i
..

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH
––––––––––––––––––––––––––––––––––

HOÀNG THỊ HUỆ

MỞ RỘNG THỊ TRƢỜNG, SẢN XUẤT
KINH DOANH NƢỚC SẠCH TẠI CÔNG TY
CỔ PHẦN NƢỚC SẠCH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


ii

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH
––––––––––––––––––––––––––––––––––

HOÀNG THỊ HUỆ

MỞ RỘNG THỊ TRƢỜNG, SẢN XUẤT

KINH DOANH NƢỚC SẠCH TẠI CÔNG TY
CỔ PHẦN NƢỚC SẠCH THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế
Mã số: 60. 34. 01

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Thị Bắc

THÁI NGUYÊN - 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


iii

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này
là trung thực và chưa được bảo vệ một học vị nào.
Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ trong việc thực hiện luận văn đã được
cảm ơn và mọi thơng tin trích dẫn trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc.
Thái Ngun, ngày

tháng năm 2011

Tác giả

Hồng Thị Huệ


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


iv

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài: “Mở rộng thị trường sản xuất kinh
doanh nước sạch tại Công ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên” tôi đã nhận
được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin
được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo
điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn và kính trọng sâu sắc tới Ban Giám hiệu,
Khoa đào tạo sau đại học, trường Đại học Kinh tế & Quản trị Kinh doanh
Thái Nguyên.
Tôi xin cảm ơn các thầy cô giáo, các nhà khoa học, đặc biệt là cơ giáo
PGS.TS Đỗ Thị Bắc, người đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tơi trong suốt q
trình thực hiện đề tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Công ty Cổ phần Nước sạch
Thái Nguyên, lãnh đạo các phòng ban, các anh chị em, bạn bè đồng nghiệp đã
tạo mọi điều kiện giúp đỡ tơi hồn thành luận văn này.
Cuối cùng tôi xin được cảm ơn những người thân trong gia đình đã chia
sẻ những khó khăn và động viên tơi để tơi hồn thành luận văn này.
Thái Ngun, ngày

tháng năm 2011

Tác giả


Hồng Thị Huệ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


v

MỤC LỤC
Trang

Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt, các ký hiệu trong luận văn
Danh mục bảng, biểu
Danh mục các hình vẽ
Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
2.1 Mục tiêu chung
2.2 Mục tiêu cụ thể
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu
3.2 Phạm vi nghiên cứu
4. Ý nghĩa khoa học của luận văn
5. Bố cục của luận văn

Chƣơng 1: Cơ sở lý luận, thực tiễn của việc mở rộng thị trƣờng
nhằm phát triển SXKD nƣớc sạch và phƣơng pháp nghiên cứu
1.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc nghiên cứu mở rộng
thị trƣờng phát triển SXKD nƣớc sạch
1.1.1. Một số vấn đề lý luận về nước sạch
1.1.2. Một số vấn đề cơ bản về thị trường, mở rộng thị trường
1.1.3. Sản xuất kinh doanh và phát triển SXKD
1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến mở rộng thị trường SXKD
1.1.5. Kinh nghiệm mở rộng thị trường SXKD nước sạch trên
thế giới và Việt Nam
1.2. Phƣơng pháp nghiên cứu
1.2.1. Chọn địa điểm nghiên cứu
1.2.2. Phương pháp thu thập tài liệu
1.2.3. Các chỉ tiêu phân tích
1.2.4. Các phương pháp phân tích
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

i
ii
iii
vi
vii
Ix
1
1
2
2
2
3
3

3
3
3
5
5
5
17
23
24
31
35
35
36
38
40

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


vi

Chƣơng 2: Thực trạng mở rộng thị trƣờng, phát triển SXKD
nƣớc sạch tại Công ty Cổ phần Nƣớc sạch Thái Nguyên
2.1. Các nhân tố ảnh hƣởng đến mở rộng thị trƣờng, phát
triển SXKD nƣớc sạch tại Công ty Cổ phần Nƣớc sạch
Thái Nguyên
2.1.1. Điều kiện tự nhiên
2.1.2. Nhân khẩu và lao động
2.1.3. Hệ thống cơ sở hạ tầng kỹ thuật
2.1.4. Điều kiện kinh tế

2.1.5.Nhân tố khoa học kỹ thuật
2.1.6. Cơ chế chính sách
2.1.7. Đánh giá những thuận lợi, khó khăn trong quá trình mở
rộng thị trường SXKD nước sạch tại Công ty Cổ phần
Nước sạch Thái Nguyên
2.2. Thực trạng mở rộng thị trƣờng, phát triển SXKD nƣớc
sạch tại Công ty Cổ phần Nƣớc sạch Thái Nguyên
2.2.1. Tình hình cơ bản của Công ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên
2.2.2.Thực trạng cung sản phẩm nước sạch của Công ty Cổ phần
Nước sạch Thái Nguyên
2.2.3.Thực trạng cầu sản phẩm nước sạch của Công ty Cổ phần
Nước sạch Thái Nguyên
2.2.4. Kết quả mở rộng thị trường, phát triển SXKD nước sạch
tại Công ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên
2.2.5. Đánh giá chung tình hình mở rộng thị trường SXKD nước
sạch tại Cơng ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên
Chƣơng III: Định hƣớng và những giải pháp chủ yếu nhằm mở
rộng thị trƣờng SXKD nƣớc sạch tại Công ty cỏ phần nƣớc sạch
Thái Nguyên
3.1. Những căn cứ, định hƣớng, mục tiêu mở rộng thị trƣờng
nhằm phát triển SXKD nƣớc sạch tại Công ty Cổ phần
Nƣớc sạch Thái Nguyên
3.1.1. Những quan điểm mở rộng thị trường tiêu thu của Công
ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên
3.1.2. Những căn cứ chủ yếu để mở rộng thị trường SXKD
nước sạch tại Công ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

