Bài 6. Lực ma sát

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (137.69 KB, 6 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Tuần: 06 - Tiết: 06
 Ngày dạy: 05/10/2016

LỰC MA SÁT

1. MỤC TIÊU.

1.1. Kiến thức: 
 HS biết được:

- Hoạt động 2: Nhận biết thêm một loại lực cơ học nữa là lực ma sát. Bước đầu phân biệt sự
xuất hiện của các lực ma sát trượt, ma sát lăn, ma sát nghỉ và đặc điểm của mỗi loại này.
- Hoạt động 3: Nhận biết được lợi ích và tác hại của lực ma sát.

1.2. Kỹ năng:

- HS thực hiện được: Kể và phân tích được một số hiện tượng về lực ma sát có lợi có hại
trong đời sống và trong kĩ thuật. Nêu được cách khắc phục tác hại của lực ma sát và vận
dụng lợi ích của lực này.

- HS thực hiện thành thạo: Thí nghiệm để phát hiện ma sát nghỉ.

1.3. Thái độ:

- Thói quen: Tìm hiểu lực ma sát ngay trong thực tế cuộc sống

- Tính cách: Nghiêm túc say mê học tập.

2. NỘI DUNG HỌC TẬP.

- Tìm hiểu về lực ma sát trượt, lực ma sát lăn, lực ma sát nghỉ
- Lợi ích của lực ma sát và cách khắc phục tác hại của lực ma sát.

3. CHUẨN BỊ.

3.1.GV: Lực kế, miếng gỗ, quả cân, tranh vòng bi, xe lăn.

3.1. HS: Mỗi nhóm: một lực kế, miếng gỗ, quả cân.

4. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP.
 4.1. Ổn định tổ chức lớp và kiểm diện: (1’)

8A2...

8A4...

8A5...

4.2. Kiểm tra miệng: (5’)

Câu 1: Thế nào là hai lực cân bằng? Dưới tác dụng của các lực cân bằng một vật như thế
nào? 4đ

_ Hai lực cân bằng là hai lực cùng đặt lên một vật, có cường độ bằng, phương nằm trên cùng
một đường thẳng, chiều ngược nhau)

_ Dưới tác dụng của các lực cân bằng một vật đang đứng yên sẽ tiếp tục đứng yên; đang
chuyển động sẽ tiếp tục chuyển động thẳng đều

Câu 2: _ Sửa BT5.1/9-SBT, BT5.2/9-SBT 6đ
_ BT 5.1/9- SBT: (3đ)

D. Hai lực cùng đặt lê một vật, cùng cường độ, có phươnng cùng nằm trên một đường

thẳng, chiều ngược nhau.

_ BT5.2/9-SBT: (3đ)

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

4.3. Tiến trình bài học:

Hoạt động của GV và HS Nội dung bài học

Hoạt động 1: Tổ chức tình huống học
tập

GV đưa ra một ví dụ: Trục bánh xe bị
ngày xưa và trục bánh xe đạp, trục bánh xe ô
tô bây giờ có điểm khác nhau ở chỗ trục bánh
xe bị khơng có ổ bi, cịn trục bánh xe đạp, xe
ơ tơ thì có ổ bi. Sự phát hiện ra ổ bi đa làm
giảm lực cản lên các chuyển động làm vật
chuyển động nhanh hơn. Lực này xuất khi
các vật chuyển động lên nhau. Đó là lực ma
sát, để hiểu rõ ta vào bài:

Hoạt động 2 : Tìm hiểu về lực ma sát 
1. Lực ma sát trượt

Yêu cầu HS đọc thông tin sgk: Cho biết
lực ma sát trượt xuất hiện khi nào?

(Lực ma sát trựơt sinh ra khi 1 vật chuyển
động trượt trên bề mặt của một vật khác)

Nó có tác dụng gì? ( Làm cản trở chuyển
động)

Yêu cầu HS kể một số ví dụ về ma sát
trượt trong cuộc sống hàng ngày và kĩ thuật_

Trả lời vâu C1

2. Lực ma sát lăn:

GV làm thí nghiệm với một con lăn (hoặc
1 hịn bi) cho xe lăn chuyển động. Hãy quan
sát có hiện tượng gì?

