Ebook Toàn thư tự học chữ Hán: Phần 2

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.06 MB, 20 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

roAN THU Tl,/ HOC CHU HAN

Phdn thu nhi{t

VAN sifTRIET TINH TUYEN

¥ -

1¥-

i.., :

~

£.

fg

1'~

15!

•

? '

KINH THI -

Sd

TO'

IUI§i

1m 1m

§i~

1:EfJJJ Z ~HI

~~~:9:

~-Tftf~

~~1¥*

1ItiifrEZ

~~~:9:

;m~*z

*Z./f1~

;m~~,m~

1t:$1:#-{f:$1:#-;~' P.)G .,Q..., P.)(.

iUt.BZ

1~U

~~1¥*

1Iti

*

Z.

ff~_!-~tf

KINHTHI~ ~

1

Quan thu'

Quan quan thl1 ci1U,
T:;ti

Ha

chi cha u.
Y€u dieu thuc ncr,
Quan til' hao du.
Sam si h:;tnh thai,
Ta hcru l11U chi.
Y€u dieu thuc ncr,
Ngl,l

mi

du chi.
C~u chi ba't dac,
Ngl,l

mi

tl1 b~c.
Du tail Du tail

Tri€n chuy€n phan trac.
Sam si h:;tnh thai,
Ta hcru thi (thai) chi.

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

326

;

f)]~~~

~ -, !103'~ , -1=:----'-? /)(.

!'(__

~~1Ơ*ã

:tr:k:l1Đz

f)]~~~Ã
jJ~1~z o

TRAN VAN CHANH

Y€u di~u th1,1c nG',

Cftm sat vi (huu) chi.
Sam si h<:tnh thai,
Ta huu m<:to chi.
Y€u di~u th1,1c nG',

Chung c6 l<:tc chi.

(Thi kinh: Chu Nam)

roAN THli

TV

HQC CHU HAN 327

rae

giii-tac phiim

f)oy Ia bai dau tien trong phon "Qu6c phong-Chu Nam'cua Kinh 
Thi, m¢t tQp thcJ co nhat cua Trung Quoc, hi$n con dllQC 305 bai. deu
Ia toe pham trong khoang hcJn 500 nom tu dou dCii Chu den giQa dCii
Xuon thu (770 trlldc CN-480 trlldc CN). Bai nay thu¢c loqi thcJ trQ tlnh
don gian, mieu to tlnh cam tham thiet cua m¢t chang trai doi vdi c6
goi hien djU hoi rau hqnh ben song, va LJ(jc mcJ CUO chang Ve CUQC
h6n nhon tot dE?P trong tllcJng lai.

Tl)NGO

eQuan quan

1m 1m :

tie'ng chim keu "quan quan" (tu tuong
thanh) .Thtt cliu

giN!® :

m9t loai chim nude, con trong va con
mai song kh6ng roi nhau eYiu di~u f)]~

:

xinh d(fp, duyen
dang, diu dang, thuy

mi

.Th{tC ~ : hi~n th1,1c, ne't na, c6 due
h<:mh .Qulin til

B"

-=f:

chi nguoi con trai .Hiio ciiu

~f

:i1:

tot d6i,

d(fp d6i, xung d6i .Sam si ~ ~ :dai ngan kh6ng d~u nhau, so le

eHr.mh

1j :

rau h<:tnh (mQc o m~t nude, la do tia) eLliu. 7JTE :hai

eNg{t mj @: ~: thuc ngu (khi thuc khi ngu) eTli bij.c ~- ~~ : nhd

eDu f[Z; :dang

d~c, tri~n

mien eTriin chuyin phiin triic 
@

!j!f

JY:.

f~~

:

lan qua 19n l<:ti ngu kh6ng yen, tran tro mai kh6ng

ngu dUQC• Thai

* :

hai (dung nhu1;R) .ctim siit

~

M:

dan

dm(5

ho~c 7 day) va dan sat (15 day

ho~c 50 day)

eMiJ-o

~:

chQn la'y (Chu Hi giai la"na'u chin rna dang len") .Chung elf:

&i

~1 chu6ng trong (trong bai dung nhu d9ng tu c6 nghia la" danh
chu6ng danh trong")

D!CH NGHlA

Quan thli

Chim thu cuu keu quan quan. Tren c6n song Hoang Ha. Ngu&i 
con gdi diu hi~n. D~p doi cung quan ttl.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

328

TRAN VAN CHANH

dju hdn. Thlic ngu ta cdu mong. Cdu mong khong duc;c gijp. Ngay 
dern ta nh(J trong. Dling dijc, nh(J dling dijc. Ttiin trd ngu khong 
yen.

Rau hf;mh c9ng ngdn dai. Hai theo dong td hflu. Nguui con gdi 
dju

hi~n.

Ta ke't than vdi nang trong tie'ng dan cdm, dan sdt.

Rau ht;mh c9ng ngdn dai. Vat theo dong td hflu. Nguui con gdi 
dju hdn. Ta ddnh tie'ng chuang tie'ng tr6ng di lam vui long nang.

D!CHTHO

TVC. djch

-!'

~

-~

~~
.~~

~

Quan quan cdi con thu cuu,

Con song con mdi cung nhau biii ngoai. 
Diu dcmg thf:lc nfl nhu ai,

Sdnh cung qulin tLt tot doi V(/ ch6ng.

Muon an rau hr;mh theo giong,

Muon co thf:IC nfl, mo mong duc;c dau. 
Nh(J co rling r(Jc san sdu,

Chota dlin d9c d~ hdu nguyen! 
Muon an rau ht;mh hd i v~,

roAN THV n,f HQC CHU HAN

Muo'n co thf:lc nfl, nay v~ cung ta. 
Tie'ng chuang, tieng tro'ng vui hoa,

Tie'ng dan cdm sdt m(Jn ma yeu duang!

*LIJ

fit 1.13. * LIJ

·ia'la/fm~

fitEI

~i'E -1=1-.~
13 l'l~~t~

fit*EU~

fit{,'~~~

flilj f&:;&t<.