44
44

44
45
45
46
46
46
47
48
48
55
72
88
92
96

96
96
98

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


vii

3.1.3. Những định hướng chủ yếu để mở rộng thị trường nhằm
phát triển SXKD nước sạch tại Công ty Cổ phần Nước
sạch Thái Nguyên
3.1.4. Mục tiêu chủ yếu để mở rộng thị trường nhằm phát triển SXKD
nước sạch tại Công ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên
3.2. Những giải pháp chủ yếu nhằm mở rộng thị trƣờng SXKD

nƣớc sạch tại Công ty Cổ phần Nƣớc sạch Thái Nguyên
3.2.1. Phát triển và tìm kiếm thị trường tiêu thụ nước sạch của
Cơng ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên
3.2.2. Chú trọng nghiên cứu, lựa chọn và mở rộng thị trường
tiêu thụ nước sạch của Công ty Cổ phần Nước sạch Thái
Nguyên
3.2.3. Thiết lập hệ thống thông tin thị trường
3.2.4. Nâng cao giá trị, đảm bảo chất lượng nước sạch, an toàn,
áp dụng hệ thống quản lý chất lượng đồng bộ trong
SXKD tại Công ty
3.2.5. Tăng cường hoạt động xúc tiến hỗn hợp nhằm thúc đẩy
tiêu thụ nước sạch
3.2.6. Tăng cường vốn đầu tư để mở rộng thị trường, phát triển
SXKD nước sạch
3.2.7. Ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, giảm tỷ lệ thất
thoát nước
3.2.8. Giải pháp về bảo vệ nguồn tài nguyên nước
3.2.9. Giải pháp về đổi mới tổ chức bộ máy, sắp xếp lao động
Kết luận và kiến nghị
Danh mục tài liệu tham khảo
Phụ lục