(Xe lăn chuyển động từ từ rồi dừng lại)
Lực nào làm xe dừng lại? Có lực ma sát
trượt không? Tại sao? ( khơng, vì bánh xe

LỰC MA SÁT
I. Khi nào có lực ma sát?

1. Lực ma sát trượt

Lực ma trượt sinh ra khi vật trượt trên bề
mặt của vật khác.

C1: * Đời sống: Khi phanh xe, bánh xe

ngừng quay. Mặt lốp trượt trên đường xuất
hiện ma sát trượt làm xe nhanh chóng
dừng lại.

- Khi phanh xe đạp, ma sát giữa hai má
phanh với vành xe là ma sát trượt.

- Đi dép trên mặt sàn, mặt đường, ma
sát giữa đế dép với nặt sàn, mặt đường là
ma sát trượt.

* Trong kĩ thuật:

- Ma sát giữa trục quạt bàn với ổ trục.
- Ma sát giữa dây cung ở vần kéo của
đàn nhị, đàn bầu, đàn viôlon với cần
kéo…

- Các trò chơi thể thao: lướt ván, trượt
tuyết, cầu trượt, trượt băng.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

không trượt trên bàn)

 Lực ngăn cản chuyển động của xe gọi
là lực ma sát lăn. Vậy ma sát lăn xuất hiện
khi nào? Nó có tác dụng gì?

(Lực ma sát lăn xuất hiện khi một vật lăn
trên bề mặt của vật khác. Nó có tác dụng cản
trở chuyển động)

Yêu cầu HS trả lời câu C2 Tìm ví dụ về

lực ma sát lăn trong đời sống và kĩ thuật.

Yêu cầu HS đọc và trả lời câu C3 và trả lời

phần nhận xét

HS hoàn thành C3 và phần nhận xét

3. Ma sát nghỉ:

Yêu cầu HS nghiên cứu thơng tin sgk

làm thínghiệm nhóm trả lời câu C4

( Mặc dù có lực kéo tác dụng lên vật nặng
nhưng vật vẫn đứng yên, Chứng tỏ giữa vật
và mặt bàn có một lực cản. Lực này đặt lên
vật cân bằng với lực kéo giữ cho vật đứng
yên)

*Lực cản sinh ra trong thí nghiệm trên có
phải là lực ma sát trượt hay ma sát lăn không?
(không) Lực này là lực ma sát nghỉ. Vậy

lực ma sát nghỉ là gì? Có đặc điểm như thế
nào?

HS: Lực cân bằng với lực kéo được gọi là
lực ma sát nghỉ. Lực ma sát nghỉ giữ cho vật
không bị trượt khi vật bị tác dụng của lực

C2: * Trong đời sống:

_ Khi lăn một quả bóng trên mặt bàn,
ma sát giữa bóng với bàn là ma sát lăn.

_ Dịch chuyển vật kê bằng thanh hình
trụ làm bằng con lăn. Ma sát giữa con lăn
với mặt trượt là ma sát lăn.

_ Khi chạy xe đạp, ma sát giữa lốp xe
với mặt đường là ma sát lăn.

* Trong kĩ thuật:

_ Ma sát giữa viên bi trong ổ bi với
thành đỡ của ổ bi là ma sát lăn.

_ Trục lăn có con lăn ở băng truyền

C3: Hình 6.1a: Ba người đẩy hịm trượt

trên mặt sàn, khi đó giữa sàn và hịm có
ma sát trượt  Ma sát trượt

Hình 6.1b: Một người đẩy hịm nhẹ
nhàng do có đệm bánh xe, khi đó giữa
bánh xe với sàn có ma sát lăn

* Nhận xét: Độ lớn (cường độ) của lực
ma sát trượt lớn hơn lực ma sát lăn.

Ma sát nghỉ:

Lực ma sát nghỉ giữ cho vật không
trượt khi vật bị tác dụng của lực khác

C4: Mặc dù có lực kéo tác dụng lên vật

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

khác.

