Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.79 MB, 20 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
iU Y Ễ N
LIỆU
<i><b>'f- \ <</b></i>
<i>(Tái bùn lán í h ú tu)</i>
<b>MỤC LỤC</b>
<b>Lời nói đầu</b>
1. Tình huống giao tiếp sư phạm
giữa giáo viên - học sinh
2. Tình huống giao tiếp sư phạm
giũa giáo viên — giáo viên
3. Tình huống giao tiếp sư phạm
giữa giáo viên - cha mẹ học sinh
4. Tình huống giao tiếp sư phạm
S ơ tìn h
h u ô n g
<i><b>P h ầ n một.</b></i> NHŨNG TÌNH HUốNG
GIAO TIẾP SƯ PHẠM CÓ CÁC <i><b>I</b></i> _ ! 2 8
PHUONG Ánt r ả Lời
1 - 56
57 - 71
7 2 - 8 0
81 - 9 1
5. Một sơ cách xứ lí tình hng
• 92 - 128
giao tiếp sư phạm chưa khoa học
<i><b>P h ầ n hai.</b></i> NHŨNG TÌNH HUốNG
g i a o t i ế p s ư p h ạ m c h ư a c ó 1 2 9 - 260
CÁC' PHƯƠNG ÁN TRẢ LỜI
T r a n g
5
7 - 108
8 - 4 4
4 5 - 5 7
5 8 - 6 4
64 - 71
7 2 - 108
1 0 9 - 188
<i><b>P h ầ n ba.</b></i> PHÂN TÍCH MÔT s ố „ „ „
1 ' “ <i><b>J</b></i> • 261 - 2 7 6 1 8 9 - 2 0 8
TÌNH HUỐNG GIAO TIẾP s ư PHẠM
<i><b>P h ầ n bốn.</b></i> MỘT s ố TÌNH IỈUốNG
GIAO TIẾP S ư PHẠM HAY
<i><b>P h ầ n nám.</b></i> MỘT s ố MAU c h u y ệ n
VỀ GIAO TIẾP SƯPHẠM
2 0 9 - 2 2 7
228 - 368
<b>LỜI NÓI ĐẤU</b>
Trong thực tê giáo dục, có một câu hỏi luôn luôn đặt ra là
chúng ta sẽ ứng xử như th ế nào cho có hiệu quả khi gặp các
tình huống giao tiếp sư phạm ? Ở lĩnh vực nàv không có một
cơng thức chung, một đáp án bất di bất dịch. Bởi vì, mỗi người
tuỷ theo tri thức, vôYi kinh nghiệm, mục đích, yêu cầu, hồn
cảnh sơng, vị thê xã hội, nhân cách khác nhau v.v... mà có
cách xử lí khác nhau. Các tình hng giao tiếp sư phạm mà
các tác giả trình bày trong cuốn sách này tuy chưa phải là đầy
đủ, bao quát và điên hình cho tất cả các vấn đê của quá trình
giao tiếp trong môi trường sư phạm nhưng chúng tôi thiết
nghĩ những tình huống sư phạm này chắc chắn sẽ góp phần
gợi mở cho các sinh viên, giáo viên, cán bộ công nhân viên
trong nhà trường sư phạm những suy nghĩ vê việc lựa chọn
các cách thức xử sao cho có hiệu quả nhất. Đó cũng là mục
đích cuổì cùng của tác giả viết cuốn sách nay.