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

99
100
101
101
104
105

106
107
109
111
113
114
115

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


viii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
Chữ viết tắt

Giải nghĩa

ADB

Ngân hàng phát triển Châu Á

BQ

Bình qn

CBCNV

Cán bộ cơng nhân viên

Công ty


Công ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên

HĐQT

Hội đồng Quản trị

JBIC

Ngân hàng hợp tác quốc tê Nhật Bản

KDNS

Kinh doanh nước sạch

ng.đ

Ngày đêm

NXB

Nhà xuất bản

QLDA

Quản lý dự án

SX

Sản xuất


SXKD

Sản xuất kinh doanh

SXNS

Sản xuất nước sạch

TP

Thành phố

Tr.đ

Triệu đồng

UBND

Ủy ban nhân dân

XDCT

Xây dựng cơng trình

XN

Xí nghiệp

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


Http://www.lrc-tnu.edu.vn


ix
DANH MỤC BẢNG, BIỂU
Bảng 1.1

Các bệnh thường xảy ra do nguồn nước ô nhiễm

Bảng 1.2

Các loại vi khuẩn gây bệnh và thời gian tồn tại của vi
khuẩn trong nước

8
9

Bảng 1.3

Tiêu chuẩn dùng nước sinh hoạt theo đối tượng sử dụng

11

Bảng 1.4

Nhu cầu sử dụng nước cho người dân tại các đô thị

12


Bảng 1.5

Nhu cầu sử dụng nước của hộ gia đình

13

Bảng 1.6

Định mức dùng nước sinh hoạt cho cơng nhân khi
làm việc

Bảng 1.7

Tiêu chuẩn sử dụng nước cho chữa cháy

Bảng 1.8

Một số chỉ tiêu đánh giá mức sống của người dân

14
14

Việt Nam
Bảng 1.9

Khung giá tiêu thụ nước sạch

Bảng 1.10

Tình hình cấp nước một số quốc gia trên thế giới năm


25
32

2008 và mục tiêu đến năm 2015

32

Bảng 1.11

Giá bán nước sạch của Malaisia năm 2010

33

Bảng 1.12

Số hộ điều tra ở các địa điểm nghiên cứu

36

Bảng 1.13

Các nhân tố trong phân tích SWOT

43

Bảng 1.14

Ma trận SWOT


43

Bảng 2.1

Tình hình tăng số hộ dân ở một số địa phương

45

Bảng 2.2

Cơ cấu lao động của Công ty từ năm 2008-2010

54

Bảng 2.3

Sản lượng nước sản xuất bình qn 1 ngày đêm của các
Xí nghiệp trong Cơng ty

56

Bảng 2.4

Sản lượng nước sản xuất tồn Cơng ty từ 2008-2010

57

Bảng 2.5

Chi phí sản xuất 1m3 nước sạch năm 2010


59

Bảng 2.6

Giá thành tồn bộ 1m3 nước sạch năm 2010

61

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


x
Bảng 2.7

Sản lượng nước thất thốt tồn Cơng ty

63

Bảng 2.8

Số lượng CBCNV năm 2010 của Công ty

68

Bảng 2.9

Số lượng khách hàng theo khu vực của Công ty


73

Bảng 2.10

Số lượng khách hàng theo đối tượng tiêu thụ của
Công ty

74

Bảng 2.11

Sản lượng nước tiêu thụ theo khu vực của Công ty

76

Bảng 2.12

Sản lượng nước tiêu thụ theo đối tượng của Công ty

77

Bảng 2.13

Mức tiêu thụ bình quân theo đối tượng 2008-2010

78

Bảng 2.14


Tổng hợp kết quả điều tra khách hàng của Công ty

79

Bảng 2.15

Giá tiêu thụ nước sạch của Công ty từ 2008-2010

82

Bảng 2.16

Mức sống của người dân tại khu vực điều tra

84

Bảng 2.17
Bảng 2.18

Thị phần sản phẩm nước sạch trên thị trường của
Công ty
Các chỉ tiêu Benchmarking của Công ty năm 2010

Bảng 2.19

Kết quả hoạt động SXKD Công ty năm 2008-2010

91

Bảng 2.20


Ma trận SWOT

95

Bảng 3.1

Mở rộng sản phẩm/thị trường của Công ty

97

Bảng 3.2

Bảng 3.5

Dự kiến dân số và số hộ dân khu vực thành phố Thái
Nguyên, thị xã Sông Công huyện Phổ Yên từ năm
2011-2014
Dự kiến mức độ bao phủ dịch vụ và khách hàng của
Công ty năm 2011-2014
Dự kiến khách hàng theo đối tượng tiêu thụ sản phẩm
của Công ty
Dự kiến sản lượng tiêu thụ theo đối tượng của Công ty

Bảng 3.5

Dự kiến nguồn vốn thực hiện dự án 2011-2014

110


Bảng 3.6

Dự kiến tỷ lệ nước thất thốt 2011-2014 của Cơng ty

112

Bảng 3.3
Bảng 3.4

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

88
89

102
102
103
103

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


xi
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ
Biểu đồ, sơ đồ

Nội dung

Trang


Biểu đồ 1.1

Cơ cấu các nguồn nước

10

Sơ đồ 1.1

Sự phân bố nước trên trái đất

15

Sơ đồ 1.2

Mơ hình chi tiết hành vi người tiêu dùng

18

Sơ đồ 1.3

Các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến hành vi
người tiêu dùng

19

Sơ đồ 2.1

Sơ đồ bộ máy tổ chức của Công ty năm 2010

52


Biểu đồ 2.1

Tỷ lệ thất thốt tồn Cơng ty qua các năm

62

Sơ đồ 2.2

Công nghệ SX nước sạch từ nguồn nước ngầm

65

Sơ đồ 2.3

Công nghệ SX nước sạch từ nguồn nước mặt

67

Biểu đồ 2.2

Cơ cấu nguồn vốn của Công ty năm 2010

69

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn



1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, vấn đề chiếm lĩnh thị trường,
phát triển sản xuất kinh doanh là vấn đề chiến lược quan trọng của mỗi doanh
nghiệp. Đối với các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, công tác tiêu thụ sản
phẩm có ý nghĩa quyết định đến mọi hoạt động của doanh nghiệp vì chỉ khi
tiêu thụ được sản phẩm thì các hoạt động khác của doanh nghiệp mới có thể
đảm bảo, doanh nghiệp mới thực hiện được các chỉ tiêu trong hoạt động sản
xuất kinh doanh từ đó góp phần tạo cho doanh nghiệp có vị trí ngày càng ổn
định, đảm bảo cho việc tiêu thụ sản phẩm đạt hiệu quả tốt giúp cho doanh
nghiệp tận dụng được ưu thế và quyền lực của mình, hạn chế rủi ro nhằm đạt
hiệu quả cao trong sản xuất kinh doanh.
Đối với Công ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên việc sản xuất và tiêu
thụ sản phẩm nước máy sạch là hoạt động sản xuất kinh doanh chủ yếu. Do
đó vấn đề mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm, phát triển SXKD là một
trong những vấn đề then chốt trong chiến lược phát triển của Công ty. Hiện
tại, Công ty đang quản lý, khai thác 3 nhà máy sản xuất nước sạch, trong đó
có 2 nhà máy nằm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên là Nhà máy nước Túc
Duyên, công suất thiết kế 13.000m3/ngày đêm, Nhà máy nước Tích Lương,
cơng suất thiết kế 30.000 m3/ngày đêm và một Nhà máy nằm trên địa bàn thị
xã Sông Công là Nhà máy nước Sơng Cơng có cơng suất thiết kế
15.000m3/ngày đêm. Tuy nhiên, lượng nước sạch Công ty sản xuất ra chỉ
phục vụ cho khoảng 50.322 khách hàng ở thành phố Thái Nguyên, chiếm 80,2
% số hộ dân trong vùng cấp nước ở thành phố và khoảng 9.075 khách hàng ở
thị xã Sông Công và huyện Phổ Yên, chiếm khoảng 26,8 % tổng số hộ dân
trong vùng cấp nước khu vực thị xã Sông Công, huyện Phổ Yên. Những hộ
được sử dụng nguồn nước sạch của Công ty chủ yếu là các hộ dân ở khu vực
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


