Ebook 300 tình huống giao tiếp Sư phạm: Phần 1

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.79 MB, 20 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

T ÌN H H U Ó N G

GJAO TIẾP

ể ể llP H A M

iU Y Ễ N
LIỆU

'f- \ <

JT _

... 1 1

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2></div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

300

TÌNH HUỐNG

GIAO TIẾP

Sư PHẠM

(Tái bùn lán í h ú tu)

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4></div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

MỤC LỤC

Lời nói đầu

1. Tình huống giao tiếp sư phạm
giữa giáo viên - học sinh

2. Tình huống giao tiếp sư phạm
giũa giáo viên — giáo viên

3. Tình huống giao tiếp sư phạm
giữa giáo viên - cha mẹ học sinh
4. Tình huống giao tiếp sư phạm

giữa người học - người học

S ơ tìn h
h u ô n g

P h ầ n một. NHŨNG TÌNH HUốNG

GIAO TIẾP SƯ PHẠM CÓ CÁC I _ ! 2 8
PHUONG Ánt r ả Lời

1 - 56

57 - 71

7 2 - 8 0

81 - 9 1

5. Một sơ cách xứ lí tình hng

• 92 - 128

giao tiếp sư phạm chưa khoa học

P h ầ n hai. NHŨNG TÌNH HUốNG

g i a o t i ế p s ư p h ạ m c h ư a c ó 1 2 9 - 260
CÁC' PHƯƠNG ÁN TRẢ LỜI

T r a n g

7 - 108

8 - 4 4

4 5 - 5 7

5 8 - 6 4

64 - 71

7 2 - 108

1 0 9 - 188

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

P h ầ n ba. PHÂN TÍCH MÔT s ố „ „ „

1 ' “ J • 261 - 2 7 6 1 8 9 - 2 0 8

TÌNH HUỐNG GIAO TIẾP s ư PHẠM

P h ầ n bốn. MỘT s ố TÌNH IỈUốNG

GIAO TIẾP S ư PHẠM HAY

P h ầ n nám. MỘT s ố MAU c h u y ệ n

VỀ GIAO TIẾP SƯPHẠM

Tài liệu th a m khảo

2 0 9 - 2 2 7

228 - 368

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

LỜI NÓI ĐẤU

Trong thực tê giáo dục, có một câu hỏi luôn luôn đặt ra là
chúng ta sẽ ứng xử như th ế nào cho có hiệu quả khi gặp các
tình huống giao tiếp sư phạm ? Ở lĩnh vực nàv không có một
cơng thức chung, một đáp án bất di bất dịch. Bởi vì, mỗi người
tuỷ theo tri thức, vôYi kinh nghiệm, mục đích, yêu cầu, hồn
cảnh sơng, vị thê xã hội, nhân cách khác nhau v.v... mà có
cách xử lí khác nhau. Các tình hng giao tiếp sư phạm mà
các tác giả trình bày trong cuốn sách này tuy chưa phải là đầy
đủ, bao quát và điên hình cho tất cả các vấn đê của quá trình
giao tiếp trong môi trường sư phạm nhưng chúng tôi thiết
nghĩ những tình huống sư phạm này chắc chắn sẽ góp phần
gợi mở cho các sinh viên, giáo viên, cán bộ công nhân viên
trong nhà trường sư phạm những suy nghĩ vê việc lựa chọn
các cách thức xử sao cho có hiệu quả nhất. Đó cũng là mục
đích cuổì cùng của tác giả viết cuốn sách nay.

