Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (148.67 KB, 9 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
Tuần : 26 Ngày soạn : 18.2.2014
Tiết : 51 Ngày dạy : 22.2.2014
<b>BÀI 49 : QUẦN XÃ SINH VẬT</b>
<b>I/ Mục tiêu của bài học : </b>
<b>1. Kiến thức</b>
- HS trình bày được khái niệm quần xã, chỉ ra được những dấu hiệu điển hình của quần xã đó
cũng là vấn đề phân biệt với quần thể.
- HS nêu được mối quan hệ giữa ngoại cảnh và quần xã tạo sự ổn định và cân bằng sinh học trong
quần xã.
<b>2. Kĩ năng</b>
- Rèn kĩ năng quan sát tranh hình, phân tích, tổng hợp, khái qt hố.
<b>3.Thái độ</b>
- Giáo dục lịng u thích thiên nhiên bảo vệ thiên nhiên
<b>II/ Chuẩn bị : </b>
- GV : Tranh H49.1.2.3 SGK 147-148,bảng 49 SGK 147
- HS : xem bài, kẻ bảng 49 SGK
<b>III/ Tiến trình lên lớp : </b>
1. Ổn định lớp : kiểm tra sĩ số.
2. Kiểm tra bài cũ :
<i> - Vì sao quân thể người lại có một số đặc trưng mà quần thể sinh vật khác</i>
3. Bài mới :
<i><b>Hoạt động của GV</b></i> <i><b>Hoạt động của HS</b></i> <b>Nội Dung</b>
<b>HĐ1: Tìm hiểu thế nào là quần xã sinh vật</b>
- GV cho HS quan sát lại tranh
ảnh về quần xã.
<i>(?) Cho biết rừng mưa nhiệt đới</i>
<i>có những quần thể nào?</i>
<i>(?) Rừng ngập mặn ven biển có</i>
<i>những quần thể nào?</i>
<i>(?)Trong 1 cái ao tự nhiên có</i>
<i>những quần thể nào?</i>
<i>(?) Các quần thể trong quần xã</i>
<i>có quan hệ với nhau như thế</i>
<i>nào?</i>
- GV đặt vấn đề: ao cá, rừng...
được gọi là quần xã. Vậy quần
xã là gì?
<i>(?) Yêu cầu HS tìm thêm VD về</i>
<i>quần xã?</i>
<i>- Yêu cầu HS thảo luận và trả</i>
<i>lời:</i>
<i>(?) Quần xã sinh vật khác quần</i>
<i>thể sinh vật như thế nào?</i>
- Gọi hs trả lời, hs khác nhận xét,
bổ sung cho nhau.
- HS quan sát tranh và nêu
được:
+ Các quần thể: cây bụi, cây
gỗ, cây ưa bóng, cây leo...
+ Quần thể động vật: rắn, vắt,
tôm,cá chim, ..và cây.
+ Quần thể thực vật: rong, rêu,
tảo, rau muống...
Quần thể động vật: ốc, ếch, cá
chép, cá diếc...
+ Quan hệ cùng loài, khác loài.
- HS khái quát kiến thức thành
khái niệm.
- HS lấy thêm VD.
- HS thảo luận nhóm và trình
bày.
- Các nhóm nhận xét, bổ sung
cho nhau
<b>I. Thế nào là quần xã sinh</b>
<b>vật</b>
- Nhận xét, đưa đáp án - Sửa chữa khi giáo viên nhận
xét
Quần xã sinh vật là tập hợp
những quần thể sinh vật thuộc
nhiều loài khác nhau,cùng
sống trong một không gian
nhất định, các sinh vật trong
quần xã có mối quan hệ gắn
bó với nhau như một thể thống
nhất. Do vậy quầ xã có cấu
trúc ổn định tương đối.
Ví dụ :- Rừng địa phương
<b> - Ao cá tự nhiên</b>
<b>Quần xã sinh vật</b> <b>Quần thể sinh vật</b>
- Gồm nhiều cá thể cùng loài.
- Độ đa dạng thấp
- Mối quan hệ giữa các cá thể
là quan hệ cùng loài chủ yếu là
quan hệ sinh sản và di truyền.
