Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 18: Xưng hô trong hội thoại - Đặng Thị Lan Hương

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 9. Đặng Thị Lan Hương TiÕng ViÖt: X­ng h« trong héi tho¹i. Ngµy so¹n: Ngµy dËy: TiÕt 18 A. Mục tiêu cần đạt:. 1. KiÕn thøc: Gióp HS hiÓu ®­îc sù phong phó, tinh tÕ vµ giÇu s¾c th¸i biÓu c¶m c¶u hÖ t«hngs c¸c tõ ng÷ x­ng h« tong TiÕng ViÖt; HiÓu râ mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a viÖc sö dông tõ ng÷ x­ng h« víi t×nh huèng giao tiÕp.. 2. KÜ n¨ng: RÌn kÜ n¨ng sö dông thÝch hîp tõ ng÷ x­ng h«. 3. Gi¸o dôc: Gi¸o dôcèy thøc t×m hiÓu, n¾m v÷ng vµ sö dông thÝch hîp tõ ng÷ x­ng h« víi t×nh huèng giao tiÕp. *Tích hợp: Văn bản "Chuyện người con gái Nam Xương". *Träng t©m: Tõ ng÷ x­ng h« vµ viÖc sö dông tõ ng÷ x­ng h«. B. ChuÈn bÞ: 1. Gi¸o viªn: Bµi so¹n, b¶ng phô. 2. Học sinh: Đọc bài trước ở nhà. C. Tiến trình tổ chức các hoạt động: Nội dung hoạt động * Hoạt động 1: Khởi động. 1. KiÓm tra bµi cò:. T G 5. 2. Giíi thiÖu bµi míi:. * Hoạt động 2 : Bài học I. Bµi häc. Tõ ng÷ x­ng h« vµ viÖc sö dông tõ ng÷ x­ng h«. a, VÝ dô: 1,2 b, NhËn xÐt: - Các đại từ xưng hô: + Ng«i thø nhÊt: t«i, tao… + Ng«i thø hai: mµy, chóng mµy - Các danh từ được sử dụng để xưng hô: danh từ chỉ người (chỉ. Hoạt động của thầy. Hoạt động cña trß. h. Em nªu mét t×nh huèng kh«ng - Tr¶ lêi tuân thủ phương châm hội thoại? tr×nh bµy râ nguyªn nh©n cña sù không tuân thủ đó? - Đọc truyện "Vua là người như thế - Nghe nào?" (Sách để học tốt văn 9) - Lẽ thường thì vua có cách xưng hô là: Ta - ngươi; Bệ hạ - Thần dân. Trong truyÖn cã c¸ch x­ng h« lµ: ¤ng - t«i; anh - t«i. V× sao vËy? Ta nªn sö dông tõ ng÷ x­ng h« nh­ thÕ nµo?. 16. H. Nªu mét sè tõ ng÷ x­ng h« trong - Nªu tiÕng ViÖt? C¸ch sö dông nh÷ng tõ ngữ đó? H. Em so sánh những từ ngữ để - So sánh: x­ng h« cña tiÕng ViÖt víi tiÕng + X­ng: I (sè Ýt);. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> quan hÖ hä hµng): anh, chÞ, em, «ng, bµ, ch¸u, c«, d×, chó, b¸c… - Suång s·: tao, mµy… - Th©n mËt: tí - m×nh… - Tr©n träng: quý «ng, quý bµ, quý c«, quý vÞ… -> KÕt luËn 1: TiÕng ViÖt cã mét hÖ thèng tõ ng÷ x­ng h« rÊt phong phó, tinh tÕ vµ giµu s¾c th¸i biÓu c¶m.. Anh em ®ang häc?. -> Kết luận 2: Người nói cần căn cứ vào đối tượng và các đặc điểm khác của tình huống giao tiếp để x­ng h« cho thÝch hîp.. c, Ghi nhí: SGK, T39. * Hoạt động 3: luyện tập ii. LuyÖn tËp. 23. We (sè nhiÒu) + H«: you H. Cã khi nµo em gÆp t×nh huèng - Nªu t×nh huèng không biết xưng hô như thế nào + Gặp một người kh«ng? ch­a biÕt râ tuæi t¸c. H. Qua t×m hiÓu ë trªn em cã nhËn - NhËn xÐt xÐt g× vÒ tõ ng÷ x­ng h« trong tiÕng ViÖt? - Chèt -> kÕt luËn 1 - GV lấy ví dụ: Tú Xương viết: "Ai ¬i, cã nhí ai kh«ng? Trêi m­a mét m¶nh ¸o b«ng che ®Çu Nµo ai cã tiÕc ai ®©u ¸o b«ng ai ­ít kh¨n ®Çu ai kh«" H. Xác định từ ngữ xưng hô trong - Đọc hai đoạn hai ®o¹n v¨n a,b? trÝch trong SGK H. Phân tích về sự thay đổi cách - Phân tích sự thay xưng hô của Dế Mèn và Dế choắt đổi cách xưng hô: trong ®o¹n trÝch a,b? a: X­ng h« bÊt - a: DÕ Cho¾t: Anh - em bình đẳng (vị thế DÕ MÌn: ta - chó mµy yÕu - vÞ thÕ m¹nh; - b: DÕ cho¾t: t«i - anh kÎ nhê v¶ - kÎ kiªu DÕ MÌn: t«i - anh c¨ng, h¸ch dÞch) b: X­ng h« b×nh đẳng H. Vì sao có sự thay đổi đó? - GV bæ sung: T×nh huèng lµ: nãi - Nªu với ai? Khi nào? ở đâu? Mục đích gì? -> ở đây mục đích thay đổi Dế Cho¾t tõ nhê v¶ -> Khuyªn r¨n; vÞ thế thay đổi. H. Qua ph©n tÝch vÝ dô 2 em rót ra - Th¶o luËn vµ rót kÕt luËn cÇn chó ý g× khi x­ng h«? ra kÕt luËn - Chèt: - Kh¸i qu¸t, n©ng cao: BiÕt lùa chän tõ ng÷ x­ng h« thÝch hîp thÓ hiÖn trình độ văn hoá và nhân cách củ người giao tiếp. H. Em nêu những đặc điểm của từ - Nêu 2 nội dung ng÷ x­ng h« tiÕng ViÖt vµ viÖc sö bµi häc dụng từ ngữ xưng hô đó qua ví dụ 1,2? - GV quay trë l¹i c©u chuyÖn phÇn giíi thiÖu bµi H. Em gi¶i thÝch v× sao mµ «ng vua - Th¶o luËn -> kÕt vµ tiÒu phu x­ng h« nh­ vËy? luËn: V× t×nh - Chèt: C¸ch x­ng h« phï hîp víi huèng giao tݪp t×nh huèng giao tiÕp. giữa hai người: đối tượng giao tiếp: hai người là hai người bạn thân mËt. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Bµi tËp 1 - NhÇm chóng ta víi chóng em ho¹c chóng t«i. + Chúng ta: Gồm cả người nói và người nghe -> Lễ thành hôn của c« häc viªn vµ vÞ gi¸o s­. + Chóng t«i; Chóng em: kh«ng bào gồm người nghe. Bµi tËp 2 - X­ng chóng t«i v×: Nh»m t¨ng thªm tÝnh kh¸ch quan cho nh÷ng tri thøc khoa häc cña v¨n b¶n vµ thÓ hiÖn sù khiªm tèn cña t¸c gi¶. Bµi tËp 3 - Chú bé gọi người sinh ra mình là "mẹ" là bình thường. - Gäi sø gi¶ lµ "¤ng", x­ng "ta" lµ khác thường. -> Thể hiện cậu bé là người khác thường.. Bµi tËp 4 - Vị tướng già gọi thầy giáo cũ là thầy xưng "con". Khi người thầy gọi vị tướng là "ngài" thì ông vẫn không thay đổi cách xưng hô -> là người "Tôn sư trọng đạo". - ThÇy gi¸o cò: gäi häc trß cò lµ ngài -> là người tôn trọng cương vị hiện tại của người học trò. => Cách xưng hô thể hiện trình độ v¨n ho¸ vµ nh©n c¸ch, t×nh c¶m của người giao tiếp. Bµi tËp 5 - C¸ch x­ng h« cña B¸c Hå - chñ tịch nước với nhân dân là : Tôi đồng bào -> tạo cảm giác gần gũi thân thiết với người nói -> đánh dấu một bước ngoặt trong quan hệ gi÷a l·nh tô vµ nh©n d©n trong một đất nước dân chủ. Bµi tËp 6 - Tõ ng÷ x­ng h«: cai lÖ vµ chÞ DËu - VÞ thÕ: + Cai lÖ: Cã quyÒn lùc, cã vÞ thÕ + Chị Dậu: người dân nghèo bị áp bøc - C¸ch x­ng h«:. - Th¶o luËn nhãm - Nªu yªu cÇu bµi tËp 1: Lêi mêi vµ ghi ra b¶ng phô trªn cã sù nhÇm lÉn nh­ thÕ nµo? V× - NhËn xÐt, bæ sao có sự nhầm lẫn đó? sung.. - Nêu vấn đề ở bài tập 2: Trong văn - Thảo luận -> b¶n khoa häc, nhiÒu khi t¸c gi¶ v¨n tr×nh bµy bản chỉ là một người nhưng vẫn x­ng chóng t«i chø kh«ng x­ng t«i. Gi¶i thÝch v× sao? H. Ph©n tÝch tõ x­ng h« mµ cËu bÐ - §äc vÝ dô dùng để nói với mẹ mình và nói với - Suy nghĩ và trình bµy sứ giả? (GV hướng dẫn HS) H. C¸ch x­ng h« nh­ vËy nh»m thÓ hiÖn ®iÒu g×? - Bổ sung: Cậu bé đã tự nâng mình lên vị thế ngang hàng với người lớn quan t©m, lo l¾ng tíi viÖc cña triÒu chÝnh. H. Ph©n tÝch c¸ch dïng tõ x­ng h« và thái độ của người nói trong câu chuyện đó? - Bæ sung. - §äc c©u chuyÖn trong SGK - Th¶o luËn-> tr×nh bµy. - N©ng cao. H. Phân tích tác động của việc dùng tõ x­ng h« trong c©u nãi cña B¸c? - Gợi ý HS: Trước 1945 người đứng đầu nhà nước có cách xưng hô với người dân của mình như vậy không? (TrÉm - khanh). - §äc ®o¹n trÝch trong SGK - Suy nghÜ c¸ nh©n, tr¶ lêi. H. C¸c tõ ng÷ x­ng h« trªn ®­îc ai - Syy nghÜ, tr×nh dïng, dïng víi ai? bµy H. Phân tích vị thế xã hội, thái độ, - Phân tích tÝnh c¸ch cña tõng nh©n vËt qua c¸ch x­ng h« cña hä?. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> + Cai lệ: trịnh thượng, hống hách (chÞ -> mµy) + ChÞ DËu: nhµ ch¸u - «ng; t«i «ng; bµ - mµy -> Cách xưng hô thay đổi phù hợp víi t×nh huèng giao tiÕp -> Sù ph¶n kh¸ng quyÕt liÖt, thÓ hiÖn tÝnh c¸ch cña nh©n vËt. Bµi tËp 7 (TÝch hîp) - C¨n cø vµo ®©u mµ bÐ §¶n x­ng h« víi cha nh­ trong lêi tho¹i: - ¤ hay! ThÕ ra «ng còng lµ cha t«i ­? ¤ng l¹i biÕt nãi chø kh«ng như cha tôi trước kia chỉ nín thin thÝt. A. Căn cứ vào đối tượng giao tiếp. B. Căn cứ vào địa điểm giao tiếp. C. Căn cứ vào mục đích giao tiếp. D. C¨n cø vµo thêi gian giao tiÕp.. * Họat động 4: Củng cố 2 DÆn dß. - Chốt: Xưng hô phù hợp với tình - Chọn phương án huèng giao tiÕp -> thÓ hiÖn tÝch c¸ch A - Gi¶i thÝch: của người giao tiếp. Vì: Bé Đản coi đối tượng giao tiếp là người lạ không - B¶ng phô: ph¶i lµ cha m×nh, H. Chọn phương án đúng và giải bé muốn bày tỏ rõ nhËn thøc cña thÝch? mình về người cha theo lời nói đùa cña mÑ.. - Häc kÜ bµi - Lµm bµi tËp trong SBT tr¾c nghiÖm (bµi 7: c©u 23, 24, 25 - T33, 34). Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span>