('uốn sách 300 TÌNH HUốNG GIAO TIẾP s ư PHẠM được cấu
trúc thành 5 phần :

- P h ầ n m ột : Những tình huống giao tiếp sư phạm có các

phương án trả lòi (128 t ìn h h u ố n g ). 128 tình huống này lại

được phân thành 5 vấn đề như sau :

1. T ì n h h u ơ n g giao tiô p p h ạ m giữíi g iáo viôn — hno sinh

(56 tình huống) ;

2. Tình huống giao tiếp sư phạm giữa giáo viên - giáo viên
(15 tình huống) ;

3. Tình huống giao tiếp sư phạm giữa giáo viên - cha mệ học
sinh (9 tình huống);

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

A. Tình hng giao tiếp sư phạm giữa người học - người học
(11 tình huống) ;

5. Một sơ tìn h huông giao tiếp sư phạm chưa khoa học
(37 tình hrig) ;

- P h ầ n h a i : Những tình huông giao tiếp sư phạm chưa có

các phương án trả lịi (132 tình huống) ;

- P h ầ n ba : Phân tích một số tình huống giao tiếp sư phạm

(16 tình huống) ;

- P h ầ n bố n : Một sơ’ tình huống giao tiếp sư phạm hay

(24 tình huổng) ;

- P h ầ n n ă m : Một sô" mẩu chuyện vê giao tiếp sư phạm

(56 câu chuyện) ;

Các tác giả đã cô' gắng SƯU tầm, lựa chọn và khái quát để có
được một khối lượng các tình huống xoay quanh những vấn để
cơ bản nhất trong quá trình giao tiếp sư phạm. Song chắc chắn
tài liệu không tránh khỏi những tồn tại và khiếm khuyết.
Chúng tôi mong nhận được những ý kiến đóng góp q báu,
chân tình của các bạn đồng nghiệp và độc giả để có thể sửa
chữa, bổ sung nhằm đạt được sự hoàn thiện hơn.

Hà Nội, tháng 6 năm 2005

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

Phần một

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

TÌNH HUONG GIAO TIẾP sư PHẠM GIỮA GIÁO VIÊN —

□ n r CIMUMv ^ oINH

Tình huống sơ 1

Trong giờ chữa bài tập, có một học sinh đưa ra cách giải
quyết ngắn gọn và độc đáo hơn cách giải của giáo viên.

Câu h ỏ i :

1. Nếu là người giáo viên ở tình huống trên, bạn sẽ chọn
cách xử lí nào là hay nhất trong các cách sau và giải thích vì
sao chọn cách xử lí đó ?

a) Khen học sinh đó thơng minh.

b) Khen học sinh đó có cách g iả i độc đ áo và hay, khuyên
khích các em kh ác tích cực đê tim ra nhiều cách g iả i không
giống cách g iả i của g iáo viên.

c) So sánh cách g iả i của g iá o viên và cách g iả i của học
sinh, chi ra sự độc đáo trong cách g iả i của học sinh đó, khuyến
khích cả lớp cần học tập tích cực như học sinh đó.

d) Giải thích cho học sinh biết rằng m ỗi bài tốn có cách
giải thông thường m à tất cả học sinh có học lực trung binh đều
làm được, có cách g iả i độc đáu g iàn h chư những em chiu khỏ
tim tòi, suy nghĩ. Cách g iả i của g iáo viên là giàn h cho những
em có học lực trung binh.

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

Trong giờ học, giáo viên đang say sưa giảng bài mới thì có
một học sinh mất trật tự.

Càu hỏi :

]. Nếu là giáo viôn trên, bạn hãy chọn cách xử lí nào trong
các cách sau đây và giải thích vì sao bạn chọn cách xử lí đó ?

a) Đặt câu hỏi' liên quan đến p h ần vừa giản g và yêu cầu
một học sinh trong nhóm có học sinh m ất trật tự trả lời.

b) Dừng giản g b à i và nhìn về p h ía nhóm có học sinh mất
trật tự.

c) Gọi đích dan h học sinh m ất trật tự đ ế p h ê binh.

d) Yêu cầu lớp trưởng ghi tên học sinh m ất trật tự rồi báo
cáo g iáo viên chủ nhiệm.

e) Dừng g iản g bài trong giây lát, chờ lớp trở lại trật tự rồi
tiếp tục g iản g bài.