('uốn sách 300 TÌNH HUốNG GIAO TIẾP s ư PHẠM được cấu
trúc thành 5 phần :
- <i><b>P h ầ n m ột :</b></i> Những tình huống giao tiếp sư phạm có các
phương án trả lòi (128 t ìn h h u ố n g ). 128 tình huống này lại
<b>1. T ì n h h u ơ n g giao tiô p </b> <b>p h ạ m giữíi g iáo viôn — hno sinh</b>
(56 tình huống) ;
2. Tình huống giao tiếp sư phạm giữa giáo viên - giáo viên
(15 tình huống) ;
3. Tình huống giao tiếp sư phạm giữa giáo viên - cha mệ học
sinh (9 tình huống);
<i><b>A.</b></i> Tình hng giao tiếp sư phạm giữa người học - người học
(11 tình huống) ;
5. Một sơ tìn h huông giao tiếp sư phạm chưa khoa học
(37 tình hrig) ;
- <i><b>P h ầ n h a i :</b></i> Những tình huông giao tiếp sư phạm chưa có
các phương án trả lịi (132 tình huống) ;
<i><b>- P h ầ n ba :</b></i> Phân tích một <i><b>số</b></i> tình huống giao tiếp sư phạm
(16 tình huống) ;
- <i><b>P h ầ n bố n :</b></i> Một sơ’ tình huống giao tiếp sư phạm hay
(24 tình huổng) ;
- <i><b>P h ầ n n ă m :</b></i> Một sô" mẩu chuyện vê giao tiếp sư phạm
(56 câu chuyện) ;
Các tác giả đã cô' gắng SƯU tầm, lựa chọn và khái quát để có
được một khối lượng các tình huống xoay quanh những vấn để
cơ bản nhất trong quá trình giao tiếp sư phạm. Song chắc chắn
tài liệu không tránh khỏi những tồn tại và khiếm khuyết.
Chúng tôi mong nhận được những ý kiến đóng góp q báu,
chân tình của các bạn đồng nghiệp và độc giả để có thể sửa
chữa, bổ sung nhằm đạt được sự hoàn thiện hơn.
<i>Hà Nội, tháng 6 năm 2005</i>
<b>□ n r CIMU</b><sub>Mv ^ oINH</sub>
Trong giờ chữa bài tập, có một học sinh đưa ra cách giải
quyết ngắn gọn và độc đáo hơn cách giải của giáo viên.
<b>Câu h ỏ i :</b>
1. Nếu là người giáo viên ở tình huống trên, bạn sẽ chọn
cách xử lí nào là hay nhất trong các cách sau và giải thích vì
sao chọn cách xử lí đó ?
<i>a) Khen học sinh đó thơng minh.</i>
<i>b) Khen học sinh đó có cách g iả i độc đ áo và hay, khuyên</i>
<i>khích các em kh ác tích cực đê tim ra nhiều cách g iả i không</i>
<i>giống cách g iả i của g iáo viên.</i>
<i>c) So sánh cách g iả i của g iá o viên và cách g iả i của học</i>
<i>sinh, chi ra sự độc đáo trong cách g iả i của học sinh đó, khuyến</i>
<i>khích cả lớp cần học tập tích cực như học sinh đó.</i>
<i>d) Giải thích cho học sinh biết rằng m ỗi bài tốn có cách</i>
<i>giải thông thường m à tất cả học sinh có học lực trung binh đều</i>
<i>làm được, có cách g iả i độc đáu g iàn h chư những em chiu khỏ</i>
<i>tim tòi, suy nghĩ. Cách g iả i của g iáo viên là giàn h cho những</i>
<i>em có học lực trung binh.</i>
Trong giờ học, giáo viên đang say sưa giảng bài mới thì có
một học sinh mất trật tự.
<b>Càu hỏi :</b>
]. Nếu là giáo viôn trên, bạn hãy chọn cách xử lí nào trong
các cách sau đây và giải thích vì sao bạn chọn cách xử lí đó ?
<i>a) Đặt câu hỏi' liên quan đến p h ần vừa giản g và yêu cầu</i>
<i>một học sinh trong nhóm có học sinh m ất trật tự trả lời.</i>
<i>b) Dừng giản g b à i và nhìn về p h ía nhóm có học sinh mất</i>
<i>trật tự.</i>
<i>c) Gọi đích dan h học sinh m ất trật tự đ ế p h ê binh.</i>
<i>d) Yêu cầu lớp trưởng ghi tên học sinh m ất trật tự rồi báo</i>
<i>cáo g iáo viên chủ nhiệm.</i>
<i>e) Dừng g iản g bài trong giây lát, chờ lớp trở lại trật tự rồi</i>
<i>tiếp tục g iản g bài.</i>
2. Cách giải quyết khác của bạn (nếu có).
3. Rút ra bài học kinh nghiệm cho bản thân.
Trong khi giảng bài, có học sinh nói đế theo lời của giáo viên.