m±frt<:

~~~~~~

?A:tE~!f
~)(f_&:1@1§

?JF:tE!f!T

fit 1.13. * LIJ

'la'la/fm~

fitEI

~ rE -1=1-.,~
-p 1'1-:J~i~

*JLZ.~

?JFnilFf~

fjf

&X;:(±£

Pj~:(±p
fl!Jffi_lftt~

w

2

TAN

EJA

djch

Dong

Sdn

Nga t6 Dong Son,
Thao thao bat quy.
Nga lai tlf dong,
Linh vU ky (ky) mong.
Nga dong vie't quy,
Nga tam tay bi.
Che' bi thuong y,

V~t slf (sl) hang mi (mai).
Quyen quyen gia thl,lc,
Chung t~i tang da.
Doi bi dQc tuc,

Di<$c t~i xa h~.

Nga t6 Dong Son
Thao thao bat quy.
Nga lai tlf dong,
Linh vU ky (ky) mong.
Qua loa chi thlfc,

Di<$c thi vu vU.

y uy t~i that,
Tieu sao t~i hQ.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

330

1~:J:i~1:Y

#PJ~m

fiT

PJ

'I~

-ili

fJtf.EL~

LlJ

'18'18/f&~

fJtEI

~;:a:;; -t::r .J$ 
f.1 1'1~ ::!==!: f~

fmq~-yt~

9fffP_l-=fE[

~~tw~E[
fJtflE$~
~~xm

3

~f±~lff

§fjt/f~

-T~--tf

fJt f.El *

LlJ

'18'18/f&~

fJtEI

~ffi*~

~m-Tm
$1i*;J~

z

-=f-T&~

~.~~*'~

:;m ~± 1t7otr

.if.J'Gti\Q,.,., ~

fL+*f~

**JTJLD;

*lit2o

z

10J?

TRAN VAN CHANH

Dlfc dlfc tieu hang.

Di~c kha uy da,
Y kha hoai da.
Nga t6 Dong Son,
Thao thao bat quy.
Nga lai tlf dong,
Linh vu ky (ky) mong.
Qmin minh vu d<;it (di~t),
Ph1,1 than vu that.
Sai tao khung trat,
N ga chinh du~ t chL

Huu don qua kh6,
Chung t?i l?t Hin.

Tif nga bat kie'n,

Vu kim tam nan (nien).

Nga t6 Dong Son,
Thao thao bat quy.
Nga lai tlf dong,
Linh vu ky (ky) mong.

Thuong canh vu phi,
Phap du<;1c ky vu.
Chi tu vu quy,
Hoang bac ky rna.
Than ke't ky ly,
Cuu th?p ky nghi.
Ky tan kh6ng gia,
Ky clfu nhu chi ha?

(Thi kinh:

Miin phong

)

toAN THLI Tl,l HQC CHCI HAN 331

rae

gia-tac phii?m

Bai nay trong 'Quoc phong, Man phong' cua Kinh Thi, to tam tlnh
cua m¢t chinh nhan tren dllong trd

ve.

T(/ NGU

'

~(-

• ...

,

'·

----···

-~-~ ~ -
~---~-~--~

--.

.

'

(:·

"

,

. I

··,

'

··\··:,

-

_ __:.

~

- :;.--

~

---=- .. ~

-

----

_..._...

-

-=st"'Z

i'~_v"J:'iY_.j

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

·~-332 TRAN VAN CHANH

eT6 {§_: di .Dong Sdn

*

LlJ:

m1i Dong Son, (J

huy~n

Khuc

Ph1,1 tinh Son Dong ngay nay, con gQi la Mong Son eThao thao

'Ia 'Ia:

Hi u dai, bi€n bi~t eLinh Vll~

ffi :

mlia bl,li, mlia phun eKy 
mong ;It~ :(mua) la"m ta"m, la"t pha"t eTiuiifng y ~:;&

:

ao qufin

m?c blnh thuong eSi

± :

dfing nhu ~ (stf) nghTa la lam vi~c gl

eHimg maifftz: :nhu

mtz:

(ham mai),;tt la v~t giong nhu chiec

dua;lllc hanh quan ng~m vao mi~ng dti khong dt1<;1c n6i chuy~n,

tranh cho quan djch biet •Quyen quyen~~ ~~: (sau bo) ngQ ngu~y

eTh~tc~: sau dau, giong nhu con dim nhung mau xanh, cung gQi

la se1n tam (con t~m nui) .Chung ~: la u .Tang dii ~

!f

:

ru()ng
dau .Doi ~)C: mlnh cu()n tron (n~m co ro) •Quii loa

5fi!:jl:

quat

lau, lo<;1i day leo, cling hQ vdi bfiu, c6 thti dung lam thuoc eTh~tc

~ :trai eThi

1itf!:

(bo) Ian ra •

Vu

*:

mai hi en

.y

uy 1~ ~ cung

viet

~fj}~~:

con gian da"t eTieu sao

Pi~

:m()t loai

nh~n

chan dai

·Dinh thodn BIJ Hll: mft trong C(;lnh nha (noi chim muong giam
d<;1p len) eLQc trliifng

/fttJJ.;:

san nai eD{IC d{lcJ~;/:i: nha"p nhay,

l~p loe eTieu himg ~

f=f:

con dom d6m

.y

1~: la •Qlllin

WJ:

chim quan, m()t loai chim nude, giong nhu co ho?c h<;1c. Chu Hi

chu gi:h: "Troi sap mua thl nhung loai (J hang biet trudc, nen

kien chui ra khoi hang, chim quan den an kien va dung keu tren

d6" (Thi Kinh t(lp truy~n) eD{lt (di?t) ±~: dong da"t (chi t6 kien

dun len) eKhung trill~~: quet bo v~t do (co tac gia giai la tret

l<;1i khe hd, hay la"p 16 vach) eChinh

1iE:

chinh nhan (d day la
nguoi chinh nhan tlf xttng," cung c6 thti la nguoi v<;l gQi ch6ng)

eDuijt

.$ :

tr<;l tU' vo nghTa (Mao truy~n giai la "sap sli'a";

Nghiem Xan giai cii cau la chinh phu ta sdp v~ r6i eHilu don

ff~)C :tron tron •Qua khil

J1\

:g.

:trai kh6 qua eL/jt tan~

fiT :

cui

l~t (chu l~t ~Han Thi viet la {~ (mau), nghTa la rau dang; Dli

Quan Anh trong Thi Kinh tuyin djch giai la "cui tfch l<;1i"

hay"thuc tan" la b6 cui) eThtidng canh ~ ~ : chim hoang ly hay

roAN THlJ T\,1 HQC CHU HAN 333

hoang oanh • Chi ti't Vll quy

z

r T

m~:

co kia v€ nha

·ch6ng("chi" la d<;1i tu chi thj;"vu" la tr<;l tu) ·.Hoang.¥.: cung viet

~~

nglfa mau vang tdng eBac !)(: nglfa mau do tdng

.Thanm: chi illy VQ .LyWJ : dai khan giat, cai khan che tdi goi

cua nguoi con gai dung khi v€ nha ch6ng; khi ga con gai, nguoi

my dich than that khan nfiy cho con gai

.cilu

thljp

tL

+:

hlnh

dung "nhi€u" eNghi f~: nghi thti'c, nghi 1~ (ca cau c!lu th(lp

kY

nghi nghia den la chin, muoi thti' nghi

1~,

hay nghi thti'c

1~

cudi

ra"t nhi€u) .Tan ~: tan hon, mdi cttdi eKhilngJL: ra't eGia

g:

tot dyp, my man eC{Iu : lau. Ca cau

y

n6i: xa each lau ngay gi;ip

l{li phdi vui mitng the' nao, cung c6 thti la m()t chut lo lang: khong

biet tlnh xua se c6 thay d6i gl khong?

NGO PHAP

CD B

(vie't): tr<;l tu, vo nghia:

~

}f[

B

m~

(Nga dong viet quy).

®

.$

(du~t): tr<;l tu, vo nghia:

f\tiiE$¥

(Nga chinh duijt

chi). M()t so tac gia chu giai chu

.$

la "sap sli'a".

®

r

(vu): tr<;l tu, vo nghia, d?t trudc d()ng tu, ra't thuong dung

trong Kinh Thi: Ji.~-Tm (Hoang ditiu Vll phi);

z

rrl~ (Chi

til' vu quy).

D[CH NGHlA 
Dong Sdn

Ta chinh chie'n nui Dong, 
Bi~n bi~t khong tra

vl

Ngay v~ tit phUC!ng dong, 
Trai mua roi la't pha't. 
Ta tit phue1n.g dong v~.
Umg hi thUC!n.g v~ tay. 
Lo may do mi;ic thuang,

Hit ng(lm dua hanh quan. 
Sau dau bo ngQ ngu(ly,

iJ

tren dam ruf)ng dau. 
Nguai kia co ro ngtl, 
Tro trQi duc'Ji gdm xe. 
Ta chinh chiin nui Dong,

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

334

Trifi mua roi lflt phtl't.

Qudt !au da ke't trdi, 
Qud thong xuong mdi hien. 
Ddy nha gidn da't cht;~y,
Ngoai cila sfl nh?n giang.

Da't trf/ng thanh san nai,

Dam d6m chie'u l(jp foe.

Cdnh the lu(]ng ddng sf!, 
Nhung ddng baa thu(]ng nho. 
Ta chinh chien nui Dong, 
Bi~n bi?t khong triJ vl 
Duifng v~ tit phu(]ng dong, 
Trifi mua roi la't pha't. 
Qudn keu tren to? kien,

Chinh ph~ kh6c phong khue. 
Quet nla, lap !6 vdch, 
Nghi chinh phu sdp v~.

~~:13~
~~1tt;i;
-R~)(£3:

~~{fl}J~
~~:13~

~~1tt*1

TRAN VAN CHANH

Kho? qua trdi tron trim,

Treo tren dan cui l(j.t. 
Ta tit khi xa cdch, 
Nay dii c6 ba nam. 
Ta chinh chien nui Dong, 
Bi~n bi?t khong triJ vl 
Duifng v~ tit phu(]ng dong, 
Trifi mua roi la't pha't. 
Chim hoimg ly bay bay, 
Cdnh chim bay lap lodng. 
Co kia v~ nha ch6ng, 
Ngl!a do, vang, do'm trdng. 
Mf! ke't cho khan gidt, 
Nghi l~ th(j.t ruifm ra. 
Ch6ng vf! moi hai hoa, 
Tinh xua, ta ra sao?

TVC. djch

w

3

Lt;~c nga 
L!JC l!JC gia nga,
Phi nga y hao.
Ai nga ph!J rna u,
Sinh nga cu lao.
L!Jc h,1c gia nga,
Phi nga y uy.

roAN THll Tl,l HQC CHO' HAN

$:~5(-BJ:

1=-~~1$

#1LZ.w9t

*l&Z.I¥G

i!fRZ.~
/f:tzonz~9t

1W;

)(

iPJ

'l'il

1m: 11\\ .m. ~

fiJT

t-lj

'

td::.

\t

tB

iJ

i~Hlfll
A.~iJft¥
)(/5~~

-Bl/5~~

ff1~tf~
~~w~

~~1~~

tBA./Jl~

/'h7;Jrf2 ~ /.~

tf)\ 'fl\1. K_

lc..,

~*~~j

Ai nga ph!J rna U,
Sinh nga lao ttJy.
Blnh chi khanh hi,
Duy 16i chi si.

Ti€n dan chi sinh,
Bat' nhu' ttl' chi cll'u hi.

vo

phtJ ha h6?
V6 mau ha thi?
Xuat tac ham tuat,

Nh~p tac my chi.
PhtJ h~ sinh nga,
Mau h~ cue nga.
Phil nga sue nga,
Truong nga dtJc nga.

C6

nga ph!JC nga,
Xuat nh~p phuc nga.
DtJc bao chi due,
H:;ta thien vong eve.

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

336

f¥j

LlJ

7,,4

7.!~

~J!l~~

£'2-++--:<;5/1.

.o::; ~/I' *X

fit1i7fPJ~

f¥j

LlJ

1$1$

~Jjli}f,ijf,

.5:~/f~

fit1i7/f~

Tac gia-ttic philm

TRAN VAN CHANH

Nam son li~t li~t, ,

Phieu phong phat phat:
Dan m(;lc bat coc,
Nga doc ha hi;lt (hi;ii)!
Nam son Iu?t lu?t,
Phieu phong phat phat.
Dan mac bat coc,
Nga doc bat tot!

(Thi kinh: Tiiu nhii)

Bai nay trong phon

'Tk~u

nhd' cua Kinh Thi , n6i ve tom long cua 
nglloi con c6 hieu d6i voi em sinh thanh, nuoi dllong kho nhQc cua cha

m<7. va noi dau x6t kh6ng dllqc pht,mg dllong cha m<7 den tuoi gia.

TUN

GO

•Lf!c l{LC

~

: cao IOn eNga

i5Z

:co nga, con gQi la nga hao,

(artemisia) IDQC d Su'On nui ; khi canh }a da kho thi re van con
dt.rdi dat, den nam sau l<;1i

n~y

mfim mQc li;ii ePhl fig: khong phai 
eHao

~:

co hao, cung loai vdi co nga,

d~u

c6 vi thuoc

.y

fll' :

eAi

:R:

tht.rong nhd, x6t tht.rong eCu lao {i]}J

*:

kh6 nhQc, kh6
nhQC.

Uy

ru= :

co uy, con gQi la thanh hao,

d~c

tinh giong nhu' co
nga

eT~ty'f$: ti~u t1,1y, nhQc

m~t,

moi

m~t

eKhtinh

~

: het, r6ng,
trong het eLoi .'§ : vo ru'Q'u c6

mi~ng

nho, bt,mg to eTiin diin

j!(:_§:: con m6 coi eH6

'/3':

dtfa vao, c?y nho eHam tuiit

ro11fll:

ng?m n6i lo bu6n

•My

chi

ft

~:

khong c6 nguoi than

.cue

¥¥3:

nuoi ePhzij1j": v6

v~

(dung nht.r

tffff)

eSzic1fi: yeu tht.rong eCo/mi:

chieu co, cham nom

ePh{tcf~