2. Cách giải quyết khác của bạn (nếu có).
3. Rút ra bài học kinh nghiệm cho bản thân.

Tình huống sơ 3

Trong khi giảng bài, có học sinh nói đế theo lời của giáo viên.
Câu h ỏ i :

1. Nếu là giáo viên đó, bạn sẽ chọn cách giải quyết nào ?
Vì sao ?

a) Dừng giản g b à i và yêu cầu học sinh đó nhăc lạ i câu
g iá o viên vừa nói. P hân tích câu nói đ ế theo của học sinh đê cả

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

b) Yêu cầu học sinh đó đứng dậy giải thích động cơ
phát ngơn, phê binh học sinh đó trước lớp.

c) Đuổi học sinh đó ra khỏi lớp.

d) Dừng giảng bài, thái độ binh tĩnh, nói nhẹ nhàng :
"Điều em vừa nói lù thừa, vì các bạn sẽ nghe lời thầy (cơ) nói

hơn là nghe em nói". Sau g iờ học, yêu cầu em học sinh đó ở lại
đ ể nhắc nhở.

2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho bản thân là gì ?

Tỉnh huống số 4

Khi sắp hết giờ học, có học sinh làm bạn bực mình vì nhửng
câu thắc mắc "hóc búa" ngồi sự chuẩn bị của bạn nên bạn
cũng không trả lờ) ngay được.

Câu h ỏ i :

1. Trước tình huống đó, bạn sẽ giải quyết thế nào ? Tại sao ?

a) Thừa nhận với học sinh rằng, m ình củng khôn g trả lời
được cảu hỏi này.

b) Nói với học sinh đó rằng : "Chính cơ củng đang định đặt
câu hỏi đó cho cả lớp về nhà suy nghĩ". B ạn về nhà, tìm sách đọc
thêm và trao đổi với đồng nghiệp đ ể giờ dạy sau sẽ trả lời.

c) Không đá động gi đên câu hỏi đo, tiêp tục giao bái tập vé
nhà cho học sinỈL

2. Việc học sinh làm giáo viên bực mình vì những câu thắc
mắc "hóc búa" có phải là hành vi phi đạo đức không ? Tại sao ?

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

Sau 1 tiết kiểm tra viết, do để bài q khó nên kết quả khơng có
một học sinh nào trong lớp đạt điểm trung Vinh. Vì vậy, tất cả các

em đều đề nghị giáo viên huỷ bài kiểm tra này.

Câ u h ỏ i :

1. Nếu là giáo viên đó, bạn sẽ xử lí như thê nào ? Tại sao
bạn xử lí như vậy ?

a) N ăng điểm cho tất cả học sinh theo một hệ sô nhất định
rồi ghi vào sô điếm.

b) Huỷ bài kiểm tra đó và thay bằng bài kiêm tra k h á c khi
có điều kiện, đồng thời n hắc nhở học sinh p h ả i c ố gắn g vi cô
(thầy) sẽ khôn g làm như vậy nữa.

c) vẫn g h i điểm vào s ổ đú ng như đ ã ch ấm đ ể g iữ vững
k i cương.

2. Rút ra kết luận sư phạm.

Tình huống số 6

Theo k ế hoạch, hôm nay có 15 phút kiểm tra viết. Khi bạn
yêu cầu học sinh làm bài thì lớp trưởng đứng dậy báo cáo :
Hỏm qua cả lớp tổ chức đi tham quan Chùa Hương, xin khất
th ầy (cô) giáo chuyển bài kiểm tra sang buổi học sau.