<b>Câu h ỏ i :</b>
1. Nếu là giáo viên đó, bạn sẽ chọn cách giải quyết nào ?
Vì sao ?
<i>a) </i> <i>Dừng giản g b à i và yêu cầu học sinh đó nhăc lạ i câu</i>
<i>g iá o viên vừa nói. P hân tích câu nói đ ế theo của học sinh đê cả</i>
<i>b) Yêu cầu học sinh đó đứng dậy giải thích động cơ</i>
<i>phát ngơn, phê binh học sinh đó trước lớp.</i>
<i>c) Đuổi học sinh đó ra khỏi lớp.</i>
<i>d) Dừng giảng bài, thái độ binh tĩnh, nói nhẹ nhàng :</i>
<i>"Điều em vừa nói lù thừa, vì các bạn sẽ nghe lời thầy (cơ) nói</i>
2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho bản thân là gì ?
Khi sắp hết giờ học, có học sinh làm bạn bực mình vì nhửng
câu thắc mắc <i>"hóc búa"</i> ngồi sự chuẩn bị của bạn nên bạn
cũng không trả lờ) ngay được.
<b>Câu h ỏ i :</b>
1. Trước tình huống đó, bạn sẽ giải quyết thế nào ? Tại sao ?
<i>a) Thừa nhận với học sinh rằng, m ình củng khôn g trả lời</i>
<i>được cảu hỏi này.</i>
<i>b) Nói với học sinh đó rằng : "Chính cơ củng đang định đặt</i>
<i>câu hỏi đó cho cả lớp về nhà suy nghĩ". B ạn về nhà, tìm sách đọc</i>
<i>thêm và trao đổi với đồng nghiệp đ ể giờ dạy sau sẽ trả lời.</i>
<i>c) Không đá động gi đên câu hỏi đo, tiêp tục giao bái tập vé</i>
<i>nhà cho học sinỈL</i>
2. Việc học sinh làm giáo viên bực mình vì những câu thắc
mắc "hóc búa" <i><b>có</b></i> phải là hành vi phi đạo đức không ? Tại sao ?
Sau 1 tiết kiểm tra viết, do để bài q khó nên kết quả khơng có
một học sinh nào trong lớp đạt điểm trung Vinh. Vì vậy, tất cả các
<b>Câ u h ỏ i :</b>
1. Nếu là giáo viên đó, bạn sẽ xử lí như thê nào ? Tại sao
bạn xử lí như vậy ?
<i>a) N ăng điểm cho tất cả học sinh theo một hệ sô nhất định</i>
<i>rồi ghi vào sô điếm.</i>
<i>b) Huỷ bài kiểm tra đó và thay bằng bài kiêm tra k h á c khi</i>
<i>có điều kiện, đồng thời n hắc nhở học sinh p h ả i c ố gắn g vi cô</i>
<i>(thầy) sẽ khôn g làm như vậy nữa.</i>
<i>c) <b>vẫn </b>g h i điểm vào s ổ đú ng như đ ã ch ấm đ ể g iữ vững</i>
<i>k i cương.</i>
2. Rút ra kết luận sư phạm.
Theo k ế hoạch, hôm nay có 15 phút kiểm tra viết. Khi bạn
yêu cầu học sinh làm bài thì lớp trưởng đứng dậy báo cáo :
Hỏm qua cả lớp tổ chức đi tham quan Chùa Hương, xin khất
th ầy (cô) giáo chuyển bài kiểm tra sang buổi học sau.
<b>Câu h ỏ i :</b>
1. Trước tlnli huống dó, bạn xử trí lliế nào ? Tại sau ?
<i>a) R ầy la học sinh, cương quyết tiến hàn h kiểm tra đ ể xây</i>
<i>dựng nền nếp học tập.</i>
<i>b) C ho học sinh 15 phú t xem lại bài đê học sinh nào</i>
<i>thường xuyên học b à i thì nhớ lạ i được, còn em nào lười học thi</i>
<i>kh ôn g "cứu vãn" nổi. Sau đó vẫn kiểm tra.</i>
<i>c) </i> <i>Thông cảm ngay với học sinh, đê buổi học sau kiêm tra</i>
<i>củng được.</i>
2. Rút ra kết luận sư phạm.
Trong k-hi đang giảng bài, có một học sinh nói nhại lại lời
nói của bạn.
