Chuyên đề Ca dao – những câu hát than thân

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Hä vµ tªn : NguyÔn ThÞ Giang §¬n vÞ: THCS Hµn Thuyªn. Giáo án chuyên đề : Ca dao – Nh÷ng c©u h¸t than th©n I.Môc tiªu bµi häc - Củng cố,nâng cao và mở rộng kiến thức về ca dao thuộc chủ đề than thân . - Giáo dục tình cảm trân trọng,yêu mến,đồng cảm với cảnh ngộ của người lao động xưa,từ đó giúp các em lối sống nhân ái,giàu tình cảm. - RÌn kÜ n¨ng hÖ thèng kiÕn thøc,ph©n tÝch,c¶m thô. II.Träng t©m : Néi dung tiÕng h¸t than th©n III.ChuÈn bÞ: - ThÇy: §äc tµi liÖu tham kh¶o,néi dung tr×nh chiÕu - Trß: «n tËp ca dao,s­u tÇm ca dao IV.TiÕn tr×nh bµi d¹y: A.KiÓm tra: 5’ - §äc mét bµi ca dao mµ em thÝch nhÊt? Nªu c¶m nhËn cña em vÒ bµi ca dao đó? B.Bµi míi : 1.Giíi thiÖu bµi: Ca dao – dân ca là tiếng hát cất lên từ trái tim,tâm hồn người lao động từ thuở xa xưa.Mỗi bài ca dao chứa đựng biết bao tình cảm yêu thương với gia đình ,với quê hương đất nước và còn cả những nỗi buồn thương,oán trách cuộc đời nghe sao xót xa cay đắng. Để hiểu hơn về tâm tư tình cảm của những người lao động,người phụ nữ,người làm mẹ,làm vợ,làm thợ…mời các em cùng tìm hiểu chuyên đề “ca dao – những câu hát than thân”. 2.Néi dung: T Hoạt động của thầy và trò Néi dung GV:Ca dao lµ tõ H¸n ViÖt,em h·y I.Kh¸i qu¸t chung ca dao – d©n gi¶i nghÜa tõng yÕu tè? ca - Ca dao nghÜa lµ g×? 1.Kh¸i niÖm: - Ca: h¸t - Dao: lêi h¸t kh«ng cã nh¹c kÌm theo ->Ca dao lµ nh÷ng lêi th¬ d©n gian diễn tả đời sống nội tâm,tình cảm cảm xúc của con người. - D©n ca lµ g×?KÓ mét sè lµn ®iÖu d©n ->D©n ca: lµ s¸ng t¸c kÕt hîp nh¹c ca mµ em biÕt? và lời,hình thức diễn xướng của ca dao.Nã thuéc lo¹i tr÷ t×nh d©n gian. 2.T¸c gi¶,hoµn c¶nh s¸ng t¸c 1 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> - Ai là người sáng tác ca dao? Theo em hä s¸ng t¸c trong hoµn c¶nh nµo? - Em đã học những bài ca dao thuộc chủ đề nào? GV: giới thiệun thêm một số chủ đề kh¸c c¸c em ch­a ®­îc häc: + Ca dao vÒ t×nh yªu nam n÷(häc ë líp 10) +Ca dao chèng phong kiÕn + Ca dao chèng Ph¸p…. - Qua các bài ca dao đã học,em hãy nêu khái quát những nét đặc sắc nghệ thuËt ? GV bæ sung thªm: ngoµi ra cßn ®­îc s¸ng t¸c theo thÓ lôc b¸t biÕn thÓ,th¬ tù do,ngò ng«n… - Ttong ca dao thường hay sử dụng nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo? -Nhân vật trữ tình thường là những ai?. - Tác giả : nhân dân lao động - Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: trong