Http://www.lrc-tnu.edu.vn


2
thành phố, đơ thị cịn khu vực nơng thơn thì tỷ lệ các hộ dân được tiếp cận với
nguồn nước sạch cịn rất ít. Trong khi đó khu vực nơng thơn lại là khu vực có
tỷ lệ mắc các bệnh truyền nhiễm do nguồn nước là lớn nhất như: bệnh phụ
khoa, các bệnh về mắt, dịch tả, lỵ, thương hàn….
Do đó, vấn đề: “Mở rộng thị trường sản xuất kinh doanh nước sạch
tại Công ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên” ngoài mục tiêu phát triển sản
xuất kinh doanh bền vững của Công ty, nâng cao thu nhập cho người lao
động, đảm bảo cổ tức cho các cổ đông sẽ góp phần thực hiện tốt mục tiêu
chung của Đảng, Chính phủ đến năm 2020 có 100 % dân số được tiếp cận và
sử dụng nguồn nước sạch trong ăn uống, sinh hoạt, nhằm góp phần nâng cao
tuổi thọ của người dân Việt Nam, hạ thấp tỷ lệ tử vong ở trẻ nhỏ, giải quyết
được tình trạng người dân thiếu nước sạch để ăn uống, sinh hoạt, tình trạng ơ
nhiễm nguồn nước, ô nhiễm môi trường.
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng vấn đề tiêu thụ sản phẩm nước sạch tại
Công ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên để đề ra một số giải pháp nhằm góp
phần mở rộng thị trường, phát triển sản xuất kinh doanh nước sạch.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hóa một số vấn đề lý luận chung về thị trường, phát
triển SXKD, về SXKD nước sạch.
- Phân tích, đánh giá thực trạng mở rộng thị trường phát triển SXKD
nước sạch tại Công ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên.
- Phân tích đánh giá thị trường tiêu thụ nước sạch tại Công ty Cổ phần
Nước sạch Thái Nguyên.

- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm mở rộng thị trường, phát triển
SXKD nước sạch tại Công ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên trong thời
gian tới.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


3
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là các vấn đề liên quan đến việc mở rộng thị
trường, khách hàng và phát triển SXKD nước sạch tại Công ty Cổ phần Nước
sạch Thái Nguyên như: khai thác, tiêu thụ và tổ chức nhân sự để góp phần mở
rộng thị trường sản xuất kinh doanh sản phẩm nước sạch tại Công ty cổ phần
nước sạch Thái Nguuyên.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu về thực trạng mở rộng thị
trường sản xuất kinh doanh nước sạch và các giải pháp mở rộng thị trường,
SXKD nước sạch tại Công ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên.
- Về địa điểm nghiên cứu: Đề tài được thực hiện nghiên cứu tại Công ty
Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên, khách hàng, thị trường tại Thái Nguyên và
các vấn đề có liên quan.
- Về thời gian: Từ năm 2008 - 2010.
4. Ý nghĩa khoa học của luận văn
Luận văn là cơng trình khoa học có ý nghĩa lý luận, thực tiễn nhằm góp
phần mở rộng thị trường, phát triển sản xuất kinh doanh nước sạch tại Công
ty Cổ phần Nước sạch Thái Ngun;
Luận văn nghiên cứu khá tồn diện và có hệ thống về những giải pháp
chủ yếu nhằm mở rộng thị trường sản xuất kinh doanh nước sạch tại Công ty

Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên và áp dụng đối với các đơn vị hoạt động
trong ngành cấp nước ở các địa phương có điều kiện tương tự.
5. Bố cục của Luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục các tài liệu tham khảo. Luận
văn bao gồm các chương sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận, thực tiễn của việc mở rộng thị trường nhằm
phát triển SXKD nước sạch và phương pháp nghiên cứu.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


4
Chương 2: Thực trạng mở rộng thị trường SXKD nước sạch tại Công ty
Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên.
Chương 3: Giải pháp mở rộng thị trường nhằm phát triển SXKD nước
sạch tại Công ty Cổ phần Nước sạch Thái Nguyên trong thời gian tới.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


5

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN
CỦA VIỆC MỞ RỘNG THỊ TRƢỜNG SXKD NƢỚC SẠCH
VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.1 Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc mở rộng thị trƣờng sản xuất kinh