- Gồm nhiều quần thể.
- Độ đa dạng cao.
- Mối quan hệ giữa các quần
thể là quan hệ khác loài chủ
yếu là quan hệ dinh dưỡng.
- Nhận xét và chốt lại ý chính - Ghi nhớ kiến thức
<b>HĐ2: Tìm hiểu về những dấu hiệu điển hình của một quần xã</b>
- Yêu cầu HS nghiên cứu thông
tin SGK mục II trang 147 và trả
lời câu hỏi:
<i>(?)Trình bày đặc điểm cơ bản</i>
<i>của 1 quần xã sinh vật?</i>
- Nghiên cứu bảng 49 cho biết:
<i>(?) Độ đa dạng và độ nhiều khác</i>
<i>nhau căn bản ở điểm nào?</i>
- GV bổ sung: số loài đa dạng thì
số lượng cá thể mỗi lồi giảm đi
và ngược lại số lượng lồi thấp
thì số cá thể của mỗi lồi cao.
- GV cho HS quan sát tranh quần
<i>(?)Quan sát tranh nêu về số</i>
<i>lượng loài, số lượng cá thể của</i>
<i>loài trong quần xã rừng mưa</i>
<i>nhiệt đới ?</i>
<i>(?)Thế nào là độ thường gặp?</i>
- Gv cung cấp cho hs :
C > 50%: loài thường gặp
C < 25%: lồi ngẫu nhiên
25 < C < 50%: lồi ít gặp.
<i>(?)Nghiên cứu bảng 49 cho biết</i>
<i>loài ưu thế và loài đặc trưng</i>
<i>khác nhau căn bản ở điểm nào?</i>
- HS nghiên cứu 4 dòng đầu,
mục II SGK trang 147 nêu
được câu trả lời và rút ra Tiểu
kết.
- HS trao đổi nhóm, nêu được:
+ Độ đa dạng nói về số lượng
lồi trong quần xã.
+ Độ nhiều nói về số lượng cá
thể có trong mỗi lồi.
- Lắng nghe, nắm kiến thức
- Hs quan sát tranh
+ Rừng mưa nhiệt đới có độ đa
dạng cao nhưng số lượng cá thể
mỗi lồi rất ít.
+ Độ thường gặp SGK: kí hiệu
là C.
+ Lồi ưu thế là lồi đóng vai
trị quan trọng trong quần xã do
số lượng, cỡ lớn hay tính chất
hoạt động của chúng.
+ Lồi đặc trưng là lồi chỉ có ở
- GV lấy VD:
+ Thực vật có hạt là quân thể có
ưu thế ở quần xã sinh vật trên
cạn.
+Quần thể cây cọ đặc trưng cho
quần xã sinh vật đồi ở Vĩnh Phú.
+Cá rô phi hoặc tôm đất là quần
thể ưu thế trong quần xã ao hồ.
- Gọi hs trả lời, hs khác nhận xét,
bổ sung cho nhau.
- Chốt ý cho hs ghi vào vở.
1 quẫn xã hoặc có nhiều hơn
hẳn loài khác.
- Hs lắng nghe và nắm kiến
thức.
-Hs trả lời, hs khác nhận xét, bổ
sung cho nhau
- Ghi vào vở Quần xã có các đặc điểm cơ
<i>bản về số lượng và thành</i>
<i>phần các loài sinh vật.</i>
+ Số lượng các loài trong quần
xã được đánh giá qua những
chỉ số: độ đa dạng, độ nhiều,
độ thường gặp.
+ Thành phần loài trong quần
xã thể hiện qua việc xác định
loài ưu thế và loài đặc trưng.
HĐ<b>2: Tìm hiểu về quan hệ giữa ngoại cảnh và quần xã</b>
- GV giảng giải quan hệ giữa
ngoại cảnh và quần xã là kết quả
tổng hợp các mối quan hệ giữa
ngoại cảnh với các quần thể.
