Phương pháp rèn luyện kĩ năng làm văn miêu tả cảnh cho học sinh Khối 6

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Trường Trung học cơ sở Hoài Đức. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6. SAÙNG KIEÁN KINH NGHIEÄM PHƯƠNG PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG LÀM VĂN MIÊU TẢ CẢNH cho học sinh khối 6 I. Đặt vấn đề: 1. Lý do chọn đề tài: - C¸c em häc sinh ë bËc trung häc c¬ së rÊt hån nhiªn trong s¸ng, nhÊt lµ häc sinh líp 6. Thầy cô giáo là người gieo trồng, dẫn dắt các em cả về tri thức và đạo đức. Với môn Ngữ văn th× vÒ kiÕn thøc v¨n häc kh«ng chØ riªng néi dung ý nghÜa s©u s¾c tõ mçi bµi häc hay mét kh¸i niệm phân môn Văn, Tiếng Việt hay Tập làm văn nào đó mà học sinh cần phải có được những kĩ năng quý để làm một bài văn một cách thành thạo. Mặt khác văn học từ lâu đã là một bộ m«n khoa häc x· héi hay, song l¹i lµ mét m«n häc khiÕn nhiÒu häc sinh ng¹i häc, ng¹i viÕt. Vậy đối với thầy cô giáo giảng dạy bộ môn Ngữ văn lớp 6 ngoài việc cung cấp nội dung bài dạy theo hướng dẫn của sách giáo khoa, tài liêu học và thực hành theo chuẩn kiến thức kĩ năng 6 …chúng ta còn phải rất quan tâm đến phương pháp rèn kỹ năng học văn, viết văn cho học sinh. Đặc biệt là đối tượng học sinh khối 6. Đó là lý do của đề tài này. 2. Mục đích: - Việc rèn kĩ năng làm văn miêu tả là rất thiết thực cho học sinh vì toàn bộ chương trình tập lµm v¨n 6 häc kú II lµ v¨n miªu t¶. §Æc biÖt viÖc rÌn kÜ n¨ng lµm v¨n miªu t¶ cho häc sinh, theo tôi còn là việc tháo gỡ những vướng mắc, xoá đi mặc cảm ngại học văn của một số học sinh. Thầy cô phải suy nghĩ, phải tìm tòi, thâm nhập, hiểu được những khó khăn, vướng mắc mà các em lâu nay chưa làm được. Thầy cô hãy động viên, nâng niu những gì mà các em viết được với tính kiên trì nhất. Vì tình cảm của các em đối với những cảnh thiên nhiên thân thuộc xung quanh như cánh đồng, con đường, trường học… không thiếu và không yếu. Từ đó thầy cô xây dựng và phát triển tình yêu với môn văn học trong nhà trường cho học sinh là nhiệm vụ mà chóng ta ph¶i lµm trßn. 3. NhiÖm vô: - Giúp học sinh biết cách xác định đúng yêu cầu của đề bài để xây dựng hướng làm bài . - Hướng dẫn học sinh cách tìm ý cho bài văn miêu tả. - Rèn kĩ năng diễn đạt trong văn miêu tả cho học sinh . - RÌn kÜ n¨ng dùng ®o¹n trong v¨n miªu t¶ . - LuyÖn lêi v¨n, liªn kÕt ®o¹n cho bµi v¨n miªu t¶. II. Giải quyết vấn đề : 1.C¬ së lý luËn: V¨n häc lµ mét bé m«n nghÖ thuËt s¸ng t¹o ng«n tõ ®Çy gi¸ trÞ. Cã thÓ coi mçi mét t¸c phÈm v¨n häc lµ mét viªn ngäc trong cuéc sèng, nã bay bæng t¹o nªn nh÷ng khóc nh¹c lµm cho cuéc N¨m häc 2011 - 2012. 1. Lop6.net. Trần Hoàng Hải.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Trường Trung học cơ sở Hoài Đức. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6. sống đời thường thêm chất thơ. Vậy làm thế nào cho học sinh mình cảm nhận được chất thơ của cuộc sống đời thường để rồi từ đó các em nói ra, viết ra những điều mà các em đã học, đã cảm nhận trong cuộc sống xung quanh thường ngày, tự các em tạo nên những tác phẩm nghệ thuật “ bé con” giá trị” ? Tôi nghĩ đó là một việc làm mà mọi thầy cô giáo đang tìm cách đi nhẹ nhàng nhÊt vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt cho riªng m×nh. Nhìn nhận vấn đề một cách cụ thể hơn chúng ta thấy rằng ,chương trình Ngữ văn lớp 6 so với chương trình tiểu học mà các em đã làm quen và có nhiều những khái niệm còn trừu tượng. Giữa học và làm là cả một thao tác, một khoảng cách khó. Riêng làm văn, đòi hỏi các em phải có cách viết già dặn hơn, sinh động hơn và đặc biệt trong văn miêu tả cảnh phải có hình ảnh sống động,thuyết phục lòng người. điều đó không thể đi từ lý thuyết sang thực hành ngay được, bëi t­ duy cña løa tuæi c¸c em häc sinh líp 6 cßn lµ t­ duy cô thÓ, ch­a tiÕp nhËn ngay ®­îc những kiến thức trừu tượng. Cảm nhận của các em còn đơn giản, cụ thể, vốn từ, vốn hiểu biết phÇn nhiÒu cßn nghÌo nµn…do vËy mµ c¸c em ch­a cã nhiÒu vèn tõ, tÝnh h×nh ¶nh, s¸ng t¹o nghÖ thuËt trong viÕt v¨n… 2. Thùc tr¹ng : Thực sự mà nói thì các em đã quá quen với việc thực hành viết văn dạng văn bản mẫu và tái tạo văn bản tương tự mẫu ở bậc tiểu học. Cho nên việc sáng tạo một văn bản nghệ thuật đối với các em học sinh lớp 6 là việc làm vô cùng khó khăn và ít có hứng thú. Hơn nữa sự say mê đọc t­ liÖu v¨n häc cña c¸c em häc sinh b©y giê qu¶ lµ Ýt ái, hÇu nh­ lµ kh«ng cã bëi nh÷ng th«ng tin hiện đại: hoạt hình, truyện tranh, đặc biệt là dịch vụ In-tơ-nét tràn lan cuốn hút lòng trẻ. Điều đó đương nhiên làm nghèo nàn vốn ngôn từ nghệ thuật quý giá của văn học trong mỗi học sinh. Tõ nh÷ng c¬ së trªn , t«i thiÕt nghÜ: Qu¸ tr×nh rÌn kÜ n¨ng lµm v¨n miªu t¶ cho häc sinh líp 6 là một việc làm thiết thực , thầy cô phải hướng cho các em làm và làm một cách kiên trì, lâu dài, cặn kẽ để có hiệu quả tốt nhất. 3. BiÖn ph¸p : * VÝ dô: 1/ Đề bài : Miêu tả cảnh như sau: “Em hãy miêu tả cảnh trường em vào một buổi sáng đẹp trời khi em ®i häc”. 2/ C¸c kÜ n¨ng lµm bµi : a. Tìm hiểu đề : Bước tìm hiểu đề là cần giúp cho các em xác định được yêu cầu đề bài trên ba phương diện : Một là thể loại; hai là nội dung cần làm là gì ?; ba là phạm vi phải làm . Ở đề này, giáo viên cho học sinh thấy: Trên đây là một đề bài dạng miêu tả cảnh tổng hợp. Vậy thế nào là cảnh tổng hợp? - Giáo viên chỉ rõ cho học sinh thấy ta xác định cảnh tổng hợp nhờ nh÷ng tõ ng÷ nµo.. N¨m häc 2011 - 2012. 2. Lop6.net. Trần Hoàng Hải.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Trường Trung học cơ sở Hoài Đức. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6. Ví dụ: Đề yêu cầu tả cảnh tổng hợp thường chứa những từ ngữ như: “một miền quê, quê hương em, cảnh trường em vào buổi sáng... Cảnh tổng hợp là cảnh như thế nào?; là cảnh gồm nhiều cảnh nhỏ, cảnh lẻ. Những cảnh nhỏ, của quê hương hay miền quê thường là cánh đồng, dòng sông, con đường làng, trường học...sau đó giúp học sinh hình dung được cụ thể về cảnh miêu tả ở thời gian nào (mùa nào) ở không gian nào ( cảnh đó như thế nào) ... Việc xác định được đúng yêu cầu của đề như ở ví dụ trên sẽ giúp các em rất nhiều trong việc định hình được đối tượng miªu t¶. b. Hướng dẫn cách tìm ý, lập dàn ý cho bài văn tả cảnh : Khi học sinh đã xác định đúng