Câu h ỏ i :

1. Trước tlnli huống dó, bạn xử trí lliế nào ? Tại sau ?

a) R ầy la học sinh, cương quyết tiến hàn h kiểm tra đ ể xây
dựng nền nếp học tập.

b) C ho học sinh 15 phú t xem lại bài đê học sinh nào
thường xuyên học b à i thì nhớ lạ i được, còn em nào lười học thi
kh ôn g "cứu vãn" nổi. Sau đó vẫn kiểm tra.

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

c) Thông cảm ngay với học sinh, đê buổi học sau kiêm tra
củng được.

2. Rút ra kết luận sư phạm.

Tình huống sô 7

Trong k-hi đang giảng bài, có một học sinh nói nhại lại lời
nói của bạn.

Cảu h ỏ i :

1. Trước tình huống đó, bạn xử lí thế nào ? Tại sao ?

a) Im lặng, coi như khơng có chuyện g i xảy ra.

b) Nơi nóng, gọi học sinh đó đứng dậy rồi tiếp tục giảng bài.
c) Tạm dừng bài giảng, mắt hướng về p h ía em học sinh đó
nói nhẹ nhàng đê cả lớp nghe thấy : "Điều em nói là thừa vi các
bạn trong lớp nghe thầy (cô) giảng hơn là nghe em nói ".

2. Hành động của học sinh nói trên có phải là hành vi phi
đạo đức không ? Tại sao ?

3. Rút ra kết luận sư phạm.

Tình huống sơ 8

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

"V, em dứng dậy và nhắc lại thầy vừa nói gì ? "

Cả lớp im lặng bỗng ồ lên cười, làm thầy X đỏ mặt tía tai.
Câu h ó i :

1. Nêu bạn là thầy giáo X, bạn xử lí tiếp thê nào ? Tại sao ?

a) Bạn qu át V : "V, em di ra khỏi lớp ngay ! Học thi dốt m à
đứng đó lí với lẽ. Về nhà m à lí lẽ với bơ mẹ em đ i !".

b) N ghiêm trang, nhưng binh tĩnh bảo V : "Tôi bảo em
nhắc lại tôi vừa g ian g gì ? "

c) B ình tĩnh nói : "Có lẽ câu hỏi vừa rồi của tôi chưa rõ ý,
vỉ đ ã hỏi em là "thầy vừa nói gì". Tơi hỏi lại em nhé : Tơi vừa
g iản g gì ?

2. Việc V ngồi dưới trêu chọc mấy bạn bên cạnh rồi tủm tỉm
cười một mình có phải là hành vi phi đạo đức không ? Tại sao ? .

3. Rút ra kêt luận sư phạm.

Tình huống số 9

Lớp bạn phụ trách có học sinh X tháo vát, lanh lợi nhưng có
lần đã bị góp ý về khuyết điểm mượn tiền của bạn không chịu
trả dúng hạn. sắp đến ngày 26 -3 , lớp tô chức đi dã ngoại, có ý
kiến đê xuất nên cử X. đảm trách việc thu tiền, mua sắm một
sô’ thứ cần thiết phục vụ cho chuyến đi.

Càu h ó i :

1. Là giáo viên chủ nhiệm lóp, bạn xử lí thê nào ? Tại sao ?

a) G iao tiền cho nó thì giơng như "giao trứng cho ác". Cử
em k h á c làm.

b) M ạnh dạn g ia o tiền cho X quản lí .

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

c) Trao dổi với ban cán sự lớp về trường hợp của X rồi mới
đi đến quyết định có cử X hay không ?

2. Rút ra kết luận sư phạm.

Tình huống sơ 10

ở lóp bạn dạy có học sinh hay gây gổ với các bạn, học lực
lại quá yếu. Một hôm em dũng cảm cùng người khác bắt được
kẻ gian.

Câu h ỏ i :

1. Bạn đánh giá thế nào về hành động này ? Tại sao ?

a) Coi đây là h àn h động bột p h á t nên không cần quan
tâm đến.

b) Không dám khen việc làm này vi sợ em đó khơng sửa chữa
khuyết điểm của mình.

c) Coi đây là hàn h vi tốt nên đ ã kịp thời khen em trước lớp,
đ ề nghị nhà trường khen và thơng báo về g ia đình.