<i>VD1: Điều kiện ngoại cảnh đã</i>
<i>ảnh hưởng đến quần xã như thế</i>
<i>nào?</i>
<i>VD2: Điều kiện ngoại cảnh đã</i>
<i>ảnh hưởng đến quần xã như thế</i>
<i>nào ?</i>
<i>- GV yêu cầu HS: Lấy thêm VD</i>
<i>về ảnh hưởng của ngoại cảnh tới</i>
<i>quần xã, đặc biệt là về số lượng?</i>
- GV đặt vấn đề:
+ Nếu cây phát triển mạnh sâu
ăn lá cây tăng về số lượng vì có
nhiều thức ăn, khi sâu tăng quá
cao, lượng thức ăn không cung
cấp đủ, sâu lại chết đi tức là số
lượng cá thể giảm, khi sâu giảm
cây lại phát triển.
- GV: Số lượng cá thể của quần
thể này bị số lượng cá thể của
- Lắng nghe
- Hs nghiên cứu thông tin SGK
- HS kể thêm VD.
- HS lăng nghe và tiếp thu kiến
thức.
quần thể khác khống chế, hiện
tượng này gọi là hiện tượng
<b>khống chế sinh học.</b>
- Từ VD1 và VD2: ? Điều kiện
ngoại cảnh đã ảnh hưởng như thế
nào đến quần xã sinh vật?
<i>- Ý nghĩa sinh học của hiện</i>
<i>tượng khống chế sinh học?</i>
( Nếu HS không nêu được, GV
bổ sung)
<i>(?)Trong thực tế người ta sử</i>
- GV lấy VD: dùng ong mắt đỏ
để tiêu diệt sâu đục thân lúa.
Nuôi mèo để diệt chuột.
- Gọi hs trả lời, hs khác nhận xét,
bổ sung cho nhau.
- Chốt ý cho hs ghi vào vở.
<b>* Liên hệ : Tác động nào của con</b>
người gây mất cân bằng sinh học
trong quần xã ? ( Săn bắn đv bừa
bãi; chặt, gây cháy rừng).
- Gv nhận xét
- HS khái quát ý nghĩa và rút ra
Tiểu kết.
+ Khống chế sinh học là cơ sở
khoa học cho biện pháp đấu
tranh sinh học, để tăng hay
giảm số lượng 1 loài nào đó
theo hướng có lợi cho con
người, đảm bảo cân bằng sinh
học cho thiên nhiên.
- Liên hệ thực tế trả lời.
-Hs trả lời, hs khác nhận xét, bổ
sung cho nhau
- Ghi vào vở
- Liên hệ thực tế
<i><b>Nâng cao:Phân tích mối quan</b></i>
<i><b>hệ giữa quần xã và ngoại</b></i>
<i><b>cảnh</b></i>
- Các nhân tố vô sinh và hữu
sinh luôn ảnh hưởng đến quần
xã tạo nên sự thay đổi theo chu
kì: chu kì ngày đêm, chu kì
mùa.
- Khi ngoại cảnh thay đổi dẫn
đến số lượng cá thể trong quần
xã thay đổi và số lượng cá thể
luôn được khống chế ở mức độ
phù hợp với môi trường.
- Cân băng sinh học là trạng
thái số cá thể mỗi quần thể
trong quần xã dao động quanh
vị trí cân bằng nhờ khống chế
sinh học.
4. Củng cố :
- GV cho HS đọc kết luận SGK 149
- Quần xã sinh vật là gì ?
- Đặc điểm cơ bản của quần xã ?
- Thế nào là cân bằng sinh học ?
5. Hướng dẫn về nhà :
- Học và trả lời câu hỏi 1.2.3 SGK
- Đọc bài hệ sinh thái.
<b> IV/ Rút kinh nghiệm :</b>
- Thầy : ………..
- Trò : ………
Tuần : 26 Ngày soạn : 18.2.2014
Tiết : 52 Ngày dạy : 22.2.2014
<b>BÀI 49 : HỆ SINH THÁI </b>
<b>I/ Mục tiêu của bài học : </b>
<b> 1. Kiến thức</b>
- HS Nêu được thế nào là hệ sinh thái,phân biệt được các kiểu hệ sinh thái, chuỗi và loại thức ăn.
- Giải thích được y nghĩa của các biện pháp nông nghiệp tronng nâng cao năng suất cây trồng.