yêu cầu của đề, xác định chính xác đối tượng miêu tả nhưng chắc chắn chưa thể định hình được hướng đi cho bài viết. Để giúp học sinh định hình được hướng đi của bài viết văn miêu tả cảnh, tôi đã hướng dẫn học sinh bước tìm ý cho bài văn tả c¶nh : - Nhất thiết phải theo một trình tự: Tìm ý bao quát không gian của cảnh chung sẽ tả, sau đó cụ thÓ sÏ cã nh÷ng c¶nh nµo? C¶nh nh­ thÕ nµo? - Bao qu¸t kh«ng gian c¶nh ®­îc coi lµ mét thao t¸c quan träng ®Çu tiªn cña bøc tranh c¶nh, rÊt quan trọng trong việc định hình vị trí cảnh vật. Vậy học sinh cần phải nắm được cách viết phần bao quát không gian cảnh như thế nào ? Thực tế khi làm bài, tôi thấy học sinh thường viết một c¸ch céc lèc, côt lñn, cã khi chØ viÕt ®­îc mét, hai c©u cho phÇn t¶ bao qu¸t. + Để tả bao quát cảnh, trước hết phải xác định vị trí miêu tả khái quát. Thường là một vị trí cao hơn, xa cảnh trung tâm để có thể chụp được toàn cảnh miêu tả . Theo đề trên, các em phải giới thiệu đôi nét về trường học : Vị trí địa lý, trục đường, hướng mặt ,diện tích, ranh giới trường với xung quanh... Bµi lµm cña häc sinh. Bµi gîi ý cña thÇy. Trường em nằm trên một khu đất rộng, bằng Trường Trung học cơ sở Hoài Đức nằm ở địa phẳng. Khi em đến, hai cánh cổng trường to bàn thôn Bình Chương Nam, xã Hoài Đức, lớn mở ra. Lớp học, bàn ghế- những người bạn huyện Hoài Nhơn, Bình Định. Trường nằm thân của tuổi học trò chờ đón chúng em.. trªn trôc ®­êng CÇu Dîi- Hoµi ¢n , c¸ch quèc lộ 1A khoảng 1 km về hướng tây. Trường quay mặt về hướng tây nam, diện tích khoảng 15000 m2, xung quanh trường học được bao bọc bởi hàng rào lưới B.40 khá đẹp. Từ trên cao nhìn xuống, trường như nằm trên một tấm thảm xanh khổng lồ của cánh đồng lúa bạt ngµn suèt ngµy reo vui víi n¾ng giã.. N¨m häc 2011 - 2012. 3. Lop6.net. Trần Hoàng Hải.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Trường Trung học cơ sở Hoài Đức. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6. Qu¸ tr×nh t×m ý g¾n víi lËp dµn ý lµ mét kÜ n¨ng cùc k× quan träng . Thùc tÕ trong khi lµm bài, điều lo buồn mà tôi đã thấy là nhiều em không lập dàn bài, do đâu ? Một phần là do các em chưa thấy tầm quan trọng của dàn bài. Định ra được dàn bài, có thể các em đã thành công hơn một nửa trên các phương diện : Thời gian, trình tự, nội dung viết. Nhưng chắc chắn phần lớn nhiều em chưa biết, chưa có kĩ năng lập dàn bài. Hậu quả thường xảy ra mà thầy cô giáo thường phê trong bài làm của các em : Bài làm sơ sài, nội dung lộn xộn, xa đề, ... Bỏ qua hoặc xem nhẹ bước lập dàn ý, có một phần lỗi của chúng ta. Vậy nên thầy cô giáo thường xuyên nói, rèn và bắt buộc kĩ năng lập dàn bài, để kĩ năng nµy trë thµnh thãi quen th× kh«ng khã nh­ng ph¶i kiªn tr× thùc hiÖn cho b»ng ®­îc theo tõng đối tượng. Các em ở mức học trung bình có thể lập dàn bài sơ lược, đại cương. Các em học khá giỏi có thể trên dàn ý đại cương mà xây dựng dàn bài chi tiết hơn nữa. Dµn bµi chung v¨n t¶ c¶nh. §Ò vËn dông vµo dµn bµi : T¶ c©y phượng ở trường em vào mùa hè ( hoặc bÊt cø c©y nµo ). Më bµi. Giíi thiÖu c¶nh ®­îc t¶ : C¶nh g×, ë Giíi thiÖu c©y ®­îc t¶ : C©y g×, ë ®©u? đâu? Lý do