Bài tiểu luận môn

Nghệ thuật truyền thống Việt Nam
Đề bài 8 : Làm rõ phương thức khai thác nghệ thuật truyền thống trong hoạt
động kinh doanh du lịch.

Bài làm
Việt Nam là một cái tên quen thuộc đối với du khách đến từ nước ngoài, .Với
tiềm năng du lịch đa dạng và phong phú Việt Nam có đủ các yếu tố để phát triển
ngành du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Một yếu tố được coi là đặc sắc
được đưa vào để phát triển du lịch Việt đó là nghệ thuật truyền thống. Đây là tập
hợp những văn hoá truyền thống đậm đá bản sắc dân tộc. Đã hàng trăm năm nay,
nghệ thuật hát chèo, tuồng, múa rối nước, dân ca… các loại hình nghệ thuật biểu
diễn truyền thống được tạo dựng trên nền tảng văn hoá dân tộc với bề dày hàng
mấy nghìn năm, trong đó có sự chắt lọc, tạo nên nét tinh tuý của nghệ thuật biểu
diễn truyền thống trong lòng Hà Nội Việc đưa nghệ thuật truyền thống vào biểu
diễn để khai thác du lịch là việc làm cần thiết. Chúng ta vừa có thêm sản phẩm văn
hóa để thu hút khách, vừa quảng bá được văn hóa nước nhà. Song, có nhiều ý kiến
lo ngại sẽ bị biến dạng nghệ thuật truyền thống.Như vậy cần tìm hiểu kĩ hơn về
việc khai thác ghệ thuật truyền thống trong hoạt động kinh doanh du lịch.
Biến nghệ thuật truyền thống thành sản phẩm du lịch đặc sắc, tạo sức hút đối
với du khách trong và ngoài được xem là một trong những giải pháp quan trọng để
thúc đẩy ngành du lịch phát triển, làm nên nét riêng cho du lịch địa phương.
Đưa nghệ thuật truyền thống trở thành một phần trong tour du lịch đang là xu
hướng được nhiều công ty du lịch khai thác. Cách làm này vừa đáp ứng được nhu

1


cầu thưởng thức nghệ thuật của du khách, đồng thời giúp các công ty du lịch và các
đơn vị nghệ thuật mở rộng hoạt động của mình, vừa giúp quảng bá Văn hoá truyền

thống của Việt Nam đến với bạn bè quốc tế. Đương nhiên, hoạt động này không
thể thiếu vai trò của hướng dẫn viên du lịch, những người trực tiếp làm “cầu nối”
giúp du khách hiểu, tiếp cận gần hơn nữa vẻ đẹp của các loại hình nghệ thuật dân
tộc mình.
Hấp dẫn khách du lịch trong và ngồi nước loại hình múa rối nước tai Việt
Nam đã và đang được thu hút trong hoạt động du lịch.Năm 1992, Nhà hát múa rối
Trung Ương, Nhà hát Múa rối Thăng Long, phục hổi rối nước tạo cơ hội phát triển
múa rối trên cả nước.Mới đây, Nhà hát nhận một trong ba kỷ lục châu Á, là đơn vị
có tần suất dịch vụ giải trí cao nhất, diễn 365 ngày suốt năm không ngày nghỉ.
Những năm đầu thế kỷ mới, múa rối nước một số nơi chưa thể đứng vững bằng
doanh thu, mấy năm gần đây phát triển mạnh.Vào đầu năm 2014, múa rối nước
đang sáng bừng trên bức tranh sắc màu múa rối Việt Nam. Múa rối nước phát triển
mạnh tại các tỉnh phía Nam, 14 tỉnh thành có các câu lạc bộ múa rối. Theo thông
lệ, cứ 2 năm tổ chức Liên hoan Múa rối một lần từ Bình Thuận đến An Giang, Cà
Mau...Mỗi năm, một tỉnh đăng cai. Thành phố Hồ Chí Mịnh hoạt động nghệ thuật
sơi động nhất cả nước, quy tụ một trung tâm múa rối nước, múa rối cạn phương
Nam.
Mỗi trò rối, vở diễn cần làm mới nội dung nghệ thuật bằng phương thức đổi
mới nội dung phản ánh, đổi mới sân khấu. Đổi mới nghệ thuật múa rối, thực tế các
đạo diễn đã làm ngay khi dựng lại các tiết mục múa rối nước dân gian ở bước cải
biên nâng cao, công chúng hào hứng đón nhận, là những tiết mục hấp dẫn mới lạ,
nhưng chúng ta không thể ăn theo vốn cổ mãi. Ngày nay, phải tạo dựng nghệ thuật
múa rối con người xã hội khoa học công nghệ, bởi mỗi thời đại sản sinh ra một thế
hệ công chúng và nghệ thuật thời đại mới. Nhà hát múa rối Việt Nam, Nhà hát Múa
rối Thăng Long, Đoàn Nghệ thuật Múa rối thành phố HCM, Đoàn Nghệ thuật Múa
2


rối Hải Phịng, Đồn Nghệ thuật Múa rối Đăk Lăk, từng công diễn nhiều tiết mục
múa rối nước, múa rối cạn thành công, khán giả mong nhớ.

