Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn. VĂN BIỂU CẢM I.Nhu cầu biểu cảm và văn biểu cảm. 1.Khái niệm. Văn biểu cảm là loại văn thể hiện những tình cảm, cảm xúc, nói lên những rung động, những ý nghĩ trước cảnh vật, con người và sự việc mà đối tượng hướng tới. Văn biểu cảm (Còn gọi là văn trữ tình) là kiểu văn bản có nội dung biểu đạt, tư tưởng, tình cảm, bộc lộ những cảm xúc của người viết-Thường là những ấn tượng thầm kín, sâu sắc về con người, sự vật, về những kỉ niệm, những hồi ức khó quên trong cuộc đời mỗi con người. Vì vậy, văn biểu cảm có khả năng khơi gợi cảm xúc chân thành ở người đọc, tạo sự đồng cảm ở người đọc và người viết. Như vậy văn biểu cảm ra đời là để đáp ứng nhu cầu tinh thần của con người. Khi vui, khi buồn, khi hạnh phúc hay đau khổ, bao giờ con người cũng muốn được thổ lộ , giãi bày, chia sẻ. So với khái niệm văn phát biểu cảm nghĩ (Về tác phẩm văn học, về nhân vật văn học) trước đây thì khái niệm văn biểu cảm rộng hơn nhiều bởi nó gắn với toàn bộ đời sống tình cảm vốn rất phong phú, đa dạng của con người. Một bài thơ trữ tình, một trang tuỳ bút, những cảm xúc khi đọc một tác phẩm văn học hay đứng trước một cảnh đẹp thiên nhiên...đều là những văn bản biểu cảm. Nếu không miêu tả một cảnh vật, một sự vật cụ thể , nếu không kể một câu chuyện cụ thể thì nhà văn lấy gì, dựa vào gì mà biểu cảm ?Văn biểu cảm phải có nội dung hiện thực và có yếu tố trữ tình. Bởi lẽ văn chương phải từ cuộc sống mà có, rồi lại phải từ tác phẩm mà trở về cuộc sống. đó là những điều cần biết. *vd(a) ... Đã đi Điện Biên Lai Châu được, mà không nhân chuyến ấy mà lái sang tỉnh bạn Lào Cai, thì đó cũng là một điều không nên có đối với việc mở rộng thêm kiến thức nói chung của mình về các tỉnh biên thuỳ, nó là những lá bình phong bàng lá che giữ mặt sau của thủ đô .Thêm nữa, tuyến đường từ tỉnh lị Lai Châu sang tỉnh lị Lào Cai rất tốt(...)nhiều kì quan hơn, và cảnh đẹp luôn luôn thay đổi nối tiếp. Chỉ trong một ngày xe tốc độ không cần nhanh lắm, buổi sớm tan sương, anh lăn xe qua mặt cầu sông Đà, thì vàng mặt trời xe anh đã tới Cốc Lếu. Lại vượt cầu to mà sang sông Hồng, dừng lại ở mép phố Lào Cai chỗ bờ sông, mà cái nhìn mặt giời của anh, buổi sáng nó còn chiếu xuống mặt cấúăt sông Đà thì buổi chiều cùng ngày nó lại tô đỏ thêm sông Hồng đây, và nhuộm tía cả mấy ngọn núi lam Ngũ Chi Sơn đang như cái bàn tay Lào Cai xoè đủ năm ngón mà chào khách từ xa lại. Chao ơi, chỉ trong một ngày mà vượt qua hai con sông hùng vĩ của Miền Bắc ; qua đất Tam Đường núi nhú nhú lên như 99 cái bánh bao tày đình ; qua cánh đồng Bình Lư mà ao lớn, ao con đưng 99 cái đĩa đựng tài báo ; băng qua dãy Pu Cam Cáp ngọn lênh khênh trên trờiTây Bắc ; rồi là lọt vào trận địa tiền tiêu của hệ Hoàng Liên Sơn hiểm trở, và chọc thủng xong mấy dặm sương mù buốt óc thì lồ lộ bên tay phải anh là đỉnh Phan Xi Păng cao nhất Tổ Quốc tươi đẹp ta đấy ! lại mây Ô Quy Hồ đang đội mũ cho Phan Xi Păng tuyệt đỉnh, và hết đèo Ô Quy Hồ thì qua khu rừng thừa lương Sa Pa mà thẳng ruổi về thành phố biên phòng Lào Cai... (Trích tuỳ bút Tây Bắc và Lào Cai-Nguyễn Tuân) ->Đây là một trích đoạn trong bài tuỳ bút Tây Bắc và Lào Cai của Nguyễn Tuân, tiêu biểu cho văn biểu cảm. Nội dung hiện thực của đoạn văn này là cảnh quan Lào Cai vô cùng hùng vĩ. Từ Lai Châu đến Lào Cai phải một ngày xe, phải vượt qua hai con sông lớn : Sông Đà và Sông Hồng. Bao kì quan đẹp dần dần hiện ra : Ngũ Chỉ Sơn, đất Tam Đường, cánh đồng Bình Lư, dãy Pu Cam Cáp, sơn hệ Hoàng Liên Sơn, đỉnh Phan Xi Păng, đèo Ô Quy Hồ, ......Tác giả vừa miêu tả, vừa biểu cảm qua những ấn dụ, so sánh và nhân hoá rất sáng tạo tài hoa. Nào Ngũ Chỉ Sơn Như cái bàn tay của Lào Cai xoè đủ năm ngón mà chào khách từ xa lại,.... Nào là 99 ngọn núi ở đất Tam Đường nhú nhú lên như 99 cái bánh bao tày đình. Nào là 99 cái ao, hồ ở cánh đồng Bình Lư Như 99 cái đĩa đựng tài báo Còn có mây Ô Quy Hồ như “Đang đội mũ cho Phan Xi Păng có lúc tác giả biểu cảm một cách. 1 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn trực tiếp Chao ơi chỉ trong một ngỳ mà vượt qua hai con sông hùng vĩ của Miền Bắc ...hoặc ồ lộ bên tay phải anh là đỉnh Phan Xi Păng cao nhất Tổ quốc tươi đẹp ta đấy ! Đoạn văn thể hiện một bút pháp tài hoa, độc đáo,. Bức tranh thiện nhiênTây Bắc mạng vẻ đẹp hùng vĩ , tráng lệ. Tình yêu sông núi Lào Cai và niềm tự hào về Tổ Quốc thân yêu dào dạt trang văn. đó là miêu tả và biểu cảm Qua đó, ta càng thấy rõ, nếu quan niệm Văn biểu cảm không nhằm kể một chuyện gì hay miêu tả một cái gì thuần tuý là một quan niệm không đúng, không đầy dủ. Ví dụ(b) ...Đến làng, mặt trời chưa tắt . Thằng bé Heng tháo cây súng suống đất gọi to : -Người già ơ có khách đấy! ở mỗi cửa nhà ló ra bốn, năm cái đầu ngơ ngác. Những cặp mắt tròn xoe, rồi những tiếng ré lên và những tiếng reo: -Giàng ơi! Tnú, thằng Tnú, thằng Tnú! Nó về rồi…mày về thật đó hả Tnú? Có những người không kịp bước xuống thang, nhảy phóc một cái từ trên sàn nhà xuống dưới đất. Những bà già-trời ơi bà cụ Leng còn sống kia à! Lụm cụm bò xuống cầu thang, từng bậc, từng bậc vừa chửi: -Con cháu! Ma bắt mày, thằng quỷ!.....Mày không chờ tao chết rồi về một thể có được không ! ở các nhà vẫn còn những đầu lấp ló : Các cô không chạy ra, chỉ ngồi trong nhà cười rúc rích. Cả làng đã vây chặt quanh Tnú . Anh nhận ra tất cả . Ông già Tâng này, vẫn chùm râu quai nón đó chỉ thêm cái ống điếu dài gò bằng sắt máy bay trực thăng :Anh Pro này, trông già hẳn đi ; chị Blom này, tóc đã lốm đốm bạc ; bà già Prôi này, đã rụng hết cả hai hàm răng rồi...Một lũ trẻ lau nhau đứa nào, đứa ấy mặt mày nhem nhuốc khói xà lu. Còn ông già Mết đâu rồi ? Tnú định hỏi : -Cụ Mết đâu ? Một bàn tay nặng trích nắm chặt láy vai anh như một kìm sắt. Anh quay lại : Cụ Mừta ! Ông cụ vẫn quắc thước như xưa, râu bây giờ đã dài tới ngực và vẫn đen bóng, mắt vẫn sáng và xếch ngược, vết sẹo ở má bên phải vẫn láng bóng. Ông ở trần, ngực cũng như một cây xà nu lớn. Ông cụ đẩy Tnú ra một bước, nhìn anh từ đầu đến chân rồi phá ra cười : -Hà hà !...đeo cả tom-xông về à...anh lực lượng...