tiếp xúc với cảnh, ấn tượng Lý do tiếp xúc với cây, ấn tượng chung chung ?. Th©n bµi. ?. TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo mét TËp trung t¶ c©y chi tiÕt theo mét thø tù thø tù hîp lý :. hîp lý :. + T¶ bao qu¸t.. + T¶ bao qu¸t.. + T¶ chi tiÕt :. + T¶ chi tiÕt :. - Tõ ngoµi vµo( vÞ trÝ quan s¸t, c¶nh...) - Tõ bªn ngoµi vµo( vÞ trÝ quan s¸t, - §i vµo bªn trong ( vÞ trÝ quan s¸t, chiÒu cao, diÖn tÝch che phñ ...) c¶nh vËt chÝnh...). - Đi đến gần hơn ( vị trí quan sát, gốc,. - C¶nh chÝnh hoÆc c¶nh quen thuéc th©n, cµnh, l¸...) mà em thường tiếp xúc( vị trí quan sát, - Cảnh chính hoặc hình ảnh đặc sắc nh÷ng c¶nh chÝnh...) TËp trung t¶ cña c©y vµo mïa hÌ : hoa, d¸ng vÎ, cảnh vật chi tiết theo một thứ tự hợp màu sắc... quen thuộc mà em thường tiếp xúc( vị trí quan sát, những nét đặc. lý.. tr­ng...) KÕt bµi. C¶m nghÜ chung sau khi tiÕp xóc, t×nh C¶m nghÜ chung sau khi tiÕp xóc, t×nh c¶m riªng hoÆc nguyÖn väng cña b¶n c¶m riªng hoÆc nguyÖn väng cña b¶n th©n.... th©n.... N¨m häc 2011 - 2012. 4. Lop6.net. Trần Hoàng Hải.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Trường Trung học cơ sở Hoài Đức. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6. c. RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt phÇn më bµi, kÕt bµi : - Giáo viên ra một số cách mở để học sinh luyện theo : Cách mở bài hay thưòng là gián tiếp : Có thể giới thiệu cảnh bằng lời mời gọi du khách để giới thiệu cảnh và bộc lộ cảm xúc của người viết một cách khái quát . Có thể dẫn dắt từ lời thơ , bài hát... về cảnh sẽ tả để giới thiệu cảnh. Hoặc có thể bộc lộ cảm xúc hồi tưởng về cảnh để mµ giíi thiÖu ... Dù là cách mở bài nào giáo viên cũng lưu ý cho học sinh đủ ý cần nêu trong mở bài . Đó là phải đảm bảo ba yêu cầu : Dẫn vào đề, nội dung đề , chuyển ý . Më bµi cña häc sinh. ThÇy gi¸o gîi ý c¸ch më bµi. Trường em mang tên Trường Trung học cơ sở Cách mở trực tiếp : Thường lệ, cứ đúng 6 giờ Hoài Đức. Hôm nay, em đến trường sớm hơn 30 phút sáng hàng ngày, em đạp xe đến mọi ngày để làm công việc trực nhật lớp nên trường. Từ xa, ngôi trường Trung học cơ sở có dịp quan sát vẻ đẹp của trường trước buổi Hoài häc.. Đức hiện lên rất đẹp, gần gũi, thân. thuộc quá! Mái trường mến thương . C¸ch më gi¸n tiÕp : Mét nhµ th¬ cã viÕt : “ Trường của em be bé N»m lÆng gi÷a rõng c©y” Trường Trung học cơ sở Hoài Đức mà em đang học không phải là mái trường be bé. Trường của em là một ngôi trường đẹp, rộng lớn, khang trang. Bước vào cổng trường, em thÊy m×nh lín lªn tõng ngµy .. - Kết bài không những đủ ý chốt của bài viết mà nên tạo độ lắng cho nốt trầm xao xuyến vang vọng trong tâm hồn người đọc, điều này phụ thuộc vào trình độ diễn đạt của học sinh , nên giáo viên hướng các em trau dồi ngay trong tư liệu văn học . KÕt bµi cña häc sinh. ThÇy gi¸o gîi ý c¸ch kÕt bµi. - (TB)Em rất yêu mến ngôi trường em đang. N¨m th¸ng råi còng sÏ qua ®i, em sÏ lín lªn,. học. Nơi đây đã chứng kiến bao kỷ niệm êm. trưởng thành. Thời gian không gian rộng mở,. đềm trong sáng của chúng em.. em có thể đi đến nhiều chân trời nhưng mái. - (KG) Ôi ! Mái trường sao mà đáng yêu thế. trường Trung học cơ sở Hoài Đức em vẫn lưu. nµy. Nh÷ng c¶nh vËt n¬i ®©y, nh÷ng kû niÖm. giữ bao nhiêu kỉ niệm đẹp về thầy cô, bạn bè,. về tuổi học trò nơi đây đã in trong kí ức, trong. những bài học hay... Thương nhớ ...mái. tâm hồn của em. Đến trường sớm để được. trường xưa ...!. nhìn ngắm trường trước buổi học, đối với em N¨m häc 2011 - 2012. 