøi taäp 1: Xaùc ñònh thaønh ngữ và giải nghĩa: a. Sôn haûo haûi vò (Sôn haøo: moùn aên quyù hieám treân nuùi. Haûi vò: moùn ăn quý hiếm dưới biển).  Moùn aên quyù hieám, sang troïng. b.- Khoûe nhö voi: raát khoûe - Từ cố vô thân : (Tứ: 4 ; cố: quay đầu, nhìn lại; voâ: khoâng; thaân: thaân thích).  Đơn độc không họ hàng thaân thích, khoâng nôi nương tựa. c. Da moài toùc söông: Tuoåi giaø Baøi taäp 2: - Keå toùm taét truyeàn thuyeát “Con Roàng chaùu Tieân”. - Truyeän nguï ngoân “Ếch ngồi đáy giếng”, “Thaày boùi xem voi”. Baøi taäp 3: Theâm yeáu toá tạo thành ngữ: - Bốn thành ngữ Thuần Vieät: aên, söông, toát, caät. - Hai thành ngữ Hán Việt: Baùch chieán baùch thaéng, Sinh cô laäp nghieäp. Baøi taäp 4: - Nghèo rớt mùng tơi.

<span class='text_page_counter'>(4)</span>  Nghèo đến cùng cực. - An cö laïc nghieäp  Soáng yeân oån vaø laøm aên vui veû. - Đầu trâu mặt ngựa: (Hoán dụ). - Aên khoâng ngoài roài. 4. CUÛNG COÁ: ( 3’) - Thế nào là thành ngữ? Nêu cách sử dụng thành ngữ? - Thành ngữ và tục ngữ khác nhau ntn? (+ Thành ngữ: phản ánh 1 hiện tượng trong cuộc sống + Tục ngữ: có ý khuyên răn và đúc kết kinh nghiệm trong cuộc sống). 5. DAËN DOØ: ( 2’) - Học thuộc ghi nhớ: Hoàn thành các bài tập. - Sưu tầm một số thành ngữ và giải thích nghĩa của chúng. - Soạn bài : CÁCH LAØM BAØI VĂN BIỂU CẢM VÊT TÁC PHẨM VĂN HỌC Đọc kĩ văn banû SGK nêu được : + Phaùt bieåu caûm nghó laø gì ? Baøi vaên phaùt bieåu caûm nghó coù maáy phaàn ? + Vận dụng để phân tích bài “ Cảm nghĩ về một bài ca dao” SGK/ 146.. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span>