: nhd nhung ePhuc

/3!:

om vao
long eChi

z :

nfty (d<;li tU chi thi) •H{lo thien

~

7(: troi cao•

Vong qtc

~ ~:

vo tht.rong, khong c6 dinh

chu~n

(Vuong Dan

roAN THU Tl,l HQC CHU HAN 337

Chi trong sach Kinh ngh'fa thu{lt van giai cau "Hi;io thien v6ng
ctfc" la "troi cao thien I~ch", "troi cao khong nhan tu" v1 troi
giang cho tai hQa, khien nguoi con khong dt.r<;5c mai maj pht,mg

dt.rong cha my) .Li~t li~t 7.!~ ?FU :nui cao sung sung va hi~m trd

.Phieu phong~

00,

:gi6 to, gi6 dCr .P!uit phat ~ ~ : tieng gi6

mi;inh th6i vu vu .Coc~

:

pht,mg duong (Chu Hi giai chu nfty la
"may m~n"; day theo ngh!a cua Trinh Khang Thanh) eHa

fPJ :

dung nhu' :fij ngh1a la ganh chiu, chiu dtfng eLzuJ_t lzuJ_t

1.$1$

:(nui)
cao ch6t v6t ePhlit phiit ijt

iJt, :

gi6 m<;1nh th6i tung b1,1i eBiit tot

/f

¥:

khong du'<;5C mai nuoi cha illy den gia (thuyet cua Trinh

Khang Thanh va Chu Hi); c6 thuyet l<;1i cho chu

/f

nen dQc nhu'
chft ~(phi: ngft tr<;5 tU), con chft

¥

nen dQC nhu' chft :}$ (t~:~y: don

dau), d cau: Rieng taphai chju don dau (theo Khuat V<;1n Ly, Thi 
Kinh thich ngh'la).

D[CH NGHlA

Co

nga cao l{Jn

Rau nga cao LOn Lr;~i biin thimh co hao. Oil Oi! Cha mf sinh ta 
kh(J' nhQC VO cung.

Co nga cao LOn Lr;~i bie'n thanh co uy. Oi! Oi! Cha mf sinh ta

qtc nh9c gdy ye'u.

Blnh ruqu nho dii cr;~n r6i, b!nh ruqu Lon c6 L6i. Song m9t than 
tro tr9i chdng being chit cho vfn. Khong cha bie't c{ly vao ai? 
Khong mf bie't nuong vao ai? Ra khong quen duqc bi thuong, vao

th! khong c6 nguai than.

Cha h~ sinh ta, mf h~ duong ta. Vuo't ve ta, cho ta bu. Nuoi ta 
LOn, dr;~y db ta. Trang nom ta, nang do ta. Ra vao b6ng ifm ta. On 
sau muon ddp d~n. th{lt baa La nhu trai xanh.

D[CHTHCJ

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

338

Thu®g thay cha mf, 
Sinh ta khd dau. 
Co nga cao !Un,

Khong phdi co nga, mil co uy. 
Thu®g thay cha mf,

Sinh ta kh6 b,ty.

Blnh df!ng rli<JU trong khong,

Nh~;tc cho chen ru<Ju n6ng. 
Nhilng nguai co d()c so'ng, 
Khong bling stfm che't di. 
Khong cha ct;ly vao ai?

Khong mf tf!a noi dau? 
Di ra th1 ngt;lm sdu, 
TriJ vJ nhu chua den. 
Cha hJ sinh rata, 
M f hJ duiJng d~,tc ta.

TRAN VAN CHANH

V6 vJ yeu quy ta, 
Nuoi fUn khan che chiJ. 
U;li cham nom dam ng6, 
Ra, vao om

lip

ta. 
On sau muo'n dap dJn, 
Nhu tr(!i xanh baa La. 
Nui nam cao sitng silng, 
Gi6 m(,lnh th6i vu vu. 
Ngu(!i khong ai khong may, 
Rieng ta sao phdi h(,li! 
Nui nam cao ch6t v6t, 
Gi6 m(,lnh th6i ao ao. 
Nguai khong ai khong may, 
Rieng ta khong dli<JC mai, 
Nuoi cha mf den gia.

TVC. djch

s(J

TU

~if

4

,1/f, /. ~

**

~tL

{ff,', X ;AE I;;J-t

@~~~,~mrr~,fi~~~,~@m~,ID~M~

i*. )(

B :

u-

-T

-

jgj

:*: ~

W

?

10J

t)( ~ :5~

Wf

?

.n

@

&:

El

:

r*AW~~~~'*AWM~~~,~U~~.no

)( B :

u- ~A~~1f;!ff:5~t-o/J

,

ffiJ§g.L-:A

tlt:tl~

o

tit

A

Wi;J

,M~m~~rmm~~?*AWM,M~M~Mrmã~

~liJ? fBJt)Ci?iV~.~$'

Đ

%~~? .n o

@&:B:

u- ~MZ

:

$JT

i*

131::,

7tL ,

$JT

m

131::,:t~ t( , ~

§g

.L-:A

Jf

z

~ ~

,

~ r~

Z

it

13 -f- ?

$it!:

?113

?m

'

$

fj~

?I

W,

q:t '

X

§g t)

8~ 8~

z

a

rm~tlt1~Z~t~-f-? ~)(% mrm~

,

~~

ftltrm *·

JJ

roAN THV Tl/ HQC CHa HAN 339

~a:~~Z*~~,~u~~-,~~Z*~~,~
U~~~o~*'~~W~o

PHIENAM

Nguphu

Khuat Nguyen ky ph6ng, du 11 giang dam, hanh ngam tr~ch

b~n, nhan sac ti€u tl,J.y, hlnh dung kh6 do. Ngl1 phil kien nhi van 
chi viet:

- Til' phi Tam 111 d~i phu dl1? Ha co chi 11 tl1? 
Khuat nguyen viet:

-Chung nhan giai trQc, nga doc thanh; chung nhan giai tuy, nga

doc tinh; thi di kien ph6ng.

Ng11 phil viet:

- Thanh nhan bat ngl1ng tr~ 11 v~t, nhi nang dG' the th6i di. The
nhan giai trQC, ha bat qu~t ky ne nhi dl1ong ky ba? Chung nhan
giai tuy, ha bat b6 ky tao nhi xuyet ky ly? Ha co tham tl1 cao eli',

tlf linh ph6ng vi?
Khuat Nguyen viet:

Ng6 van chi, tan moe gia tat dan quan, tan dl,IC gia tat chan y,
an nang di than chi sat sat thl,l v~t chi van van giii h6? Ninh ph6
Tl1ong lu'u, tang 11 giang ngl1 phuc trung, hlfu an nang di h~o h~o

chi b~ch nhi m6ng the tl,IC chi tr~n ai h6?

Ngl1 phil hoan nhi nhi tieu, c6 the nhi khu, nai ca viet:

"Thl1ong Lang chi thily thanh h€, kha di tr~c nga anh.

"Thl1ong Lang chi thily trQc h€, kha di tr~c nga tile".

To~i khu, bat phl,IC du ng6n.

Tac

gid-tac

pha·m

(SiJ til)

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

340 TRAN VAN CHANH

Khuat nguyen sou khi ong do qua dCii. Nhdn vqt Khu6t Nguyen lffi&

(340-278 trlldc CN) Ia toe gia chfnh cua nhGng bai "Sa tC/" noi tieng. 6ng
ten thqt Ia Blnh. ngLJCii trong hoang t¢c nlldc sa. hQC r¢ng. nhieu tai.

nhllng b! vua ghet bo vl nghe lai giem pha cua ke x6u. buon ba mdi
viet ra thien 'Ly tao' de b¢c bqch noi long. sou om m¢t phien do nhay
xu6ng song M!ch La tl) t¢n. Con ·sa tC/' Ia m¢t hlnh thC/c co dao mdi
dllc;ic Khu6t Nguyen va m¢t s6 ngllai khac lam ra trong khoang the ky

thO Ill. IV trlldc CN tren ccJ sa gia cong. sang tqo va ph6t trien tC/ nhGng

co dao dan gian dllcJng thai; c6 the coi sa tC/ Ia m¢t loqi van xuoi co

van. den ddi Han mdi dllc;ic tqp hc;ip chung IQi thdnh tqp sach.

TU NGO

.Giang dam ?I~-: chi chung ch6n song h6 eTr{lch h{ln

wlfl.¥:ben ch~m, chi ben bo song eKho cao f6f~ :kh6 heo, h6c

hac, ti€u tl}y eTii

r

:6ng (d::ti tu nhan xl1ng ng6i thu hai) eTam Itt

d{li phu - jgj

*

:K :

m<)t chuc quan cao trong tri€u dlnh nl1oc

s

a,

coi v€ nhung vit%c cua hoang t<)c thu<)c ba hQ Khuat, Canh,

Chieue Clzi 11 tzt ~ :fj~

Wf :

den n6i nude nft y ePhong1J'x: du6i di

.Thanh nhiin ~A

: b?c thanh, thanh nhan

• Ngztng trf

'M: 1Wf:

cau nt%,

c6

chap eThoi di jt ~ : xoay chuy~n, d6i thay •QruJ,t ?.@:

v£n dl;lC (a day dung theo phep sll' d<)ng, voi nghTa la "lam cho

v£n dl;lc") .Bo ~m: an .Tao

ff?:

ba rl1<;1u, hem .Xuyit I:X:u6ng

(dung nhl1 ~)eLy~~ :rl1<;1u nh::tt, rl1<;1u ngQn eTiziim tzl

rgjt'Ef, :

nghl

(y

n6i lo nghT vit%c nude, vit%c dan) .Cao cil r%J ~: vit%c lam

khac voi ngl1oi blnh thl1ong .Ljnh

%:

khien cho .Dan quan

5' M

: tru bo bl;li b~m tren non (mil) .Chiilz y

f..[{

:t'(: tru bo bl;li b~m

tren ao .sat sat ~ ~ : trong S::tch • Viilz viilz ~X ~)(: 6 trQC, nhd

nhop ã Tliang iifĐ :song Tl1dng eTang ~ : chon eH{lo h{lo

8* 8*:

tdng toa t, (trang) 16m IO'p, trong trang eTriln ai ~

±9€ :

bl;li b~m

eHoan nhi

'%

m':

mim cuoi eCd ~~: go eThiftit: cay giftm

eThlidng Lang

1F;

~: song Thl1dng Lang eHi

/5

:h€, a (tr<;1 tu )

eTr{lc ~: gi~t eAnh ~: leo mil, dai mil.

TOAN THV Tl,1 HQC CHU HAN 341

NGO PHAP

CD

5!

(kie'n): bi, dl1<;1c (tr<;J d<)ng tu, d~t ngay trudc d<)ng tu,

bi~u thi bi d<)ng): ~J;)J''tn'x (Thi dT kiin ph6ng).

®

~(vi): tr<;1 tu ngu khi

a

cu6i diu, bi~u thi nghi van:

fPJ

~)Cr~,'EI,~~ '

13

-%15'2~? (Ha cO' tham tl1 cao ell', ttf l!nh

ph6ng vi?).

®

~§g (an nang): sao c6 th~.

$

(ninh): tha: ~

II:Uif§

?liE

(Ninh ph6 tl1dng l11U).

®

::f~ (ba't pht;~c): kh6ng l::ti.

D[CHNGHlA

Khwl't Nguyen da bj du6i bo, tho tha?n iJ ben bC! song bC! ddm,

vita di vita hat iJ ben ch!im, nhan sdc tiiu t¥-y, henh dung kh6 heo.

C6 6ng lao ddnh cd tr6ng thay, hoi:

- Ong phdi la Tam lu dg_i phu day chang? Sao rna din n6i the'?

Khua't Nguyen ddp:

- Thien hg. diu d!!-c, mqt menh ta trong, thien hg_ diu say, mqt

menh ta tlnh, cho nen bj du6i bo. 
Ong lao ddnh cd n6i:

- Thanh nhan kh6ng cau

n~ vi~c

ge rna bie't tuy thC!i thay d6i.

NguC!i dC!i diu di!-C the sao kh6ng khuay them bun, d(jp them song

cho di!-c mqt thi? Thien hg_ diu say the sao kh6ng an cd men, hup

cd ba cho say mqt thi? Vi~c ge rna phdi nghT sau, lam khdc nguC!i

;jKb• ;j A?• b??

Lle fuUOl 0.

Khua't Nguyen ddp;

- T6i nghe n6i, mai gqi ddu ta't chdi mii, mai tdm xong ttit thay

do; c6 dau dem cdi than trong sg_ch rna chju v(jt nho nhap du(Jc?

Tha nhdy xuo'ng song TuCJng, vui than trong b¥-ng cd, chu sao

dang trdng lam lOJJ rna chju vay b¥-i cat cua the' t/!-C?

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

342

"Song Thuong nu(Jc chdy trong veo, 
Thz ta dem gi(it cdi leo mu ta. 
Song Thuong nuac d[!,c chdy ra, 
Thz ta l9i xu6ng di ma nla chan". 
Hat xong, di thdng, kh6ng them m<?t lifi.

TRAN VAN CHANH

---NGUYEN HIEN

LE

dich

( Trung Quae win h9C sa, t~p I)

m

5

r-~ **~ :::<E liJt

FtJj 1]3:

~~

mz: ,

-=-

if.

/G

1~ 1~

R ;

ft~ ~

3Ji

,

~,

rm

#& ~* 15~ ~

, {, \

m•~,/G~ffi~~~R~r-~•~a:*~ffi~,•

IEJ)t~~zo

·~~ilfffi~:t~UiEl: :iSM~1PJ.L-j_~z?

F.T! r.:s-

El · "

:xi.

;ct;-

·j·rR ·j·rR :Em ±h B'Y: r ' r I:P Sl/_ 49." ~ .Q.. /,± M

w

ttr:: 4Hf
1/±', l/7' ã o Ơ ~ ~ ;fy\ if'A1.7<:: .V.A 'D' T ' n"t :t2S lr.:. 7:1 ~ 7<71 ""

R3f?$~B~bm3f?*A~~~Sf?$~

~/G~uSf?m••~Sf?$m-~

~-f?~~-~WT~~~~U-~A3f?$M~IT~

J;J

E!

1~3f? M~~Wffl-*itmfl5z:tzo~ .L-j,~t~Sf? •~

~:fi-T

~z.~Sf? M~~8~8:67.kJi:l

zm ,

W~_t

T ftu

.L-j_