Khi tăng lực kéo thì số chỉ của lực kế như
thế nào? ( tăng dần) nhưng vật vẫn đứng
yên chứng tỏ khi lực cản (lực ma sát nghỉ)
tác dụng lên vật cũng có cường độ tăng dần.

Yêu cầu HS trả lời C5: Cho ví dụ về lực

ma sát nghỉ trong đời sống và kĩ thuật

Hoạt động 3: Tìm hiểu về ích lợi và tác hại
của lực ma sát trong đời sống vá kĩ thuật
1.Lực ma sát có thể có hại.

u cầu HS quan sát các hình 6.3(a,b,c)
thảo luận nhóm đưa ra nhận xét trả lời C6

_ Lực ma sát ở các trường hợp này như thế
nào? ( Có hại)

2. Lực ma sát có thể có lợi:

Yêu cầu HS quan sát hình 6.4(a,b,c) thảo

luận nhóm nhận xét trả lời C7

C5: * Trong đời sống:

_ Khi đặt 1 quyển sách trên mặt bàn
(trong lớp) hơi nghiêng mà quyển sách
cũng không trượt xuống.

_ Khi ta cầm các vật trên tay, nhờ có
ma sát nghỉ mà các không trượt ra khỏi tay

_ Nhờ có ma sát nghỉ người ta mới đi

lại được, ma sát giữ bàn chân không bị trượt
khi bước trên mặt đường

* Trong kĩ thuật:

Trong dây chuyền sản xuất của
nhiều nhà máy, các sản phẩm như xi
măng, bao đường, các linh kiện… di
chuyển cùng với băng truyền nhờ ma sát
nghỉ

II. Lực ma sát trong đời sống và kĩ
thuật.

1.Lực ma sát có thể có hại.

C6: a) Lực ma sát (trượt) giữa đĩa và xích

làm mịn đĩa xe  Nên tra dầu mỡ vào xích
làm giảm ma sát

b) Lực ma sát (trượt) của trục làm mòn
trục và cản trở chuyển động quay của bánh
xe Muốn giảm ma sát thay bằng trục quay
có ổ bi, khi đó lại ma sát giảm tới 20, 30 lần
so với lúc chưa có ổ bi

c) Lực ma sát (trượt) cản trở chuyển

động của thùng đồ khi bị đẩy Muốn giảm
ma sát dùng bánh xe thay thế ma sát trượt
thành ma sát

2. Lực ma sát có thể có lợi:

C7: a) Bảng trơn, nhẵn quá không thể
dùng phấn dùng phấn viết lên bảng

* Biện pháp: Tăng độ nhám của bảng
để tăng ma sát trượt giữa viên phấn với
bảng

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

*GDMT:

- Trong quá trình lưu thông, các phương
tiện lưu thông đường bộ, ma sát giữa bánh xe
và mặt đường, giữa các bộ phận cơ khí với
nhau, ma sát giữa phanh xe và vành bánh xe
làm phát sinh các bụi cao su, bụi khí và bụi
kim loại gây tác hại to lớn đối với môi
trường: hô hấp của người vàsinh vật, quang
hợp của cây xanh..

- Nếu đường nhiều bùn đất, xe đi trên
đường có thể bị trượt dễ gây tai nạn, đặc biệt
khi trời mưa và lốp xe bị mòn

HS: Thảo luận (5p) đưa ra các giải pháp bảo
vệ môi trường:

- Giảm các phương tiện lưu thông cá nhân
trên đường- thay bằng phương tiện công
cộng- xe buýt, cấm các phương tiện đã cũ
nát, không đảm bảo chất lượng.

- Thường xuyên vệ sinh mặt đường và kiểm
tra chất lượng xe.