Được! Tnú hiểu ý ông cụ. Ông không bao giờ khen “tốt”, “giỏi”những khi vừa ý nhất, ông chỉ nói “được!” Lúc ông cụ Mết nói, mọi ngươì đều im bặt. Ông nói như ra lệnh, 60 tuổi rồi mà tiếng nói vẫn ồ ồ, dội vang trong lồng ngực. -Cấp chỉ huy cho về mấy đêm?...Một đêm à, được!Cho một đêm về một đêm, cho hai đêm về hai đêm, phải chấp hành cho đúng. Đêm nay mày ở nhà tau” (…) (Trích “Rừng xà nu”-Nguyễn Trung Thành) ->đoạn trích này trích trong truyện “Rừng xà nu” của nhà văn Nguyễn Trung Thành, viết vào năm 1965 thời kì kháng chiến chống Mĩ. Đoạn văn kể lại niềm hân hoan, hồ hởi, mừng vui tíu tít của bà con dân làngô Man đón anh Tnú đi giải phóng quân về thăm làng một đêm; ghi lại cảnh cụ Mết già làng đi gặp Tnú, đứa con yêu thương của người Strá. Tính chất anh hùng phi thường của vị già làng. Một thủ lĩnh quân sư tài ba của làng Xô Man được khắc hoạ và ngợi ca. Nghệ thuật kể chuyện, nghệ thuật tả người với bao chi tiết đầy ấn tượng và giàu biểu cảm. Niềm vui hạnh ngộ dạt dào trang văn. Văn biểu cảm là thế đấy!. 2 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn 2.văn biểu cảm còn gọi là trữ tình, rất phong phú và đa dạng ; nó bao gồm các thể loại văn học như ca dao, dân ca trữ tình, thơ trữ tình, tuỳ bút... Vd a,. “Trăng bao nhiêu tuổi trăng già, Núi bao nhiêu tuổi gọi là núi non? Trăng bao nhiêu tuổi trăng tròn, Núi bao nhiêu tuổi núi còn trơ trơ ? (Ca dao). ->bài ca dao Trăng bao nhiêu tuổi trăng già được viết bằng thơ lục bát và câu hỏi tu từ. Trăng và núi là hai ẩn dụ, sự đối đáp ở đây không phải là câu đó về thiên nhiên(núi, trăng)như có nhiều người đã nhầm tưởng. Mà là sự giao duyên, ướm duyên rất tình tứ, tế nhị của trai gái làng quê ngày xưa. Một cách tỏ tình rất duyên dáng và biểu cảm.. b,Mẹ -Trưa về đến sau đồi Gọi con như mọi bận Mà không nghe trả lời Thì mẹ ơi đừng giận Nhìn vở bài toán đố Con làm còn dở dang Bỏ quên bên cửa sổ Đừng bảo con không ngoan. Sân nhà đầy lá rụng Mẹ đừng trách con lười Thấy áo con đẫm máu Đừng, đừng khóc mẹ ơi! -Giặc Mĩ nó nhắm con Mà bắn vào tim mẹ Đừng khóc con mẹ nhé Khóc sao hả căm thù! (Nguyễn Lê) -Bài thơ “mẹ” của Nguyễn Lê nói lên nỗi đau đớn và lòng căm thù của người mẹ có đứa con ngoan bị máy bay giặc Mĩ bắn chết. Vở bài toán đó còn dở dang con để lại bên cửa sổ; chiếc áo đẫm máu của con…như những vật kí thác đớn đau. Hồn con hiện về nói với mẹ, an ủi mẹ. Con vốn rất ngoan ngoãn, nhưng nay không thể nào quét sân giúp mẹ nữa rồi…. Giặc Mĩ bắn chết con là chúng bắn vào tim mẹ “Dừng khóc con mẹ nhé”,vì khóc con “Sao hả căm thù” mẹ ơi!. Một tứ thơ rất độc đáo nói lên lòng đau xót thương con và căm thù giặc Mĩ của bà mẹ Việt Nam. Nhà thơ biểu lộ lòng cảm thương đau đớn đối với những em thơ gần xa đã bị giặc Mĩ giết hại một cách tàn ác. c.,Lan nhớ mẹ nhưng biết nghe lời mẹ, thành thử những lần được về thăm nhà như buổi chiều nay thật hiếm hoi đối với em. Em háo hức và vui sướng như chim sổ lồng. Sau gần hai tiếng đồng hồ đạp xe, bây giờ trước mắt em là con sông Văn dạt dào sóng nước và con phà cần mẫn ngày đêm nối liền hai đầu bến. Đã từ ba năm nay kể từ khi ra thành phố học thì dòng sông ấy, con phà ấy đã trở thành thân thuộc, gắn bó với em. Dòng nước đỏ phù sa mênh mông, trải dài như một dải lụa đào nối liền chân trời này với chân trời khác. Hai bên sông vẫn là những con đê thân thuộc, những lò ghạch hoang, những cây nậu lá xanh tím dầm chân trong bãi ngập phù sa ,. 3 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn những con thuyền nan bé nhỏ dập dềnh trên sông nước… “Sông ơi! Sông có từ bao giờ mà để cho bao người yêu mến? Cho bao nhiêu con kênh mở lòng mình ra đón dòng nước ngọt dẫn vào đồng nuôi cây lúa tốt tươi, cho bao nhiêu người thả lưới buông câu? Và để cho em mỗi lần nhớ quê, nhớ mẹ lại nhớ sông, nhớ bến? Có phải mỗi một miền quê, mỗi một con người có một dòng sông riêng của mình phải không?...” Con phà đã rời bến, đã sang sông. Tiếng máy bay nghe thật giòn giã, thật vui và mũi tàu băng băng rẽ nước, để lại sau lưng những con sóng trắng xo, cuộn chảy, những cánh hải âu chao lượn dập dờn trên sóng nước…Chỉ một lát nữa thôi em sẽ được gặp mẹ, sà vào lòng mẹ mà nói “Mẹ ơi con nhớ mẹ quá!”. Em sẽ kể cho mẹ nghe bài văn vừa mới làm. Em tin rằng mẹ sẽ vui lòng với những ý nghĩ của em” (Trích “Chuyện cổ tích thời hiện đại”-Nguyễn Dương Thẩm) -Đó là tâm trạng của Lan trở về thăm mẹ sau những tháng ngày đi học xa. Lan bồi hồi ngắm dòng sông Văn đỏ phù sa, nghe tiếng máy giòn giã, nhìn những con hải âu chao lượn…rồi bồi hồi nhớ về dòng sông quê nhà “Sông ơi! sông có từ bao giờ…”. Tình yêu dòng sônggắn liền với tình thương nhớ mẹ; bao cảm xúc dào dạt, xôn xao trong lòng cô nữ sinh. Trang văn xuôi thấm đẫm chất thơ: Giọng văn nhẹ nhàng, gợi cảm; cảnh và tình hoà hợp, không gian nghệ thuật và tâm trạng nghệ thuật đồng hiện. Con sông và tâm hồn mẹ đã choán ngợp và ôm trọn tâm hồn Lan. Chất thơ và cảm xúc ấy làm nên sắc điệu trữ tình của trang văn xuôi này. 3.Tình cảm trong văn biểu cảm thường là những tình cảm đẹp, thấm nhuần tư tưởng nhân văn (Như tình yêu gia đình, yêu quê hương, đất nước, lòng thương người, yêu thiên nhiên, thái độ khinh bỉ căm ghét đối với mọi xấu xa, độc ác ở trên đời). 4.Văn biểu cảm có lúc là cảm xúc, tình cảm được biểu lộ một cách tực tiếp, rất sôI nổi, nồng nàn như những tiếng kêu, lời than, có lúc được diễn tả một cách gián tiếp qua tự sự, miêu tả….. II.Đặc điểm của văn biểu cảm. 1.Để biểu đạt tình cảm ấy, người viết có thể chọn một hình ảnh có ý nghĩa ẩn dụ tượng trưng (Một đồ vật, một loài cây cỏ, một danh lam thắng cảnh, hay một hiện tượng nào đó) để gửi gắm cảm xúc, ý ngĩ của mình, trang trải nỗi lòng mình một cách thầm kín hoặc nồng hậu, mãnh liệt, thiết tha. Vd. Băng Sơn qua bài “Tấm gương” đã lấy tấm gương làm ẩn dụđể ca ngợi những đức tính tốt đẹpcủa con người, của tình bạn trung thực, chân thành, thẳng thắn, không nói dối, không nịnh hót hay độc ác với bất cứ ai. Đồng thời tác giả chỉ rõ: có một gương mặt đẹp quả là môt hạnh phúc lúc soi gương; nếu có một tâm hồn đẹp đẽ để soi vào tấm gương lương tâm thì hạnh phúc mới thật trọn vẹn. (Ngữ văn 7.tr 84,85) Xét về nội dung, văn biểu cảm chủ yếu tập chung vào việc thể hiện tình cảm của con người. đó là những tình cảm chân thật, nảy sinh từ hiện thực cuộc sống vốn rất phong phú và đa dạng của con người nhưng đã được nâng lên thành những tình cảm cao đẹp, lớn lao và thấm nhuần tư tưởng nhân văn. Vì vậy mà văn biểu cảm rất dễ tác động đến tình cảm người đọc, người nghe; dễ tạo nên sự đồng cảm giữa con người với