lóc lao động,sinh hoạt tập thể,hội hè… 3.Nh÷ng néi dung lín trong ca dao - Tình cảm gia đình - Tình yêu quê hương đất nước con người - Than th©n - Ch©m biÕm 4.NghÖ thuËt: - ThÓ th¬: phè biÕn lµ thÓ lôc b¸t. -BiÖn ph¸p nghÖ thuËt: Èn dô,so s¸nh,nh©n ho¸,c©u hái tu tõ,h×nh thức đối đáp… - Nhân vật trữ tình là con người bình dị,người dân lao động: người nông dân,người phụ nữ,người làm - Từ ngữ,hình ảnh trong ca dao có đặc nghề,người đi ở… ®iÓm g×? - H×nh ¶nh méc m¹c,tõ ng÷ gi¶n dÞ gÇn gòi víi lêi ¨n tiÕng nãi hµng GV giíi thiÖu thªm. ngµy cña nh©n d©n. - KÕt cÊu ng¾n gän,sö dông mét sè m«tip quen thuéc: më ®Çu b»ng”th©n em”,”rñ nhau”,”chiÒu chiÒu”,”ngã lªn”… - Dïng h×nh ¶nh mang tÝnh biÓu tượng : +Trúc – mai->quan hệ lứa đôi +Con cò-> người nông dân,người phô n÷ -Các em đã học những bài ca dao than +Loan – phượng ->sự đẹp đôi th©n nµo? II.Nh÷ng c©u h¸t than th©n (HS đọc) 1.Hệ thống những bài ca dao đã häc. - §äc nh÷ng bµi ca dao nµy em thÊy. 1- Nước non lận đận một mình, Th©n cß lªn th¸c xuèng ghÒnh bÊy nay. Ai lµm cho bÓ kia ®Çy, Cho ao kia c¹n, cho gÇy cß con? 2- “Thương thay thân phận con tằm,. 2 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> đó là lời than của ai? Vì sao lại than ? (HS tr¶ lêi) GV: Đây là lời than của người lao động,người phụ nữ.Người lao động ở đây các em có thể hiểu đó là những người nông dân,người làm thuê làm mướn… Họ thuộc tầng lớp bị trị,sống dưới đáy cùng của xã hội nên phải g¸nh chÞu nhiÒu nçi bÊt h¹nh,khæ ®au,bÞ ¸p bøc bãc lét… ChÝnh v× thÕ hä cÊt lªn nh÷ng lêi than th©n tr¸ch phËn ®Çy ai o¸n n·o nïng chÊt chøa d»ng dÆc nçi th¶m sÇu.Nh÷ng bµi ca dao than th©n thÓ hiÖn ý thøc cña người lao động về thân phận bé nhỏvà những bất công trong xã hội.Qua đó thể hiện thái độ đồng cảm với những người cùng cảnh ngộ,phản kháng tố c¸o héi phong kiÕn bÊt c«ng,tµn b¹o. GV chiÕu ba bµi ca daoVD1 - Em suy nghÜ g× vÒ h×nh ¶nh con cß trong bµi ca dao thø nhÊt? (Con cò là hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho người lao động.Cả đời lận đận long ®ong v× miÕng c¬m manh ¸o.Hä phải gồng mình lên đối mặt với những cảnh đời ngang trái .”Thân cò ”mỏng manh ,bé nhỏ,tội nghiệp đơn độc giữa trời nước mênh mông.Cò miệt mài kiÕm ¨n trong ao ngoµi bÓ,kh«ng qu¶n lªn th¸c xuèng ghÒnh ®Çy hiÓm nguy.Nhưng kết cục chẳng đủ nuôi thân,bầy con vẫn đói khát”cho gầy cò con” .Nhân dân ta thường mượn hình ảnh con cò để nói lên nỗi khổ cực của mình”Con cò mà đi ăn