Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tuần 15 - Tiết 57: Một thứ quà của lúa non : Cốm ( Thạch Lam )

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Trường THCS Long Thới Tổ : Ngữ văn Năm học : 2009 - 2010 Tiết : 57 - Một thứ quà của lúa non : Tiết : 58 - Trả bài tập làm văn số 03 . Tuaàn 15 Coám. Tieát : 60 - Laøm thô luïc baùt .. Tiết 59: Chơi chữ . Tuaàn :15 Tieát :57 Ngày soạn: 11/11/2009 Ngaøy daïy:16/11/2009 –21/11/2009. MỘT THỨ QUAØ CỦA LUÙA NON : COÁM ( Thaïch Lam ). A . Mục tiêu cần đạt: Giuùp HS : - Cảm nhận được phong vị đặc sắc, nét đẹp văn hoá trong 1 thứ quà độc đáo và giản dò cuûa daân toäc. - Thấy và chỉ ra được sự tinh tế, nhẹ nhàng mà sâu sắc trong lối văn tuỳ bút của Thaïch Lam.. B. Chuaån bò: * Thầy: Sách : “ Hà nội 36 phố phường”, chân dung tác giả, hình ảnh về cốm và người laøm coám (Coâ gaùi laøng voøng gaùnh coám ñi baùn rong). * Trò: Đọc và tìm hiểu bài trước. C.Phöông phaùp -đọc sáng tạo ,gợi tìm,nêu vấn đề ,phân tích ,tích hợp ,thực hiện nhóm D. Tiến trình tổ chức các hoạt động: 1. Ổn định . Kiểm diện, trật tự 2. Baøi cuõ. - Học thuộc lòng bài thơ :Tiếng gà trưa. Giới thiệu tác giả, thể thơ và nội dung tư tưởng, ngheä huaät cuûa baøi thô ? 3 . Bài mới . * Giới thiệu bài: (1’) * VN là 1 đất nước văn hiến.Văn hoá truyền thống VN thể hiện ngay ở những thứ quà bánh giản dị mà đặc sắc, độc đáo của từng vùng, miền. Nếu Nam Bộ có bánh tét, hủ tíu thì Huế có bún bò, giò heo, cơm hến vá các loại chè, Nghệ Tĩnh có kẹo cu đơ…Nói đến quà bánh Hà Nội cổ truyền thì không hể quên được món phở, bún ốc… và đặc biệt thanh nhã như cốm Vòng. Cốm Vòng mùa thu được Thạch Lam thể hiện rất thành công trong “ Hà Nội 36 phố phường”. Để hiểu rõ về cốm, một đặc sản quý báo của người VN, chúng ta sẽ cùng nhau phân tích qua: Một thứ quà của lúa non : Cốm. Hoạt động thầy Hoạt động trò Noäi dung Hoạt động 1 . Giới thiểu -Nghe. chung . I /Tìm hieåu chung: * Hướng dẫn đọc: Giọng 1)Taùc giaû : Thaïch thaät tình caûm tha thieát, traàm Lam(1910-1942) , teân khai laéng, chaäm,eâm sinh Nguyễn Tường Vinh , là -Đọc đoạn 1,2. Gọi 2 HS đọc -Đọc. nhaø vaên noåi tieáng . OÂng coù. Gv: Nguyeãn Traàn Phöông Lan Trang 1 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Trường THCS Long Thới - 2010 tiếp 2 đoạn còn lại. -Hướng dẫn giải thích từ khó trang 17. - Em haõy cho bieát ñoâi neùt veà tác giả Thạch Lam ? Giới thieäu ñoâi neùt veà taùc phaåm?. Tổ : Ngữ văn. Năm học : 2009 sở trường về truyện ngắn .. -Caù nhaân.. - Thaïch Lam(1910-1942) , tên khai sinh Nguyễn Tường Vinh , laø nhaø vaên noåi tieáng . Ông có sở trường về truyện ngaén … - Em có thể nói những hiểu - Tuý bút là một thể văn . Tuy coù choå gioáng moät soá theå bieát cuûa em veà theå tuyø buùt? vaên khaùc , nhöng tuyù buùt thường giáu hình ảnh và chất trữ tình. Hoạt động 2 . Phân tích . - Baøi tuyø buùt naøy noùi veà caùi * Caù nhaân: Noùi veà phong vò đặc sắc, nét đẹp văn hoá gì ? trong 1 thứ quà độc đáo và giaûn dò cuûa daân toäc