con người . Chẳng hạn như đến với ca dao Việt Nam, ta bắt gặp thế giới thinh thần của người lao động với những khúc ca trữ tình thắm thiết ca ngợi tình cảm gia đình, tình yêu quê hương đất nước, tình yêu nứa đôi, tình yêu lao động, thái độ mỉa mai và phẫn lộ trước cái xấu, cái ác trong xã hội. Cuộc sống của người lao động phải chịu bao nhiêu nỗi vất vả, nhọc nhằn, bao đắng cay, cơ cực, nhưng với tinh thần lạc quan, yêu đời, họ đã dũng cảm vượt lên số phậnđể sống tốt, sống đẹp, sống có ý nghĩa. Nghe những câu ca dao, ta không chỉ cảm thông, yêu mến va khâm phục người lao động mà còn tự nhắc nhở mình phải biết sống nhân ái, sống có nghị lực, có ước mơ và hoài bão.. 4 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn Xét về phương thức biểu hiện thì có biểu cảm trực tiếp (Bằng những từ ngữ trực tiếp gợi ra tình cảm); biểu cảm gián tiếp (Thông qua miêu tả một hình ảnh, kể một câu chuyện nào đó để khơi gợi tình cảm…) Như vậy có nghĩa là khi viết văn biểu cảm rất cần vận dụng văn tự sự và miêu tả. 2.Bố cục của bài văn biểu cảm: Có ba phần *Mở bài. -Giới thiệu sự vật, cảnh vật trong thời gian và không gian, cảm xúc ban đầu của mình. *Thân bài: Qua miêu tả, tự sự mà bộc lộ cảm xúc, ý nghĩ một cách cụ thể chi tiết, sâu sắc. *Kết bài. Kết đọng cảm xúc, ý nghĩ hoặc nâng lên bài học tư tưởng. 3.Bài văn biểu cảm chỉ thật sự có giá trị khi tình cảm và tư tưởng hoà quyện với nhau một cách chặt chẽ. Cảm xúc phải chân thực trong sáng, tư tưởng phải tiến bộ, đúng đắn. Câu văn, lời văn, giọng văn phải biểu cảm. 4.Bài tập. Bài 1.Trong những trường hợp sau đây, trường hợp nào cần sử dụng văn biểu cảm. ? a,Giới thiệu về ngôi trường của mình. b,Lời từ biệt khi chia tay với trường cũ c,Bản thông báo về kế hoạch tổ chức lễ khai giảng năm học mới. d,Nỗi niềm cảm xúc trước khi bước vào năm học mới. g,Lòng biết ơn đối với công lao của cha mẹ. h,Thay lời một trong hai con búp bê thuật lại truyện “Cuộc chia tay của những con búp bê” *Bài 2.Cho bài thơ: Mây và bông Trên trời mây trắng như bông ở dưới cánh đồng bông trắng như mây. Hỡi cô má đỏ hây hây Đội bông như thể đội Mây về làng. Ngô Văn Phú a,Hãy chỉ rõ sự kết hợp giữa biểu cảm trực tiếp và biểu cảm gián tiếp trong bài thơ. b,Qua những phương tiện ấy, tác giả đã biểu đạt được tư tưởng, tình cảm gì ? Bài 3. Gạch chân dưới những câu văn có nội dung biểu cảm gián tiếp trong đoạn văn sau và nêu rõ cảm xúc của tác giả. Tôi dậy từ canh tư. Còn tối đất, cố đi mãi trên đá đầu sư, ra thấu đầu mũi đảo. Và ngồi đó rình mặt trời lên. Điều là tôi dự đoán thật là không sai. Sau trận bão, chân trời, ngấn bể sạch như tấm kính lau hết mây hết bụi. Mặt trời nhú lên dần dần, rồi lên cho kì hết. Tròn trĩnh phúc hậu như lòng đỏ một quả trứng thiên nhiên đầy đặn. Quả trứng hồng hào thăm thẳm và đường bệ đặt lên một mâm bạc đường kính cái mâm rộng như một trời màu ngọc trai nước biển ửng hồng. Y như một mâm lễ phẩm tiến ra từ trong bình minh để mừng cho sự trường thọ của tất cả người chài lưới trên muôn thủa biển Đông. Vài chiếc nhạn mùa thu chao đi chao lại trên mâm bể sáng dần trên cái chất bạc nén. Một con hải âu bay ngang, là là nhịp cánh Bài 4.Có hai đoạn văn bản cùng nói về cây tre như sau: (1)Luỹ giữa cũng toàn tre nhưng là loại tre thẳng (tre hoá) Luỹ trong cùng tre càng thẳng hơn. Tre óng chuốt vươn thẳng tắp, ngọn không dày và rậm như tre gai. Suốt năm tre xanh rờn và đầy sức sống (Ngô Văn Phú). 5 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn (2)Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng. Vào đâu tre cũng sống, ở đâu tre cũng xanh tốt. Dáng tre vươn mộc mạc, màu tre tươi nhũn nhặn. Rồi tre lớn lên, cứng cáp, dẻo dai, vững chắc. Tre trông thanh cao giản dị chí khí như người (Thép Mới) So sánh để chỉ ra điểm khác nhau về phương thức biểu đạt của hai đoạn văn bản trên và nêu rõ đoạn văn bản nào thuộc phương thức biểu cảm ? Vì sao ? III.Đề văn biểu cảm-cách làm bài văn biểu cảm. 1.Đề văn biểu cảm. Hiện tực cuộc sống vô cùng phogn phú, muôn màu, muôn vẻ nên văn biểu cảm, đề văn biểu cảm cũng rất đa dạng về đối tượng biểu cảm vàtình cảm cần biểu hiện.Nhưng tính mức độ là một trong nguyên tắc quan trọngcủa việc dạy và học. Trong đó môn ngữ văn. Chương trình “Ngữ văn 7” giới hạn về đề văn biểu cảm như sau: a,Cảm nghĩ về dòng sông (hoặc dãy núi, cánh đồng, vườn cây…) b,Cảm nghĩ về đêm trăng trung thu. c,Cảm nghĩ về nụ cười của mẹ. d,Vui buồn tuổi thơ. e,Loại cây em yêu. 2. Các bước làm bài văn biểu cảm. -Cần xác định rõ đối tượng biểu cảm và định hướng tình cảm cho bài làm mà đề văn đã nêu ra . -Các bước làm bài văn biểu cảm là tìm hiểu đề, tìm ý, lập dàn ý, viết bài và sửa bài. Các bước phải nuôi dưỡng nguồn cảm xúc mạnh mẽ và sâu sắc; coi đó như một động mạch của bài văn biểu cảm. -Muốn tìm ý cho bài văn biểu cảm thì phải hình dung cụ thể đối tượng biểu cảm.(cảnh vật, sự việc) trong thời gian và không gian, nói lên những cảm xúc, ý nghĩ của mình qua các đối tượngđó. Nghĩa là phải biểu cảm qua miêu tả và tự sự cụ thể. -Diễn đạt bằng lời văn hình tượng. và gợi cảm. 3.Bài tập Bài 1. Ra hai đề văn biểu cảm và xác định rõ đối tượng biểu cảm, định hướng tình cảm. Bài 2.Cho đề văn biểu cảm sau : Lời chào tạm biệt khi xa quê. *Bạn Nam đã tìm ý cho đề văn Lời chào tạm biệt khi xa quê và sắp xếp trình tự các ý như sau : (1)Nêu lí do để có cảm xúc (2)Kể những kỉ niệm gắn bó với quê. (3)Giới thiệu những người thân ở quê. (4)MIêu tả hình ảnh làng quê khi chia tay. (5)Nỗi nhớ nhung, xúc động, khao khát muốn được ở lại quê. (6)Lời chia tay và hẹn gặp lại. a,Theo em việc tìm ý và sắp xếp ý như vậy đã đạt yêu cầu chưa? Nói rõ ý kiến của em. b,Lập dàn ý cho đề văn trên Bài 3.Ghi lại dàn ý diễn biến cảm xúc của Tế Hanh trong bài thơ sau: Nhớ con sông quê hương Quê hương tôi có con sông xanh biếc Nước gương trong soi tóc những hàng tre Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè Toả nắng xuống lòng sông lấp loáng. Chẳng biết nước có giữ ngày ,giữ tháng Giữ bao nhiêu kỉ niệm giữa dòng trôi? Hỡi con sông đã tắm cả đời tôi! Tôi giữ mãi mối tình mới mẻ. 6 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn Sông của quê hương, sông của tuổi trẻ Sông của Miền Nam nước Việt thân yêu. Khi bờ tre rúi rít tiếng chim kêu Khi mặt nước chập chờn con cá nhảy Bạn bè tôi túm năm tụm bảy Bầy chim non