doanh nƣớc sạch
1.1.1. Một số vấn đề lý luận về nước sạch
1.1.1.1 Khái niệm về nước và nước sạch:
a. Khái niệm về nước (theo từ điển Encyclopedia): Nước là chất truyền dẫn
không mùi vị, không màu khi ở số lượng ít song lại có màu xanh nhẹ khi ở
khối lượng lớn. Nó là chất lỏng phổ biến và nhiều nhất trên trái đất, tồn tại ở
thể rắn (đóng băng) và ở thể lỏng, nó bao trùm khoảng 70% bề mặt trái
đất[23].
b. Khái niệm về nước sạch (theo Unesco): Nước sạch là nước an toàn cho ăn
uống và tắm giặt, bao gồm nước mặt đã qua xử lý và nước chưa qua xử lý
song không bị ô nhiễm (nước giếng ngầm, nước giếng khoan được bảo
vệ)[23]
1.1.1.2 Phân loại nước:
a. Theo tính chất:
Nước được phân thành các loại sau:
- Nước ngọt: Là loại nước chứa một lượng tối thiểu các muối hoà tan.
Tất cả các nguồn nước ngọt có xuất phát điểm là từ các cơn mưa được tạo ra
do sự ngưng tụ tới hạn của hơi nước trong khơng khí, rơi xuống ao, hồ, sơng
của mặt đất cũng như trong các nguồn nước ngầm, hoặc do sự tan chảy của
băng hay tuyết.
- Nước mặn: Là loại nước có chứa muối NaCl hồ tan với hàm lượng cao
hơn nước lợ và nước uống thông thường, thường quy ước trên 10g/lít. Nước
biển có vị mặn khơng thể dùng cho uống được.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


6
- Nước lợ: Là loại nước dưới đất hoặc ở các đầm phá có độ khống hố

cao hơn nước ngọt nhưng thấp hơn nước mặn.
b. Theo tác dụng
- Nước dùng cho Sinh hoạt: Là loại nước phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt
của con người như nước dùng để ăn, uống, tắm, giặt, chuẩn bị nấu ăn, cho các
khu vệ sinh, tưới đường, tưới cây ... Loại nước này chiếm đa số trong các khu
dân cư.
- Nước dùng cho sản xuất : Là loại nước phục vụ cho các mục đích sản
xuất, có rất nhiều ngành cơng nghiệp dùng nước với yêu cầu về lưu lượng và
chất lượng nước rất khác nhau. Có ngành u cầu chất lượng nước khơng cao
nhưng số lượng lớn như luyện kim, hoá chất…, ngược lại có ngành u cầu
số lượng nước khơng nhiều nhưng chất lượng rất cao như ngành dệt, nước cấp
cho các nồi hơi, nước cho vào sản phẩm là các đồ ăn uống…. Lượng nước
cấp cho sản xuất của một nhà máy có thể tương đương với nhu cầu dùng nước
của một đơ thị có dân số hàng chục vạn dân.
- Nước dùng cho chữa cháy: Dù là khu vực dân cư hay là khu cơng
nghiệp đều có khả năng xảy ra cháy. Vì vậy, hệ thống cấp nước cho sinh hoạt
hay sản xuất đều phải tính đến trường hợp có cháy. Nước dùng cho trường
hợp chữa cháy luôn được dùng dự trữ trong bể chứa nước sạch của thành phố,
hoặc ở các khu vực có bố trí họng nước cứu hỏa để khi xảy ra sự cố có thể lấy
nước một cách thuận tiện nhất. Khi tính tốn mạng lưới đường ống phân phối
có tính đến khả năng làm việc của mạng lưới khi có cháy xảy ra.
1.1.1.3. Vai trị của nước và nước sạch
a. Vai trò của nước
Nước là một nhu cầu không thể thiếu trong đời sống của con người và
trong mọi hoạt động của xã hội, nó đóng vai trị trung gian vận chuyển chất
dinh dưỡng ni cơ thể, nó tham gia trực tiếp vào q trình sản xuất ra của cải
vật chất cho xã hội.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn



7
- Đối với đời sống con người: Nước tham gia vận chuyển các chất dinh
dưỡng, các sản phẩm trung gian trong q trình trao đổi chất, điều hồ nhiệt
độ cơ thể.
- Đối với sản xuất:
+ Cơng nghiệp: Có một số ngành nghề không thể hoạt động được nếu
thiếu nước như sản xuất (SX) điện, dệt may, chế biến thuỷ hải sản ….
+ Nông - lâm - ngư nghiệp, cây trồng, vật ni: Trong cấu trúc động
thực vật thì nước chiếm tới 95-99% trọng lượng các loại cây dưới nước, 70%
các loại cây trên cạn, 80% trọng lượng các loại cá và 65-75% trọng lượng con
người và các loại động vật [17]. Trong cây nước tham gia cấu tạo nên tế bào
đơn vị sống nhỏ nhất của cây. Ngoài ra, nước cịn làm mơi trường lỏng hồ
tan và vận chuyển các dưỡng chất từ rễ lên lá để nuôi cây.
b. Vai trò của nước sạch đối với đời sống con người
Trong quá trình hình thành sự sống trên trái đất thì nước và mơi trường
nước đóng vai trị rất quan trọng. Nước tham gia vào quá trình tái sinh thế
giới hữu cơ. Trong q trình trao đổi chất, nước có vai trị trung tâm, là dung
mơi của rất nhiều chất và đóng vai trị dẫn đường cho muối đi vào cơ thể.
Trong các khu dân cư, nước phục vụ cho các mục đích sinh hoạt, nâng cao
đời sống tinh thần cho người dân. Nước là tài nguyên của thiên nhiên, là yếu
tố cần thiết để duy trì sự sống. Nước sạch là một hàng hóa đáp ứng nhu cầu
bức thiết của con người để tồn tại, là một trong những yếu tố tác động đến sự
phát triển của xã hội vì nó góp phần nâng cao sức khỏe, nâng cao chất lượng
cho cuộc sống của cộng đồng con người. Do vậy, Chính phủ các nước nói
chung và chính phủ Việt Nam nói riêng đặc biệt quan tâm đến việc bảo vệ,
duy trì, phát triển nguồn nước để phục vụ đời sống con người. Nếu mọi người
trên trái đất đều được sử dụng nước sạch trong ăn uống, sinh hoạt thì sẽ giảm
đáng kể các loại bệnh tật do không được sử dụng nước sạch gây nên như