<b>Cảu h ỏ i :</b>
%
1. Trước tình huống đó, bạn xử lí thế nào ? Tại sao ?
<i>a) Im lặng, coi như khơng có chuyện g i xảy ra.</i>
<i>b) Nơi nóng, gọi học sinh đó đứng dậy rồi tiếp tục giảng bài.</i>
<i>c) Tạm dừng bài giảng, mắt hướng về p h ía em học sinh đó</i>
<i>nói nhẹ nhàng đê cả lớp nghe thấy : "Điều em nói là thừa vi các</i>
<i>bạn trong lớp nghe thầy (cô) giảng hơn là nghe em nói ".</i>
2. Hành động của học sinh nói trên có phải là hành vi phi
đạo đức không ? Tại sao ?
3. Rút ra kết luận sư phạm.
"V, em dứng dậy và nhắc lại thầy vừa nói gì ? "
Cả lớp im lặng bỗng ồ lên cười, làm thầy X đỏ mặt tía tai.
<b>Câu h ó i :</b>
1. Nêu bạn là thầy giáo X, bạn xử lí tiếp thê nào ? Tại sao ?
<i>a) Bạn qu át V : "V, em di ra khỏi lớp ngay ! Học thi dốt m à</i>
<i>đứng đó lí với lẽ. Về nhà m à lí lẽ với bơ mẹ em đ i !".</i>
<i>b) N ghiêm trang, nhưng binh tĩnh bảo V : "Tôi bảo em</i>
<i>nhắc lại tôi vừa g ian g gì ? "</i>
<i>c) B ình tĩnh nói : "Có lẽ câu hỏi vừa rồi của tôi chưa rõ ý,</i>
<i>vỉ đ ã hỏi em là "thầy vừa nói gì". Tơi hỏi lại em nhé : Tơi vừa</i>
<i>g iản g gì ?</i>
2. Việc V ngồi dưới trêu chọc mấy bạn bên cạnh rồi tủm tỉm
cười một mình có phải là hành vi phi đạo đức không ? Tại sao ? .
3. Rút ra kêt luận sư phạm.
Lớp bạn phụ trách có học sinh X tháo vát, lanh lợi nhưng có
lần đã bị góp ý về khuyết điểm mượn tiền của bạn không chịu
trả dúng hạn. sắp đến ngày 26 -3 , lớp tô chức đi dã ngoại, có ý
kiến đê xuất nên cử X. đảm trách việc thu tiền, mua sắm một
sô’ thứ cần thiết phục vụ cho chuyến đi.
<b>Càu h ó i :</b>
1. Là giáo viên chủ nhiệm lóp, bạn xử lí thê nào ? Tại sao ?
<i>a) G iao tiền cho nó thì giơng như "giao trứng cho ác". Cử</i>
<i>em k h á c làm.</i>
<i>b) M ạnh dạn g ia o tiền cho X quản lí .</i>
<i>c) </i> <i>Trao dổi với ban cán sự lớp về trường hợp của X rồi mới</i>
<i>đi đến quyết định có cử X hay không ?</i>
2. Rút ra kết luận sư phạm.
ở lóp bạn dạy có học sinh hay gây gổ với các bạn, học lực
lại quá yếu. Một hôm em dũng cảm cùng người khác bắt được
kẻ gian.