5. Lop6.net. Trần Hoàng Hải.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Trường Trung học cơ sở Hoài Đức. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6. đó là cảm giác thật dễ chịu, thú vị. d . RÌn luyÖn kÜ n¨ng dùng ®o¹n v¨n miªu t¶ c¶nh . Dựng đoạn văn chính là cách sắp xếp các lời văn diễn đạt sao cho hợp lý , logic , chặt chẽ , mạch lạc. Học sinh thường rất lúng túng không biết tả cảnh cụ thể là tả cảnh gì ? Tả như thế nào ? theo trình tự từ đâu ? ... Các em thường kể lể , liệt kê cảnh một cách lộn xộn,tràn lan , không tạo được ấn tượng cho người đọc về cảnh . Vậy chúng ta phải làm như thế nào để khắc phục tình trạng này . Trước hết tôi hướng cho học sinh hình dung mỗi một cảnh nhỏ sẽ viết thành một đoạn văn trọn vẹn . Trong đoạn văn đó sẽ đi từ khái quát đến cụ thể . Bao giờ câu đầu đoạn cũng là câu miêu tả khái quát cảnh đó . Sau câu tả khái quát là một loạt câu miêu tả cụ thể theo trình tự từ gần đến xa ( hoặc ngược l¹i) theo tÇm m¾t . Trong qu¸ tr×nh miªu t¶ , thÇy c« gi¸o l­u ý cho häc sinh tr×nh tù miªu t¶ cho phù hợp với vị trí quan sát kết hợp lời văn so sánh ,lời văn nhận xét , đánh giá và sự tưởng tượng phong phú , ý câu trước với câu sau lôgic với nhau tạo độ kết về mặt nghĩa .Những câu ở cuối đoạn thường là những câu có ý nghĩa sâu sắc , làm đậm nét cho bức tranh thiên nhiên nên thầy cô hướng cho học sinh biết dành những lời văn trội hơn vào cuối đoạn . VÝ dô vÒ c¸ch dùng ®o¹n : C¸ch dùng ®o¹n cña häc sinh. C¸ch dùng ®o¹n theo gîi ý cña thÇy. - Ngôi trường to và đẹp quá ! Chúng em có - Bước chân đến cổng trường, trước mắt em là một khoản sân rộng để vui đùa, có cả ghế đá tấm biển Trường Trung học cơ sở Hoài Đức của những thầy cô và các anh chị đi trước tặng bằng chữ màu xanh trên nền trắng trang trọng. lại nhà trường để ngồi nghỉ ngơi trong giờ giải Vào trong, dãy phòng Hội đồng , các cửa vẫn lao. Xà cừ, bằng lăng, bàng hay phượng đã còn đóng im ỉm. Bên trên, một màn sương lờ đứng đó mấy chục năm rồi, đã chia xẻ buồn mờ như trùm lên cảnh vật. Xung quanh hồ cá vui cïng bao thÕ hÖ häc trß, vµ chøng kiÕn h×nh bÇu dôc, nh÷ng chËu c©y c¶nh : sanh, me, những đổi thay của trường lớp. Những cây lộc vừng,,, dáng vẻ như e thẹn, lá vẫn còn đẫm phượng cành lá xum xuê, khẳng khiu như thế sương đêm. Mỗi cây có một dáng vẻ riêng, có hàng trăm cánh tay vươn ra ôm lấy hoa và cây nào cũng đẹp. Dưới bàn tay chăm sóc, sắp b¸c l¸.. đặt của các thầy cô , hình như mỗi cây có một nét đẹp rất riêng. Lôi cuốn nhất là cây sanh, gèc to, cuèi c¸c chi , tõng tóm l¸ xße ra tr«ng rÊt ngé nghÜnh.. e. Rèn luyện kĩ năng diễn đạt, chuyển ý : Sau mét vµi ®o¹n v¨n nh­ thÕ, thÇy c« ph©n tÝch nh÷ng h×nh ¶nh ng«n tõ nghÖ thuËt s¸ng gi¸ sao cho t¹o ®­îc høng khëi ë häc sinh , kÝch thÝch c¸c em thÝch t×m , viÕt nh÷ng lêi. N¨m häc 2011 - 2012. 