bệnh: dịch tả, phụ khoa…
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


8

Theo thống kê của Bộ Y tế, gần một nửa trong số 26 bệnh truyền nhiễm
có nguyên nhân liên quan tới nguồn nước bị ô nhiễm, vệ sinh môi trường và ý
thức vệ sinh cá nhân kém của người dân. Điển hình nhất là bệnh tiêu chảy cấp
đang xuất hiện rải rác tại một số địa phương. Ngồi ra, có nhiều bệnh truyền
nhiễm khác cũng liên quan tới nguồn nước như: Tả, thương hàn, các bệnh về
đường tiêu hoá, viêm gan A, viêm não… Tại Hội thảo do Viện Tài nguyên,
Môi trường và Công nghệ Sinh học - Đại học Huế (IREB) phối hợp với Bộ
TN&MT và Liên minh Quốc tế Bảo tồn Thiên nhiên và Tài nguyên Thiên
nhiên (IUCN) tổ chức tại Huế, năm 2009 cả nước có 992.137 người dân
nông thôn bị tiêu chảy, 38.529 người mắc lỵ trực khuẩn, 3.021 người mắc
thương hàn do sử dụng nước sinh hoạt khơng đảm bảo vệ sinh, trong đó 88%
trường hợp mắc bệnh là do thiếu nước sạch.
Bảng 1.1 Các loại bệnh thƣờng xảy ra và lây lan do không sử dụng nguồn
nƣớc hợp vệ sinh ở Việt Nam
Loại bệnh (lƣợt ngƣời/năm)
TT

Năm

Thƣơng
hàn


Tả lỵ

Ỉa chảy

Nhiễm

Lỵ trực khuẩn,

giun

lỵ amib

1

2008

5.941

115.397

968.795

152.359

27.192

2

2009


3.021

38.529

992.137

170.000

28.972

3

2010

2.918

37.762

891.124

183.000

31.328

Nguồn Vụ Y tế Dự phòng – Bộ Y tế [5]
Trong những năm gần đây, mặc dù tỷ lệ tử vong ở trẻ em và tỷ lệ mắc
các bệnh truyền nhiễm đã giảm hẳn, song các bệnh liên quan tới nước và vệ
sinh môi trường vẫn là vấn đề lớn về sức khỏe ở Việt Nam. Bệnh tiêu chảy là
một trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng ốm đau trên phạm vi
tồn quốc, làm cho khoảng 250.000 người phải nhập viện mỗi năm. Theo ước

tính mới đây, có tới 44% trẻ em Việt Nam bị nhiễm giun tóc, giun móc và
giun đũa. Đó cũng là một phần lý do tại sao Việt Nam vẫn là một trong những
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


9
nước có tỷ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em cao nhất ở Đông Á, mà hầu hết các
bệnh nhiễm trùng đường ruột đều do các loại vi khuẩn, vi rút gây lên. Tuy
nhiên, do thời gian tồn tại của từng loại vi sinh vật gây bệnh có khác nhau nên
đặc điểm từng loại bệnh dịch cũng khác nhau và thời gian kéo dài ổ dịch cũng
khác nhau. Do đó nếu không được sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh thì nguy
cơ bùng phát dịch bệnh là rất lớn, nhiều khi do sự thiếu hiểu biết của người
dân và với suy nghĩ đơn giản là nguồn nước tự khai thác tại gia đình như nước
giếng, nước mưa...khơng có mùi vị lạ, không đục là nước sạch, nên người dân
đã sử dụng phải nguồn nước khơng đảm bảo vệ sinh có chứa nhiều chất gây
hại cho sức khỏe mà không biết, dẫn đến việc mắc phải các loại bệnh dịch
Bảng 1.2 Các loại bệnh nhiễm trùng đƣờng ruột và thời gian tồn tại của
các vi khuẩn trong nƣớc
Thời gian sống trong
nƣớc (ngày)
Bệnh
Vi sinh gây bệnh
Nƣớc Nƣớc
Nƣớc
máy
sông
giếng
Tả


Vi khuẩn tả Eltor

1-10

0,5 - 92

1 - 92

Lỵ trực khuẩn

Shigella

5 - 16

19 – 92

-

Thương hàn

Salmonella typhi

2 - 20

4 - 183

1,0 – 107

Phó thương hàn


Tiêu chảy ở trẻ em

Các
chủng
khác
của
2 - 10
Salmonella,Shigella,
Proteus….
Chứng Escherichia coli gây
bệnh

21 –
183
150

Bệnh do Leptospira

-

7 – 75
4-122

Nguồn : Vụ Y tế Dự phòng – Bộ Y tế [5]
Chính vì vậy, việc triển khai các chương trình cung cấp nước sạch cho
người dân đang được Chính phủ hết sức quan tâm với mục tiêu đến năm
2020: 100% dân số được cấp nước với tiêu chuẩn 165 lít/người/ ngày.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