laø coám. - Để nói về đối tượng ấy, tác * Cá nhân: Trong bài văn có giả đã sử dụng những những đoạn miêu tả, kể, phương thức biểu đạt nào? ( nhận xét, bình luận nhưng miêu tả, thuyết minh, biểu nởi bật vẫn là yếu tố trữ tình cảm, bình luận). Phương thức là việc biểu hiện trực tiếp caûm xuùc cuûa taùc giaû. naøo laø chuû yeáu ? - Nêu 1 số VD để HS thấy -Nghe. caûm xuùc cuõng thaám saâu vaøo caùc chi tieát mieâu taû vaø nhaän xeùt, bình luaän VD: “ Dưới ánh nắng… trong -Thaûo luaän: Maïch caûm xuùc sạch của trời”. “ Cốm là thức quà… và liên tưởng khá tự do nhưng vẫn hợp lí. đồng quê nội cỏ An Nam”. Boá cuïc - Cho bieát boá cuïc cuûa baøi ? ( bài văn có mấy đoạn ? nội + Đoạn 1: “… thuyền rồng”  Từ hương thơm của lúa dung chính của mỗi đoạn? ) non gợi nhớ đến cốm và sự hình thành hạt cốm từ những tinh tuyù cuûa thieân nhieân vaø sự khéo léo của con người. + Đoạn 2:“ Cốm là…nhũn nhaën”  Phát hiện và ca ngợi giá. Gv: Nguyeãn Traàn Phöông Lan Trang 2 Lop7.net. 2)Thể loại : Tuỳ bút 3) Xuất xứ : Bài được rút ra từ tập Hà Noäi Baêm saùu phoá phường.(1943).

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Trường THCS Long Thới - 2010. Tổ : Ngữ văn. Năm học : 2009. trị của cốm- thức dâng đặc bieät. -Cho HS đọc đoạn 1. - Tác giả mở đầu bài viết về cốm bằng những hình ảnh và chi tieát naøo?. thanh khiết của trời đất và đã trở thành 1 sản phẩm chứa đựng giá trị văn hoá gắn liền với phong tục sêu teát cuûa daân toäc. + Đoạn 3: : “Đoạn cuối” Bàn về sự thưởng thức cốm. YÙ nghóa saâu sa trong vieäc hưởng thụ 1 thứ sản phẩm keát tinh nhieàu giaù thieân nhiên, trời đất, lời đề nghị của tác giả với những người mua và thưởng thức món quà naøy. -Đọc. -Caù nhaân: Höông thôm cuûa laù sen trong laøn gioù muøa haï lướt qua vừng sen trên mặt hồ  gợi nhắc đến hương vị của cốm, thứ quà đặc biệt từ lúa non.  Cách dẫn nhập rất tự nhiên, gợi cảm.. - Em coù nhaän xeùt gì veà caùch daãn nhaäp vaøo baøi tuyø buùt cuûa taùc giaû? - Trong đoạn văn này, tác - Tác giả dùng nhiều cảm giả đã huy động giác quan giác . Đặc biệt là khứu giác nào là chủ yếu để cảm nhận để cảm nhận hương thơm thanh khieát cuûa laù sen vaø luùa về đối tượng? non. - Em hãy tìm những từ ngữ - Lướt qua, thấm nhuần, đặc biệt là tính từ miêu tả thanh nhã, tinh khiết, thơm tinh teá höông thôm vaø caûm maùt, traéng thôm, phaûng giác ở đoạn này? phaùt, trong saïch… - Em có nhận xét gì về cách  Miêu tả thấm đậm cảm dùng từ ngữ của tác giả và xúc của tác giả, từ ngữ chọn loïc tinh teá, caâu vaên coù nhòp âm điệu của đoạn văn? -Dẫn dắt: Nhưng để có hạt điệu gần như 1 đoạn văn cốm còn cần đến công sức, xuôi. sự khéo léo của con người. -Nghe.. Gv: Nguyeãn Traàn Phöông Lan Trang 3 Lop7.net. II. Tìm hieåu vaên baûn: 1)Sự hình thành của hạt coám: -Từ lúa đồng quê. -Laøng Voøng laø nôi noåi tieáng laøm coám. ->Cốm là thứ quà đặc biệt của lúa non và sự khéo léo của đôi bàn tay lao động của con người. => thấm đậm cảm xúc , tình cảm của tác giả với một nét vaên hoùa daân toäc ..