~~~-sf

?;ct;-ru~·~~%?~~~ 5 ~%~?;ct;-ru-~.ttm~
• -Eifh ) " ~~ ~~~ fL ~Je T · n~ 00 ,~ J~ tL llVJ' T . ~ ) --. ]!f 1:1cy _, ... T

?

M~

W $1tli

~it

Sf ?

Jlt

lJr5lJ1

L?9 ,

1PJ 1dPJ

ft£

?

t!=U~

1ll

ffiJ

X :=e. .J,UU ~"" ~ ~ ..:r:.. {'6 6 ' if;((( • - .¢:0: E3Jt E h :2:.

*

Dl3 .

*

,..I' {I§ ' :t!f! ~ /;7c!J EE!. ' I i!10 /;7c!J 'l'.:r: • ]!f S!ill:!. ;J:.X:. 7l": ' A .I1::L. Đ3 ,ff'iJ ã il~

A~~,W±-~o~~~,~zM~?

•~~~~rm~a:~R~mm,~~ffi~;~~m

/G~,~~ffi/G~;ft~ffi/G~,~~ffi/G~offl~Z

{,\ , 1i:i3

z• ,

a~~/GĐ~~oJJ:tã o

roAN THU Tl,l HQC CHU HAN 343

PRIEN AM

B6c cti

Khua't Nguyen ky ph6ng, tam nien ba't dac phl.Jc kien, ki~t tri

tan trung, nhi te chuang 11 sam, tam phi~n y lo(;ln, ba't tri sa tong,

niii vang kien thai b6c Trinh Thi~m Doan viet:

- Du huu sd nghi, nguy~n nhan tien sinh quyet chi. Thi~m

Doan nai doan sach, pha't quy, viet:

-Quan tuong ha di giao chi?

Khua't Nguyen viet:

- Ng6 ninh kh6n kh6n, khoan khoan, phac di trung h6? Tuong

t6ng vang l<;1o lai, tu v6 cung h6? Ninh tru su thao mao di ltfc

canh h6? Tuong du d<;1i nhan di thanh danh h6? Ninh chinh ng6n
bat huy di nguy than h6? Tuong tong tl)C phu quy di thau sinh

h6? Ninh sieu nhien cao ell' di bao chan h6? Tuong sue ti l~t ti,

ac y nhu nhi di stf phl.J nhan h6? Ninh liem khiet chinh trtfc di ttf

thanh h6? Tuong d()t the ho(;lt ke nhu' chi nhu' vi di

hi~t

doanh h6?

Ninh ngang ngang nhu'QC thien ly chi cau h6? Tuong phiem

phiem nhu'QC thuy trung chi phu h6? Du ba thu'ong ha, thau di

toan ng6 khu h6? Ninh du ky ky khang ach h6? Tuong tuy n6 rna

chi tich h6? Ninh du hoang h()c

ti

dtfc h6? Tuong du ke Vl.J tranh
thtfc h6? ThU' thl)C cat, thl)C hung? Ha khu ha tong? The h6n trQC
nhi bat thanh, thi~n dtfc vi trQng, thien quan vi khinh; hoang

chung huy khi, ngoa phu 16i minh; sam nhan cao truong,

hi~n

v6 danh. Hu ta, m~c m~c h~, thuy tri ng6 chi liem trinh?

Thi~m Doan nai thich sach nhi t<;1 viet:

- Phu xich huu sa doan, th6n huu sa truong; v~t huu sd ba't

tuc, tri huu sa bat minh, s6 huu sa ba't dai, th~n huu sa bat thong.
Dl,lng quan chi tam, hanh quan chi y. Quy sach· thanh bat nang tri

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

344 TRAN VAN CHANH

(Sil tt't)

Tac gia-tac phiim

Bai nay tllCing truyen cOng cua Khuat Nguyen. nhllng thl)c te chi Ia
truyen thuyet do nglloi nlloc Sd ghi IQi d§ tll&ng ni$m 6ng sou khi 6ng

do qua doi.

Tl1NG0

.cu.@-

:

C1 ( C1 day c6 nghia la d<,to xll' the', each cu xii') ePh6ng

1fJ. :

du6i bo eKie'n

J!

:g~p eKift tri !1~ ~ :dung he't tri tu~ .Tt
chlidng ~jiJ*: che la'p ngan trCi .sam ~l: giem pha, ke sam ninh

eTam phiin y lo{ln {,-

tffi:

;L:

tam th~n roi lo<,tn, ru<)t gan roi boi

eThai boc-;k;.

!'- :

ten chile quan chuyen coi v~ vi~c b6i .Nhan [!]:

nho •Quye't ~ : quye't dinh .Stich ~ (cling vie't la

* ):

co thi

dung d€ b6i eDoan sachftffij ~: xe'p l<,ti co thi cho ngay ngan .Quy

t$_: mai rua dung d€ b6i ePhat quy :t~ t$_ : phui (b1,1i) tren mai rua

eNinh ... tlidng

$

M~ (xem ph~n Ngfl phap (j duoi) eKho?n khifn

khoan khoan ·f·i!J·f·I!I~:X ~

:

he't long trung thanh, trung thanh he't

ml,I'c ePhac di trung ~.L-.:t~,: th.;it tha rna trung thanh eTong viing

l{lo lai

m

1i#*:

di de'n dau cling dua d6n tie'p dai .vo

ciing~~: kh6ng di de'n dau rna kh6ng thong (di dau cling dUQC

trot lQt) eTru sit

§*i!h:

di~t tnr, cuoc xoi (Ci day

§*

cling nghia

roAN THU TIJ HQC CHU HAN

-

345

vdi

jj]) .Du

dl,li nluin

3J[f

-}(A: lui toi nhung nguoi

quy~n

quy
.Thanh danh

JJX.ij:

gay dQ'ng ten tu61e Nguy than

m~:

nguy
h(li de'n than mlnh eThau sinh

y~

{±_ (

9~

= '\'@tr): song t<,tm bQ (theo
thuye't cua Vuong D.;it thl "thau sinh" la than du<;jc an vui) eCiuin

~:

ban tinh eSuc ti lijt ti, tic y nhu nhi

OJE

~

'\~

Wf

oi_

~jt 0~

O)t:

gu<;jng n6i gu<;jng cuoi (lam ra ve tuoi cuoi d€

chi~u

theo y
nguoi)

ePh~t

nhan

9w )\:

nguoi dan ba. Day chi Trinh T1,1 la
nguoi du<;jc vua SCi Hoai Vuong sung ai

eT~I

thanh

§

1~:

lam cho
mlnh du<;Jc trong s(lch (chiT

1~

dung nhu d<)ng tu theo phep sll'
d<)ng) .D()t the ho{lt

ke~ :f~

m-

~

:

tron trinh tron tru, xu6i theo

.Chi

~9::

mo• Vi

~:

da thu<)c eHifl

~

: do luang (do cai tron

gQi la

"hi~t")

eDoanh

:f~:

cay c<)t

eHi~t

doanh : do cay c<)t tron;

vl khi do thl phai xu6i theo

b~

tron, nen c1,1m tli

"hi~t

doanh" c6 y
n6i xu ph1,1 theo the' ll,I'c, chlm n6i theo doi eN gang

ngang~ ~:

ngang tang kh6ng chiu cam tam cui

d~u

ePhie'm phitm

~[2 ~[2:

tr6i n6i v6 d!nh .Phil

~:

con vit rung, con le eKy ky

f.m

,ifj: ngl,I'a
ky va ngl,I'a ky

(d~u

la nhung giong ngl,I'a gioi) .Khang1C: gio
len .Ach tjjm: cai ach (d€ thang nglfavao xe) .Dil ky ky khang ach