bơi lội trên sông Tôi dang tay ôm nước vào lòng Sông mở nước ôm tôi vào dạ Chúng tôi lớn lên mỗi người mỗi ngả Kẻ sớm khuya chài lưới bên sông Kẻ cuốc cày mưa nắng ngoài đồng Tôi cầm súng xa nhà đi kháng chiến Nhưng lòng tôi nnhư nguồn, gió biển Vẫn trở về lưu luyến bên sông. Tôi hôm nay sống trong lòng Miền Bắc Sờ lên ngực nghe trái tim thầm nhắc Hai tiếng thiêng liêng, hai tiếng “Miền Nam” Tôi nhớ không nguôi ánh nắng màu vàng Tôi quên sao được sắc trời xanh biếc Tôi nhớ cả những người không quuen biết… Có những trưa tôi đứng dưới hàng cây Bỗng nghe dâng cả một nỗi tràn đầy Hình ảnh con sông quê mát rượi Lai láng chảy lòng tôi như suối tưới Quê hương ơi ! lòng tôi cũng như sông Tình Bắc Nam chung chảy một dòng Không ghềnh thác nào ngăn cản được Tôi sẽ lại nơi tôi hằng mong ước Tôi sẽ về sông nước của quê hương Tôi sẽ về sông nước của tình thương. b,Hãy dựa vào dàn ý mà em vừa lập để viết thành bài văn xuôi biểu cảm c.Bạn Nam đã viết bài văn như sau: Tôi sinh ra và lớn lên trên mảnh đất quảng ngãi anh hùng. quê hương tôi có con sông trà khúc nước xanh biếc quanh bờ sông là những rặng tre ngả mình soi bóng Ngày tập kết ra bắc như bao cán bộ chiến sĩ cách mạng khác tôi ra đi mang theo lòng thương nhớ tha thiết người thân bà con quê hương và dòng sông thân yêu. Tôi nhớ khi còn bé bọn chúng tôi như bầy chim non, đứa nào đứa nấy tranh nhau nhảy xuống sông tắm mát tiếng cười đùa trạn ngập khắp sông Tôi dang rộng tay ôm nước vào lòng, sông cũng dang rộng đôi tay nước ôm tôi vào dạ chúng tôi ôm nhau thắm thiết như thế mà quên cả thời gian. giờ đây không được quay trở lại kỉ niệm xưa, nhưng tôi luôn giữ mãi trong lòng những giây phút tôi và sông quấn quýt bên nhau. Khi lớn lên mỗi người chúng tôi một ngảkẻ cầm súng đi đánh giặc ,kẻ làm ruộng dù vậy, lòng tôi như mưa lại trở về nguồn, gió biển lại thổi vào đất liền vẫn lưu luyến, không muốn rời xa sông. Tôi nhớ gia đình, người thân, bạn bè đã đành, còn nhớ cả những người mà tôi không quen biết. Nỗi nhớ ấy tràn ngập trong tôi, lai láng như sông quê tưới đẫm cánh đồng đng khát tình cảm thương nhớ ấy đã nối liền hai miền nam bắc chung một ngôi nhà việt nam. Không một ghềnh thác nào ngăn nổi dòng chảy của tình cảm ấy.hôm nay, sống trong lòng miền bắc, trái tim tôi vẫn luôn hướng về mảnh đất Miền Nam thiêng liêng, anh hùng. Tôi không sao quên được ánh nắng màu vàng trên sông. 7 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn quê với màu trời xanh biếc không một gợn mây. Không biết bao giờ tôi mới được trở về quê hương? Nhưng tôi vẫn tin rằng nước nhà sẽ hoà bình, thống nhất, nhất định tôi sẽ về nơi tôi hằng thương nhớ, sẽ về với mảnh đất Quảng Ngãi anh hùng. Điểu tôi mong ước hơn cả là đựơc trở lại với con sông quê hương hiền hoà và ngày ngày đợc làm thơ bên sông, dưới bóng mát của tre, tôi sẽ viết nhiều hơn nữa về con sông quê hương của mình Tôi yêu dòng sông quê nồng nàn, ngây ngất như ánh nắng trưa hè tràn ngập gay gắt. Sống trên đất bắc, lòng tôi tự hỏi không biết sông có còn giữ những kỉ niệm của tôi với sông nữa không Thế rồi tôi lại trả lời nỗi băn khoăn ấy là có, như để hi vọng là sông cũng như tôi sẽ giữ mãi mối tình lúc nào cũng mới mẻ thắm nồng bởi vì dòng sông đó chính là quê hương, là miền nam trong trái tim tôi. *Em có nhận xét gì về cách làm bài của bạn Nam (cách diễn đạt, dấu câu, bố cục…) c,Bài văn tham khảo. Tôi sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Quảng Ngãi anh hùng. Quê hương tôi có con sông Trà Khúc nước xanh biếc. Quanh bờ sông là những rặng tre ngả mình soi bóng. Ngày tập kết ra Bắc, như bao cán bộ chiến sĩ cách mạng khác, tôi ra đi mang theo lòng thương nhớ tha thiết người thân, bà con, quê hương và dòng sông thân yêu. Tôi yêu dòng sông quê nồng nàn, ngây ngất như ánh nắng trưa hè tràn ngập gay gắt. Sống trên đất Bắc, lòng tôi tự hỏi không biết sông có còn giữ những kỉ niệm của tôi với sông nữa không? Thế rồi tôi lại trả lời nỗi băn khoăn ấy là co, như để hi vọng là sông cũng như tôi sẽ giữ mãi mối tình lúc nào cũng mới mẻ, thắm nồng. Bởi vì dòng sông đó chính là quê hương, là Miền Nam trong trái tim tôi. Tôi nhớ khi còn bé , bọn chúng tôi như bầy chim non, đứa nào đứa nấy tranh nhau nhảy xuống sông tắm mát, tiếng cười đùa trạn ngập khắp sông. Tôi dang rộng tay ôm nước vào lòng, sông cũng dang rộng đôi tay nước ôm tôi vào dạ. Chúng tôi ôm nhau thắm thiết như thế mà quên cả thời gian. Giờ đây, không được quay trở lại kỉ niệm xưa, nhưng tôi luôn giữ mãi trong lòng những giây phút tôi và sông quấn quýt bên nhau. Khi lớn lên mỗi người chúng tôi một ngả, kẻ cầm súng đi đánh giặc ,kẻ làm ruộng. Dù vậy, lòng tôi như mưa lại trở về nguồn, gió biển lại thổi vào đất liền vẫn lưu luyến, không muốn rời xa sông. Hôm nay, sống trong lòng Miền Bắc, trái tim tôi vẫn luôn hướng về mảnh đất Miền Nam thiêng liêng, anh hùng. Tôi không sao quên được ánh nắng màu vàng trên sông quê với màu trời xanh biếc không một gợn mây. Tôi nhớ gia đình, người thân, bạn bè đã đành, còn nhớ cả những người mà tôi khôgn quen biết. Nỗi nhớ ấy tràn ngập trong tôi, lai láng như sông quê tưới đẫm cánh đồng đng khát. Tình cảm thương nhớ ấy đã nối liền hai miền Nam Bắc chung một ngôi nhà Việt Nam. Không một ghềnh thác nào ngăn nổi dòng chảy của tình cảm ấy. Không biết bao giờ tôi mới được trở về quê hương? Nhưng tôi vẫn tin rằng nước nhà sẽ hoà bình, thống nhất, nhất định tôi sẽ về nơi tôi hằng thương nhớ, sẽ về với mảnh đất Quảng Ngãi anh hùng. Điểu tôi mong ước hơn cả là đựơc trở lại với con sông quê hương hiền hoà và ngày ngày đợc làm thơ bên sông, dưới bóng mát của tre, tôi sẽ viết nhiều hơn nữa về con sông quê hương của mình (Bài làm của học sinh) Bài 4.