đêm/Đậu phải cµnh mÒm lén cæ xuèng ao…”) - Người lao động,người nông dân với đồng áng quanh năm,thường gồng g¸nh nh÷ng thø nh­ r¬m r¹,thãc gạo…Nhưng ở bài ca dao thứ 2,người. Kiếm ăn đợc mấy phải nằm nhả tơ. Thương thay lũ kiến li ti, KiÕm ¨n ®­îc mÊy ph¶i ®i t×m måi Thương thay hạc lánh đường mây Chim bay mái c¸nh biÕt ngµy nµo th«i Thương thay con quốc giữa trời Dẫu kêu ra máu có người nào nghe” 3- “Th©n em nh­ tr¸i bÇn tr«i, Giã dËp sãng dåi biÕt tÊp vµo ®©u”. *Nhân vật trữ tình: Người lao động,người phụ nữ… *HiÖn thùc x· héi ®Çy bÊt c«ng ngang trái,người lao động bị áp bức bóc lột,đoạ đày.Họ sáng tác nh÷ng bµi ca dao than th©n gi·i bµy nçi lßng cña m×nh vµ còng lµ lêi tè c¸o,ph¶n kh¸ng x· héi . 2.Gi¸ trÞ cña nh÷ng bµi ca dao than th©n a.Lời than của người lao động *VD1: + Nước non lận đận một mình, Th©n cß lªn th¸c xuèng ghÒnh bÊy nay. Ai lµm cho bÓ kia ®Çy, Cho ao kia c¹n, cho gÇy cß con? + Gánh cực mà đổ lên non Cong l­ng mµ ch¹y cùc cßn ch¹y theo +“B÷a ¨n nh­ b÷a vÐt nåi Đói cào đói rã mồ hôi ướt đầm”). -Hình ảnh con cò : ẩn dụ,tượng trưng cho người nông dân cả đời lËn ®Ën vÊt v¶ kiÕm ¨n.. 3 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> lao động lại “gánh cực”.Hình ảnh “g¸nh cùc”,”cong l­ng”gîi cho ®iÒu gì về nỗi khổ của người lao động? (“Cùc” lµ c¬ cùc bÇn hµn,nçi khæ Êy đè nặng trên đôi vai người lao động.Họ muốn gánh đổ đi,dứt ra,bứt ra,ch¹y trèn khái nã nh­ng nµo cã ®­îc.H×nh ¶nh trªn diÔn t¶ rÊt hay,rÊt s©u ®Ëm vÒ c¸i nghÌo khã ®eo b¸m suốt đời suốt kiếp người lao động. Cái đói nghèo hiển hiện ngay trong tõng b÷a ¨n:“B÷a ¨n nh­ b÷a vÐt nåi. -“cùc”:c¬ cùc,bÇn hµn “g¸nh cùc”,”cong l­ng”->Nçi c¬ cực đói nghèo đeo đẳng suốt cuộc đời. Đói cào đói rã mồ hôi ướt đầm”). - Qua ba bµi ca dao trªn em thÊy người lao động than về nỗi khổ nào? =>Lêi than vÒ cuéc sèng vÊt v¶ GV:Có thể nói cái đói cái nghèo cứ đói nghèo,suốt đời lam lũ mà vẫn bám dai bám dẳng vào số phận người thiếu thốn khổ sở. lao động từ lúc sinh ra đến lúc lìa đời:”Nghèo từ trong trứng nghèo ra”;cuéc sèng th×:”Sèng g× sèng tèi sèng t¨m/Khæ ngµy khæ th¸ng khæ năm khổ đời”;đến lúc chết cũng chết trong tóng thiÕu”Con cß chÕt tèi h«m qua/Có hai hạt gạo với ba đồng tiền/Một đồng thuê trống thuê kèn/Một đồng mua mỡ đốt đèn thờ vong/Một đồng mua mớ rau răm/Đem vÒ th¸i nhá thê vong con cß”. - Hãy đọc một bài ca dao em biết có néi dung than vÒ cuéc sèng khã nhäc mµ em biÕt? (VD: “¸o r¸ch chi l¾m ¸o ¬i/¸o r¸ch tr¨m