Http://www.lrc-tnu.edu.vn


10
1.1.1.4. Nguồn cung cấp nước chủ yếu trên trái đất
Các nguồn nước trong tự nhiên được chia thành 2 loại chủ yếu là:
Nguồn nước mặt và nguồn nước ngầm. Ngoài ra cịn có nguồn khác là nước
mưa, nguồn nước bổ cập cho nước mặt và nước ngầm:
- Nguồn nước ngầm: Độ ẩm của đất, nước dưới đất ở độ sâu tới 800 m,
nước dưới đất ở độ sâu hơn 800m
- Nguồn nước mặt: Các sông, các hồ nước ngọt, các hồ nước mặn và
biển.
Biểu đồ 1.1: Cơ cấu các nguồn nƣớc chủ yếu
Nguồn khác
0,71%

Nước mua
0,74%

Nước máng lần
2,91%

Giếng khơi (khơng
có nguồn ô nhiễm)
27,64%

Giếng khơi (có
nguồn ô nhiễm)
6,89%

Nước suối, sông, ao,
hồ
9,89%

Các loại nguồn nƣớc
Nước giếng khoan
21,66%

Nước mưa
13,94%

Nước máy
15,63%

Nguồn: Từ điển Wikipedia [23]
- Các nguồn khác: Băng ở các đại dương, nước từ các đại dương, lượng
nước bốc hơi từ các đại dương, lượng nước mưa rơi xuống các đại dương,
lượng nước chứa trong khí quyển, lượng mưa rơi xuống các lục địa, lượng
nước bốc hơi từ các lục địa, lượng nước thấm, lượng nước chảy bề mặt….
Nguồn này chiếm đến gần 70% lượng nước trên Trái đất, nhưng đây lại không
phải là nguồn sử dụng được cho con người ăn uống và sinh hoạt.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


11
1.1.1.5. Nhu cầu sử dụng nước và nước sạch
Nhu cầu sử dụng nước sạch được Bộ xây dựng ban hành kèm theo tiêu

chuẩn TCN33-1985, với mỗi đối tượng sử dụng khác nhau thì lượng nước
tiêu thụ cũng khác nhau, ngồi ra nhu cầu nước sử dụng trung bình cịn phụ
thuộc vào mức độ tiện nghi của các khu dân cư, các thành phố lớn, các khu
công nghiệp và các khu sản xuất nhỏ, cụ thể cho một số đối tượng sử dụng
được thể hiện trong các bảng tiêu chuẩn như sau:
- Tiêu chuẩn dùng nước theo đối tượng sử dụng phân theo địa bàn đối
với các thành phố lớn, khu công nghiệp [17]:
Bảng 1.3 Tiêu chuẩn dùng nƣớc sinh hoạt theo đối tƣợng sử dụng
T
T

1

2

Đối tƣợng sử dụng
Thành phố lớn, thành phố du lịch, nghỉ
mát, khu công nghiệp lớn
Thành phố vừa và nhỏ, khu cơng
nghiệp nhỏ

Tiêu chuẩn
dùng nƣớc
trung bình
(l/ngƣời/ng.đ)

Hệ số
điều hồ
Kh max


200 ÷ 250

1,5÷1,4

150 ÷ 250

1,7÷1,5

3

Thị trấn, trung tâm cơng nơng nghiệp

80 ÷ 250

2,0÷1,7

4

Vùng nơng thơn

25 ÷ 50

2,5÷2,0

Nguồn: Mạng lưới cấp nước tập1[17 ]
Kh max: là tỷ số giữa lượng nước tiêu thụ trong giờ dùng nước lớn nhất so với giờ
dùng nước trung bình

Như vậy, đối với các thành phố lớn, thành phố du lịch, nghỉ mát và các
khu công nghiệp lớn lượng nước cần cho tiêu dùng hàng ngày là rất lớn từ

200 – 250 lít/người/ngày đêm, cịn ở các vùng nông thôn do hệ thống tiện
nghi không có nhiều, chủ yếu họ chỉ dùng để đun nấu và chỉ có một bộ phận

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


12
nhỏ người dân khá giả mới sử dụng nên mức nhu cầu sử dụng nước bình qn
cũng rất ít.
- Tiêu chuẩn dùng nước đối với người dân tại các khu đô thị [17]
Bảng 1.4 : Nhu cầu sử dụng nƣớc cho ngƣời dân tại các khu đô thị
Mức độ tiện nghi của nhà ở trong

TT

các khu đô thị
1

2

3

4

5

Nhà không trang thiết bị vệ sinh, lấy nước ở
vịi cơng cộng

Nhà chỉ có vịi nước, khơng có thiết bị vệ sinh
khác
Nhà có hệ thống cấp thốt nước bên trong
nhưng khơng có thiết bị tắm
Nhà có hệ thống cấp thốt nước bên trong có
thiết bị tắm hoa sen
Nhà có hệ thống cấp thốt nước bên trong, có
bồn tắm và có cấp nước nóng cục bộ

Tiêu chuẩn dùng

HS điều

nƣớc trung bình

hồ

(l/ngƣời/ng.đêm)