W.f.m!r~1C

tjjm: thang xe chung voi ngl,I'a ky, nglfa ky eNoJl;:

nglfa hen .Ti'iy no mii chi tich

~

Jl;

-~

L

lf!j]i: ch(ly theo ngl,I'a

hen .Hoang h()c

ji]i~:

chim hoang h<)c, thien nga .Tl difc

.l:t

it:

bay chung

.vv

~:con

vit troi

.Hfm

100:

v~n

d1,1c

0~

yi}

=

1.EUIJ

[hon trQc ],

v~n

d1,1c, nho nhdp, do

b~n)

.Qulin

~~:

quan ( don vi
trQng lu<;5ng thoi xua, bang 30 can) .Hoang chung

ji~j:

chuang
vang (m<)t lo(li nh<,tc khi ra't to, phat ra tie'ng to va trong treo)

•Ngoa phil

][~:

n6i da't set eLoi minh

'§§P.~:

tie'ng keu nhu sam

Cao trztdng

~5~:

khoac lac (chi C1 dia vi cao) eV6 danh

~~:

kh6ng c6 danh vi, kh6ng du<;Jc b6

nhi~m

eThich

~':

roi ra,
bu6ng ra eT{l

~t:

cao loi

.so'~:

so,

thu~t

so, que b6i eDiii

~:

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

346

TRAN VAN CHANH
xu'ng ng6i thU' hai).

NGOPHAP

CD

fR(u'): gidi tU' bi€u thj bj d<)ng, c6 th€ djch la "bj ... bai ... ":

ffiHij~~~fRgl (Nhi te chuang 11 sam).

z

(chi): t6i, chung t6i (dung nhu

fJ<;

[nga], di;ii tll' nhan

Xu'ng ng6i thU' nhat ):

~M~1PJ.L-~~z?

(Quan tu'ong ha di giao

chi?).

®~A

(thvc): cai gl, gl (d?i

tu

nghi van):

ilt~A~~l:AI29

.

? (Thii'

thl,IC cat thl}C hung ... ?).

@ fQ] (ha): cai gl, gl (di;ii tll' nghi van):

fPJ:ftfPJ1tf?

(Ha khu ha

' ?)
tong ..

®

x

(phil): tr<;f tU'

d~u

cau (= phat ngu

tu ),

v6 nghia, thuCing
d€ rna

d~u

m<)t do<;1n van nghj lu?n:

xR.1==J7'ifTf.£_ ..

.

(Phu xich huu

sa

doan ... ).

D[CHNGHiA

(/

~

,

}

~'%

.

~

/·

\

~

.

~

\1

.

...

~

'

WJ

h

:/'r,-Khuat Nguyen 
Boi each Clt xit

Khuat Nguyen bj du6i bo, ba nam khong du(/c gijp lt:;Ii vua, tQn 
trf t(in trung ma bj fiJi giem pha che lap, long phiJn,

y

lo(ln, khong 
hilt nen ra sao, moi lt;zi tham quan thai bo'c Trinh Thiim Doan, 
n6i:

- Toi c6 dtiu nghi, xin tien sinh quyet cho.

Thiim Doan sita ngay lt:;Ii co thi, phui mai rua, hoi:

'

roAN THU' TIJ HQC CHa HAN 347

- Ong mwfn dt:;Iy toi vi?c gz?

Khulit Nguyen ddp:

- Toi nen khdn khdn, khoiin khoiin, thimh thf:(c di he't long 
trung chang? Hay nen dua don theo diJi di khoi khan cung? Nen 
bua giliy co !au di he't sac lam ruqrig chang? Hay nen giao du voi 
ke sang di cdu danh? Nen n6i thdng chdng kieng ni gz di nguy 
than chang? Hay nen theo thai tt:tC, cdu giau sang di song cdu 
thii? Nen sieu nhien xua't the' di gifl thien chan chang? Hay nen 
njnh hot, khum num, xun xoe, gu(/ng n6i gu(/ng cuiJi di hdu ht:;I 
dan ba? Nen liem khie't, thinh trf:(c di du(/c trong st:;Ich chang? 
Hay nen tron trfnh, tr(Jn tru nhu ma, nhli da di dli(/C nhu cdi CQt 
bong? Nen ngang tang nhu con ngf:(a thien ly chang? Hay nen

tenh denh nhu con vit iJ tren mijt nuoc cung nhap nho voi song di 
biio toan lay than? Nen cht:;Iy dua voi loai ngf:(a kjl, ngf:(a ky 
chang? Hay nen theo cdi ve't cua loai ngf:(a him? Nen cung bay 
voi loai chim hoang hQC chang? Hay nen cung tranh an voi ga 
vjt? Duong nao edt, duiJng nao hung? Bo duiJng nao, theo duiJng 
nao? DiJi hbn trQC ma khong thanh thz cdnh con ve Ia nijng ma 
nghtn can Ia nhf; chuang vang thz bo nat con nbi da't tht keu 
vang; ke giem pha thz len chan, nguiJi hdn sf tht v6 danh. Than 
oil Bitt n6i gt day? Ai bie't ta Ia trong S(lch?

Thdm Doan dijt co thi xuo'ng ma t(l rdng:

- Thuoc c6 khi ngdn, ma ta'c c6 khi dai; vQt c6 chb khong du 
ma tri c6 chb khong sang; so' c6 chb dodn khong toi ma thdn c6 
chb khong thong. Ong ca theo long ong ma lam dung y 6ng. Co 
thi va mai rua thQt khong bie't dli(/C vi?c ay.

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

348

TU THU' - NGO KINH

tz:g

~-li *~

KINHDJCH~ *~

6

TRAN VAN CHANH

fl~z*

ffll~

fl~z~-;flz~*o~·~

~X~·~-~-~z~·Xffi~*~~~·~rnz~

~rnfuo~B:BC~~¥o~~~fu o

-#. - ~

·~- ·~

.

1:1

~

..

:1:

··~

~.. • •

.:~

'#"

••

PHLENAM

Tfch thi~n chi gia

Tich thi~n chi gia tat huu dli khanh; tich bat thi~n chi gia tat
huu dli liang. Thfin thi ky quan,

nl'

thi ky ph\1, phi nhat trieu nhat
tich chi co, ky sa do lai gia ti~m hi, do bi~n chi bat tao bi~n diL
Dich viet:

Ly

sliang kien bang chi. Cai ng6n thu?n da.

(Chu Djch, que Khon, Van ngon truy?n)

roAN THV n,1 HQC CHU HAN 349

Tac giii-tac philm

Kinh Djch (con gQi Ia Chu Djch) Ia ·mc;>t trong nhQng bQ s6ch triet ly
do SQ nhat cua Trung Quae co dQi, dll<;IC xep vao h$ thong NgO kinh
cua Nho gi6o. Tllong truyen Chu Djch do Chu Van Vuong (khoang the 
ky 11 truoc CN) lam ra. dll<;ic Khong Tu (551-479 trlloc CN) san djnh.
dan giai. Bai nay trich trong Van ng6n truy$n cua Que khan. n6i ve
luÂt tich thi~n

TUNG(!

Khanh ã : phuc l!dng

7:k::

hQa, tai liang .Thilnf!2.: bfty t6i

.Thi ~ giet .Qulin ~: vua

.sa

do lai

pffffi

*:

nguyen do dlia
den, ngu6n

g6c.Do

E13:

(xem Ngil phap (J dlioi).Bi~n ¥~: phan

bi~t, bi~n bi~t

(dung nhli

Win

.Ljft: d<,lp len, xeo len .Thuqnll[&:

theo Chu Djch ban nghia thl II[& dung thong voi '!'~ (th~n)

y

n6i

dn phai nh~n ra n6 luc n6 moi phat sinh.

NG(! PHAP

CD

El3

(do): do, bdi (gioi tu chi nguyen nhan):

~¥~Z)f~¥~fu

(Do

bi~n chi bat tao bi~n da) .

®

:i!

(cai): d<.ti khai (ph6 tu): ~~lll&fu(Cai ng6n thu~n da).

D!CH NGHlA

Nha tich diiu thi~n

Nha tich chua ddu thi?n ttlt c6 phuc thita vi sau; nha tich 
chua ddu de ta't c6 hQa thita vi sau. Bdy toi gilt vua, con gilt 
cha, khong phdi nguyen do m9t sam m9t chiiu, ngubn go'c cua n6

La ldn ldn phdt sinh ra, do kh6ng sam nht;in ri5 thay chan tuang

vt;iy. Kinh Djch n6i: EJgp len suong thi bilt sdp c6 bang cung. fJ(li 
dlla phdi tht;in trQng ngay tit truac.

TVC. djch

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

350

TRAN VAN CHANH

7

7(#±ill~

m.J

7(#,~;~~U~,~~~o

JJJij¥:ffm- ,

~u *~* 0

:1J

1.-)Jt~ ~

' 1o/J

1--.J

u)} '

5129

~

*

1£7(JJX:~

' 1±±ill!JX:% '

~1t~*

0
PHIENAM

Thien ton

dja

ti

Thien ton dia ti, Can Khon dinh hi; ti cao di tr~n, quy ti~n vi
D()ng tinh huu thttong, cttcrng nhu doan hi

Phuong di lo~i tl;l, v~t di qu~n phan, cat hung sinh hi

T~i thien thanh tttqng, t~i dia thanh hlnh, bien h6a hi~n hi

(Chu Djch, H? tit thli(Jng)