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Trường THCS Long Thới - 2010 Vì vậy, tiếp liền sau đoạn mở đầu, tác giả nói đến nghề làm cốm nổi tiếng nhất là ở laøng Voøng. -Cho HS đọc đoạn 2. - Nhaø vaên coù ñi saâu vaøo taû cách thức, kỉ thuật làm cốm hay khoâng? Chuû yeáu oâng dừng lạiquan sát và miêu tả caùi gì? Vì sao ?. Tổ : Ngữ văn. Năm học : 2009. -Đọc. + Khoâng taû tæ mó kæ thuaät laøm cốm mà chỉ cho biết đó là cả 1 nghệ thuật “với 1 loạt cách chế biến, những cách thức làm truyền từ đời này sang đời khác, một sự trân trọng và khe khắt, giữ gìn” + Taùc giaû taäp trung vaøo hình ảnh những cô gái hàng cốm với dấu hiệu đặc biệt là những chiếc đòn cong vút… -Cho HS đọc đoạn 3. -Đọc. 2)Giaù trò ñaëc saéc cuûa - Nêu ý chính của đoạn này? -Cá nhân: “ cốm là thức quà cốm: (Chỉ bằng 1 câu, tác giả đã riêng biệt… An Nam”. - Giaù trò tinh thaàn ( quaø queâ khái quát những giá trị đặc nhöng raát thieâng lieâng ) . sắc chứa đựng trong hạt cốm - Giaù trò vaên hoùa daân toäc ( rất bìng dị, khiêm nhường. hoàng – coám toát ñoâi , nhaân Hãy tìm câu đó?) duyên đẹp  trân trọng , giữ + Vieä c duø n g coá m laø m leå vaä t - Tác giả đã nhận xét và gìn coám bình luận ntn về tục lệ dùng sêu tết thật thích hợp và có ý hồng, cốm quà đồ sêu tết vị sâu xa bởi cốm là thức của nhân dân ta? Em có dâng của trời đất , mang đồng tình với lời nhận xét và trong nó hương vị vừa thanh nhã, vừa đậm đà của đồng bình luaän naøy khoâng? quê nội cỏ. Nó thích hợp với việc nghi lễ của 1 xứ sở nông nghiệp lúa nước như nước ta. Thứ lễ vật ấy cùng với hồng lại càng hoà hợp , tốt đôi, biểu trưng cho sự gắn bó, hài hoà trong tình yêu đôi lứa. - Sự hoà hợp, tương xứng của -Từ 2 phương diện: 2 thứ ấy được phân tích trên + Màu sắc: Tác giả chú ý so saùnh maøu saéc cuûa hoàng vaø những phương diện nào? cốm với màu ngọc thạch và 3) Bàn về sự thưởng thức ngọc lựu già làm cho 2 thứ coám:. Gv: Nguyeãn Traàn Phöông Lan Trang 4 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Trường THCS Long Thới - 2010. - Ở cuối đoạn 2, nhân nói về tập tục tốt đẹp của dân tộc, taùc giaû coøn theå hieän quan ñieåm gì cuûa mình?. -Cho HS đọc đoạn cuối. - Cho biết nội dung đoạn cuoái? - Sự tinh tế và thái độ trân troïng cuûa taùc giaû trong vieäc thưởng thức 1 món quà bình dị đã được thể hiện ntn?. Tổ : Ngữ văn. Năm học : 2009. sản vật ấy càng trở nên cao quyù. +Hương vị: Một thứ thanh đạm, một ngọt sắc, 2 vị nâng đỡ nhau. - Taùc giaû bình luaän, pheâ phán thói chuộng ngoại, bắt chước người ngoài. Những kẻ mới giàu có vô học không biết thưỏng thức và trân trọng những sản vật cao quý, kín đáo và nhũn nhặn của truyeàn thoáng daân toäc. -Đọc. -Caù nhaân. “ Aên coám phaûi aên… thaûo moäc”. Cốm là 1 thứ quà bình dị, chẳng có gì cầu kì, tưởng chừng như không cần phải baøn veà vieäc aên coám . Aáy thế mà tác giả đã có 1 cái nhìn thấu đáo và 1 thái độ văn hoá khi nói về sự thướng thức một món ăn bình dò nhö coám. + Hình aûnh: “ Chuùng ta noùi rằng trời sinh ra lá sen… chút buïi naøo”  Quaû thaät oâng coù sự quan sát và nhận xét tinh tế, nhạy cảm, tỉ mĩ, kỉ lưỡng. - Ngoài vấn đề phải biết nâng niu, trân trọng những giá trị được két tinh ở cốm cái chính mà tác giả nói tới là cái nhìn văn hoá với việc ẩm thực .. -Trước khi đưa ra lời đề nghị với những người mua, tác giả đã đưa ra 1 hình ảnh cho chúng ta thấy được sự hoà quyeän cuûa thieân nhieân heát sức tinh tế, đẹp đẽ, bay bổng. Theo em đó là hình aûnh naøo? -Và bài tuỳ bút được kết thúc -Truyền thống văn hoá ẩm bằng lời đề nghị những thực của người VN rất phong người mua cốm, em có suy phú, đa dạng, độc đáo,. Gv: Nguyeãn Traàn Phöông Lan Trang 5 Lop7.net. Ngoài việc nâng niu, trân trọng giá trị được kết tinh ở coám caùi chính laø caùi nhìn vaên hoá với việc ẩm thực mà còn quan trọng ở cách ăn uống, cách thưởng thức sao cho saønh ñieäu..