Để chuẩn bị cho giờ “Luyện tập cách làm văn biểu cảm” cô giáo ra trước hai đề văn để cả lớp suy nghĩ: *Đề 1: Cánh diều tuổi thơ. Đề 2: Cánh diều tuổi thơ trong kí ức của em. An cho rằng: Hai đề bài co yêu cầu như nhau. Bình cho rằng: Hai đề bài vừa có yêu cầu chung lại vừa có yêu cầu riêng khác nhau. Theo em câu trả lời nào đúng? Vì sao? Bài5.Trong giờ “Luyện tập kĩ năng viết bài “ cô giáo đưa ra một văn bản như sau:. Hoa sen 8 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn Hoa sen có hai thứ: Một thứ trắng, một thứ đỏ, nhưng hoa trắng có phần thanh tân, khả ái hơn nhiều. Hoa nở về mùa hạ, sắc hoa không sặc sỡ, chỉ một màu thanh bạch mà đủ làm tôn cái vẻ đẹp của hoa lên khác thường. Lúc hoa còn búp thì hình tròn mà nhọn, trông như cái ngòi bút lông, viết đại tự của nhà nho ta; kịp đến lúc nở hao thì mới thật đẹp làm sao! Cánh hoa trắng làm nền trên tấm lá xanh xanh, trên một cái cọng mảnh mảnh trong làn nước biêng biếc, ánh phản chiếu tận đáy hồ , he hé nở vừa thấy một cáI nhuỵ vàng lấm tấm. Thật là: “Trong đầm gì đẹp bằng sen” Hoa sở dĩ quý là bởi tính chất đạm bạc, màu không sặc sỡ, chỉ lạt mà giữ bền, mùi không nồng nàn, chỉ thoang thoảng mà thơm lâu, và bởi cái phẩm cách tanh cao, thân sin trưởng nơi ô trọc nhưng “Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn” Khi cô giáo nêu câu hỏi : “Đây có phải là văn biểu cảm không?” .Nam nhanh nhảu trả lời : “Thưa cô đúng là văn biểu cảm rồi ạ”. Cô giáo phê bình Nam trả lời hấp tấp, thiếu suy nghĩ. Theo em vì sao cô giáo nhận xét như vậy?. Bài 6.Hãy viết một bài văn biểu cảm ngắn với tựa đề “Hoa phượng” IV.cách lập ý của bài văn biểu cảm: Tình cảm con người vốn dĩ rất đa dạng,phong phú và phức tạp. Cách biểu lộ tình cảm cũng muôn hình muôn vẻ. Do đó việc lập dàn ý cho một bài văn biểu cảm cũng không nên máy móc, rập khuôn rtheo những mẫu cố định. Tuỳ thuộc vào từng đối tượng biểu cảm. Tuỳ thuộc cả vào những quy luật tình cảm cũng như thói quen suy nghĩ, biểu cảm của con người để tìm cách lập ý. Có thể dùng những cách lập ý thường gặp sau đây : 1.Hồi tưởng về quá khứ và suy nghĩ về hiện tại Là hình thức dùng trí tưởng tượng để liên tưởng tới những kí ức trong quá khứ, gợi sống dậy những kỉ niệm để từ đó suy nghĩ về hiện tại. Đây cũng chính là hình thức lấy quá khứ soi cho hiện tại khiến cho cảm xúc của con người trở nên sâu lắng hơn. Cách biểu cảm này sẽ tạo nên mối liên hệ gắn kết rất nhuần nhuyễn và tự niên giữa quá khứ và hiện tại Vd : Những năm tháng xa quê, giông tố cuộc đời tưởng chừng cuốn bay tất cả, nhưng trong tâm tư tôi những dòng sông quê mênh mông vẫn cuồn cuộn chảy, nhứng dòng kinh biêng biếc vẫn lững lờ trôi. Tôi yêu những cánh đồng bao la vàng rực ngày mùa, mù mịt khói rạ, thơm vị mía lùi và trắng xoá sương mù sau tết. Yêu cả tiếng chuông chùa ngân thăm thẳm canh khuya. Tôi yêu ánh nắng chiều tà trải màu vàng tái trên những dãy khoai mì, ngiêng nghiêng trên triền núi…” (Trích “An Giang –quê mẹmến yêu”-Mai Văn Tạo) 2Liên hệ hiện tại với tương lai. Là hình thức dùng trí tưởng tượng để liên tưởng tới tương lai, mượn hình ảnh tương lai để khơi nguồn cảm xúc về đối tượng biểu cảm trong hiện tại. Cách biểu cảm này tạo nên mối liên hệ gắn kết rất tự nhiên, gần gũi và nhuần nhuyễn giữa hiện tại với tương lai Vd : ....Hoa gạo nở trên con đường vào trạm 62 càng gợ lại cái tha thiết của anh bạn kiến trúc sư muốn Điện Biên Phủ chngs ta sẽ đầy trời nở đầy hoa gạo. Tôi xin uảng hộ ý kiến rất có tình ấy. Phải đó, hãy cứ trồng thử một cây đi. Rồi sau đây sẽ là việc của con chim, việc của làn gió mà rồi hao gạo Điện Biên cũng nhiều như hạt lúa nông trường. Những anh em đã dũng cảm sống với Tây Bắc. Những anh em đã vào đến cánh đồng Nghĩa Lộ, hẳn không thể nào quên được những hàng cây gạo giữa cánh dồng Nghĩa lộ. Chao ôi, những gốc cây gạo hiên ngang vĩ đại và thân ật trên cánh /đồng Nghĩa Lộ, bên con suối to như một nhánh sông đồng bằng!Tôi đã thấy những gốc gạo trên khắp các chân ruộng bậc thang châu Văn Chấn, tôi càng mong thấy nó nay mai rộ hoa ở ĐiệnBiên cùng với rừng ban sánh nhau trong cái lịch hoa của Tây Bắc nhiều màu.... 9 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn Dọn nhà lên ĐiệnBiên-Nguyễn Tuân 3.Tưởng tượng , liên tưởng, suy tưởng...tạo nên dòng chảy cảm xúc và chất thơ dào dạt. Là hình thức liên tưởng phong phú, từ những hình ảnh thực đang hiện hữu để đặt ra các tình huống và gửi gắm vào đó những suy nghĩ,cảm xúc về đối tượng biểu cảm cũng như ước mơ, hi vọng. Cách biểu cam,r này đòi hỏi người viết văn biểu cảm phải có trí tưởng tượng phong phú. Vd ...Lá không vcàng, lá không rụng, lá lại thêm xanh ; ấy là mùa thu đã về , yểu điệu thục nữ. Trời bớt nóng và thêm mát. Có ai thổi cơm mà gió nhẹ nhàng đâu đây... (...)Mùa hè là cái gì xa xôi, cái gì kín đáo và thanh tao bình dị, và xa xôi mênh mang. Nên thu bao giờ cũng xưa, ta thấy thu như ở thời xưa mà về ; và ta cũng thấy như rất thong thả, bình yên, thu ở trên trời mà xuống. (…)Thu không phải là mùa sầu . ấy chính là mùa yêu, mùa yêu nhau bằng linh hồn, mà những linh hồn yêu mến nhau…” (“Thu”-trích “Trường ca”-Xuân Diệu). 4.Quan sát, suy ngẫm. Là hình thức liên tưởng dựa trên sự quan sát những hình ảnh đang hiện hữu trước mắt để có những suy ngẫm về đối tượng biểu cảm. Cách lập ý này thường tạo nên những cảm xúc chân thực, sâu sắc. Vd …cả đàn bò rống lên sung sướng. Nhẫn cũng phải đứng dừng lại một bước, hai mắt sáng rực lên. Qua có mấy đêm mưa phùn mà cả khu đồi Con Cuông đã thay đổi hẳn bộ mặt. Cỏ non đã mọc tua tủa. Một màu xanh non, ngọt ngào, thơm ngát trải ra mênh mông trênm khắp các sườn đồi. “ò..ò” đàn bò reo hò. Chúng nhảy ccỡn lên xô nhau chạy(…)Tiếng gặm cỏ bắt đầu trào lên như một nong tằm ăn rỗi khổng lồ(…) Nhẫn đứng ngây người nhìn đàn bò. Những tiếng nhai cỏ rào rào ngon lành, liên tioếp dội vào lòng anh những tiếng reo náo nức. Anh tưởng như nom thấy đàn bò đang từ từ bbéo ra , lớn lên và đang sinh sôi nảy nở đàn đàn lũ llũ ngay trước mắt anh (Trích “Cỏ non”-Hồ Phương) 5.Bài tập. Bài 1.Tìm hiểu các đề văn sau: 1.Cảm nghĩ của em về một món quà sinh nhật gây cho em bất ngờ và xúc động vì đó đúng với mong ước lâu nay của em. 2.Cảm nghĩ của em về một thầy giáo hoặc cô giáo mà em gắn bó, thân thiết suốt những năm tiểu học. 3.Cảm nghĩ của em về ngôi trường cũ. 4.Cảm nghĩ về con vật nuôi mà em yêu quý Bài 2.Lập ý cho các đề trên. Bài 3. a.Đọc đoạn văn sau đây và nhận xét về phương pháp liên tưởng độc đáo của Nguyễn Tuân:. 10 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn Trên các triền núi láng giềng, nắng hanh như rây bột nghệ, và đá núi lượn chạy như xô bồ những con sóng đời đời không chịu tan. Nhìn sóng đá các triền núi bạn, thấy như biển cả đang vỗ bờ mà sao phim tự nhiên lại mất hẳn đi cái phần lồng tiếng. Ngồi trên núi cao mùa thu, nhìn ra sóng núi tứ bề, cứ thấy nhớ biển, nghĩ về bờ biển. (Nguyễn Tuân) b.Học cách liên tưởng của Nguyễn Tuân , hãy viết một đoạn văn từ một chi tiết nào đó về ngôi trường (THCS) em đang học hôm nay liên tưởng đến một chi tiết nào đó của ngôi trường tiểu học em đã học trước đây. Bài 4.