<b>Câu h ỏ i :</b>
1. Bạn đánh giá thế nào về hành động này ? Tại sao ?
<i>a) Coi đây là h àn h động bột p h á t nên không cần quan</i>
<i>tâm đến.</i>
<i>b) Không dám khen việc làm này vi sợ em đó khơng sửa chữa</i>
<i>khuyết điểm của mình.</i>
<i>c) Coi đây là hàn h vi tốt nên đ ã kịp thời khen em trước lớp,</i>
<i>đ ề nghị nhà trường khen và thơng báo về g ia đình.</i>
2. Rút ra kết luận sư phạm.
Bạn trừng phạt học sinh phạm lỗi nhưng thực ra em đó
khơng có lỗi. Chẳng hạn, sau buổi lao động, do một học sinh
lớp bạn làm chủ nhiệm báo cáo không đúng sự thật, bạn phê
<b>bình m ộ t học sin h n a m k h ô n g m a n g d ụ n g cụ lao động, n h ư n g</b>
hố ra em đó lại có mang dụng cụ lao động.
<b>Câu h ỏ i :</b>
1. Bạn xử lí thê nào ? Tại sao ?
<i>c) Khơng nói đến sự việc xảy ra, sau đó nhân dịp nào đó</i>
<i>bạn nói với học sinh răng : "Hôm trước cô p h ê binh em nhưng</i>
<i>thực ra em khôn g m ắc khuyết điểm đó. Người lớn củng có lức</i>
<i>sai lầm".</i>
2. Rút ra bài học kinh nghiệm.
Khi đang say sưa giảng bài, giáo viên định cầm giẻ lau bảng
thì một con cóc to nằm sẵn trong đôYig giẻ nhảy lên cánh tay
của giáo viên.
<b>Câu h ỏ i :</b>
1. Nêu là giáo viên trong trường hợp này, bạn xử lí thê nào ?
Tại sao ?
<i>a) Ngừng giảng, bỏ chạy ra ngoài và nghỉ dạy ln tiết đó.</i>
<i>b) Đ ề nghị lớp tim cho ra thủ p h ạm thì mới dạy tiếp.</i>
<i>c) B ình thường như khơng có chuyện g ì xảy ra, xin lỗi học</i>
<i>sinh đê ra ngoài vứt con cóc và vào lớp lại tiếp tục giản g bài.</i>
<i>d.) H ỏi cả lớp "Ai đ ã làm chuyện này, hãy đứng lên nhận</i>
<i>lơi ? </i> <i>Nếu có hục sinh đứng lên nhận lỗi thì g iá o viên tha thứ</i>
<i>và tiếp tục g iả n g bài. Còn nếu cả lớp im lặng, g iá o viên ngừng</i>
<i>g iả n g và lên báo cáo với g iá o viên chủ nhiệm lớp.</i>
<i>e) </i> <i>H ất con cóc xuống đát và đ ề nghị một em học sinh vứt</i>
<i>con cóc ra ngồi, rồi lạ i tiếp tục giản g bài.</i>
2. Rút ra kết luận sư phạm.
Một cô giáo đang giảng bài rất say sưa, nhưng khi quay mặt
vê phía bảng, cơ giáo bỗng bị một phát súng cao su bắn từ dưứi
lớp lên. Cô giáo đã biết người bắn là ai.
<b>Câu h ỏ i :</b>
1. Nếu là cô giáo trong trường hợp này, bạn sẽ xử lí như thê
nào ? Tại sao ?
<i>a) Giảng bài binh thường, coi như không có chuyện gi xảy</i>
<i>ra, cuối giờ gặp riêng học sinh đó đ ể biết lí do tại sao lạ i làm</i>
<i>như vậy.</i>
<i>b) N hắc nhẹ nhưng vẫn cứ tiếp tục tái diễn, thi đuổi ra</i>
<i>khỏi lớp.</i>
<i>c) L ập tức đuổi em học sinh đó ra khỏi lớp.</i>
<i>d) Ngừng giảng, m ắt hướng về p h ía học sinh đó, yêu cầu</i>
<i>em đứng lên nói rõ lí do tại sao làm như vậy ?</i>
2. Rút ra bài học kinh nghiệm.
Trong lớp có một học sinh học giỏi. Những bài tập mà giáo
viên giao cho cả lớp, em đó chỉ làm xong trong choc lát. Làm
thê nào đê dạy và giúp em học sinh tài năng này ?