6. Lop6.net. Trần Hoàng Hải.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Trường Trung học cơ sở Hoài Đức. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6. văn hay . có lẽ rèn kĩ năng diễn đạt là một phương pháp đòi hỏi kỳ công nhất của thầy trò , nó cần phải mất một quá trình có nhiều bước . Tạo được sự hứng thú cho các em xong , thầy cô mới cho các em luyện tập diễn đạt bằng h×nh thøc ra mét lo¹t h×nh ¶nh (in nghiªng) , yªu cÇu c¸c em dïng lêi v¨n kÕt hîp biÖn ph¸p nghệ thuật so sánh , nhân hoá , sử dụng những từ láy gợi hình gợi âm để tập diễn đạt . VÝ dô : -. Đầu xuân, ánh nắng ban mai chưa đủ xua đi màn sương chờn vờn nhưng cành lá me tây đã xße tay che ch¾n c¸i l¹nh cho em.. -. Mçi phßng häc em ®i qua, bµn ghÕ nh­ cßn say ngñ.. -. Sáng dậy, bảng đen được các cậu học trò lau đi cái khuôn mặt nhăn nhó sau một đêm ngái ngñ .. -. Gần mười ngày nghỉ tết, dàn máy vi tính buồn nhớ các cậu học trò.. -. V.v. Cách này chúng tôi cũng cho học sinh luyện trong nhiều tiết học để trở thành thao tác thuần. thục , nhuần nhuyễn , đồng thời cho học sinh kết hợp về tìm đọc tư liệu sao cho có những lời văn miêu tả sống động gợi cảm nhất . Lêi v¨n chuyÓn c¶nh kh«ng nhiÒu nh­ng cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc liªn kÕt , liªn hoàn mạch văn , nó đánh giá trình độ khéo léo của cây bút miêu tả cảnh . Thầy cô giáo sẽ “ m¸ch nhá ” cho c¸c em häc sinh nh÷ng thñ thuËt chuyÓn c¶nh sau ®©y : - C¸c c¶nh nhá ®­îc nèi tiÕp nhau mét c¸ch tù nhiªn theo m« tÝp liªn c¶nh ( c¶nh kÒ gÇn nhau theo tầm quan sát ) VD: Chỉ một lát con đường đã dẫn em tới trường . Ngôi trường... - ChuyÓn c¶nh nhê nh÷ng h×nh ¶nh trung gian . VD : MÆt trêi ngoi lªn khái nói, c¸c b¹n häc sinh từ các nẻo đường đổ về ngày càng đông. - Hướng chuyển cảnh theo gam màu . VD : Sáng nay, nền trời như tấm thảm xanh treo trên cao. Dưới sân trường, là một màu xanh của cây lá. Hòa trong màu xanh là màu áo trắng học trß. .. - Chuyển cảnh bằng cách nối âm thanh với không gian, lấy động để tả tĩnh : Ví dụ : Trên sân trường, rộn rã tiếng bước chân, tiếng nói, tiếng cười. Đột nhiên, một hồi trống vang lên, sân trường bỗng chốc vắng lặng... 3/ Kĩ năng vận dụng dàn bài vào một đề bài bất kì : Từ dàn ý đại cương, thầy cô giáo có thể ra bất kì đề nào thuộc về văn tả cảnh. Từ dàn ý đại cương vận dụng vào một đề cụ thể cũng là một thao tác , một kĩ năng đòi hỏi các em phải chọn trình tự miêu tả sao cho hợp lý. Trình tự thời gian nếu đề ra có liên quan đến sự vận động thời gian; còn trình tự không gian ( xa gần, bao quát đến chi tiết...) có liên quan đến kích thước, tầm vóc. Có một số đề các em phải linh hoạt kết hợp cả trình tự thời gian lẫn không gian... Ví dụ đề sau đây, các em phải kết hợp cả thời gian, không gian : N¨m häc 2011 - 2012. 7. Lop6.net. Trần Hoàng Hải.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Trường Trung học cơ sở Hoài Đức. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6. Dàn bài đại cương. Dàn bài chi tiết cho một đề bất kì :. Tõ dµn bµi, x©y dùng dµn ý chi tiÕt, tr×nh tù.. Đề : Tả lại đêm trăng đẹp ở quê em.. Më bµi: Giíi thiÖu c¶nh ®­îc t¶ : C¶nh g×, ë Më bµi: Giíi thiÖu c¶nh ®­îc t¶ : §ªm tr¨ng, đâu? Lý do tiếp xúc với cảnh, ấn tượng chung ở quê nhà? Lý do tiếp xúc với đêm trăng, ấn ?. tượng chung ?. Th©n bµi: TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo Th©n bµi: TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo mét thø tù hîp lý :. mét thø tù hîp lý :. + T¶ bao qu¸t.. + Tả bao quát :- Trước khi trăng lên .... + T¶ chi tiÕt :. + T¶ chi tiÕt : -Tr¨ng võa míi lªn ( C¶nh vËt,. - Tõ ngoµi vµo( vÞ trÝ quan s¸t, c¶nh...). h×nh d¸ng, ¸nh s¸ng, c©y cèi...). - §i vµo bªn trong ( vÞ trÝ quan s¸t, c¶nh vËt - Tr¨ng lªn cao ( bÇu trêi, ¸nh s¸ng, s©n nhµ...) - §ªm khuya ( C¶nh vËt, c©y cèi, ©m thanh...). chÝnh...) - C¶nh chÝnh hoÆc c¶nh quen thuéc mµ em thường tiếp xúc( vị trí quan sát, những cảnh chÝnh...) TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo mét thø tù hîp lý.. Kết bài: Cảm nghĩ chung sau khi tiếp xúc, bài Kết bài: Cảm nghĩ chung về đêm trăng, bài häc cho b¶n th©n.. häc cho b¶n th©n.. 4/ Sửa chữa một số lỗi thường gặp của học sinh trong bài làm : Mét sè lçi cña häc sinh. Thầy cô giáo hướng các em sửa chữa. 1. Lỗi chính tả : màng sương, màng xương. - màn sương ( ghép từ sương với một số từ khác : sương rơi, ...); xương ( ghép từ xương với một số từ khác : chổi xương, xương chân...chỉ ra nghĩa chung của xương). Uy nghuy, c©y xanh ®­îc uèng.. - uy nghi ( nghi thøc, nghi lÔ...) - c©y sanh ( danh tõ), uèn ( t¹o d¸ng) , uèng ( uống nước). - Tõ trªn cao, b¸c Hå nh­ nh×n xuèng.... - B¸c Hå ( danh tõ riªng). 2. Lçi dïng tõ sai : - Nh÷ng tia n¾ng yÕu ít b¾t ®Çu xuÊt hiÖn ®©m - Nh÷ng tia n¾ng yÕu ít b¾t ®Çu xuyªn qua lµn thủng qua màn sương.. sương mỏng.. - Nhà trường mới xây xong chậu cá hình bầu - Nhà trường mới xây xong hồ cá hình bầu dôc. ( gi¶i nghÜa tõ chËu, hå) dôc . 3. Lỗi diễn đạt : N¨m häc 2011 - 2012. 8. Lop6.net. Trần Hoàng Hải.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Trường Trung học cơ sở Hoài Đức. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6. - Khi đến cổng trường thì những giọt sương - Ngôi trường như chìm trong sương. trªn nÒn cña xanh da trêi. ( kh«ng râ ý, lñng cñng) - Cổng trường có hai chỗ ra vào, trên cổng có - Cổng trường uy nghi, đến sớm nên em đi vào tên trường và những lá cờ bay trong gió.. cæng phô. Trªn cæng lµ nh÷ng l¸ cê chuèi tung bay phÊt phíi, vÉy chµo mét ngµy míi b¾t ®Çu.. - Trước dãy phòng hội đồng là những hồ cá - Bước vào cổng trường, hình ảnh đầu tiên là mới xây xong có hình bầu dục xung quanh là dãy phòng hội đồng. Trước phòng là hồ cá những chậu cây kiểng đã nở hoa. ( diễn đạt hình bầu dục. Xung quanh hồ, những chậu cây lñng cñng, nghÌo ý, nghÌo nghÜa...). cảnh được sắp đặt cân đối.... 5. KÕt qu¶ thùc tÕ bµi viÕt TËp lµm v¨n : * Quá trình thực hiện kinh nghiệm của tôi qua nhiều năm đứng lớp, tôi tin chắc rằng những gì tôi đã trình bày, đã viết chắc chắn sẽ đem đến sự chuyển biến trong văn miêu tả cho các em. Trước mắt là đã phá bỏ được mặc cảm của học sinh với môn văn trừu tượng là môn ngại viết, ng¹i