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Trường THCS Long Thới - 2010 nghĩ gì về lời đề nghị này?. - Từ đoạn này, em có suy nghĩ gì về văn hoá và ẩm thực, về những đặc điểm của nghệ thuật ẩm thực của dân toäc ?. - Em coù caûm nhaän ntn veà nhaän xeùt cuûa taùc giaû: “ Coám là thức ăn riêng biệt…An Nam” ?. Tổ : Ngữ văn không chỉ ở những thức ăn, bánh trái thay đổi theo mùa, theo tuaàn tieát trong naêm maø còn quan trọng ở cách ăn uống, cách thưởng thức sao cho saønh ñieäu. -Thaûo luaän: + Chỉ có đất nước ta mới có thứ quà đặc biệt này. + Đây là thức ăn được kết tinh từ hạt ngọc do trời ban taëng.Noù laø saûn phaåm do chính bàn tay những người noâng daân VN, coù maët khaép laøng queâ VN. -Caù nhaân: + Từ ngữ chọn lọc tinh tế. + Lối diễn đạt nhẹ nhàng mà saâu saéc thieân veà caûm xuùc. + Cảm xúc gắn liền với miêu taû, nhaän xeùt, bình luaän.. Hoạt động 3. Tổng kết . -Em hieåu bieát theâm gì veà coám ? -Ngòi bút thạch lam có gì -hs tự liên hệ trả lời ñaëc saéc?. Cuûng coá * Học thuộc lòng 1 đoạn văn yêu thích trong bài. * Học ghi nhớ, bài ghi. * Sưu tầm những câu thơ nói đến cốm. * Nắm được thể loại tuỳ bút, tác giả, tác phẩm. Daën doø -Soạn bài: Chơi chữ + Trả lời những câu hỏi trong bài. + Tìm theâm VD.. Gv: Nguyeãn Traàn Phöông Lan Trang 6 Lop7.net. Năm học : 2009. III/ Toång keát : “Cốm là thứ quà riêng biệt của đất nước , là thức dâng của những cánh đồng lúa át ngaùt xanh , mang höông vò taát caû caùi moäc maïc , giaûn dò và thanh khiết của đồng quê coû noäi”. Baèng ngoøi buùt tinh teá , nhaïy caûm vaø traân troïng, tác giả đã phát hiện vẽ đẹp văn hoá dân tộc..

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Trường THCS Long Thới - 2010. Tổ : Ngữ văn. Tuaàn :15 Tieát :58 Ngày soạn: 11/11/2009 Ngaøy daïy:16/11/2009 –21/11/2009. Năm học : 2009. TRAÛ BAØI TAÄP LAØM VAÊN SOÁ 03. A . Mục tiêu cần đạt: Giuùp HS : - Thấy được những ưu điểm, nhược điểm của mình trong việc làm văn biểu cảm. - Đánh giá năng lực bản thân. B. Chuaån bò: *Thầy: Sổ chấm trả bài, chọn bài hay đọc minh hoạ. * Trò: Ghi nhận các lỗi sai, tự sưả trước. C. Tiến trình tổ chức các hoạt động 1. Ổn định;Kiểm diện, trật tự. 2. Baøi Cuõ:(khoâng kieåm tra ) 3: Bài Mới. * Giới thiệu bài: -Nêu tầm quan trọng của tiết trả bài và chép tựa bài lên bảng. -Ghi lại đề bài. Hoạt động thầy HĐ1 : Đánh giá kết quả làm bài của học sinh. -Gv phaùt baøi ra cho hoïc sinh. -Yêu cầu HS đọc bài của mình để thấy những chổ GV sửa. -GV đánh giá chung những mặt đạt được : + Đa số làm đúng trong tâm bài. + Phần lớn bài làm đúng bố cục. + Một số bài đạt kết quả cao.. Hoạt động trò. -Nhaän baøi. -Đọc thầm. -HS nghe.. Gv: Nguyeãn Traàn Phöông Lan Trang 