m¶nh kh«ng n¬i giËn n»m”…) *GVmở rộng: Chính vì đói nghèo nên mới có những người phải đi ở,làm thuê,làm mướn…Họ cũng thở than về vÒ nçi khã nhäc cña m×nh”Con lµnh con ë cïng bµ/V¸ng m×nh sèt mÈy con ra ngoài đường”(bị chủ nhà đối xử tệ bạc)”Người ta đi ở lấy công/Tôi ®©y ®i ë tay kh«ng trë vÒ”(®i ë trõ 4 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> nợ)hay đây là lời than của người đi phu đồn điền cao su”Bán thân đổi mấy đồng xu/Thịt xương vùi gốc cao su mÊy tÇng”… GV: Kh«ng chØ than vÒ nçi nghÌo khó,người lao động còn than về thân phËn hÈm hiu cña m×nh.(ChiÕu VD2). *VD2:. + Thương thay thân phận con tằm KiÕm ¨n ®­îc mÊy phaØ n»m nh¶ t¬ Thương thay lũ kiến li ti - HS đọc hai bài ca dao KiÕm ¨n ®­îc mÊy ph¶i ®i kiÕm måi - H×nh ¶nh con t»m,con kiÕn,con Thương thay hạc lánh đường mây quèc,con h¹c cã ®iÓm g× chung?§iÓm Chim bay mái c¸nh biÕt ngµy nµo th«i gì riêng? Mượn hình ảnh mỗi con vật Thương thay con quốc giữa trời ấy nhân dân ta muốn giãi bày điều gì? Dầu kêu ra máu có người nào nghe. + Trêi sao ¨n ë ch¼ng c©n - Mỗi cặp lục bát đều được bắt đầu Kẻ ăn không hết người lần chẳng ra bằng hai từ “thương thay”,hay đó còng chÝnh lµ biÖn ph¸p ®iÖp tõ,nã cã + Con quan th× l¹i lµm quan Con nhà kẻ khó đốt than cả ngày ý nghÜa g×?. (nhấn mạnh sự đồng cảm với nỗi khổ của con người ,mở ra những mối thương khác) (GV chiÕu phÇn minh ho¹) GV:Lêi than chua xãt vÒ th©n phËn bÐ nhỏ,thấp cổ bé họng,không có địa vị trong x· héi.Th©n phËn hä nh­ con kiến con tằm suốt đời cần mẫn làm ăn,làm nhiều nhưng hưởng ít,lại bị bßn rót mÊt søc lùc.NhiÒu khi chÞu oan øc bÊt c«ng mµ kh«ng cã lÏ c«ng bằng nào soi tỏ;có những cuộc đời phải tha phương cầu thực nay đây mai đó như thân hạc gầy bay mỏi cánh ®Çy v« väng . - Hai c©u ca dao sau cã g× gièng víi bµi ®Çu? (Than vÒ c¶nh sèng bÊt c«ng.KÎ giµu thì thừa thãi,sung sướng;người nghèo khó thì thiếu thốn đói rách,phải lao động cật lực,oán trách ông trời bất c«ng,thiªn vÞ) -> Ba bµi ca dao cã nh÷ng c¸ch thÓ hiện riêng nhưng đều nói lên nỗi niềm. - Điểm chung: các con vật đều bé nhỏ,đáng thương - §iÓm riªng: + Con t»m: bÞ bßn rót søc lùc +Con kiến: làm nhiều hưởng ít +Con hạc: tha hương,vô vọng +Con quèc: oan øc bÊt tr¸i ngang. - Kẻ giàu->thừa thãi,sung sướng - Người nghèo->đói khổ,thiếu thốn. =>Nçi khæ vÒ th©n phËn bÐ nhỏ,địa vị thấp kém,cảnh sống bất c«ng,oan øc. 5. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> nào về thân phận người lao động? -GV:Trong x· héi phong kiÕn x­a kia,bän vua chóa quan l¹i mÆc søc thống trị,trà đạp lên cuộc sống của người lao động.Các em sẽ cùng tìm hiểu xem người lao động đã nói như thÕ nµo vÒ chóng. (ChiÕu VD3) - Cả hai bài ca dao nói đến đối tượng nµo? - Quan lại xưa vẫn thường xưng là phô mÉu(cha mÑ)d©n.ë ®©y quanlai,địa chủ có hành động gì? Nêu suy nghĩ của em về hành động đó? GV: “Nhà mày” là cách gọi bọn địa chủ cường hào,đầy khinh thường căm phẫn của người dân quê.Họ uất ức c¨m giËn bëi bÌ lò thèng trÞ tham lam tàn ác vơ vét,cướp đoạt mọi thứ : ruộng đất,trâu cày,ao thậm tệ hơn là sự bóc lột sức lực dẫn đến người nông dân trắng tay không còn gì để sinh sèng nu«i con. - Từ thận bé nhỏ bọt bèo,không địa vị,người lao động phải gánh chịu nỗi ®au nµo n÷a? GV: Giai cÊp thèng trÞ víi bé mÆt tµn ¸c,kh«ng cßn nh©n tÝnh,chóng t×m mäi thñ ®o¹n chiÕm ®o¹t tµi s¶n cña nhân dân lao động nhất là thời kì xã héi nöa thùc d©n phong kiÕn.Chóng đặt ra đủ các loại thuế khiến người d©n ph¶i rªn xiÕt“èi th«i chua xãt đoạn trường/Thuế than thuế củi thảm thương đứa nghèo”;”Vì đâu khổ cực cuộc đời/Bởi chưng sưu thúê vọt roi mÊy lÇn”. =>Tõ nh÷ng néi dung trªn em hiÓu như thế nào về cuộc sống của người lao động xưa?. *VD3:. + Con ¬i nhí lÊy c©u nµy Cướp đêm là giặc cướp ngày là quan +Nhà mày lắm đất lắm ao L¾m tr©u l¾m ruéng con tao ¨n g×?. - Quan lại,địa chủ-> Giai cấp thèng trÞ - Cướp: cướp đoạt ruộng đất,trâu,ao… - Ngày: ->cướp trắng trợn. =>BÞ giai cÊp thèng trÞ ¸p bøc bãc lét nÆng nÒ. *Tãm l¹i:Cuéc sèng cña nh©n d©n lao động vô cùng khổ cực,lam lũ 6. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> GV:Cũng là người lao động nhưng người phụ nữ lại có những nỗi niềm riêng để giãi bày than thở. - Em hãy đọc một số bài ca dao tha thân của người phụ nữ đã học và em biÕt ? - ở ba bài ca dao người phụ nữ đẫ ví m×nh víi nh÷ng g×?Mçi h×nh ¶nh vÝ von ấy đều ẩn chứa những nỗi đau thân phận .theo em đó là những nỗi ®au nµo? - “Tấm lụa đào”vừa đẹp óng ả vừa rất có giá trị.Khi mang ra chợ để mua bán trao đổi,kẻ nâng lên người đặt xuống,kẻ chê đắt người bảo rẻ…Liệu người mua có hiểu rõ được giá trị của nó?Người phụ nữ ý thức ý thức rất rõ và tự hào về vẻ đẹp nhân phẩm của m×nh nh­ng trong x· héi Êy ai thõa nhận,ai ca ngợi vẻ đẹp của họ?Trái bÇn võa chua võa ch¸t,tr«i næi trªn s«ng mÆc cho giã dËp sãng dåi.Nã cũng như cuộc đời người phụ nữ không có quyền tự quyết định mà hoµn toµn phô thuéc vµo kÎ kh¸c,mÆc cho dòng