<b> 2. Kĩ năng</b>
- Rèn kĩ năng quan sát phân tích thu nhận kiến thức từ kênh hình. Thảo luận nhóm
<b> 3.Thái độ </b>
- Giáo dục lòng yêu thiên nhiên và ý thức bảo vệ môi trường.
<b>II/ Chuẩn bị : </b>
- GV : - Tranh phóng to H 50.1; 50.2 SGK.
- Một số tranh ảnh và tài liệu về các hệ sinh thái điển hình
- HS : xem bài ở nhà.
<b>III/ Tiến trình lên lớp : </b>
1.Ổn định lớp : kiểm tra nề nếp, sĩ số học sinh
2.Kiểm tra bài cũ :
- Thế nào là 1 quần xã sinh vật? Quần xã sinh vật khác quần thể sinh vật như thế nào?
3.Bài mới :
- GV cho HS quan sát tranh rừng nhiệt đới, giới thiệu rừng nhiệt đới và đặt câu hỏi:
- Cho biết trong rừng nhiệt đới có những loài sinh vật nào sinh sống?
- GV đưa ra sơ đồ:
Tập hợp cá thể sâu quần thể sâu
“ “ quần thể hổ
“ “ quần thể bọ ngựa
“ “ quần thể cây gỗ
“ “ quần thể VSV
- Quần xã sinh vật này sống ở đâu? (Rừng nhiệt đới)
GV: Vậy quần xã + khu vực sống của quần xã là hệ sinh thái. Vậy hệ sinh thái là gì? Hệ sinh thái có
đặc điểm như thế nào?
<i><b>Hoạt động của GV</b></i> <i><b>Hoạt động của HS </b></i> <b>Nội Dung</b>
<b>HĐ1: Tìm hiểu về thế nào là một hệ sinh thái</b>
- Cho HS quan sát sơ đồ, tìm hiểu
thơng tin SGK và trả lời câu hỏi:
<i>(?)Hệ sinh thái là gì?</i>
- Chiếu H 50. Yêu cầu HS thảo
luận nhóm, làm bài tập SGK trang
150 trong 2 phút.
<i>(?)Những nhân tố vơ sinh và hữu</i>
<i>sinh có thể có trong hệ sinh thái</i>
<i>rừng?</i>
<i>(?)Lá và cây mục là thức ăn của</i>
- HS dựa vào vốn hiểu biết,
nghiênc ứu thông tin SGK nêu
được khái niệm và rút ra Tiểu
- 1 HS đọc lại.
- 1 HS lên bảng viết.
+ Nhân tố vô sinh: đất, lá cây
mục, nhệt độ, ánh sáng, độ
ẩm...
+ Nhân tố hữu sinh: thực vật
(cây cỏ, cây gỗ...) động vật:
hươu, nai, hổ, VSV...
- HS trả lời câu hỏi:
<b>I. Thế nào là một hệ sinh thái</b>
Quần xã sinh
vật
<i>những sinh vật nào?</i>
- GV: lá và cành cây mục là những
nhân tố vô sinh.
<i>(?)Cây rừng có ý nghĩa như thế</i>
<i>nào đối với đời sống động vật</i>
<i>rừng?</i>
<i>(?) Động vật rừng có ảnh hưởng</i>
<i>(?)Nếu như rừng bị cháy mất hầu</i>
<i>hết các cây gỗ lớn, nhỏ và cỏ thì</i>
<i>điều gì sẽ xảy ra? Tại sao?</i>
<i>(?)Vậy em có nhận xét gì về mối</i>
<i>quan hệ giữa các loài sinh vật với</i>
<i>nhân tố vơ sinh của mơi trường?</i>
<i>(?)Một hệ sinh thái hồn chỉnh có</i>
<i>các thành phần chủ yếu nào?</i>
- GV lưu ý HS: Sinh vật sản xuất
(sinh vật cung cấp): ngồi thực vật
cịn có nấm, tảo.
- Yêu cầu HS thảo luận nhóm và
trả lời:
<i>(?)Các thành phần của hệ sinh thái</i>
<i>có mối quan hệ với nhau như thế</i>
<i>nào?</i>
- GV lưu ý HS: động vật ăn thực
vật là sinh vật tiêu thụ bậc 1, động
vật ăn sinh vật tiêu thụ bậc 1 là
sinh vật tiêu thụ bậc 2....