7 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Trường THCS Long Thới Tổ : Ngữ văn Năm học : 2009 - 2010 - Chưa đạt được của học sinh: -HS nghe. + Một số học sinh chưa biết sử dụng yếu tố bieåu caûm trong baøi vaên. -HS nghe. + Moät soá baøi laøm caåu thaû . + Bài văn còn có yếu tố tự sự và tả nhiều, chưa biết kết hợp các yếu tố các yếu tố trên . + Còn mắc lỗi về chính tả ,từ và câu. - Học sinh tự chữa bài dựa vào đáp án -Gv chỉ ra cụ thể những thiếu xót và cách sửa chữa. Hoạt động 2 : Chữa bài cho học sinh - Học sinh tự rút ra kinh nghiệm cho bản thân * Giáo viên treo đáp án lên bảng. -Gv đọc một vài bài tốt và một vài bài chưa đạt của HS để các em rút kinh nghiệm. Lớp TS Gioûi Khaù TB yeáu 71 36 72 34 Đáp án + Thang điểm -Mở bài Giới thiệu về thầy cô giáo mà mình yêu mến: Thầy cô nào? Dạy lớp mấy? Trường nào? -Thaân baøi + Vì sao em yêu mến? (tả ngoại hình, tính cách) + Hình ảnh thầy cô giữa đàn em nhỏ.-> bộc lộ cảm xúc + Gioïng noùi aám aùp, trìu meán thaân thöông khi thaày (coâ) giaûng baøi. + Lúc thầy cô theo dõi lớp học( trong giờ kiểm tra chất lượng học tập, trong tieát SHL…) + Hình ảnh thầy cô vui mừng khi HS đạt được những thành tích cao, làm được những việc tốt. -Em đã có những tình cảm, kĩ niệm gì đối với thầy cô + Thaày coâ thaát voïng khi coù HS vi phaïm. + Lúc thầy cô an ủi, chia sẻ với HS khi các em gặp chuyện đau buồn. + Thầy cô quan tâm, lo lắng với những buồn vui của lớp học.  Do đó, hình ảnh thầy cô đã để lại trong em nhiều tình cảm và kĩ niệm tốt đẹp mà không bao giờ em có thể quên được. -keát baøi Tình cảm chung về thầy cô giáo. Đó cũng chính là người lái đò đưa thế heä treû caëp beán töông lai. Caûm xuùc cuï theå veà thaày coâ maø mình yeâu quí nhaát. Cuûng coá : - Chốt lại những ưu và khuyết điểm của học sinh. - Vai trò của yếu tố tự sự và miêu tả trong bài văn biểu cảm.. Gv: Nguyeãn Traàn Phöông Lan Trang 8 Lop7.net. (1,5 ñieåm). (2 ñieåm) (1 ñieåm) (1 ñieåm) (2ñieåm). (1 ñieåm ). (1,5 ñieåm).

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Trường THCS Long Thới - 2010 Daën doø: Tự sửa các lỗi sai. -Xem trước bài:Thành ngữ. + Trả lời trước các câu hỏi trong bài. + Giải trước các bài tập.. Tổ : Ngữ văn. Tuaàn :15 Tieát :59 Ngày soạn: 11/11/2009 CHÔI Ngaøy daïy:16/11/2009 –21/11/2009 A . Mục tiêu cần đạt: Giuùp HS : - Hiểu được thế nào là chơi chữ. - Hiểu được 1 số lối chơi chữ thường dùng. - Bước đầu cảm thụ được cái hay của phép chơi chữ.. Năm học : 2009. CHỮ. B. Chuaån bò: *Thầy: Bảng phụ, tư liệu sưu tầm về các lối chơi chữ.. * Trò: Nghiên cứu bài trước, sưu tầm ví dụ. C.Phöông phaùp Quy nạp ,vấn đáp ,thực hiện nhóm D. Tiến trình tổ chức các hoạt động: 1.