Kh max

40 ÷ 60

2,5÷2,0

80 ÷ 100

2,0÷1,8

120 ÷ 150


1,8÷1,5

150 ÷ 200

1,7÷1,4

200 ÷ 300

1,5÷3,0

Nguồn: Mạng lưới cấp nước tập 1[17]
Kh max: là tỷ số giữa lượng nước tiêu thụ trong giờ dùng nước lớn nhất so với giờ
dùng nước trung bình

- Đối với người dân tại các khu đô thị: Phân theo từng khu vực khác
nhau. Nhu cầu sử dụng nước cho hộ gia đình thường sử dụng vào việc đun
nấu phục vụ ăn uống tắm giặt cho con người, nước uống, tắm gội, xả thiết bị
vệ sinh, tưới rau, hoa quả, thảm cỏ...Còn với các hộ gia đình, tùy vào số lượng
nhân khẩu khác nhau, tính chất vùng miền khác nhau mà nhu cầu sử dụng
nước và dịnh mức tiêu chuẩn sử dụng nước là khác nhau, các hộ có nhu cầu
phục vụ cho sản xuất như: xay xát, làm nghề chế biến tinh bột, làm bún, chế
biến nông sản, làm mắm, chế biến hải sản thì tính u cầu nước cho sản xuất
từ 20-40% tổng nhu cầu nước tiêu thụ. Với các hộ gia đình có trên 7 người, số
gia súc trong gia đình có trên 2 con thì tiêu chuẩn cấp nước cho người và gia

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn



13
súc cũng nhiều hơn so với các hộ khác. Từ những tính tốn này, mà các đơn
vị cấp nước sau quá trình khảo sát sẽ xây dựng được phương án cấp nước tốt
nhất, các dây chuyền công nghệ phù hợp nhất cho từng vùng, từng khu vực
dân cư nhằm phát huy hết hế mạnh của từng vùng. Tiêu chuẩn dùng nước của
hộ gia đình theo tính chất vùng, miền thể hiện tại bảng 1.5
Bảng 1.5 Nhu cầu dùng nƣớc cho hộ gia đình
Nhu cầu nƣớc cho một hộ gia đình
T
T

(ngày đêm)

Thành phần dùng nƣớc

Đồng

Trung

bằng

du

5 người

4 người

4 người


7 người

90

165

110

88

lít/người

lít/người

lít/người

lít/người

450 lít

660 lít

440 lít

616 lít

150 lít

190 lít


190 lít

220 lít

600 lít

850 lít

630 lít

836 lít

Ven biển

1

Số người một hộ

2

Tiêu chuẩn dùng nước

3

Nước sinh hoạt

Miền núi

Nước cho chăn nuôi gia súc
4


(2 con lợn, 1 con trâu hoặc
bò)
Tổng số

Nguồn: Mạng lưới cấp nước tập 1[ 17 ]
Đối với công nhân trong khi làm việc tại các nhà máy sản xuất thì tùy
theo từng mức độ cơng việc khác nhau mà nhu cấu sử dụng nước cũng khác
nhau, nếu cơng nhân làm việc trong mơi trường nóng, bụi thì nhu cầu sử dụng
nước sẽ nhiều hơn cơng nhân làm việc tại các vị trí khác và ngược lại:
- Lượng nước tắm cho công nhân sau giờ làm việc là:
+/ Khoảng 40 lít cho một lần tắm/người đối với cơng nhân làm việc
trong các phân xưởng bình thường

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn


14
+/ Khoảng 60 lít cho một lần tắm/người đối với cơng nhân làm việc
trong các phân xưởng nóng. Tỷ lệ số công nhân tắm trong các phân xưởng tuỳ
thuộc vào loại sản xuất, tính chất của cơng việc. Thời gian tắm trung bình là
40 phút, bảng 1.6.
Bảng 1.6 Định mức dùng nƣớc sinh hoạt cho công nhân
trong khi làm việc

Loại phân xƣởng

TT


1
2

Tiêu chuẩn
dùng nƣớc
ngày trung
bình
(l/ngƣời/ca)

HS điều
hồ
Kh max

35

2,5

25

3,5

Phân xưởng nóng toả nhiệt lớn hơn 20kcal 32/h
Các phân xưởng khác

Nguồn: Mạng lưới cấp nước- Tập 1[ 17 ]
- Đối với hoạt động chữa cháy: Tiêu chuẩn sử dụng nước cho chữa
cháy [17], thể hiện tại bảng 1.7
Bảng 1. 7 Tiêu chuẩn sử dụng nƣớc cho chữa cháy
Số dân

x 1.000

Lƣu lƣợng cho một đám cháy (l/s)

Số đám
cháy đồng
thời

Nhà 2 tầng với

Nhà hỗn hợp các

Nhà ba tầng

bậc chịu lửa

tầng không phụ

không phụ thuộc

I,II,III

IV

thuộc bậc chịu lửa

bậc chịu lửa

đến 5


1

5

5

10

10

25

2

10

10

15

15

50

2

15

20


25

25

100

2

20

25

35

35

200

3

20

-

40

40

300


3

-

-

55

55

400

3

-

-

70

70

500

3

-

-


80

80

Nguồn: Mạng lưới cấp nước- Tập 1 [17 ]

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Http://www.lrc-tnu.edu.vn