Tac gid-tac philm

Bai nay trich (J phon dau "H$ tCJ thLJQng truy$n' cua Chu Dich. ban

Ve Sl,f bien h6a d(>ng tTnh CUO CUO VU tn,J VQn VQt thea lu(Jt dm dll<Jng.
TUN

GO

.Can

:

que Can

•Khon

~: que Kh6n

.Djnh

}E: dinh ra,

d~t

.Triln

~-*:

bay ra

•Quj ti?n

~~~:

sang va hen

ãDQng

tinh i}J

ijƠ:

d9ng va dung yen, d()ng trnh

.Cudng nhu

~U*: cung

va m€m

•Dolin

~:

phan chia

r~ch

roi

.Phudngj]:

d~o,

quan

ni~m y thuc thu()c ph~m trii triru tttcjng

•Lo(li

~: lo~i, loai

•Tli(Jng

~: h'inh tu'cjng (chi m~t troi, trang sao ... ) .Hi?n~: hi~n
ra (dung nhtt .f~).

TOAN THll Tl,l HQC CHlJ HAN 351

NCO PHAP

CD

*

(hi): trCJ tir bi~u thi kh£ng dinh: ~t$5E* (Can kh6n
dinh hi).

®

tJ

(di): theo (gidi tir): ~tJ~J}(V~t di qugn phan).

D[CH NGHlk

Trdi cao diit thiip

TriJi caa dlit thap, vi tri cua que Can que Khan moi dut;Jc 
(thdnh nhan) xdc dinh; caa thap dii bay ra thl Sl;{ quy va ti?n cua

sl;( vt;it moi dliu vaa ngoi vi nay.

E>qng va tinh cua triJi da't dii c6 quy lut;it nha't dinh thl tinh cha't 
duong cuong va lim nhu moi phlin bi?t n;zch roi.

Cdc quan ni?m y thac trang thien hc;z t~;t h9p nhau thea lac;zi, 
(con) cdc laai dqng thl;(c vt;it thz phlin ra thea nh6m, tit d6 moi 
sinh ra edt va hung.

Nhflng vt;it tren triJi (nht;it nguy?t tinh thdn ... ) thanh ra nhdu 
biiu tut;Jng; nhflng vt;it (j duoi da't (nui song,dqng thl;(c vt;it...) thanh

ra nhdu hznh thi; le bie'n h6a nhu vt;iy dii hi?n ro.

TVC. dich

LE KY

tl

~c

8

wti&~~

fff.

t~~c

fL-=f~~

w

f~~

,

:ff~w A~:O~£f3

iffi:R

o

x-=ft\:~Z

,

~

-=f~~za: r-=fZ~*'•M~:ff-f3?Jo~B

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

352 TRAN VAN CHANH

.n

:K .::F-

El :

II"

1PJ

~

/f -:t tl1

?

.n °

El :

ll"

1m

~

i&

.n 0

:K

.::F-E!<

1r ;J\.:r:-~z o ~i&

1

~~~!JE-tl1.n 0

PHIENAM

Ha chfnh manh u' h6

Kh6ng Ttl' qua Thai Son trac, huu pht.J nhan khoc u m<) gia nhi
ai. Phu ttl' thuc thfnh chi, sll' Ttl' L<) van chi viet: "Ttl' chi khoc da,
nhat tlf trung huu ttu gia ?". Nai viet: "Nhien. Tfch gicl ng6 cuu ttl'
u h6, ng6 phu hlfu ttl' yen, kim ng6 ttl' hlfu ttl' yen". Phu ttl' viet:
"Ha vi bat khu da?" Viet: "V6 ha chfnh". Phu ttl' viet: "Ti~u ttl'

chi chi. Ha chfnh manh u h6 da ".

(L~ ky)

Tac gia-tlic philm

Le ky cOng Ia m¢t trong 5 b¢ sdch trong h$ thong NgO kinh cua Nho
gido, c6 le Ia cong trinh t¢p the cua nhieu the h$. Den cu6i dc':ii Han,

Md Dung chan chTnh IQi con 49 thien nhli ngay nay, n¢i dung ghi IQi
nhOng dieu c6 lien quan den che d¢, le nghi, phep tOe cua Trung
Qu6c co dQi, dong thc':ii cOng boo hOm nhOng tli tlicng ve chinh trj,

ludn ly, triet hQc ... Bai nay trich trong thien"Dan cung hQ", dung m¢t
mau chuy$n ngan de t6 coo m¢t each thdm tram te nh! chinh sdch
tan bQO cua nhd cam quyen Trung Qu6c dli<Jng thc':ii.

TUNGO

eMi) £: ng6i m<) eAi -R,: bi thuong, bi ai, bu6n tham ePhu til

:K.::f:

phu ttl' (tieng d~ ton xung nhung nguoi c6 hQc thuc dang

trQng VQng thoi Xu'a) eThilc:J'\ : tlfa vao don ngang xe cui mlnh

xuong

d~

y

kfnh le (dung nhu'

fit)

eCilu

~:

cha ch6ng

eKhz£-:t: bo di eHa chinh ~

iJ&:

chfnh sach ha khac eTiiu 
tti;j\.::f: con (tieng d~ gQi hang con chau ho?c hQc tro) .Chi~:
ghi nhd.

TOAN THlJTl,l HQC CHa HAN 353

NGO PHAP

CD

(

nha't)(d<;trtg viet kep cua - ): th~t la (ph6

tu): ~{J;l,£

:ff?ff3

(Nhlit tl! trung huu ttu gia).

®

~(yen):

d<;ti tu chi thi 'hQp am cua

~+z'

th~

dich la
,, d' o 0, VI ' d'" 0 . T rong b'. at, :E..±:v:z;r;~ o:l':A?'Lfi'W- o : l ' : A-:E..±:v];'Ct:A---'7-?'

L/J::.,<_-~:K'X.n ~~

!JE .

®

fPJ~ (ha vi): vl sao (dung d~ hoi).

@{Q. (da): trQ tu cuoi cau:

a) Bi~u thi nghi van: 1PJ~/f-:ttl1

?

(Ha vi bat khu dii?)

b) Bi~u thi kh~ng dinh: ~

i&

1~~~

!JE-tl1

(Ha chfnh manh u
h6 dii).

D[CHNGHlA

Chinh sach ha kluic tim b{lO hdn C(Jp

Khllng Tit di qua ben nui Thai Se!n, c6 mqt nguiJi dim ba kh6c

6'

m9 r!it bi thuCJng. Phu tit tf;(a vao don ngang xe cui minh xuc/ng

di nghe, sai Tit L9 hoi ba ta rdng: "Tie'ng kh6c cua ba duiJng nhu

c6 nhi~u n6i dau bu6n?".(NguiJi dan ba) ben trd fiJi rling: "Dung

tht Ngay tru(Jc cha chbng t6i che't vi c(Jp, chbng t6i cung che't vi

c(Jp, nay con t6i lc;Ii chit vi c9p". Phu tit n6i rdng: "Tc;Ii sao ba 
khong bo di?". (Nguoi dan ba) ddp:

"CJ

day kh6ng c6 chinh sdch 
ha khdc". Phu tit n6i rdng: "Cdc tro hay ghi nho di~u d6. Chinh 
sdch ha khdc con tan bc;IO he!n C(Jp ".

TVC. djch

w

9

*

IPJ

t~~c

§

frf:!Ft:,W~~~~it' ~·'

I±\

~ID[z_t' offfiOJ

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

354 TRAN VAN CHANH

fL-1-B :

u- *i]Iz

frfu '

W-

*Z.~

l i

7KZ~-ti1

,

fffi

~;G~.n 0

u- *i]Iz

fffu '

:JC-r~0

, ~JiW§g

,

~1§

flffHi

i!ix

A~~m~m,~~-1-~-1-,~~~M~,M~ffim,

w~ffi~'~'-'M'~'~*~,ffiR;

~'&;~--ti1'-~2;~~~~

lli-ti1,~2o~~~Mfffi~R,~Ma~fffi~

11= ,

i!!Jz:

7}?

fffi

~

M ,

~

*

fPJ

.n

PHIENAM

D~i d6ng

Tich TrQng Ni dlf u l~p tan, slf tat, xuat du u quan chi thu<;Jng,
vj nhien nhi than. TrQng Ni chi than, cai than Lo da. Ng6n Y~n

t~i td:c, viet: "Quan ttl' ha than?". Kh6ng Ttl' viet: "D~i d~o chi
hanh da, du Tam d~i chi anh, Khau vj chi dai da, nhi huu chi
yen.

"D~i d~o chi hanh da, thien h~ vi c6ng, tuy~n hi~n du nang,
giang tin tu ffii}C. Co nhan bat OQC than ky than, bat OQC ttl' ky ttl',
sli' lao huu Sd chung, trang huu Sd dl}ng, au huu Sd trudng, quan,
qua, co, d<)c, phe t?t gia, giai huu sCi duong; nam huu ph?n, nil'
huu quy; h6a o ky khi u aja da, bat tat tang u ky; life o ky bat
xuat u than da, bat tat vj ky. Thj co muu be nhi bat hung, d~o
thiet

lo~n

t?c nhi bat tac, co

ngo~i

hQ nhi bat be, thi vi

d~i

a6ng".

(L~ kj) 
Tac gia-tlic philm

Bai nay trich trong thien "Le v(ln" chlieing "8c;ti dong", m6 tO Lioc md

ve m<?t xd hQi c6ng bang, ly tli&ng trong tlicng lai - mQt xd hQi dc;ti
dong, khi d6 thien hc;t, cua cai Ia cua chung cua mQi nglidi.

roAN THu' TV HQC CHU HAN 355

-rU

NGO

eD{li d6ng

*[P]:

the gioi hoa blnh thong nhat eDifW: tham dlf,

dlf vao .L{lp ~ij: te ch~p (le te ell' hanh vao thang 12 moi nam)

.T

at~:

xong eTan'ffi: khach .Qzuin

im:

m6n khuyet, cll'a khuyet

(cll'a c6 hai lftu gac

a

truoc cung di~n, d~n dai ... )

.vj

nhienD~?t,:

bui ngui, ng?m ngui .ThanDI_: than thCi (cling viet la~).TrQng

Ni

f

r:fl/E:

ten cua Kh6ng Ttl' eNgon Yin ~=~ fj!: tuc Ttl' Du (hQc tro

Kh6ng Ttl') eD{li d{lo*i]I: d~o IOn (theo chu giai cua Trinh

Huy~n, la d~o trj nude cua thai Ngli de) eTam d{li chi anh

.:=.1~z~: "tam d~i" la 3 doi H~, Thuong, Chu; "anh" la nguoi

tai nang xuat chung, chi nhung nhan v?t nhu Vli, Thang, Van,

Yo, Thanh Vuong, Chu C6ng, d~u la nhung b?c thanh nhan ly

tu&ng cua Nho gia eDiii~: Iqp .Chi

$:

sach ghi chep (theo

thuyet cua Chu Ban; day cling c6 th~ hi~u la "d~ chi vao", nhu

bai dich

a

duoi) .Cong

0:

c6ng, chung

.Hi~n

J[:

nguoi

hi~n

(c6

tai due) .Niing§g: ngu'oi gioi (c6 tai nang) .Dil

W:

va (lien tU),

nhung c6 thuyet cho Wdung thong voi '*(ell') ngh1a la

"d~

ell',

cat nhifc" eQuan ~*: gia rna khong CO VQ(Cling viet la ~) eQua

• : gia rna kh6ng c6 ch6ng

.co

JJJl:

tre rna kh6ng c6 cha (m6 c6i

cha) eDI)c ~: gia rna kh6ng c6 con ePhqn ~: chile nghi~p eQuy 
~fff: con gai xuat gia gQi la "quy", day c6 th~ hi~u la noi gia dlnh

d~

tr&

v~

.Hoa

~:

hang hoa, tai nguyen

.6

ky khi li dja

~;!'.{·1J~±t: kh6ng d~ cho chung

bi

bo phe duoi oat .Tang

S:

cat chua

eL{lC~:

tri life va lao life

.6

ky bat xuat ll than dii

~;!'.{~ llin~~

fu:

sQ ding chung khong phat huy ra tu than

mlnh eMztu

~:

am muu, muu ke .Be'

M:

dong

l~i,

d?p tift

•Hztng $: day len, n6i len eD{lO thiet lo{lll tijc ~

M

~L ~: tr<)m

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

356

TRAN VAN CHANH

NG0PHAP

· CD~

(cai): c6 le, duong nhu (ph6 tll'):

~Pl ~111

(Cai than

L6

da).