<b>Câu hỏi :</b>
1. Nếu là giáo viên trong trường hợp này, bạn sẽ làm như
thê nào 9 Tại sao ?
<i>a) Ra bài tập mới cho cả lớp, đồng thỉfi ra bài tập kh ó hơn,</i>
<i>địi hỏi kiến thức cao hơn cho riêng em học sinh giỏi dó.</i>
<i>b) Mời học sinh dó lên chữa bài tập cho cả lớp.</i>
<i>c) R a đ ế riêng cho em học sinh đó, cịn cả lớp chữa bài tập.</i>
<i>d) Giới thiệu cho em một sô sách đọc thêm, khuyên Khích</i>
<i>em làm bài tập trong sách nâng cao.</i>
Ngày hơm trước lớp bạn có tô chức cho học sinh đi tham quan.
Ngay hôm sau đến giờ của bạn, 2/3 học sinh vắng mặt.
<b>Càu h ỏ i :</b>
1. Bạn sẽ xử lí thê nào ? Tại sao ?
<i>a) Cho lớp nghỉ học luôn.</i>
<i>b) Không dạy bài mới m à ch i cho học sinh làm bải tập.</i>
<i>c) Tiếp tục cho học sinh học bình thường</i>
<i>d) Báo cáo với nhà trường.</i>
<i>e) Thông báo về g ia đình.</i>
2. Rút ra bài học kinh nghiệm.
Là giáo viên mới ra trường, khi ra đường, tình cò bạn nghe
được hai học sinh đi trước đang nói chuyện và có ý chê bài giảng
của bạn vừa nông cạn, vừa kém hấp dẫn.
<b>Câu h ỏ i :</b>
1. Bạn sẽ xử lí như thê nào ? Tại sao ?
<i>a) Lờ đi, coi như không nghe thấy.</i>
<i>b) D ể Lự du chu hai em bàn tán, rồi tim cach tham do de</i>
khẳng định lại. <i>Nếu đúng như vậy, cần p h ả i tìm cách khắc phục</i>
<i>dê bài giảng tốt hơn.</i>
<i>c) Đi vượt lên trên và h ỏ i : " H ai em trò chuyện gi m à vui thế'</i>
<i>đ ê ngăn chặn sự nói năng lung tung, khôn g đúng ch ỗ của</i>
<i>học sinh.</i>
<i>d) </i> <i>Hôm sau lên lớp khuyên nhủ, nhắc nhở các em học sinh</i>
<i>rằng : "Khi mới ra trường, các giáo viên trẻ thường g ặp nhiều</i>
<i>khó khăn trong công tác nên mong các em hết sức giúp đa. Nếu</i>
<i>có chỗ nào g iáo viên giảng chưa sâu, chưa kĩ, các em chưa hiếu</i>
2. Bài học kinh nghiệm rút ra là gì ?
Hai xe ô tô chở học sinh đi tham quan. Thầy giáo sắp xếp
chỗ ngồi theo tổ để tiện theo dõi. ở xe nào học sinh cũng muôn
đi cùng với thầy giáo.
<b>Cáu h ỏ i :</b>
1. Nếu là thầy giáo đó bạn xử lí thê nào ? Tại sao ?
<i>a) Đi cùng với xe có nhiều học sinh nữ, vi sợ các em học</i>
<i>sinh nữ hay say xe nên cần có thầy đê xử lí trong những trường</i>
<i>hợp đặt biệt.</i>
<i>b) Đi cùng với xe có nhiều học sinh nam, vỉ sợ học sinh</i>
<i>nam hay nghịch ngựni, nên cần có thầy đ ê thầy nhắc nhở.</i>
<i>c) G iải thích với các em rằng, xe nào thầy cũng muốn đi</i>
<i>cùng nhưng thầy p h ả i đi xe trước đê đến trước lo sắp xếp mọi</i>
<i>công việc cho các em tham quan. Đến lúc về thầy sẽ đi cùng với</i>
<i>xe m à lúc đầu thầy không đi cùng.</i>
<i>d) Tiện đâu thầy đi đấy, khôn g g iá i thích d à i dịng,</i>
<i>lơi thơi.</i>