- GV chốt lại kiến thức: Như vậy
thành phần của hệ sinh thái có mối
quan hệ gắn bó mật thiết với nhau,
+ Lá và cành cây mục là thức
ăn của các VSV phân giải: vi
khuẩn, nấm, giun đất...
+ Cây rừng là nguồn thức ăn,
nơi ở, nơi trú ẩn, nơi sinh sản,
tạo khí hậu ơn hồ.... cho động
vật sinh sống.
+ Động vật rừng ảnh hưởng tới
thực vật: động vật ăn thực vật
đồng thời góp phần phát tán
thực vật, cung cấp phân bón
cho thực vật, xác động vật chết
đi tạo chất mùn khống ni
thực vật.
+ Nếu rừng cháy: động vật mất
nơi ở, nguồn thức ăn, nơi trú
ngụ, nguồn nước, khí hậu khơ
hạn... động vật sẽ chết hoặc
phải di cư đi nơi khác.
- HS dựa vào vốn kiến thức
vừa phân tích, đọc SGK và rút
ra Tiểu kết.
- HS trả lời, các HS khác nhận
xét, bổ sung và rút ra Tiểu kết.
+ Môi trường với các nhân tố
vô sinh đã ảnh hưởng đến đời
sống động vật, thực vật, VSV,
đến sự tồn tại và phát triển của
chúng.
+ Sinh vật sản xuất tận dụng
chất vô cơ tổng hợp nên chất
hữu cơ, là thức ăn cho động
vật (sinh vật dị dưỡng).
- HS lắng nghe và tiếp thu kiến
thức.
- Hệ sinh thái bào gồm quần xã
và khu vực sống của quần xã (gọi
là sinh cảnh). Trong hệ sinh thái,
các sinh vật luôn tác động qua lại
với nhau và tác động với nhân tố
vô sinh của môi trường 1 hệ
thống hoàn chỉnh và tương đối
- GV cho HS nhắc lại:
- Dấu hiệu của 1 hệ sinh thái?
- Cho HS làm bài tập trắc nghiệm:
Chọn câu trả lời đúng: Ruộng lúa
là:
a. 1 quần thể
b. 1 quần xã
c. 1 hệ sinh thái
d. Cả a, b, c
- Yêu cầu HS kể tên 1 số hệ sinh
thái mà HS biết.
- GV chiếu 1 vài hình ảnh về hệ
sinh thái.
- Trong hệ sinh thái mối quan hệ
nào là thường xuyên và quan trọng
nhất?
a. Quan hệ giới tính
b. Quan hệ nơi ở
c. Quan hệ dinh dưỡng
d. Quan hệ cha mẹ, con cái, bầy
đàn.
- GV: quan hệ dinh dưỡng được thể
hiện qua chuỗi thức ăn và lưới thức
ăn.
- Chọn c: Hệ sinh thái.
- Đáp án c.
- Một hệ sinh thái hoàn chỉnh
gồm các thành phần:
+ Nhân tố vô sinh
+ Nhân tố hữu sinh:
* Sinh vật sản xuất
* Sinh vật tiêu thụ: bậc 1, bậc
2, bậc 3...
*Sinh vật phân giải.
<b>HĐ2: Tìm hiểu về chuỗi thức ăn và lưới thức ăn</b>
- GV chiếu H 50.2 giới thiệu trong
hệ sinh thái, các lồi sinh vật có
mối quan hệ dinh dưỡng qua chuỗi
thức ăn (chỉ 1 số chuỗi thức ăn).
- Yêu cầu 3 HS lên bảng viết:
<i>(?)Thức ăn của chuột là gì? động</i>
<i>vật nào ăn thịt chuột?</i>
<i>(?)Thức ăn của sâu là gì? Động</i>
<i>vật nào ăn thịt sâu?</i>
<i>(?)Thức ăn của cầy là gì? Động</i>
<i>vật nào ăn thịt cầy?</i>
(Lưu ý mỗi 1 chuỗi chỉ viết 1 động
vật).