®

z

(chi) trong cau

Ji*Z.~-fft

(Khau

vi

chi

dai da) la tan
ngu cua d<)ng tll'

~

(dai). Trong cau phu dinh, tan ngu thuong
d?t trudc d<)ng tu ( khong viet:

Ji*~Z.

1ft)

(xem l<;1i phfrn II, bai

93, Ngil phdp ).

m

(than) va

T

(til') thu nhat trong bai du'QC dung nhu
d<)ng tll'. Rieng chu

r

dung theo phep

y

d<)ng, c6 nghia "coi la
con",

iJ

day c6 th€ dich la"thuong yeu, nuoi duong ... ".

@ ~t& (thj

co):

vl the.

®

~~

(thj vi): d6 gQi la, nhu' the gQi la

(~

la d<;ii tu chi' thi
d€ chi' l<;1i di€u da n6i (J trudc ).

D[CHNGH[A

Dq_i ddng

Xua, TrQng Ni lam tan khdch, dlf ll te' chqp

a

nude

LJ.

Vi¢c dii xong, ra nghl choi

a

ch6 m6n khuye't, ngai bui ngui

rna than. TrQng Ni than d6 chang than nude

LJ.

Ng6n Yin

a

ben, n6i: "NguC!i quan til than gi the'?". Kh6?ng Til ddp:

"Khuu nay kh6ng duqc kip thay dq.i dq.o thi hanh va cdc bf].c 
anh hdn

a

Tam dai, rna chl c6 chi .

a

viec lam cila cdc anh .
hdn ay thai.

"Dq.i dq.o rna thi hanh thi thien hq. La c6ng cqng (cila 
chung}, ken nguC!i anh hdn, ell nguC!i tai nang, gidng ddu tin 
thlfc, sua ddu hoa mlj-c, nen nguC!i ta kh6ng rieng than nguC!i

than minh, kh6ng rieng yeu con cdi minh, khie'n cho nguCii

gia c6 cdi nuong dlfa di chat dC!i, nguC!i tre c6 vi¢c lam di 
thi tho: nguC!i be c6 slf chan ddt di ldn len; hq.ng quan phu,

qud

ph~j-,

c6i cut, don chie'c va tan tt].t diu duqc nu6i du!Jng;

roAN THLI TV HQC CHU HAN 357

con trai c6 phf].n, con gdi c6 noi cho'n di nuong vi; do'i vdi

tai h6a, ghet rdng roi viii

a

d(i't, kh6ng cdn chua cd't

a

noi

minh; do'i vdi sue life, ghet rdng kh6ng ra til minh, kh6ng

cdn phdi lam Vl minh. ly cho nen mUu m6 diu dt;p tdt rna

kh6ng day ten, trqm cdp gitjc cudp kh6ng n6i dt].y;c6?ng 
ngoai kh6ng phdi dong, the' gQi la dq.i d6ng.

HOANG THUC TRAM dich

.

(Tu tuong dq.i d6ng trong cd hQc Trung Hoa, NXB. Van H6a, Ha

Nqi, 1950)

KINH THU

:&

*~

10

4Hf: ,.,, ~ ~

5€

~ s '!!.«!.

11'-I:.

~08: r!ffi·~o~MZ.ER

JJ~

'

f!IJ~o;J\AZ. 1~

o t§;J\A '

191X)(£3:JJJ~~-

,

191X

r

JJ::f~D~MZ.E~t

'

JJ~

,

JJ~~f~

'

~

f!IJ1wi91X)(£3:

'

B :

"~Z.A~Iif.I~D" .n o

PHIENAM

vo

d~t

Chu cong viet:

"0

h6! Quan til' siJ,

ky

d~t.

Tien tri gia sac
chi gian nan, niii

d~t,

tac tri ti€u nhan chi y. Tudng ti€u nhan,
quyet phl,l m~u dn lao gia sac, quyet til' nai bat tri gia sac chi

gian nan, nai

d~t,

nai ng<;1n

ky

dan, phu tac vii quyet phl;l

m~u,

viet: 'Tich chi nhan v6 van tri' ".

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

358 TRAN VAN CHANH

Chu cong

Tac gia-tac

philm

Kinh Thu hay ThUqng thu Ia m(lt b¢ s6ch trong h$ thong NgO Kinh

cua Nho gia. sllu t(lp nhQng van ki$n chinh trj. qudn sv van h6a ... cua
Trung Quoc co dqi. trong khoang thai gian tCI thai Nghieu Thuan cho Wi
Tdy Chu. tucng truyen cung c6 qua toy san d!nh cua Khong TU. ban
dau c6 Wi 100 thien. nay chi con 30 thien. Doqn tren day trich tCI thien

"V6 d(lt". Ia lai cua Chu C6ng khuyen vua Thanh Vucng. dqi y n6i ke

lam vua tr! ddn phai biet nghl tdi noi kho va lo cho dai song cua ddn.
kh6ng dll<;Jc ham slj an nhan va hllC:ing tht,J.

TU NGO

• Vo dqt

~ ~: cho c6 nh~tn roi •Quiin

til

slJ

ky

vo dqt

::E-1-fifTA~~: "quan ttl'" chi ngu'oi (J ngoi tren; d cau c6 nghia
la ngu'oi Hinh Q(,lO dan chung (J ngoi tren khong nen ham muon

du'c;ic an nhan hu'CJng th1,1

eGia

silt

1*

fi:

n6i chung v~ vi~c canh

t<ic (cay d(y, tr6ng trQt gQi la "gia", thu ho<:tch gQi la "sat")•Niii

dqt

J'J

~: r6i moi nghi

Wi

sl.f hu'CJng th1,1 eTiiu nhiin chi

y

;J\Az 1:&:

noi kh6 trong long cua dan chung ("titiu nhan" chi dan
thu'ong; "y", cac chu giai eli d~u cho la "nho vao", chi vi~c ca'y
tr6ng,

y

n6i: dan chung nho vao vi~c ca'y tr6ng dti song; Ton
Tinh Dien trong Thu(Jng thu kim c5 van chu so giai chu "y" la

TOAN THU TlJ HQC CHU HAN 359

"noi dau ngftm") eTztfJng ;f§: xem, trong, nhln eNgq.n ~: tho

b<;!O (nen vie't la Og) eDiin ~:can ro vole.

NGOPHAP

CD ;!t

~ (ky) la ph6 tu bitiu thi khuye'n l~nh: A~~ !

(Ky

d~t!)

®

JJ

(niii): moi, r6i moi (lien tu).

@ Chu {:& (y) trong bai la d<)ng tu du'c;ic dung nhu' danh tu (qua

hi~u qua cua trc;i tu ke't ca'u

z).

@ ~ (quye't) (d<:ti til) Cua n6, kia, mlnh, dung nhu' chu A(ky)
lam dinh ngu: ~)(£3:

=

A5Z£J:,

JiAA-1-

=

AT .

@:;§ ~U (phu Hie): ne'u khong thl.

D[CH NGH[A

Cha

r6i

Chu Cong n6i : "Noi nguoi qulin til

o

La cho c6 rbi! Bie't truoc

cai kh6 khan cua Sf! gieo cay rbi moi nhan rbi thl bie't n(Ji nu®g 
tf!a cua dan him. Xem br;m dan h£m: cha mf n6 sieng cham gieo 
cay. Con n6 Lg_i khong bie't tntOc cai kh6 nhQC cua gieo cay r6i 
moi nhan rbi nen n6i x5ng, n6i can, khong thl khinh cha mlj! n6, 
n6i rling: "Nguoi hbi truoc chdng nghe, bie't gi cd!' ".

NHU(jNG TONG djch

(Thu(Jng thu, NXB. Tan Vi~t, 1963)

m

11

~if ~:'(,{« E3 ,,~

M~§*:fX~,z

,

~o~ -fr~

,

~~1~

,

~filiti

, A{,'f*

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

360

TRAN VAN CHANH

{.~~:rz,

/f1!f;E;=§JtotB

~§~~z, l-),f*flt-TI%~.a;;

,

#~fft'J~

'

· Az

ff:t~

,

'§'

~.L-_:j,~z

o

Azgg~

rm

@:z ,

1~:;;r~

o

~:;;r§~?ff

,

.L-),/f§~f*flt-TI%~.a;;

, #a

M~!nzm~·B~-A:nz~~·#~-Az§o

PHIENAM

Tan

th~

Mu<)i mu<)i nga tll' chi: nhU' huu nhat gioi

th~n,

doan doan y,
vo tha ky; ky tam hU'U hU'U yen, ky nhu huu dung; nhan chi huu
ky, nhu<Jc ky huu chi; nhan chi

ng~n

thanh, ky tam hieu chi, bat
xi nhU'<;fc tlf ky khfiu xuat; thi nang dung chi, di bao nga til' ton le
dan;

di~c

chile huu l<Ji tai. Nhan chi huu ky,

m~o

t?t di o chi;
nhan chi

ng~n

thanh nhi vi chi, ti bat

d~

t; thi bat nang dung, di
bat nang bao nga til' ton le dan;

di~c

viet dai tai! Bang chi ng<)t
niet, viet do nhat nhan; bang chi vinh hoai,

di~c

thU'<Jng nhat

nhan chi khanh.