nghÜ . §· cã mét sè em s¸ng t¹o ®­îc nh÷ng t¸c phÈm “nho nhá”gi¸ trÞ cña m×nh trªn c¸c bµi viÕt mµ c¸c em l­u gi÷. Sau ®©y t«i xin ®­a ra mét vµi con sè thùc tÕ vµ kÕt qu¶ cô thÓ cña häc sinh ë m«n TËp làm văn lớp 6, sau khi được cung cấp các kĩ năng cơ bản về phương pháp miêu tả cảnh trên một bài viết hoàn chỉnh, tôi đã chấm một cách khách quan : Lớp Só soá Gioûi Khaù 6A1 42 6 9 6A2 42 7 12 6A3 41 6 10 6. Đề xuất để áp dụng, phát huy sáng kiến :. TB 23 20 20. Yeáu 4 3 5. Keùm. TBTL 38 39 36. Từ những kinh nghiệm nhỏ bé trên của tôi, tôi xin mạnh dạn đưa ra một vài đề xuất sau : * Khi thùc hiÖn s¸ng kiÕn kinh nghiÖm nµy vÒ phÝa gi¸o viªn ph¶i thùc sù kiªn tr× , mÉu mùc trong cách dùng từ , kiên trì trong việc kiểm tra , đánh giá, chỉnh sửa các phần viết luyện kĩ năng của các em. Mặt khác giáo viên cũng phải kiên trì sưu tầm , chọn lọc tư liệu giá trị để cung cấp cho các em , đồng thời tìm cách hướng các em cách vận dụng sáng tạo những tư liệu để biến thành cách diễn đạt riêng của bản thân mỗi học sinh. - VÒ phÝa häc sinh ph¶i nhiÖt t×nh , tù gi¸c trau dåi vèn tõ, ng«n tõ nghÖ thuËt b»ng c¶ tr¸i tim. Phải quan sát tinh tế những cảnh vật thiên nhiên thường nhật , phải tưởng tượng phong phú và cần phải nhập tâm vào cảnh vật để có được những cảm xúc chân thực với cảnh vật thiên nhiªn khi miªu t¶ . Để bồi dưỡng tình yêu văn cho học sinh nói chung , làm giàu vốn ngôn ngữ miêu tả cho c¸c em häc sinh khèi 6 nãi riªng ,chóng t«i cßn cã nh÷ng mong muèn : N¨m häc 2011 - 2012. 9. Lop6.net. Trần Hoàng Hải.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Trường Trung học cơ sở Hoài Đức. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6. - Trước hết giáo viên Ngữ văn trong cùng khối phải sưu tầm tư liệu miêu tả thành những cuốn tư liệu quí để lưu giữ trong tủ sách nhà trường .Nhà trường cũng cung cấp thêm những tài liệu về văn miêu tả cho học sinh THCS để làm giàu cho tủ sách . Học sinh cũng tự giác sưu tầm những đoạn văn , bài văn miêu tả có giá trị , phô to 2 bản , giữ 1 bản để học , 1 bản nộp tủ sách nhà trường . - Sau đó nhà trường thường xuyên tổ chức phong trào “ thi đua đọc tư liệu từ tủ sách nhà trường ” . Hoạt động này sẽ cho điểm xếp loại cho cá nhân và lớp . III. Lêi kÕt : Niềm vui của mỗi giáo viên môn Ngữ văn đứng lớp không những là chất lượng tính bằng con số của mỗi năm , mà còn là những ánh mắt long lanh vì đã hiểu bài , những bàn tay tự viết ra được những lời văn hay, tự nhiên, gần gũi, biểu cảm... , những nụ cười thiện cảm với môn văn từ phía học sinh .Để đạt được những điều vô cùng quí giá đó, mỗi giáo viên đâu chỉ có say mê nhiệt tình với công tác giảng dạy mà còn phải tìm tòi hướng đi hiệu quả nhất . Trên đây chỉ là một vài kinh nghiệm nho nhỏ của riêng tôi . Tôi rất mong sự đóng góp của lãnh đạo chuyên môn và các thầy cô đồng nghiệp để sáng kiến kinh nghiệm của tôi ngày càng ®­îc hoµn thiÖn h¬n, cã hiÖu qu¶ h¬n trong nh÷ng n¨m d¹y tiÕp theo . Xin ch©n thµnh c¶m ¬n !. Người viết sáng kiến. TrÇn Hoµng H¶i. N¨m häc 2011 - 2012. 10. Lop6.net. Trần Hoàng Hải.

<span class='text_page_counter'>(11)</span>