- Cho HS nhận xét đây chỉ là một
dãy thức ăn.
<i>(?)GV trong chuỗi thức ăn, mỗi</i>
<i>lồi sinh vật là 1 mắt xích. Em có</i>
<i>nhận xét gì về mối quan hệ giữa</i>
<i>một mắt xích với 1 mắt xích đứng</i>
<i>trước và đứng sau trong chuỗi</i>
<i>thức ăn?</i>
- Hãy điền tiếp vào các từ phù hợp
vào chỗ trống trong câu sau SGK.
<i>(?)Thế nào là 1 chuỗi thức ăn?</i>
- Mỗi HS viết trả lời 1 câu hỏi:
Cây cỏ chuột rắn
Cây cỏ chuột cầy
Cây gỗ chuột rắn
Cây gỗ chuột rắn
Cây cỏ sâu bọ ngựa
+ Mắt xích phía trước bị mắt
xích phía sau tiêu thụ.
+ Điền từ: phía trước, phía sau.
- HS trả lời.
<b>II. Chuỗi thức ăn và lưới thức</b>
<b>ăn</b>
<i>Cho VD về chuỗi thức ăn?</i>
- GV nêu: 1 chuỗi thức ăn có nhiều
thành phần sinh vật tiêu thụ.
- Gọi hs trả lời, hs khác nhận xét,
bổ sung cho nhau
- Chốt ý
- GV dựa vào chuỗi thức ăn HS
viết bảng để khai thác
<i>(?)Cho biết sâu ăn lá tham gia vào</i>
<i>chuỗi thức ăn nào?</i>
<i>(?)Cho biết chuột tham gia vào</i>
<i>(?)Cho biết cầy tham gia vào chuỗi</i>
<i>thức ăn nào?</i>
- GV: trong thiên nhiên 1 loài sinh
vật không chỉ tham gia vào 1 chuỗi
thức ăn mà còn tham gia vào
những chuỗi thức ăn khác tạo nên
mắt xích chung.
- GV cho hs quan sát sơ đồ có các
mắt xích chung.
- Nhiều mắt xích chung tạo thành
lưới thức ăn.
<i>(?)Thế nào là lưới thức ăn?</i>
<i>(?)Hãy sắp xếp các sinh vật theo</i>
<i>từng thành phần chủ yếu của hệ</i>
<i>sinh thái?</i>
<i>(?)Một lưới thức ăn hoàn chỉnh</i>
<i>gồm thành phần sinh vật nào?</i>
- Gọi hs trả lời, hs khác nhận xét,
bổ sung cho nhau
- Chốt ý
- Trong sản xuất nông nghiệp,
người nơng dân có biện pháp gì để
tận dụng nguồn thức ăn của sinh
vật?
- HS nghe GV giảng.
- Trả lời, nhận xét cho nhau
- Ghi vào vở
- HS thảo luận.
- HS trả lời các câu hỏi.
- Lắng nghe
- Quan sát sơ đồ
- HS trả lời.
- Trả lời, nhận xét cho nhau
- Ghi vào vở
- Thả nhiều loại cá trong ao hồ
để tận dụng nguồn thức ăn.
- Thực hiện mơ hình VAC.
Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều
loài sinh vật có quan hệ dinh
dưỡng với nhau. Mỗi loài là một
mắt xích vừa là SV tiêu thụ mắt
- Các chuỗi thức ăn có nhiều mắt
xích chung tạo thành 1 lưới thức
ăn.
- Lưới thức ăn hoàn chỉnh gồm 3
thành phần: SV sản xuất, Sv tiêu
thụ, SV phân huỷ.
4. Củng cố :
- GV yêu cầu HS đọc kết luận SGK152
- Kiểm tra : + Thế nào là hệ sinh thái
+ Thành phần chủ yếu của một hệ sinh thái
+ Lưới thức ăn- Chuỗi thức ăn
5. Hướng dẫn về nhà :
- Giờ sau đem giấy kiểm tra.
- Ơn tập tồn bộ phần mơi trường và bài thực hành 45-46
<b> IV/ Rút kinh nghiệm :</b>