đời đưa đẩy,chẳng biết tương lai sẽ ra sao.Hay hình ảnh so sánh với “con hạc đầu đình”cũng nói lªn nçi ®au vÒ th©n phËn bÞ rµng buéc,bÞ trãi chÆt vµo tr¨m ngµn thø luËt lÖ hµ kh¾c.Hä khao kh¸t ®­îc tù do bay bæng nh­ng tÊt c¶ chØ lµ v« väng. ->Tõ c¸ch so s¸nh “th©n em”víi tr¸i bần,tấm lụa,con hạc em hiểu người phô n÷ muèn than vÒ ®iÒu g×? GV:X· héi phong kiÕn phô quyÒn tån. một nắng hai sương trên ruộng đồng như thân cò thân vạc bé nhỏ đáng thương.Họ bị giai cấp phong kiến áp bức đoạ đày bòn rút đến xương tuỷ.Mỗi lời ca than thân đều thấm đẫm nước mắt từ số phận đắng cay. b.Lời than của người phụ nữ VD: +”Thân em như tấm lụa đào PhÊt ph¬ gi÷a chî biÕt vµo tay ai?” +“Th©n em nh­ tr¸i bÇn tr«i, Giã dËp sãng dåi biÕt tÊp vµo ®©u” + Em như con hạc đầu đình Muèn bay ch¼ng cÊt næi m×nh mµ bay. ->”Th©n em”:. “tấm lụa đào” “tr¸i bÇn” “con h¹c”. ->ý thức được vẻ đẹp phẩm giá nh­ng x· héi kh«ng thõa nhËn,bÞ x· héi rÎ róng. ->cuộc đời chìm nổi,vô định. ->th©n phËn bÞ phô thuéc,mÊt tù do. 7 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> t¹i hµng ngh×n n¨m víi nh÷ng quan niÖm bÊt c«ng kh¾t khe”tam tßng tø đức”,quan niệm”trọng nam khinh nữ: nhÊt nam viÕt h÷u thËp n÷ viÕt vô”dành mọi ưu tiên cho ngươì đàn ông,đẩy người phụ vào những thảm kÞch ©u sÇu.Cã bao nçi khæ mµ hä phải chịu đựng.Khổ về vật chất:”Thân em như lá đài bi/Ngày thì dãi nắng đêm thì dầm sương”;”Một ngày hai buổi trèo non/Lấy gì mà đẹp mà giòn hìi anh?”.Song khæ nhÊt lµ vÒ tinh thÇn.§ã lµ nçi ®au vÒ th©n phËn máng manh,bị động,không có quyền tự quyết định cuộc đời mình.Con người bị đồ vật hoá,định giá theo giá trị sử dông.Th©n phËn vÝ víi h¹t m­a,miÕng cau,c¸i cäc rµo…Hä cã bao phÈm chất tốt đẹp(như tấm lụa đào,cây quÕ,chu«ng vµng…) nh­ng kh«ng ®­îc x· héi thõa nhËn,cäi träng.Bëi thÕ khæ ®au l¹i tiÕp nèi chång chÊt khæ ®au. - Th©n em nh­ chæi ®Çu hÌ - Em hãy đọc một số bài cadao bắt §Ó ai m­a n¾ng ®i vÒ chïi ch©n ®Çu b»ng côm tõ “th©n em”? - Thân em như giếng giữa đàng Người thanh rửa mặt người phàm röa ch©n - Th©n em nh­ ít trªn c©y Càng tươi ngoài vỏ càng cay trong lßng GV më réng thªm vÒ néi dung than *Nçi khæ khi ®i lÊy chång: thân của người phụ nữ: Khi ch­a lÊy chång th× bao lo l¾ng vÒ +Cha mÑ Ðp g¶,h«n nh©n kh«ng h¹nh phóc:”MÑ em thÊy cña thêi tương lai”thân con gái 12 bến ham/Hang hùm cứ tưởng hang nước”,lấy chồng rồi lại trăm mối lo toan: Nçi buån nhí mÑ cha”ruét ®au vµng Ðp con”;”Bång bång câng chồng đi chơi/Đi