(Thuf/ng thu: Tfln th?) 
Tac giii-tac pha·m

DoQn nay trfch trong thien 'TOn th$' s6ch ThUqng thu, ban

ve

sl) can
thiet phai c6 dQc khoan dung cua nglldi bay t6i trong tr6ch nhi$m doi
vCii ddn vdi nlldc.

TU

NGrJ

eTh?

W::

th~

eMuQi muQi

!J3KIJ3K:

ng~m, th~m

eGidi

fr:

m<)t cai,

m<)t nguoi (lll'<;fng tU') eDoan doan

lftiT

lftiT:

thanh khfi'n

.y

11%:

tr<J tt1

ngu am, dung nhu

/5"

(h~)

eHliu huu

ftft:

khoan dung d<)

lU'<;fngeKy nhu hilu dung

Jt:tzoff:@::

"ky" dung nhu

JJ

(nai);
"nhu", Cong DuCJng

truy~n

dan

do~n n~y,

viet la

§~

(nang)

eNg{lngg: ke si

hi~n

luang, chi' nguoi c6 tai due eHieu

~r:

U'a

TOAN THlJTl,l HQC CHU HAN 361

thich .Bat xi

/f1!f:

khong chi

.Le

dan ~ ~: dan den, dan chung

.chzlc ~~: sach Dr;Ii hQC d§n cau n~y viet la

rSJ

(thU'<;fng) nghia la

may ra, ng5 hftu M{lo tQ.t '§'~: "m~o" nen viet la ~ ;~dung
thong voi ~. "M~o t?t" la ganh ghet, do ky eNhi vi chi ti bat d{lt

ffiJ@:Z{~/f3t: "vi" la vi ph~m can tr&; "ti" la khien cho; "bat

d~t" la khong thanh d~t; c6 ch6 giai la khong thong d~t den vua
.Bat niing dung/f§~?ff: khong dung thu ngll'oi khac,

y

n6i long
d~ hyp hoi .Dai ljf5: nguy hi~m .NgQt niet :fJC~~: khong yen .viet

B:

tr<;f tlr aft u ca U, vo nghia • Vinh hoai ~t~: "vinh" la ph6n

vinh, "hoai" la yen 6n.

D!CHNGHlA

Lili thi cua vua Tiln M11-c ci)ng

Ta trdm tinh suy nghi: Nhu c6 m()t ngu&i bi toi c6 dac thanh

thl:(c, khong can tai gi khdc; long thi yeu diiu thi~n, dung du(Jc ke 
khdc; ke khdc c6 tai cilng nhu minh c6; ke khdc thong minh dac

hr;Inh thi long thanh thl:(c yeu men cha khong phdi chl yeu ngoai

mi~ng; nhu v(ly la ngu&i bi toi ay bie't dung ngu&i ma se gia gin 
con chdu, le dan cho ta du(Jc; dung ngu&i d6 th(lt l(Ji cho nuoc 
thay! Con ne'u c6 ngu&i bi toi thay ke khdc c6 tai ma ghen ghet;

thay ke khdc thong minh dac hg.nh ma ngiin can khien cho ke d6

khong thanh dg.t; the' la khong bie't dung ngu&i ma se khong gill

dur;c con chdu le dan cho ta; dung ngu&i d6 th(lt nguy cho nuoc

thay! Nuoc ma nguy bie'n thi do m()t ngu&i; ma nuoc ve vang, yen

6n cilng do phuoc cua m()t ngu&i (y n6i do ngu(!i bi toi hiin hay

khong).

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

362

TRAN VAN CHANH

? "

TA

TRUY~N

ft

1'

12

frZ.ff£::f'~iif~

6:1$

~~

-

~'fl'-Zff£::f''

~#

m

&o

ff£B:

•0-zA,~~

o

-,~~~,n~•z

o

*

@

~,~~~~

0 ~~,#~?*•~-z,~=

=~~mab,::f'#~s:F-?MAzM,~~-z~,~•

*Z.~~mabs:F-?T•~w,~

• ~~,~Tffi

~

,

ifHiiJ.~*

.n

~-fE:B: r~#*Z.'~~~~.n

o

~B: rt~~

z,WXft~

o

_fi~,::f'~.n

o

~-fE:B:

r#

~~-z,~m?.n

o

~B: r~,~Zxt!1

o

~~

-

,

~ ,'Cffl m R=l --;-'r ----'7 ? El -do-ii§ J-h

.n

:::t:t

LU

B .

r .L..t;

+ro

El w ? ill ---1-.--

f:l:t;

_A_ t<:_ • 7E -'J'-, .. ,..., -!..!:. / , 1-l}-- • lk, )1. 7E T . , , Y-.. E3

• .n

o

~-~~

o

*-z,::;r·,~m-zrn,B

. ,,, -± 35.. ~.@. R tA-~A

• Y...A ~~' o Jed ' _1:1_ JJ~ t::l 0

PH/EN AM

Gioi Chi Thoi bat thtfc I()c

Ta'n hgu thuang tong vong gia. Gioi Chi Thai ba't ngon 19c, 19c

di~c

pha't

c~p.

Thai vie't: "Hie'n cong chi tu cli'u nhan, duy quan t(;li
yen. Hu~, Hoai v6 than, ngo;;ti n9i khi chi. Thien vi tuy~t Ta'n, ta't
tu'ong hi1'u chu. Chu Ta'n ttf gia, phi quan nhi thuy? Thien thtfc tri chi,
nhi nhi tam tu dT vi

ky

ltfc, ba't di~c vu h6? Thie't nhan chi tai, do vi
chi d;;to, hu6ng tham thien chi cong dT vi

ky

ltfc h6? H;;t nghTa

ky

tQi,
thu'cjng thuang

ky

gian, thu'cjng h;;t tu'ong m6ng, nan du xU' hi".

Ky

mau vie't: "H;;tp di~c du chi, dT tu thuy doi?"

D6i vie't: "Vu'U nhi

hi~u

chi, t9i htfll

th~m

yen. Tha xua't oan
ng6n, bat thtfc

ky

thtfc."

TOAN THli Tl) HQC CHlJ HAN 363

Ky

mau vie't: "Di~c su tri chi, nhu'cjc ha ?"

D6i vie't: "Ng61t, than chi van da. Than tu'ong ftn, yen dt,1ng

van chi? Th~ du hi~n da".

Ky

mau vi---~: "Nang nhu' thi h6? Du nhu giai ftn".

To<:ti fin nhi tu.

Ta'n hfru du chi, ba't ho<;1ch, dT Mien Thu'cjng vi chi di~n, vie't:

"DT chi ng6 qua, tha tinh thi~n nhan".

(Ta truy?n: Hi cong nhi tlzljp tzlnien)

Tdc gia-tdc phllm

To

truy~n Ia toe pham l!ch su hoan chTnh c6 16i ke chuy$n chi tiet
day du va sinh d(>ng nhat cuo Trung Quae co dQi. Ve toe gia vdthai

dQi CUO sach nay, CO nhieu y kien kh6c nhOU, nhllng thuyet dll<;iC
chap nhQn pho bien nhat cho rang d6 Ia toe pham cuo TO Khdu Minh,

m¢t su quon cuo nllac

Lo

thai Xuan thu. sou dll<;ic nhieu ngllai bo sung
them. Phon lon ngllai to deu cho rang

To

truy~n Ia m(>t quyen su d(>c
l(lp. nhllng cOng c6 ngllai cho n6 Ia sach dien giai kinh Xu6n thu- m¢t 
b¢ su bien nien cuo nlloc

lo.

Nien dQi ghi chep trong

To

truy~n ve cd
ban tlldng ung voi kinh Xu6n thu, co hoi deu khai dau tu nom 722 trlloc

CN (dai vuo An c6ng nlloc

Lo

nom dau). nhllng nom cu6i cung cuo

To

truy~n so voi kinh Xu6n thu tre di 28 nom. tOe dung IQi

a

nom 453
truoc CN. ve n¢i dung.

To

truy~n ghi chep lqi kha day du va tlldng doi
c6 h$ thong nhQng sv ki$n lien quon den chinh tr!. kinh te, quan sv va
van h6o cuo cdc nlloc thai Xu6n thu (770-476 trlloc CN). trong chCing

mvc nhat d!nh do phon anh m(>t each trung thl,lc b¢ mc;it cuo thai dQi
nay, tra thanh toe pham l!ch su rat c6 gia tr! doi voi vi$c nghien cuu xa
h¢i Trung Quae co dqi.

Bai tren day Ia m¢t doqn trich trong sach

To

truy~n, thu¢c nien dqi

vuo Hi cong nom thu 24. ghi lqi doqn doi thoqi giao Gioi Chi Th6i voi ba

mE;) khi quyet djnh cung mE;) tCI choi l(>c vuo bo di

a

an cho den chet,
va thai d¢ hoi cai cuo Tan Van c6ng.

T(J NGO

</div>

Ebook Toàn thư tự học chữ Hán: Phần 2

<i><b>Phdn thu nhi{t </b></i>

<i><b>VAN sifTRIET TINH TUYEN </b></i>

¥ -

<i><b>1¥-</b></i>

<i><b>i.., : </b></i>

~

£.

<i><b>fg </b></i>

1'~

<b>15! </b>

•

<b>KINH THI -</b>

<b>Sd </b>

<b>TO' </b>

IUI§i

1m 1m

1:EfJJJ Z ~HI

~~1¥*

<i>1ItiifrEZ </i>

;m~*z

*Z./f1~

iUt.BZ

~~1¥*

<i>1Iti</i>

<i>*</i>

<i>Z. </i>

ff~_!-~tf

Ha

<i>mi </i>

<i>mi </i>

~~1Ơ*ã

:tr:k:l1Đz

TV

<i>rae </i>

1m 1m :

giN!® :

:

<i>mi </i>

B"

-=f:

~f

:i1:

<i>1j : </i>

d~c, tri~n

!j!f

<i>JY:. </i>

:

* :

~

M:

ho~c 7 day) va dan sat (15 day

ho~c 50 day)

~:

&i

hi~n.

<i>-!' </i>

~

-~

~

*LIJ

fit 1.13. * LIJ

fit*EI*

fit*EU~

flilj f&:;&t<.

m±frt<:

?JF:tE!f!T

fit 1.13. * LIJ

fit*EI*

*JLZ.~

fjf

&X;:(±£

w

<i>EJA </i>

Dong

<i>fiT </i>

PJ

-ili

LlJ

fJt*EI*

fitEI

fitEI

fJtEI

fJtEI