2. Rút ra kết luận sư phạm.

Tình huống sô 11

Bạn trừng phạt học sinh phạm lỗi nhưng thực ra em đó
khơng có lỗi. Chẳng hạn, sau buổi lao động, do một học sinh
lớp bạn làm chủ nhiệm báo cáo không đúng sự thật, bạn phê

bình m ộ t học sin h n a m k h ô n g m a n g d ụ n g cụ lao động, n h ư n g

hố ra em đó lại có mang dụng cụ lao động.
Câu h ỏ i :

1. Bạn xử lí thê nào ? Tại sao ?

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

c) Khơng nói đến sự việc xảy ra, sau đó nhân dịp nào đó
bạn nói với học sinh răng : "Hôm trước cô p h ê binh em nhưng
thực ra em khôn g m ắc khuyết điểm đó. Người lớn củng có lức
sai lầm".

2. Rút ra bài học kinh nghiệm.

Tình huống sơ 12

Khi đang say sưa giảng bài, giáo viên định cầm giẻ lau bảng
thì một con cóc to nằm sẵn trong đôYig giẻ nhảy lên cánh tay
của giáo viên.

Câu h ỏ i :

1. Nêu là giáo viên trong trường hợp này, bạn xử lí thê nào ?
Tại sao ?

a) Ngừng giảng, bỏ chạy ra ngoài và nghỉ dạy ln tiết đó.
b) Đ ề nghị lớp tim cho ra thủ p h ạm thì mới dạy tiếp.
c) B ình thường như khơng có chuyện g ì xảy ra, xin lỗi học
sinh đê ra ngoài vứt con cóc và vào lớp lại tiếp tục giản g bài.

d.) H ỏi cả lớp "Ai đ ã làm chuyện này, hãy đứng lên nhận
lơi ? Nếu có hục sinh đứng lên nhận lỗi thì g iá o viên tha thứ
và tiếp tục g iả n g bài. Còn nếu cả lớp im lặng, g iá o viên ngừng
g iả n g và lên báo cáo với g iá o viên chủ nhiệm lớp.

e) H ất con cóc xuống đát và đ ề nghị một em học sinh vứt
con cóc ra ngồi, rồi lạ i tiếp tục giản g bài.

2. Rút ra kết luận sư phạm.

Tỉnh huống sô 13

Một cô giáo đang giảng bài rất say sưa, nhưng khi quay mặt
vê phía bảng, cơ giáo bỗng bị một phát súng cao su bắn từ dưứi
lớp lên. Cô giáo đã biết người bắn là ai.

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

Câu h ỏ i :

1. Nếu là cô giáo trong trường hợp này, bạn sẽ xử lí như thê
nào ? Tại sao ?

a) Giảng bài binh thường, coi như không có chuyện gi xảy
ra, cuối giờ gặp riêng học sinh đó đ ể biết lí do tại sao lạ i làm
như vậy.

b) N hắc nhẹ nhưng vẫn cứ tiếp tục tái diễn, thi đuổi ra
khỏi lớp.

c) L ập tức đuổi em học sinh đó ra khỏi lớp.

d) Ngừng giảng, m ắt hướng về p h ía học sinh đó, yêu cầu
em đứng lên nói rõ lí do tại sao làm như vậy ?

2. Rút ra bài học kinh nghiệm.

Tình huống sơ 14

Trong lớp có một học sinh học giỏi. Những bài tập mà giáo
viên giao cho cả lớp, em đó chỉ làm xong trong choc lát. Làm
thê nào đê dạy và giúp em học sinh tài năng này ?