Hoạt động 4 : Vận dụng

Yêu cầu HS vận dụng kiến thức trả lời C8,

C8:

a) Khi đi sàn đá hoa mới lau dễ bị ngã

chặt các mặt cần ghép

* Biện pháp: Làm tăng ma sát là làm
cho kích thước của cờ le phải khít với bề
rộng của ốc. Trong quá trình vặn phải chú ý
đến tác dụng của ma sát nghỉ giữa ren của
bu long và ốc

_ Khi quẹt diêm, nếu khơng có ma sát,
đầu que diêm trượt trên mặt sườn bao diêm
sẽ không phát ra lửa.

* Biện pháp: Tăng độ nhám của mặt
sườn bao diêm để tăng ma sát giữa đầu que
diêm với bao diêm.

c) Khi phanh gấp, nếu khơng có ma
sát thì xe khơng dừng lại được

* Biện pháp: Làm tăng ma sát là
chếtạo mặt lốp có khía rãnh sâu. Vậy lực
ma sát trong đời sống và kĩ thuật có lợi
hay có hại?

III. Vận dụng: 
C8:

a) Vì lực ma sát giữa sàn nhà và chân
người nhỏ_ Ma sát trong hiện tượng này có
ích

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

b) Ơ tơ đi trên đường đất mềm có bùn dễ
bị sa lầy

c) Giày đi mãi đế bị mòn

d) Mặt lốp ô tô vận tải phải có khía sâu hơn
mặt lốp xe đạp

e) Phải bôi nhựa thông vào dây cung ở cần
kéo nhị (đàn cò)

C9:

quá nhỏ nên bánh xe ô tô bị quay trượt trên
mặt đường_ Ma sát trong này có lợi.

c) Vì ma sát của mặt đường với đế giày
làm mòn đế giày_ Ma sát trong trường
hợp này có hại

d) Mặt lốp ô tô vận tải phải có khía sâu
hơn mặt lốp xe đạp để tăng ma sát giữa lốp
xe với mặt_ Ma sát này có lợi để tăng độ
nhám của lốp xe với mặt đường lúc xe
chuyển động.khi phanh lực ma sát giữa
mặt đường lúc đó xe đủ lớn làm cho xe
nhanh chóng dừng lại_ Ma sát ở trường hợp
này có lợi

e) Làm tăng ma sát giữa dây cung và
dây đàn nhị như vậy khi kéo nhị sẽ kêu to.

C9: Ổ bi có tác dụng giảm ma sát (giữa

trục quay và ổ đĩa). Do đó thay thế ma sát
trượt bằng ma sát lăn của các viên bi. Nhờ
sử dụng ổ bi đã giảm được lực cản lên các
vật chuyển động khiến cho máy hoạt động
được dễ dàng góp phần thúc đẩy sự phát
triển ngành động lực học, cơ khí, chế tạo
máy… Chính vì vậy phát minh ổ bi có ý
nghĩa quan trọng đến sự phát triển của khoa
học và công nghệ.

4.4. Tổng kết:

Câu 1: Lực ma sát xuất hiện khi nào? Phụ thuộc vào yếu tố?
- Lực ma sát xuất hiện khi vật chuyển động trên mặt một vật khác
- Lực ma sát phụ thuộc vào tính chất mặt tiếp xúc.

Câu 2: Lực ma sát phụ thuộc vào tính chất mặt tiếp xúc như thế nào?
- Độ lớn của lực ma sát càng giảm khi mặt tiếp xúc giữa 2 vật càng nhẵn.
Câu 3: Cho 2 ví dụ về lực ma sát

+ VD1:Kéo một thùng gỗ trên mặt sàn nhám giữa thùng gỗ và mặt sàn có lực ma sát trượt

+ VD2: Lăn viên bi trên mặt bàn, giữa viên bi và mặt bàn có lực ma sát lăn. )

4.5. Hướng dẫn học tập:
*Đối với bài học ở tiết này: 
- Học thuộc bài

- Hoàn chỉnh câu C1 đến C9. Làm bài tập 6.1 đến 6.5/11.SBT

- Đọc phần: “Có thể em chưa biết”
*Đối với bài học ở tiết tiếp theo:

- Ôn lại các kiến thức đã học để chuẩn bị “ôn tập”

5. PHỤ LỤC....

</div>