Đoạn văn sau đây là đoạn văn miêu tả: Cái chàng Dế Choắt người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê. Đôi càng bè bè ,nặng nề trông đến xấu. Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ nghơ. (Tô Hoài,Dế Mèn phiêu lưu kí) Hãy viết thành một đoạn văn bộc lộ cảm nghĩ của em đối với chú Dế Choắt ốm yếu đáng thương. *Gợi ý : Trong đoạn văn trên. Dế Choắt được miêu tả qua cái nhìn coi thường, chế giễu của Dế Mèn ; còn chúng ta thì nên có sự cảm thông. Do đó khi viết thành đoạn văn biểu cảm, có thể phải thay đổi chút ít : -Có thể để nguyên đoạn văn miêu tả, rồi thêm vài câu văn biểu lộ cảm nghĩ của em về chú Dế Choắt đáng thương. -Có thể giữ nguyên từng câu văn miêu tả, rồi xen vào giữa chúng những câu văn bộc lộ cảm nghĩ của mình -Có thể chọn viết lại vài câu văn thuần miêu tả khách quan thành câu văn biểu cảm có miêu tả. Ví dụ : Khá thương thay, chàng Dế Choắt vì ốm yếu luôn nên người gầy gò và dài lêu ngêu như một gã nghiện thuốc phiện. Cái cánh ngắn củn, hở cả lưng, cả sườn, chắc mùa rét chú ta lạh lắm. Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ trông thật tội nghiệp. !. V.Các yếu tố miêu tả và tự sự trong văn biểu cảm. 1.Đối tượng biểu cảm trong một bài văn biểu cảm là cảnh vật, con người và sự việc. Không có sự biểu cảm một cách chung chung. Cái gì, vật gì, việc gì… làm ta xúc động? Vì thế muốn bày tỏ tình cảm, muốn bộc lộ cảm xúc người viết phải thông qua miêu tả và tự sự. 2.Trong bài văn biểu cảm, tự sự và miêu tả chỉ là phương tiện, là yêu tố để qua đó , người viết gửi gắm cảm xúc và ý nghĩ. -Cảm xúc, ý nghĩ là chất trữ tình của bài văn biểu cảm. Vd. … “Chim gáy bao giờ cũng thế, tháng năm đi ăn đôi , tháng mười thì kéo đàn về mùa gặt! Con chim gáy hiền lành, béo nục.. Đôi mắt nâu trầm ngâm ngơ ngác, nhìn xa cái bụng mịn mượt, cổ yếm quàng chiếc tạp dề công nhân đầy hạt cườm lấp lánh biêng biếc. Chàng chim gáy nào giọng càng trong, àng dài thì quanh cổ càng được đeo nhiều hạt cườmđẹp. Khi ngoài đồng đã có đông người gặt thì đã có chim gáy về , bay vần quanh vòng bên các ngọn tre.. 11 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn Sớm sớm , từng đàn chim gáy sà xuống từng thửa ruộng đã được gặt quang.Chim mái xuống trước, cái đuôi lượn xoè như múa Con đực còn nán lại trong bờ tre, đủng đỉnh cất tiếng gáy thêm một hồi dài. Xong rồi anh chàng mới thủng thỉnh bước ra , ưỡn cái ngực rung rinh cườm biếc lượn nhẹ xuống với cả đàn đang ăn trên khoảng rộng vắng khuất gần chân tre. Chim gáy nhặt thóc rụng. Chim gáy tha thẩn, nhặt nhạnh cặm cụi sau người mót lúa. Tôi rất thích con chim gáy. Con chim phúc hậu và chăm chỉ, con chim mỡ màng no ấm của mùa gặt hái tháng mười (Trích “Đàn chim gáy”- Tô Hoài) 3.Bài tập. Bài 1.Hãy tìm ra yếu tố tự sự và yêưú tố miêu tả trong đoạn văn biểu cảm sau : Trời trong như ngọc, đất sạch như lau. Ngủ dậy lúc còn tối trời, anh ngồi uống trà đợi sáng thì uống chưa song ấm nước, anh thấy có những đám mây bỗng từ phía đông kéo đến giữa một nền trời xanh ngăn ngắt một màu. ở đằng sau nhà, chim hót ríu ran, đánh thức những con người còn đang thiêm thiép. Anh mở cửa nhìn ra ngoài thì lá cây sạch bóng ra , lóng lánh như ở trong một phim ảnh màu tuyệt đẹp; sương móc ban đêm rửa hoa lá cỏ cây, rửa cả cát bụi trên các nẻo đường thành phố. (Vũ Bằng) Bài 2. Hãy tìm điểm chung về nội dung biểu đạt trong ba ý kiến sau: a.Vịnh cảnh ngụ tình là nét nghệ thuật đặc sắc của thơ ca trung đại. b.Bẽ bàng mây sớm đèn khuya Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng (Nguyễn Du) c.Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ (Nguyễn Du) Bài 3. Trong những văn bản sau, đâu là văn bản biểu cảm có sử dụng yếu tố tự sự và yếu tố miêu tả (Hoặc một trong hai yếu tố ấy)? +Ông lão đánh cá và con cá vàng. (Truyện cổ tích) +Sông núi nước Nam (Lí Thường Kiệt) +Bánh trôi nước (Hồ Xuân Hương) +Dế Mèn phiêu lưu kí (Tô Hoài) +Cây tre Việt Nam (Thép Mới) +Cổng trường mở ra(Lí Lan) +Cuộc chia tay của những con búp bê (Khánh Hoài) Bài 4. Hãy viết một đoạn văn biểu cảm ngắn, nội dung diễn tả nỗi xúc động của em khi được về thăm quê sau một thời gian dai xa cách. Trong đoạn văn có sử dụng yếu tố tự sự và yếu tố miêu tả.. 12 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn VI.Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học. 1.Thế nào gọi là văn biểu cảm về tác phẩm văn học.? Văn biểu cảm về một tác phẩm văn học còn gọi là văn phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học. Qua bài văn nói lên được những cảm xúc, ý nghĩ của mình về cái hay, cái đẹp của một tác phẩm văn học cụ thể, làm cho ta rung động, xúc động. Tác phẩm văn học mà ta nêu cảm nghĩ có thể là một bài ca dao, một bài thơ, một bài văn Phải phân tích nội dung và trác phẩm văn học có chọn lọc mới trình bày được cảm xúc, ý nghĩ của mình về tác phẩm đó. Không thể viết chung chung hời hợt.. 2.Các bước làm bài văn biểu cảm về một tác phẩm văn học. a.Phần chuẩn bị. -Đọc bài văn, bài thơ…một vài lần rút ra ấn tượng ban đầu. Đọc lần nữa để rút ra giọng điệu, chủ đề, những tư tưởng, tình cảm cao đẹp, ngôn ngữ nghệ thuật…mà tác giả đã diễn tả rất hay, gây cho mình nhiều ấn tượng. -Gạch chân hoặc đánh dấu các chi tiết nghệ thuật, các hình ảnh, các câu thơ câu văn hay nhất mà mình thích nhất. -Làm dàn bài, dựng đoạn. -Nháp bài văn, đi từ mở bài, thân bài, kết bài. Viết xong phần nào nên đọc lại phần ấy, sửa chữa rồi viết phần sau. Nháp bài văn xong, đọc lại, sửa chữa, bổ sung rồi mới viết vào vở và tờ giấy thi. -Văn phát biểu cảm nghĩ thuộc loại nghị luận văn chương Các em cần chú ý học tốt giờ giảng văn trên lớp. Chính sự phân tích, giảng, bình…của các thầy cô giáo sẽ giúp các emcảm thụ tác phẩm để làm tốt bài phát biểu cảm nghĩ.. b.Bố cục của bài văn phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học *Phần mở bài: Có thể giới thiệu một vài nét về tác phẩm; nêu nên ấn tượng sâu sắc nhất của mình sau khi đọc, khi xem tác phẩm ấy. Mở bài hay nhất là đạt được hai yêu cầu sau: Tính khái quát và tính định hướng. *Phần thân bài: Nêu những cảm xúc, suy nghĩdo tác phẩm gợi lên. Có nhiều trình tựnêu cảm xúc có thể vận dụng: -Trình tự 1. Nhận