Tuần 29. Hồn Trương Ba, da hàng thịt (trích)

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (272.79 KB, 7 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Tiết 86

TiÕt : 86

Hồn Trơng Ba, da hàng thịt

Lu Quang Vũ

-1- mục tiêu bài häc.

a- KiÕn thøc:

Gióp häc sinh hiĨu:

-Bi kịch của con ngời khi bị đặt vào nghịch cảnh: Phải sống nhờ, sống vay mợn, sống

tạm bợ và trái với tự nhiên khiến tâm hồn nhân hậu, thanh cao bị nhiễm độc và tha hố

bởi sự lấn át của thể xác thơ lỗ, phàm tục.

- Cảm nhận đợc vẻ đẹp tâm hồn của những ngời lao động trong cuộc đấu tranh chống lại

sự giả tạo và dung tục, bảo vệ quyền sống đích thực cùng khát vọng hồn thiện nhân

cách.

- Thấy đợc kịch Lu Quang Vũ đặc sắc trên nhiều phơng tiện: Sự hấp dẫn của kịch bản

văn học và nghệ thuật sân khấu; sự kết hợp giữa tính hiện đại với các giá trị truyền

thống; sự phê phán mạnh mẽ quyết liệt và chất trữ tình đằm thắm bay bổng.

b- Kĩ năng:

Rèn luyện kĩ năng đọc hiểu văn bản kịch.

c- Thái độ:

Trân trọng giá trị nghệ thuật đích thực, bồi dỡng, hồn thiện nhân cách.

2 Chuẩn bị ca thy v trũ

a- Giáo viên

: SGK, SGV, bài soạn, bảng phụ.

b- Học sinh:

SGK, SBT, vở ghi, vở soạn.

3- Tiến trình lên lớp:

a

- Kim tra bi c:

Trong chơng trình lớp 10, 11 các em đã đợc học trích đoạn những vở

kịch nào? Em có ấn tợng gì về những vở kịch ấy?

b- Bµi míi:

"Hồn Trơng Ba, da hàng thịt"

là một trong số rất nhiều những vở kịch nổi tiếng của

nhà viết kịch tài ba Lu Quang Vũ. Vở kịch mang ý nghĩa phê phán và tinh thần nhân văn

sâu sắc. Đoạn trích thuộc cảnh cuối cùng cũng là cảnh tập trung nhất chủ đề đối thoại

của ngòi bút LQV.

Hoạt động của giáo viên và học

sinh. Kiến thức cần đạt

Hoạt động 1: GV hướng dẫn HS
tìm hiểu về tác giả, tác phẩm.

Thao tác 1: Tìm hiểu chung về
tác giả.

?H: Nêu những nét chính về tác giả
L-u QL-uang Vũ và tác phẩm Hồn Trơng
Ba, da hàng thịt, đoạn trÝch SGK.
+ HS làm việc cá nhân rồi trình
bày.

+ GV chốt lại
GV giới thiệu :

Với những vở kịch gây chấn động

dư luận: Lời nói dối cuối cùng,
Chết cho điều chưa có, Hồn
Trương Ba, da hàng thịt…, Kịch
của ông phản ánh nhiều vấn đề
nóng bỏng có tính chất thời sự của
đời sống Đóng góp thiết thực vào
cơng cuộc đấu tranh đổi mới đất
nước

I. Giới thiệu :
 1. Tác giả :

- Lưu Quang Vũ là một tài năng đa dạng : làm thơ, sáng
tác văn xuôi, vẽ tranh, soạn kịch.

- Kịch là phần đóng góp đặc sắc nhất của Lưu Quang Vũ.



Lưu Quang Vũ trở thành 1 hiện tượng đặc biệt của sân
khấu, kịch trường những năm 80 của thế kỉ trước, nhà
sọan kịch tài năng nhất của nền văn học nghệ thuật hiện
đại.

- Tác phẩm chính: SGK

=>Lưu Quang Vũ được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về
văn học nghệ thuật năm 2000.