Câu hỏi :

1. Nếu là giáo viên trong trường hợp này, bạn sẽ làm như
thê nào 9 Tại sao ?

a) Ra bài tập mới cho cả lớp, đồng thỉfi ra bài tập kh ó hơn,
địi hỏi kiến thức cao hơn cho riêng em học sinh giỏi dó.

b) Mời học sinh dó lên chữa bài tập cho cả lớp.

c) R a đ ế riêng cho em học sinh đó, cịn cả lớp chữa bài tập.
d) Giới thiệu cho em một sô sách đọc thêm, khuyên Khích
em làm bài tập trong sách nâng cao.

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

Ngày hơm trước lớp bạn có tô chức cho học sinh đi tham quan.
Ngay hôm sau đến giờ của bạn, 2/3 học sinh vắng mặt.

Càu h ỏ i :

1. Bạn sẽ xử lí thê nào ? Tại sao ?

a) Cho lớp nghỉ học luôn.

b) Không dạy bài mới m à ch i cho học sinh làm bải tập.
c) Tiếp tục cho học sinh học bình thường

,

ph ê bình trước lớp
những em vắng mặt, trừ những em ơm có giấy phép thực sự.

d) Báo cáo với nhà trường.
e) Thông báo về g ia đình.

2. Rút ra bài học kinh nghiệm.

Tình huống sơ 16

Là giáo viên mới ra trường, khi ra đường, tình cò bạn nghe
được hai học sinh đi trước đang nói chuyện và có ý chê bài giảng
của bạn vừa nông cạn, vừa kém hấp dẫn.

Câu h ỏ i :

1. Bạn sẽ xử lí như thê nào ? Tại sao ?

a) Lờ đi, coi như không nghe thấy.

b) D ể Lự du chu hai em bàn tán, rồi tim cach tham do de

khẳng định lại. Nếu đúng như vậy, cần p h ả i tìm cách khắc phục
dê bài giảng tốt hơn.

c) Đi vượt lên trên và h ỏ i : " H ai em trò chuyện gi m à vui thế'
đ ê ngăn chặn sự nói năng lung tung, khôn g đúng ch ỗ của
học sinh.

ĐẠI HỌC THÁI NGUYỀN

TRƯNG TÂM HOC LIỀU

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

d) Hôm sau lên lớp khuyên nhủ, nhắc nhở các em học sinh
rằng : "Khi mới ra trường, các giáo viên trẻ thường g ặp nhiều
khó khăn trong công tác nên mong các em hết sức giúp đa. Nếu
có chỗ nào g iáo viên giảng chưa sâu, chưa kĩ, các em chưa hiếu

cứ đ ề nghị với giáo viên, các thầy cơ sẽ tìm cách khắc phụ c chủ
khơng nên nói năng, bình luận khơng đúng chô".

2. Bài học kinh nghiệm rút ra là gì ?

Tình huống sô 17

Hai xe ô tô chở học sinh đi tham quan. Thầy giáo sắp xếp
chỗ ngồi theo tổ để tiện theo dõi. ở xe nào học sinh cũng muôn
đi cùng với thầy giáo.

Cáu h ỏ i :

1. Nếu là thầy giáo đó bạn xử lí thê nào ? Tại sao ?

a) Đi cùng với xe có nhiều học sinh nữ, vi sợ các em học
sinh nữ hay say xe nên cần có thầy đê xử lí trong những trường
hợp đặt biệt.

b) Đi cùng với xe có nhiều học sinh nam, vỉ sợ học sinh
nam hay nghịch ngựni, nên cần có thầy đ ê thầy nhắc nhở.

c) G iải thích với các em rằng, xe nào thầy cũng muốn đi
cùng nhưng thầy p h ả i đi xe trước đê đến trước lo sắp xếp mọi
công việc cho các em tham quan. Đến lúc về thầy sẽ đi cùng với
xe m à lúc đầu thầy không đi cùng.

d) Tiện đâu thầy đi đấy, khôn g g iá i thích d à i dịng,
lơi thơi.

</div>