Thực tế, Múa rối nước dân gian Việt Nam đang có xu hướng hiện đại hóa và
đang mờ dần bản sắc, vì nó bị tác động bởi cơ chế thị trường, đồng thời không
được quản lý có định hướng rõ ràng. Cũng cần nhận thức rằng, khơng có nghệ
thuật truyền thống nào khơng được cải tiến và nâng cao mà có tác động trong thời
hiện đại, nhưng mọi cải tiến và nâng cao phải đảm bảo đặc tính tinh hoa của nó
trong mối quan hệ với bản sắc dân tộc, theo định hướng văn hóa của ta. Múa rối
nước dân gian đang tồn tại và phát triển tự do và tùy tiện, mạnh ai nấy làm, theo
nhận thức riêng của mình, theo khả năng nhân lực và tài chính cho phép. Theo các
nghệ nhân Múa rối nước ở Thái Bình, Nam Định, Hà Tây, Hà Nội… đều cho rằng,
còn hàng trăm trò diễn cổ chưa được khai thác, chưa được phát huy. Bên cạnh đó
bộc lộ một mâu thuẫn giữa những người làm Múa rối nước hiện đại ở Trung ương
với những nghệ nhân ở làng quê, là có nên xây dựng những sân khấu thủy đình
hiện đại thay thế cái ao làng như nó vốn có ở nơng thơn hay khơng? Có ý kiến cho
rằng, Múa rối nước ở nông thôn chỉ nên diễn ở ao làng như ngày xưa, người diễn
thì lội dưới nước, người xem thì ngồi trên bờ ao, như thế mới là dân gian, là mơi
trường và khơng khí của Múa rối nước làng xã. Ngược lại cho rằng, đã đến lúc
người nơng dân có quyền ngồi trên ghế gỗ hoặc trên bậc xi măng trước mặt hồ
rộng để xem Múa rối nước, vì khi cuộc sống đã thay đổi thì người dân khơng thể
ngồi trên bãi cỏ để xem nghệ thuật như ngày xưa nữa.
Nhiều công ty du lịch đã đưa đờn ca tài tử vào khai thác trong các tour, tuyến
du lịch, góp phần quảng bá trực tiếp môn nghệ thuật truyền thống đến với du
khách. Tuy nhiên, việc đưa ồ ạt các chương trình biểu diễn nghệ thuật đờn ca tài tử
vào phục vụ du lịch đã phát sinh nhiều vấn đề chưa hay, chưa đẹp. Trong hội thảo
khoa học bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật đờn ca tài tử Nam Bộ, GS.TS Trần
Văn Khê đã tỏ ra lo lắng khi các công ty du lịch đưa đờn ca tài tử Nam Bộ vào
3


phục vụ khách du lịch, nhất là khách quốc tế, nhưng nếu chỉ nghe trong vịng 15
phút, thì làm sao người diễn có thể biểu diễn cho ra hồn, cho xuất thần được, và du

khách làm sao đã kịp hiểu được về nghệ thuật này. GS.TSKH Tô Ngọc Thanh cũng
kể một câu chuyện buồn: Trong không gian miệt vườn, khi các nhạc cơng đang nắn
nót từng phím đàn, khi cơ ca sỹ cất tiếng ca “Từ là từ phu tướng”, thì một thanh
niên trong đồn du lịch đã hơ lên: “Một, hai, ba, dzơ, mừng ca sĩ”. “Thật buồn vì
người ta đem một dòng nhạc sang trọng, bác học, tinh tế để thay cho loại nhạc rẻ
tiền trong các tiệm ăn ven đường”, GS.TSKH Tô Ngọc Thanh ngậm ngùi.
Dân ca quan họ Bắc Ninh cũng bị rơi vào tình trạng tương tự. Để hoành tráng,
thu hút khách, Bắc Ninh đã lập kỷ lục hơn 3.000 liền anh, liền chị hát quan họ,
khiến cho nhiều nhà nghiên cứu có ý kiến. Rồi các liền anh, liền chị hát dân ca
quan họ ngửa nón xin tiền, quan họ lên sân khấu trong ánh đèn ngũ sắc sặc sỡ,
trong tiếng nhạc điện tử ồn ã, hay hát phục vụ du khách trong những bữa tiệc nhậu,
cũng làm mất đi hình ảnh đẹp về một loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc của
cha ông.
Không chỉ đờn ca tài tử, dân ca quan họ Bắc Ninh, cồng chiêng Tây Nguyên
cũng vậy. Mặc dù được UNESCO tơn vinh khơng gian văn hóa cồng chiêng Tây
Ngun, đặt nó trong bối cảnh khơng gian văn hóa của buôn, làng Tây Nguyên,
nhưng rồi cồng chiêng Tây Nguyên lại được đưa lên sân khấu, được đưa vào
những hội chợ để biểu diễn cho du khách đã làm mất đi khơng gian văn hóa đặc
thù của loại hình nghệ thuật này… Theo PGS.TS Lê Thị Hồi Phương, Viện Văn
hóa nghệ thuật Việt Nam, tiếng cồng, tiếng chiêng Tây Nguyên chỉ thực sự cuốn
hút, âm vang mời gọi khi được trình diễn quanh bếp lửa ở các buôn làng, gắn với
các lễ hội như lễ đâm trâu, lễ mừng lúa mới… Việc một số địa phương xây dựng
điểm du lịch rồi đưa các đội cồng chiêng của đồng bào dân tộc đến đó biểu diễn
4