đến chỗ lội đánh chÝn chiÒu”chØ biÕt ngËm ngïi trong d¹;quan hÖ mÑ chång nµng d©u nghiÖt r¬i mÊt chång…” ng·.Con d©u bÞ xem nh­ con ë”Nghe “V« duyªn v« phóc /Móc ph¶i «ng tin bác mẹ anh hiền /Cắn cơm không chồng già/Ra đường người hỏi vỡ,cắn đồng tiền vỡ tư”.Nếu người r»ng cha hay chång/Nãi ra ®au 8 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> chång cã lÊy vî lÏ th× l¹i cµng ®au khæ h¬n bëi “chång chung ch­a dÔ ai chiÒu cho ai”.X· héi cßn bÊt c«ng h¬n trong chuyÖn h«n nh©n.§µn «ng cã quyÒn n¨m thª b¶y thiÕp cßn phô n÷”g¸i chÝnh chuyªn chØ cã mét chồng”;người phụ nữ còn không có quyÒn ®­îc ®i häc,kh«ng ®­îc tham gia vào chốn quan trường …Cuộc đời họ thật trăm đắng ngàn cay,vạn ngàn nỗi tủi nhục.Có lẽ vì thế mà đại thi hào Nguyễn Du đã khẳng định “Thương thay thân phận đàn bà Lêi r»ng b¹c mÖnh còng lµ lêi chung”(TruyÖn KiÒu) - Qua nh÷ng c©u ca dao than th©n cña người phụ nữ em suy nghĩ gì về cuộc đời của họ? Liên hệ với cuộc đời người phụ nữ ngày nay? (HS ph¸t biÓu tù do) - GV chiếu 3 bài ca dao các em đã häc. - Quan sát các bài ca dao đã học và võa t×m hiÓu,em h·y nªu nh÷ng nÐt đặc sắc về nghệ thuật?. -Người lao động,người phụ nữ,người làm thuê làm mướn…đẫ than thở biết bao điều .Theo em họ than thân để lµm g×? GV khái quát,mở rộng: Ca dao đóng gãp phÇn gi¸ trÞ ph¶n ¸nh hiÖn thùc cuéc sèng x· héi x­a.Sèng trong bïn lầy khổ đau tăm tối,người lao động cất lên những lời than chứa đầy nước m¾t vµ bao niÒm o¸n hËn.Nã trë thµnh mét phÇn cña hån d©n téc.Nã. đớn trong lòng/ ấy cái nợ truyền kiÕp,cã ph¶i chång em ®©u?” +Bị chồng,mẹ chồng đối xử tệ b¹c:”Tõ ngµy em ë víi anh/MÑ anh đánh mắng,anh tình phụ tôi/Có thÞt anh t×nh phô x«i / Cã cam phô quýt có người phụ ta”Có những người không cam chịu cảnh sống ấy:”Cô kia đội nón đi đâu ?Rằng t«i con g¸i lµm d©u míi vÒ ?mÑ chång t«i gím t«i ghª /T«i ë ch¼ng ®­îc t«i vÒ nhµ t«i” =>Người phụ nữ trở thành nạn nhân của chế độ đa thê,luật lệ tam tòng tứ đức khắt khe.Cuộc đời họ là những chuỗi bi kịch thương t©m.V× thÕ tiÕng h¸t than th©n cña họ chứa đầy nước mắt,nghe ai oán não nùng,còn vọng mãi muôn đời. 3.KÕt luËn: a-NghÖ thuËt: - So sánh,ẩn dụ: thường mượn hình ảnhđồ vật, con vật bé nhỏ tầm thường sống vất vả bế tắc để ví von víi hoµn c¶nh th©n phËn m×nh->Ca dao gÇn gòi,dÔ nhí,dÔ thuéc,giµu ý nghÜa - M«tip “th©n em…”-.gîi niÒm xa,đồng cảm. b-Néi dung - gi·i bµy nçi thèng khæ cña kiÕp người nhỏ nhoi,sống dưới đáy xã héi - Mong sự đồng cảm sẻ chia - Tè c¸o,ph¶n kh¸ng x· héi bÊt công vùi dập con người. 