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Thao tác 2: Tìm hiểu chung về
vở kịch.

-GV: Cung cấp hồn cảnh sáng tác
của tác phẩm.

+ Hãy giới thiệu xuất xứ ?
+ HS giới thiệu

+ GV chốt lại

- Từ một cốt truyện dân gian, tác
giả đã xây dựng thành một vở kịch
nói hiện đại, đặt ra nhiều vấn đề
mới mẻ có ý nghĩa tư tưởng, triết lí
và nhân văn sâu sắc.

-GV hướng dẫn HS ôn lại kiến
thức về kịch

-GV hướng dẫn HS tóm tắt tác
phẩm

+ GV gọi HS tóm tắt vở kịch
- GV Giới thiệu

+ Khi nhập vào xác hàng thịt,

Trương Ba bắt đầu thay đổi tâm
tính mọi người xa lánh, bản thân
đau khổ chấp nhận cái chết để giải
thoát.

+ Phần kết : Hồn Trương Ba nhập
vào màu xanh cỏ cây trong vườn,
trị chuyện với vợ, cu Tị và bé Gái.



Tình huống kịch đẩy lên đến mức
cao nhất, xung đột kịch đến đỉnh
điểm.

- Thao tác 3: Tìm hiểu về đoạn
trich

- Tóm tắt đoạn trích

a) Thể loại : Kịch

- Phản ánh cuộc sống bằng những khám phá, phát hiện
những mâu thuẫn xung đột trong đời sống rồi diễn đạt
bằng hành động và ngơn ngữ đối thoại.

- Q trình vận động của vở kịch gồm 4 giai đoạn: Thắt
nút phát triển cao trào mở nút

b) Hoàn cảnh sáng tác :

- Viết 1981, được công diễn 1984

c. Nguồn gốc và sự sáng tạo cốt truyện

- Vở kịch được hư cấu 1 cách sáng tạo từ 1 cốt truyện dân
gian. Tgiả mượn truyện dân gian, nhưng có nhiều sáng
tạo:

+ Ở truyện dân gian Hồn Trương Ba cứ việc sống trong
xác anh hàng thịt một cách bình thường.

+ Ở tp LQV đó sáng tạo:

* Diễn tả tâm trạng trớ trêu, nỗi đau khổ dày vò của
Trương Ba.

* Quyết định cuối cùng giàu tính nhân văn .

c) Tóm tắt vở kịch: Gồm 7 cảnh

3. Đoạn trích:

- Trích từ cảnh 7 và phần kết của vở kịch

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Hoạt động 2 : Hướng dẫn HS đọc
hiểu văn bản

Gọi HS đọc phần đối thoại giữa
hồn Trương Ba và xác hàng thịt
(phân vai đọc). Chú ý:

- Lời dẫn tác giả: Giọng chậm rãi
- Trương Ba: Giọng đau khổ
- Hàng thịt : Giọng đắc thắng

GV tổ chức cho HS tìm hiểu,
thảo luận phần đầu của đoạn
trích theo một số câu hỏi:

Cuộc đối thoại giữa 2 nhân vật

II. Đọc hiểu văn bản :
 1. Đọc:

* Bố cục và xung đột kịch

- Xung

đột cơ bản: Xung đột giữa linh hồn và thể

xác ở con người.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Hồn – Xác bắt đầu trong hồn
cảnh, tình huống nào ?

- Thảo luận:

Theo em, cuộc đối thoại giữa hồn 
Trương Ba và xác hàng thịt diễn ra 
như thế nào?

Nhận xét cuộc đối thoại giữa hồn
Trương Ba và xác hàng thịt ở các
phương diện: Cử chỉ, xưng hô,
giọng điệu, vị thế, mục đích.?

+ GV chốt ý

Tâm trạng của Trương Ba: cay
đắng uất ức, tuyệt vọng khi thấm
thía nhận thấy mình đã lâm vào 1
hoàn cảnh trớ trêu: được sống
nhưng phải nhờ xác kẻ khác và bị
thể xác đó điều khiển, khiến tâm
hồn ngày càng bị tha hóa mà khơng
có cách gì làm thay đổi được Cao
trào của bi kịch được đẩy lên cao
hơn.