cho khách du lịch xem, thay vì nên đưa khách du lịch đến bản làng thưởng thức
sinh hoạt văn hóa độc đáo này của người dân tộc đã làm mất đi cái hay, cái đẹp, cái
ý nghĩa của loại hình nghệ thuật này. Tương tự, dân ca quan họ Bắc Ninh chỉ thực
sự hấp dẫn khi được hát ở hội Lim, ở các làng quan họ cổ gắn với tục kết chạ

truyền thống của nó, chứ khơng phải trên sân khấu hay trong tiệc tùng.
Việc khai thác các giá trị văn hóa đặc sắc của nghệ thuật truyền thống để tạo
thành những sản phẩm du lịch độc đáo sẽ góp phần thu hút du khách, giúp khách
du lịch hiểu hơn về những loại hình nghệ thuật truyền thống của Việt Nam, có
những trải nghiệm khám phá các giá trị của các loại hình nghệ thuật này, đồng thời,
giúp người dân có thêm thu nhập, cải thiện cuộc sống, tăng thời gian thực hành di
sản, gìn giữ di sản…
Đưa nghệ thuật truyền thống vào phục vụ du lịch mà vẫn giữ được bản sắc
văn hóa đặc sắc của nghệ thuật thì cần phải tổ chức một khơng gian văn hóa, có sự
gắn liền giữa di tích lịch sử với di tích văn hóa, thì chúng ta mới tơn vinh được
nghệ thuật cổ truyền. Lấy ví dụ, chúng ta có thể đưa du lịch đến với ca trù, bằng
cách tổ chức hát ca trù ở những đình làng đã có truyền thống ca trù từ ngày xưa, ở
đấy có những tấm bia về ca trù, có những câu chuyện về ca trù và có hát ca trù. Du
khách đến vừa tham quan đình, vừa tham quan làng, vừa được nghe những câu
chuyện về ca trù, lịch sử hình thành và phát triển của nó… nếu làm được như vậy
thì cùng một lúc chúng ta vừa tôn vinh được một không gian văn hóa, tơn vinh
được một bộ mơn nghệ thuật.
Đối với đờn ca tài tử hay cồng chiêng Tây Nguyên cũng vậy, nhiều nhà
nghiên cứu, nhà văn hóa đều cho rằng, trả đờn ca tài tử về khơng gian của nó, trả
nghệ nhân về đúng chất tài tử là điều mà nhiều nhà quản lý văn hóa ở các tỉnh,
thành phố phía Nam, nhất là các địa phương có đờn ca tài tử cần hướng tới. Hay
5


như cồng chiêng Tây Nguyên, hãy trả về với không gian văn hóa bn làng, để
cồng chiêng Tây Ngun được biểu diễn cho du khách bên đống lửa, trong những
lễ mừng nhà mới…
Các tour phố cổ hiện nay đều có lịch trình chung là đi xe điện quanh các tuyến
phố, tham quan một số di tích cổ, xem múa rối nước và thưởng thức một số món ăn
truyền thống Hà Nội. Trong khi đó, phố cổ Hà Nội thực sự có nhiều hơn thế.Những

câu lạc bộ hát chầu văn, những đêm trình diễn nghề truyền thống tại các Trung
tâm, ngơi nhà du lịch do Ban Quản lý Phố cổ Hà Nội tổ chức chưa được nhiều
công ty lữ hành biết đến. Tọa lạc ngay giữa tuyến phố trung tâm của phố cổ là Nhà
hát Tuồng Việt Nam, một loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc chưa thực sự
được khai thác tốt về du lịch. Nhà hát Tuồng Việt Nam đang có kế hoạch cùng với
Ban Quản lý Phố cổ Hà Nội tổ chức các buổi trình diễn tại các ngơi nhà du lịch,
những lễ hội hóa trang đường phố trong một số dịp nhất định vừa để quảng bá loại
hình nghệ thuật truyền thống này đến với du khách, vừa thêm sắc màu, sự phong
phú các hoạt động sinh hoạt văn hóa cho phố cổ.
Nghệ thuật truyền thống là vốn quý của mỗi dân tộc. Bởi lẽ, ngoài những giá
trị tự thân, nó cịn góp phần đáng kể trong việc “phân biệt” dân tộc này với dân tộc
khác. Đặc biệt, trong giai đoạn tồn cầu hóa như hiện nay, khi giữ vững bản sắc
dân tộc đang trở thành một yêu cầu cốt tử thì việc gìn giữ, phát huy những giá trị
của nghệ thuật truyền thống càng trở nên cần thiết hơn lúc nào hết, khai thác có
hiệu quả sẽ đem đến thuận lợi cho ngành du lịch nói riêng và đất nước Việt Nam
nói chung.

6


7


s

Hết

8