9 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> ăn sâu vào đời sống tinh thần của nh©n d©n ta.H¸t ru con b»ng ca dao;d¨n d¹y con b»ng ca dao.Ca dao cũng ảnh hưởng rất nhiều đến những s¸ng t¸c cña c¸c nhµ th¬,nhµ v¨n.Hå Xuân Hương mượn môtip “Thân em ”để ngợi ca người phụ nữ”Thân em võa tr¾ng l¹i võa trßn”(B¸nh tr«i nước).Hay nhà thơ Chế Lan Viên lấy hình ảnh con cò trong ca dao để cảm nhËn suy ngÉm vÒ t×nh mÉu tö trong bµi “Con cß” (C¸c em sÏ häc ë líp 9).Ngày nay,người bà,người mẹ,người chÞ…vÉn h¸t ru trÎ th¬ b»ng nh÷ng câu ca dao thấm đẫm tình người.Học ca dao,nghe ca dao để ta yêu hơn,trân trọng,cảm thông với kiếp người trong qu¸ khø vµ h¬n hÕt h·y biÕt sèng nh©n ¸i,l¾ng nghe,chia sÎ b»ng tr¸i tim chan chứa yêu thương. C.LuyÖn tËp:15’ HS đọc,xác định yêu cầu của bài tập? HS tr¶ lêi. - HS viÕt ,tr×nh bµy,gäi häc sinh nhËn xÐt,GV ch÷a.. Bµi tËp1: Trong c¸c bµi ca dao sau bµi nµo cã néi dung than th©n? a,Anh ®i anh nhí quª nhµ Nhí canh rau muèng nhí cµ dÇm tương Nhớ ai giãi nắng dầm sương Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao b,Lêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn mua Lùa lêi mµ nãi cho võa lßng nhau c,Th©n em nh­ qu¶ soµi trªn c©y Gió đông gió tây gió nam gió bắc nó đánh lúc la lúc lắc trên cànhđ d,Chim trời ai dễ đếm lông Nu«i con ai dÔ kÓ c«ng th¸ng ngµy Bµi tËp 2: ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ th©n phËn 10. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> - Chiếu đoạn văn mẫu để học sinh tham người phụ nữ qua bài ca dao kh¶o: “Th©n em nh­ tr¸i bÇn tr«i “Th©n em nh­ tr¸i bÇn tr«i Giã dËp sãng dåi biÕt tÊp vµo®©u” Giã dËp sãng dåi biÕt tÊp vµo ®©u” Bµi ca dao lµ lêi than th©n ®Çy ai o¸n n·o nùng của người phụ nữ trong xã hội x­a.Hä tù vÝ m×nh nh­ tr¸i bÇn tr«i næi dập dềnh trên sông nước mênh mông .Tr¸i bÇn vèn võa chua võa ch¸t,mét lo¹i quả ít có giá trị,chẳng có ai để ý.Cách so s¸nh chÊt chøa nçi tñi hên bëi th©n phËn bị rẻ rúng,xem thường.Song đau xót hơn,buồn thương hơn là số kiếp hẩm hiu,long ®ong ch¼ng biÕt sÏ tr«i d¹t vÒ ®©u”giã dËp sãng dåi biÕt tÊp vµo ®©u?” Người phụ nữ không có quyền tự quyết định cuộc đời mình .Họ bị ràng buộc bởi rÊt nhiÒu luËt lÖ kh¾t khe,hµ kh¾c.Kh«ng chỉ để giãi bày niềm đau bài ca dao còn cã ý nghÜa tè c¸o,lªn ¸n hiÖn thùc x· héi ®­¬ng thêi.. 11 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span>