+ Hàm ý tác giả muốn gửi gắm
qua đoạn đối thoại này?

+ HS trả lời cá nhân
+ GV chốt lại và bình:

Một tâm hồn tỉnh táo là tâm hồn
phải luôn cảnh giác, phải luôn luôn
đấu tranh để vượt lên những đòi
hỏi sai lạc của thể xác. Một triết lí

2.1: Nhan đề: Lối sống của Trương Ba và anh hàng thịt
trái ngược nhau. Tên gọi của vở kịch đã thâu tóm được
những mâu thuẫn, xung đột bên trong của một con người.
2.2. Nhân vật Trương Ba

a) Tâm trạng Trương Ba trước khi diễn ra cuộc đối
thoại:

- Hành động: Ngồi ôm đầu một hồi lâu rồi đứng vụt dậy
-> Hồn đang ở trạng thái u uất, bế tắc cùng nỗi đau khổ,
dằn vặt, quẫn bách đến cùng cực.

- Lời độc thoại: -> Các câu cảm thán ngắn, lời văn dồn
dập, thể hiện trạng thái căng thẳng, bức bách của tâm hồn.
Tâm trạng: Đau khổ, chán ghét cuộc sống vay mượn,
“bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo”.

Hồn Trương Ba Xác hàng thịt
- Mục đích:

Phủ định sự lệ thuộc của
linh hồn vào xác thịt , coi
xác thịt chỉ là cái vỏ bề
ngồi, khơng có ý nghĩa.
Khẳng định linh hồn vẫn

có đời sống riêng: nguyên
vẹn trong sạch, thẳng thắn.

- Cử chỉ :

Ôm đầu, đứng vụt dậy,
nhìn chân tay, bịt tai lại



Uất ức, tức giận, bất lực

- Xưng hô:
Mày – Ta



Khinh bỉ, xem thường

- Giọng điệu:

Giận dữ, khinh bỉ, mắng
mỏ, đồng thời ngậm ngùi
tuyệt vọng

- Vị thế:

Bị động, kháng cự yếu ớt,
đuối lí, tuyệt vọng  Người
thua cuộc, chấp nhận trở lại

xác hàng thịt

Mục đích:

Khẳng định sự âm u, đui
mù của thể xác có sức
mạnh ghê gớm, có khả
năng điều khiển linh hồn
cao khiết. Dồn Trương Ba
vào thế đuối lí buộc phải
thỏa hiệp, quy phục.

- Cử chỉ :
 Lắc đầu



Tỏ vẻ thương hại

- Xưng hơ :
Ơng – Tơi



Ngang hàng, thách thức

- Giọng điệu:

Ngạo nghễ thách thức,
thì thầm ranh mãnh

- Vị thế:

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

được đưa ra khi con người sống
chung dung tục sẽ bị dung tục lấn
át. Làm thế nào để bảo vệ , hoàn
thiện nhân cách là 1 vấn đề lớn.

 Là ẩn dụ về cuộc đấu tranh giữa tâm hồn và thể xác trong
1 con người. Đó là tiếng nói của bản năng và những tác
động ghê gớm vào linh hồn. Linh hồn luôn đấu tranh để
vượt lên những địi hỏi khơng chính đáng của thể xác.
 - Cảnh báo khi con người sống chung với dung tục, sẽ bị
cái dung tục lấn át, thắng thế và tàn phá những gì tốt đẹp
cao quý trong con người.

4. Củng cố

- Nắm đợc ý nghĩa nhân sinh cđa t¸c phÈm.
- Tìm xem kịch

5. Hng dn chun b bài

Soạn bài : Rèn luyện kĩ năng viết mở bài, kết bài trovăn nghị luận

- Yêu cầu và cách viết phần mở bài?
- Yêu cầu và cách viết phần kết bài?