Ổn định . Kiểm diện, trật tự. 2 Baøi cuõ . -Điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ ? - Các dạng điệp ngữ?Cho ví du ? 3. Bài mới . * Giới thiệu bài: * Trong cuộc sống, đôi lúc để tăng sắc thái dí dỏm, hài hước hoặc để tăng thêm phần hấp dẫn, thú vị người ta dùng lối chơi chữ. Vậy, chơi chữ không phải là công việc của văn chương mà còn mang lại điều thú vị trong cuộc sống hằng ngày. Như vậy chơi chữ là gì? Để giúp các em hiểu thế nào là chơi chữ và cách vận dụng nó trong đời sống, chúng ta cùng nhau tìm hiểu phép Chơi chữ. Hoạt động thầy Hoạt động trò Nội dung hoạt động. Gv: Nguyeãn Traàn Phöông Lan Trang 9 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Trường THCS Long Thới - 2010 HĐ1: Hình thành kiến thức Treo baûng phuï baøi ca dao. -Cho HS đọc. - Em coù nhaän xeùt gì veà nghóa của các từ Lợi trong bài ca dao?. - Em coù nhaän xeùt gì veà caâu trả lời của thầy bói ở cuối baøi? - Việc vận dụng từ lợi ở cuối bài là vận dụng hiện tượng gì của từ?. Tổ : Ngữ văn. Năm học : 2009. -Quan sát, đọc. * Caù nhaân: + Lợi trong lời của bà già là: thuận lợi, lợi lộc. + Lợi trong câu trả lời của thầy bói đã chuyển sang danh từ: nướu.  Trả lời gián tiếp đượm chất hài hước mà không cay độc. -Đồng âm ( đánh tráo ngữ nghóa)..  Gây cảm giác bất ngờ, thú - Việc vận dụng từ ngữ như vị. -Cá nhân: Ghi nhớ. Ghi bài. vaäy coù taùc duïng gì? - Từ những tìm hiểu trên, em -Quan sát, đọc. hiểu thế nào là chơi chữ? * Treo baûng phuï ñöa theâm VD giuùp HS hieåu roõ hôn phần ghi nhớ: - “ Truøng truïc nhö con boø thui Chín maét, chín muõi, chín -Caù nhaân: Chín : Khoâng phaûi con soá 9 maø laø thui chín ñuoâi, chín Đồng âm. đầu” -Nghe. …………………. - Câu này chơi chữ chổ nào? Dựa trên hiện tượng gì? -Ngoài lối chơi chữ dựa trên -Đọc, Thảo luận trả lời, nhận hiện tượng đồng âm, còn xét, bổ sung: những lối chơi chữ khác. Em 1) “ ranh tướng” danh hãy chỉ ra những lối chơi chữ tướng  Dùng lối trại âm ở các VD mục 2 ? (gần âm) để giễu cợt Na -Cho HS đọc VD. Va. 2) Ñieäp aâm. 3) Noùi laùi. 4) Traùi nghóa: Saàu rieâng >< vui chung. Gv: Nguyeãn Traàn Phöông Lan Trang 10 Lop7.net. I) Thế nào chơi chữ? Chơi chữ là lợi dụng ñaëc saéc veà aâm, veà nghóa cuûa từ ngữ để tạo sắc thái biểu cảm, hài hước… làm câu văn haáp daãn vaø thuù vò. ví duï : - “ Truøng truïc nhö con boø thui Chín maét, chín muõi, chín đuôi, chín đầu”. II)Các lối chơi chữ: - Dùng từ ngữ đồng âm. - Duøng loái noùi traïi aâm . - Duøng caùch ñieäp aâm. - Duøng loái noùi laùi. - Dùng từ ngữ trái nghĩa, gần nghĩa, đồng nghĩa.. *PHẠM VI SỬ DỤNG Chơi chữ được sử dụng trong cuoäc soáng haèng ngaøy, trong vaên thô, ñaëc bieät laø trong thô vaên traøo phuùng, trong caâu đối, câu đố….