xét, khái quát về giá trị của tác phẩm (cả giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật). Trên cơ sở đó, chọn một số chi tiết, hình ảnh đặc sắc để nêu cảm nghĩ. Trình tự này thường được sử dụng trong những bài văn biểu cảm về tác phẩm tự sự. -Trình tự 2. Nêu cảm nghĩ theo trình tự các phần, các ý hoặc theo mạch cảm xúc của tá phẩm. ở mỗi phần , cảm nghĩ phải tập trung cho cả nội dung lẫn nghệ thuật. Trình tự này thường được sử dụng ở những bài văn biểu cảm về tac phẩm trữ tình. *Phần kết bài: Khẳng định ấn tượng chung về tác phẩm. -Trong quá trình nêu cảm nghĩ, phải bám sát các chi tiết, hình ảnh, có dẫn chứng cụ thể tiêu biểu. Tránh tình trạng nêu cảm nghĩ chung chung -Để cảm nghĩ về tác phẩm thêm sâu sắc, có thể liên hệ tới hoàn cảnh ra đờicủa tác phẩm; liên hệ so sánh với những tác phẩm khác có cùng chủ đề (Có thể cùng tác giả hoặc khác tác giả) -Cảm nghĩ phải sâu sắc chân thành. Tránh tình trạng bắt chước một cách sống sượng, sáo mòn, giả tạo.. 13 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn c.Các thao tác cơ bản. Phát biểu cảm nghĩ không thể nói chung chung mà phải rất cụ thể, phải chỉ ra được yêu thích, thú vị....ở chỗ nào, tại sao lại yêu thích, thú vị ? Nghĩa là phải phân tích và trích dẫn Vì vậy, phân tích và trích dẫn là thao tác cơ bản nhất có lúc phát biểu cảm nghĩ. Có lúc phải khen, chê. Khen chê chính là phải viết lời bình. Khen chê trên cơ sở chân lí học thuật , tư tưởng chứ không phải tuỳ tiện, vó đoán .Các thầy cô giáo qua những bài giảng cụ thể , qua việc hướng dẫn đọc sách….sẽ giúp các em quen dần cách bình văn, biến thành kĩ năng, kĩ sảo.Lúc nào viết đợc lời bình hay, sâu sắc thì bài văn phát biểu cảm nghĩ mới thực sự mạng vẻ đẹp trí tuệ. Có lúc phải biết liên tưởng, so sánh. Từ hiện tượng này mà nghĩ mà nhớđến hiện tượng (văn học) khác , tức là liên tưởng; từ trái đào vườn mẹ mà so sánh với đào Sa Pa, từ câu thơ này mà so sánh với câu thơ khác, để rút ra cái hay riêng, làm cho bài viết vừa rộng, vừa sâu, ấy là so sánh. Viết lời bình, liên tưởng, so sánh là thao tác nên có. Cái gì cũng cần có ở mức độ hợp lí. ở lớp 6, lớp 7 các em tập làm quen dần và có ý thức rèn luyện, học tập để lên lớp trên học tốt phân tích , bình giảng. Với học sinh giỏi, với bài văn thi học sinh giỏi phải được coi trọng thao tác bình và liên tưởng, so sánh. Vd(a) “…..Em bé lần đầu tiên đến với biển. Ngỡ ngàng và ngạc nhiên. Ngây thơ và hiểu biết “Chỉ thấy…” và “không thấy” là nỗi lòng của con: “Cha ơi ! Sao xa kia chỉ thấy nước, thấy trời. Không thấy nhà, không thấy cây, không thấy người ở đó?” Nghe con hỏi cha vui sướng, tự hào. Đất nước rộng bao la nhiều miền đất nước “Cha chưa hề đi đến”. Có cánh bướm thì sẽ đi đến mọi phía chân trời: Theo cánh buồm đi đến nơi xa Sẽ có cây, có cửa , có nhà…” Cánh buồm ấy là cánh buồm thời đại mà Đảng, Bác và nhân dân sẽ nâng cánh ước mơ cho tuổi trẻ. Hình ảnh cánh buồm trong bài thơ có giá trị thẩm mĩ và cho ta nhiều ấn tượng đẹp. Cánh buồm ấy là khát vọng tuổi thơ: “Sức tuổi trẻ đang chuyển lên thế mới Bước dần đi mà mở đến vô cùng” (Ca vui-Tố Hữu) (Trích “Những cánh buồm”, trang 163. Sổ tay văn học lớp 6.) Vd(b)Hình ảnh người dân chài mới đẹp làm sao: “Dân chài lưới làn da ngăm dám nắng Cả thân hình nồng thở vị xa xăm” Vẻ đẹp của người lao động ở đây là một vẻ đẹp khoẻ mạnh và tràn trề sức sống. Có lẽ biển cả vốn gần gũi, thân yêu với họ đã cho họ vẻ đẹp cường tráng, yêu mến ấy. Câu thơ : “Cả thân hình nồng thở vị xa xăm” đối với em rất hay vì nó nói đến cuộc sống cần cù, dũng cảm của những con người từng gắn bó với biển. Mùi nắng gió của khơi xa như ngấm vào da thịt, ấp ủ hơi thở của người dân chài (Khánh Vân-lớp 6 văn. Trường THCS Trần Phú-Hải Phòng, năm học 1993, 1994) (Trích bài phát biểu cảm nghĩ về bài thơ “Quê hương”-Tế Hanh). 14 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn Vd(c) Em thương con cò trong bài ca dao vì thân phận, vì cảnh ngộ, vì gieo neo mà phải “đi ăn đêm” là một nghịch lí đầy bi kịch. Bi kịch ấy làm ta rơi lệ, khi nghe tiếng kêu thảm thiết của con cò: “Ông ơi ông vớt tôi nao Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng” Đã đuối sức, cò không thể gượng dậy được nữa, cái chết đã đến với cò sau khi bị “lộn cổ xuống ao” câu cảm thán kêu thương “Ông ơi ông vớt tôi nao…” nghe thật não nùng, ai oán, làm ta xót xa cảm động! Phải chăng đó là tiếng khóc than của ngươì vợ klính thú thời xưa: Con cò lặn lội bờ sông Gánh gạo đưa chồng nước mắt nỉ non…” Nạn sưu cao thuế nặng, ách áp bức bóc lột dã man của bọn địa chủ, cường hào…là mối đe doạ khủng khiếp đối với người đan cày Việt Nam. Số phận của họ chính là số phận nhỏ bé của những con chim hiền lành trên đồng ruộng thân thuộc quê ta : Con cò, con vạc, con nông, Ba con cùng béo vặt lông con nào ! “Tôi có lòng nào …”là lời phân trần, cũng là lời trăng trối của người lương thiện trước tai hoạ khủng khiếp! Thương biết bao những thân phận con cò trong xã hội, trong cuộc đời quanh ta…” (Lê Hương Thảo, lớp 6a, trường PTCS Thổ Tang, Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc, năm học 1994-1995) (Trích bài phát biểu cảm nghĩ về bài ca dao “con cò mà đi ăn đêm”…). 3.Bài tập. Đề 1.Xác định trong đoạn văn sau, đau là câu văn tự sự, câu nào là câu biểu. cảm và nói rõ đoạn văn được viết theo phương thức biểu đạt nào. Cốm không phải là thức quà của người vội; ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả mà ngẫm nghĩ. Lúc bấy giờ ta mới thu lại cả trong hương vị ấy, cái mùi thơm phức của lúa mới, của hoa cỏ dại ven bờ: Trong màu xanh của cốm, cái tươi mát của lúa non, và cái chất ngọt của cốm, cái dịu dàng thanh đạm của loài thảo mộc. Thêm vào cái mùi hơi ngát của lá sen già, ướp lấy từng hạt cốm một còn giữ lại cái ấm áp của những ngày mùa hạ trên hồ. Chúng ta có thể nói rằng trời sinh lá sen để bao bọc cốm, cũng như trời sinh cốm để nằm ủ trong lá sen.. (Thạch Lam) Đề 2. Hãy sửa những đoạn văn miêu tả và tự sự sau đây thành những đoạn. văn biểu cảm. a.Bàn tay mẹ không có những ngón tay thon thon hình tháp bút. Ngón nào cũng gầy, xương xương và thô ráp. Lòng bàn tay đầy những vết chai cứng lại.Nhưng đôi bàn tay ấy lúc nào cũng thoăn thắt làm việc, không biết mệt mỏi. b.Ngày còn sống, bà hay kể chuyện cổ tích cho chúng tôi nghe. Giọng bà đề đều rủ rỉ , đưa tôi vào giấc ngủ lúc nào không hay. Thời gian đã trôi qua, giờ thì bà tôi không còn nữa. Nhưng những câu chuyện của bà tôi vẫn còn nhớ mãi, không bao giờ quên Đề 3.Gạch chân dưới những từ ngữ, những dấu hiệu có ý nghĩa biểu cảm. trong các câu văn sau: a.