Nhan đề Hồn Trương Ba da hàng thịt là một hình tượng nghệ thuật, phản ánh một hiện

thực cuộc sống con người khi bị rơi vào nghịch cảnh, phải sống giả tạo bên ngoài một

đằng, bên trong một nẻo, khơng được sống đích thực là chính mình. Nhan đề cịn gửi

gắm một ý nghĩa sâu sắc: Đó là sự cảnh tỉnh con người khi không làm chủ được hồn

cảnh, khơng làm chủ được bản thân để lối sống dung tục tầm thường lấn át lối sống

thanh cao trong sáng, để thể xác sai khiến linh hồn, để những ham muốn bản năng thấp

kém làm cho nhân cách lệch lạc, nhoà mờ khiến tâm hồn và thể xác khơng cịn là một

thể hài hồ thống nhất.

Nhan đề đã thâu tóm cả giá trị phản ánh hiện thực lẫn nội dung nhân đạo của tác phẩm.

Đọc – hiểu văn bản

Câu hỏi khám phá:Theo em hồn Trương Ba đã có những hành động như thế nào?

Trả lời:

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

 Đối thoại với mọi người tron gia đình.

Câu hỏi khám phá: Trương Ba có những tâm sự gì trước khi đối thoại với xác hàng thịt?

+ Hành động ôm đầu => trạng thái u uất, bế tắc, khơng lối thốt => Đau khổ, dằn vặt, quẫn bách đến
cùng cực, khơng thể chịu đựng dày vị hơn được nữa (vụt đứng dậy) => những dòng độc thoại đầy
nước mắt.

+ Lời nói: phủ định “Khơng! Khơng! Tơi không muốn sống như thế này mãi” thể hiện tâm trạng:

 Chán cái chỗ ở không phải của tôi lắm rồi.

 Sợ cái thân thể kềnh càng thô lỗ và muốn rời xa ngày “tức khắc”.
 Khao khát “tách ra cái xác này, dù chỉ một lát”.

Nhận xét: các câu cảm thán, ngắn => lời văn dồn dập, hối thúc => trạng thái căng thẳng, bức bách.

Câu hỏi đọc – hiểu:Theo em, cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt diễn ra như thế 
nào?

Câu hỏi gợi ý: mục đích, hồn cảnh, cách xưng hơ, giọng điệu, cử chỉ, vị thế?

Hồn Trương Ba Xác hàng thịt

– Mục đích:

Phủ định sự lệ thuộc của linh hồn vào xác thịt ,
coi xác thịt chỉ là cái vỏ bề ngồi, khơng có ý
nghĩa. Khẳng định linh hồn vẫn có đời sống
riêng: nguyên vẹn trong sạch, thẳng thắn.

– Cử chỉ :

Ơm đầu, đứng vụt dậy, nhìn chân tay, bịt tai lại

à Uất ức, tức giận, bất lực

– Xưng hô:
Mày – Ta

à Khinh bỉ, xem thường

– Giọng điệu:

Giận dữ, khinh bỉ, mắng mỏ, đồng thời ngậm

ngùi tuyệt vọng

– Vị thế:

Bị động, kháng cự yếu ớt, đuối lí, tuyệt vọng à
Người thua cuộc, chấp nhận trở lại xác hàng thịt

– Mục đích:

Khẳng định sự âm u, đui mù của thể xác có sức
mạnh ghê gớm, có khả năng điều khiển linh hồn
cao khiết. Dồn Trương Ba vào thế đuối lí buộc
phải thỏa hiệp, quy phục.

– Cử chỉ :
 Lắc đầu

à Tỏ vẻ thương hại

– Xưng hơ :
Ơng – Tơi

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

– Giọng điệu:

Ngạo nghễ thách thức, thì thầm ranh mãnh

– Vị thế:

</div>

Tuần 29. Hồn Trương Ba, da hàng thịt (trích)

<b>Hồn Trơng Ba, da hàng thịt</b>