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Trường THCS Long Thới - 2010. Tổ : Ngữ văn. Năm học : 2009. -Cá nhân: 5 cách (ghi nhớ) - Choát laïi, neâu theâm VD - Nhö vaäy, veà cô baûn coù maáy cách chơi chữ ? - Chơi chữ thường được sử dụng trong những trường hợp naøo?. + Trong vaên thô, ñaëc bieät trong vaên thô traøo phuùng, caâu đối, câu đố. -Đọc và ghi bài. -Nghe và ghi nhớ.. -Cho HS đọc ghi nhớ. * Lưu ý: Chơi chữ phải phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp, tránh lốichơi chữ với dụng ý xấu, đùa giỡn 1 cách vô ý thức, thiếu văn hoá. HÑ2 : Luyeän taäp -Đọc ,thảo luận, trình bày. -Cho HS đọc bài thơ. - Trong bài thơ, tác giả đã -Nhận xét, bổ sung. dùng từ ngữ nào để chơi chữ ? -Đánh giá, khẳng định.. -Cho HS đọc BT, thảo luận. -Khaúng ñònh.. -Đọc, thảo luận, trình bày. -Nhaän xeùt.. 3) Luyeän taäp : *Bt 1 :Chơi chữ đồng âm và theo lối dùng các từ có nghĩa gần gũi nhau các từ chỉ các loài rắn: liu điu, rắn, hổ lửa, mai gaàm, raùo, laèn, traâu loã, hoå mang. *Bt 2 :Chơi chữ bằng lối dùng từ có nghĩa gần gũi vừa đồng âm: + Thịt, mỡ,dò, nem, chả  (những món ăn). + Nứa, tre, trúc, hóp.  ( đều họ nhà tre). *Bt 3 : HS tự ghi.. -Neâu yeâu caàu. -Đánh giá. -Đọc, nêu yêu cầu. -Đánh giá, khẳng định.. -Thi đua giữa các tổ ( trình *Bt 4 : Bác Hồ dùng từ đồng baøy mieäng). âm để chơi chữ: -Đọc, thảo luận, trình bày. Khoå taän cam lai -Nhaän xeùt, boå sung. ( khoå: ñaéng, taän: heát, cam: ngọt, lai: đến.)  hết khổ sở đến lúc sung sướng.. Gv: Nguyeãn Traàn Phöông Lan Trang 11 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Trường THCS Long Thới - 2010. Tổ : Ngữ văn. Năm học : 2009. Cuûng coá (?) Thế nào là chơi chữ ? cho vd ? (?) Các lối chơi chữ thường gặp ? Daën doø -Học thuộc 2 ghi nhớ. -Sưu tầm thêm 1 số cách chơi chữ trong sách báo. -Xem vaø chuaån bò kó baøi: Laøm thô luïc baùt: + Naém luaät thô luïc baùt. + Taäp laøm thô luïc baùt theo luaät. Tuaàn :15 Tieát :60 Ngày soạn: 11/11/2009 LAØM THÔ LUÏC BAÙT Ngaøy daïy:16/11/2009 –21/11/2009 A . Mục tiêu cần đạt: Giuùp HS : - HS phân biệt được thơ lục bát với văn vần 6/8 câu lục bát với dòng thơ. - Vẻ đẹp của thơ truyền thống VN với những mẫu mực như ca dao và đỉnh cao như Truyện Kiều. Từ đó hứng thú tập làm thơ lục bát. - Phân tích luật thơ lục bát. Bước đầu tập làm thơ lục bát đúng luật và có cảm xúc. B. Chuaån bò: *Thaày: Tö lieäu thô ca thuoäc theå luïc baùt + Truyeän Kieàu. * Trò: Nghiên cứu bài trước, tập làm bài thơ lục bát. C. Tiến trình tổ chức các hoạt động: 1. Ổn định . Kiểm diện, trật tự 2. Baøi cuõ . -Thế nào là chơi chữ? - Hãy trình bày về sự hiểu biết của mình về các lối chơi chữ ? Mỗi loại chi 1 VD để minh hoạ. 3.Bài mới . * Giới thiệu bài: * Lục bát là thể thơ độc đáo của dân tộc VN. Đó cũng là thể thơ rất thông dụng trong văn chương và trong đời sống, Song trong thực tế nhiều em không nắm được thể thơ này. Khi cần. Gv: Nguyeãn Traàn Phöông Lan Trang 12 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Trường THCS Long Thới Tổ : Ngữ văn Năm học : 2009 - 2010 làm thì làm sai hoặc người khác làm sai cũng không nhận ra. Vì vậy, tập làm thơ lục bát là 1 yêu cầu chính đáng. Tiết học hôm nay cô sẽ giúp các em tìm hiểu và làm thành thạo thể thơ naøy. Hoạt động thầy Hoạt động trò Noäi dung HĐ 1: Hình thành kiến thức 1) Luaät thô luïc baùt: Treo bảng phụ bài ca dao và -Quan sát, đọc. sơ đồ, cho HS đọc. - Caëp caâu luïc baùt moãi doøng -Caù nhaân: Caëp caâu luïc baùt coù maáy tieáng, Vì sao goïi laø goàm 1caâu 6 (luïc) tieáng vaø 1 caâu 8 (baùt) tieáng. Vì theá goïi luïc baùt? -Ñieàn caùc kí hieäu baèng (B) , laø thô luïc baùt. trắc (T) , vần (V) ứng với * Cá nhân:  mỗi từ của bài ca dao trên  vaøo caùc oâ ? - Soá caâu: Khoâng haïn ñònh.  - Số tiếng: Câu đầu 6, câu  -Caù nhaân: sau 8. - Em có nhận xét gì về sự Nếu tiếng này có hanh - Vần: Chữ 6 câu lục vần tương quan thanh điệu giữa huyền thì tiếng kia thanh chữ 6 câu bát và chữ 8 câu tiếng thứ 6 và tiếng thứ 8 ngang (không dấu) và ngược bát vần chữ 6 câu lục sau cứ laïi. theá tieáp tuïc ( vaàn baèng). trong caâu 8 ? - Luaät baèng traéc: Caùc tieáng - Neâu nhaän xeùt veà luaät thô leû khoâng baét buoäc. Caùc tieáng lục bát ( về số câu, số tiếng, -Thảo luận, trả lời. chẳn ( tiếng 2 thường B, 4 T, số vần, vị trí vần, sự thay đổi có khi ngoại lệ ngược lại) caùc tieáng baèng traéc, traàm, - Trong câu 8 , nếu tiếng thứ boång vaø caùch nhaét nhòp trong 6 thanh ngang (boång) thì caâu). tieáng 8 phaûi laø thanh huyeàn Cung caáp theâm: (trầm) và ngược lại. + Nhóm bổng: Âm vực cao : -Nghe và tự ghi nhớ. saéc, hoûi, khoâng. + Nhóm trầm: Âm vực thấp: huyeàn, ngaõ, naëng. - Nhòp: + Caâu 6: 2/2/2, 2/4, 3/3, 1/5. + Caâu 8: 2,2,2,2; 4/4, 2/4/2; 3/1/2/2 (phoå bieán: 2/2/2_ 4/4) HÑ 2 : Luyeän taäp BT 1. 2/ Luyeän taäp : -Treo baûng phuï baøi taäp, neâu *Bt1 : Laøm thô theo moâ yeâu caàu, Cho HS ñieàn. hình ca dao. Ñieàn troáng. Gv: Nguyeãn Traàn Phöông Lan Trang 13 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Trường THCS Long Thới Tổ : Ngữ văn Năm học : 2009 - 2010 - Cho biết vì sao em điền từ -Cá nhân thi nhau đưa đáp án thành 1 bài lục bát đúng luaät: đó? ( veà yù vaø giaûi thích. + “Em ơi đi học trường xa. vaø veà vaàn). Coá hoïc cho gioûi keûo maø meï -Sửa chữa, đánh giá. mong” ( nhö laø) +“Anh ơi phấn đấu cho bền Mỗi năm1 lớp làm nền mai sau” (cố lên thành người) (phaûi neân kieân trì) + “ Ngoài vườn ríu rít tiếng chim Trong nhaø ríu rít tieáng em hoïc baøi” BT 2 . -Treo bảng phụ, cho HS đọc. -Đọc, cá nhân. - Các câu lục bát sai ở đâu -Nhận xét. và sửa lại cho đúng luật ? -Đánh giá, khẳng định.. *Bt 2:Sửa các câu lục bát cho đúng luật + “ Vườn em cây quý đủ loài Có cam, có quýt, có xoài, coù na” + “ Thieáu nhi laø tuoåi hoïc haønh Chúng em phấn đấu để thaønh troø ngoan ( tieán -Thi ñua giữ a caù c toå ( Moã i toå -Ra caâu 6 cho HS ñaët caâu 8 nhanh từng ngày) ñöa 1 caâu 8) tieáp theo. *Bt 3: Ñaët tieáp caâu 8: -Nhaän xeùt. -Đánh giá, cho điểm. + Ai ôi bieát thöông thaân mình …………………….. + Muøa xuaân em haùi loäc non …………………….. + Queâ em luùa chín vaøng töôi. Cuûng coá …………………….. - Nhaéc laïi luaät cuûa thô luïc baùc ? - Tự làm thơ lục bát chủ đề -nhắc lại kiến thức đã học tự chọn. . Daën doø. Gv: Nguyeãn Traàn Phöông Lan Trang 14 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Trường THCS Long Thới Tổ : Ngữ văn - 2010 -Học bài theo bài ghi (ghi nhớ) -Mỗi em tự sáng tác 1 bài lục bát ( tự do chọn đề tài) Soạn bài: Chuẩn mực sử dụng từ ( Theo câu hỏi trong bài).. Năm học : 2009. Ngaøy ……thaùng ……..naêm 2009 Duyệt của TBM. Gv: Nguyeãn Traàn Phöông Lan Trang 15 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(16)</span>