Ôi chao! Con chuồn chuồn nnnước mới đẹp làm sao! b.Kể sao cho xiết những thắng cảnh thiên nhiên tươi đẹp của thiên nhiên đất nước, của quê hương! c.Tôi tần ngần đứng lặng rất lâu trong khu vườn rực rỡ sắc màu và ngan ngát hương thơm ấy.. 15 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn d.Yêu quá, đôi bàn tay của mẹ, đôi bàn tay rám nắng, các ngón tay gầy gầy, xương xương.. Đề 4. Mỗi lần hát “Cô và mẹ là hai cô giáo. Mẹ và cô ấy hai mẹ hiền”, em lại cảm htấy xúc động. Hãy phát biểu cảm nghĩ của em về mẹ và cô giáo của em theo lời bài hát ấy. Đề5.Một lần em lỡ làm mất một vật dụng, giá trị vật chất tuy không lớn nhưng nó đã từng gắn bó thân thiết với em. Viết một bài văn diễn tả tâm trạngluyến tiếc, buồn nhớ vật đó. Đề 6.Dựa vào bài thơ dưới đây của Trần Đăng Khoa để nhập vai nhà thơ trình bày nỗi lòng của mình khi bom Mĩ làm cho con Vàng sợ mà đi mất. Sao không về Vàng ơi? Tao đi học về nhà Là mày chạy xồ ra Đầu tiên mày rối rít Caí đuôi mày ngoáy tít Rồi mày lắc cái đầu Khịt khịt mũi , rung râu Rồi mày nhún chân sau Chân trước chồm mày bắt Bắt tay tao rất chặt Thế là mày tất bật Đưa vội tao vào nhà đù tao đi đâu xa Cũng nhớ mày lắm đấy... Hôm nay tao bỗng thấy Cái cổng rộng thế này Vì không thấy bóng mày Nằm chờ tao trước cửa Không nghe tiếng mày sủa Như những buổi trưa nào Không thấy mày đón tao Cái đuôi vàng ngoáy tít Cái mũi đen khịt khịt Mày kông bắt tay tao Tay tao buồn làm sao! Sao không về hả chó? Nghe bom thằng Mĩ nổ Mày bỏ chạy đi đâu? Tao chờ mày đã lâu Cơm phần mày để cửa Sao không về hả chó ? Tao nhớ mày lắm đó Vàng ơi là Vàng ơi! 16 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn Đề 7.Dưới đây là một bài văn phát biểu cảm nghĩ về bài thơ“Cảnh khuya”.. Em hãy đọc và trả lời các câu hỏi. Bài thơ Cảnh khuya của Bác Hồ sáng tác năm 1947, là một tác phẩm nghệ thuật diêu luyện, ý đẹp. Lời hay. Khi em được đoạ bài thơ này thì Bác Hồ đã đi xa, nhưng em vẫn cảm thấy Bác vẫn còn sống mãi với tâm hồn lồng lộng bao ôm trùm cảnh rừng Việt Bắc và non sông đất Việt. Đọc câu thơ đầu em như đắm chìm vào một núi rừng khuya yên tĩnh. Đâu đây em nghe thấy tiếng rì rầm của dòng suối, âm thanh đó được ví như tiếng hát từ xa : Tiếng suối trong như tiếng hát xa Tiếng suối đó mà hay, mà chan chứa tình người đến vậy, có lẽ do cách so sánh đặc sắc của Bác:Tiếng suối như tiếng hạt xa. Thật ra suối đâu có biết hát, nhưng trong tâm hồn tinh tế của Bác thì suối trở thành một con người có trái tim, có tâm hồn. Phải là một thi sĩ giàu lòng yêu thiên nhiên như ruột thịt thì mới có thể viết ra câu thơ tuyệt bút như vậy! “Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”, ôi câu thơ rạng rỡ như một cảnh đẹp tuyệt trần của thiên nhiên “Trăng lồng cổ thụ”như đưa ta về với làng quê, với cây đa cỏcc thụ đầu đình, nơi đã sinh ra và nuôi nấng bao anh hùng bảo về đất nước. Còn “Bóng lồng hoa” lại như đưa ta đến thời hoà bình của núi rừng, non sông. Phải chăng trong lúc ấy Bác vừa bề bộn việc quân, trĩu nặng “nỗi nước nhà”Nhưng lại loé lên cả niềm say mê cả gấm vóc của giang sơn và sự xum vầy hạnh phúc của con cháu? Bác phảI thực sự yêu con người và thiên nhiên mới viết được câu thơ hay như vậy. Còn câu thơ thứ ba là tâm trạng của Bác Hồ khi đó, tâm trạng của một thi sĩ viết thơ về trăng. Câu này khiến em nghĩ rằng Bác là người yêu trăng, say mê với trăng vì trăng mà không ngủ. Nhưng đọc tiếp thì em mới thấy thấm thía niềm thương Bác : Thực ra Bác không ngủ “Vì lo nỗi nước nhà” vì lo lắng cho sự an nguy của dân tộc Bài thơ của Bác làm em vô cùng cảm động vì Bác không làm hết bốn câu thơ tả trăng, chỉ một câu thơ cuối thôi “Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”, em bỗng hiểu sâu sắc rằng: Bac có dành tâm tư tình cảm cho trăng, cho thiên nhiên cây cối đó, nhưng cũng không lúc nào Bác quên dược đất nước, dân tộc . Em vô cùngthích bài thơ, lòng yêu nước thương dân của Bác thấm nhuần trong mỗi dòng thơ, nét chữ. (Bài làm của học sinh) a.Tìm những câu văn phát biểu cảm nghĩ trong đoạn mở bài và cho biết cách diễn tả cảm nghĩ đó. b.Để trình bày cụ thể nhận xét “Lời hay, ý đẹp” người viết đã chọn phân tích chi tiết nào trong bài thơ? Đề 8.Dưới đây là một số đoạn mở bài cho văn bản cảm nghĩ về một tác. phẩm văn học. (1)Cứ mỗi lần nhìn bà nội ăn trầu em lại nhớ đến câu chuyện “Sự tích trầu cau” đó là một bài học uý báu về tình cảm vợ chồng, anh em gắn bó keo sơn được kể dưới hình thức một câu chuyện rất cảm động với những biến hoá kì lạ và giàu ý nghĩa. (Bài văn phát biểu cảm nghĩ về “Sự tích trầu cau”) (2) Mỗi khi được bố mẹ cho vào lăng viếng Bác, em lại thấy đúng như câu hát “Bác nằm trong lăng giấc ngủ bình yên , giữa một vầng trăng sáng trong dịu hiền” Em tưởng chừng như Bac vẫn còn sống, làm việc thâu đêm dưới ánh trăng giữa rừng Việt Bắc. Có lẽ là vì bài thơ nổi tiếng của Bác, bài “Cảnh khuya”, vẫn còn để lại một ấn tượng sâu đậm trong em. (Bài văn cảm nghĩ về bài thơ “Cảnh khuya”). 17 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> Ôn tập-Nâng cao kiến thức Tập làm văn (3) đọc thơ văn em được gặp rất nhiều người bà, người ông thời chiến tranh phải thay con trai, con dâu chăm sóc cháu thơ để con trai, con dâu đi chiến đấu . Mỗi khi như vậy em thường thao thức nhiều đếmau khi đọc xong tác phẩm. Người bà trong bài thơ “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh cũng gây được trong em một cảm xúc mạnh mẽ về sự chăm lo tận tuỵ của bà đối với cháu (Bài văn cảm nghĩ về người bà trong bài thơ “Tiếng gà trưa”). a.Chỉ ra những từ ngữ, câu văn nêu cảm nghĩ trong các đoạn văn trên. b.Để cảm nghĩ được đưa ra một cách tự nhiên, chân thực trong các đoạn mở bài trên, người viết dẫn tới cảm xúc bằng một tình huống nào? c.Tập viết đoạn văn mở bài cho văn bản cảm nghĩ về bài thơ “Rằm tháng giêng” của chủ tịch Hồ Chí Minh. Đề 9.Phát biểu cảm nghĩ về bài ca dao sau: “Anh đi anh nhớ quê nhà Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương Nhớ ai dãi nắng, dầm sương Nhớ ai tát nươc bên dường hôm nao”. 18 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(19)</span>