..

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THƠNG

MAI THỊ THÚY

TÌM HIỂU CÁC CƠNG CỤ
HỖ TRỢ TẠO BÀI GIẢNG E-LEARNING CHO
GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÁY TÍNH

Thái Nguyên, Tháng 09 năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THƠNG

MAI THỊ THÚY

TÌM HIỂU CÁC CƠNG CỤ
HỖ TRỢ TẠO BÀI GIẢNG E-LEARNING CHO
GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC MÁY TÍNH
MÃ SỐ: 60.48.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÁY TÍNH

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Gia Hiểu

Thái Nguyên, Tháng 09 năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan luận văn “Tìm hiểu các công cụ hỗ trợ tạo bài
giảng e-learning cho giáo viên trung học phổ thông” này là do tôi tự
nghiên cứu, tìm hiểu và tổng hợp từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau. Luận
văn tốt nghiệp là kết quả của q trình học tập, nghiên cứu và thực hiện
hồn tồn nghiêm túc, trung thực của bản thân. Tất cả các tài liệu tham
khảo đều có xuất xứ rõ ràng và đƣợc trích dẫn hợp pháp.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về nội dung và sự trung thực trong
luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ của mình.

Thái Nguyên, ngày 25 tháng 09 năm 2011
Họ tên ngƣời viết

Mai Thị Thuý

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên





LỜI CẢM ƠN
Em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới tồn thể các thầy cơ giáo
Trường Đại học Cơng Nghệ Thông Tin và Truyền Thông - Đại học Thái
Nguyên, Viện Công Nghệ thông Tin Việt Nam - những người đã truyền đạt
kiến thức cho chúng em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Em xin đặc biệt cảm ơn PGS.TS Nguyễn Gia Hiểu - người đã trực tiếp
hướng dẫn em hồn thành luận văn này. Nếu khơng có sự động viên khích lệ,
những chỉ bảo ân cần cùng những kiến thức hỗ trợ của thầy thì em khó lịng
hồn thiện được luận văn này.
Cuối cùng, con xin cảm ơn bố mẹ, tôi xin cảm ơn tất cả bạn bè, các
đồng nghiệp, các anh chị em trong lớp Cao học K8, những người đã sát cánh
cùng chung những niềm vui, cùng chia sẻ những khó khăn, động viên tinh
thần và nhiệt tình hỗ trợ cho tơi các cơng cụ trong q trình tơi thực hiện
luận văn này.
Thái Ngun, tháng 09 năm 2011
Mai Thị Thuý

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
CHƢƠNG I: TỔNG QUAN VỀ E-LEARNING.............................................. 4
1.1 Khái niệm e-learning ............................................................................... 4
1.2 Đặc điểm của e-learning .......................................................................... 7
1.3 Kiến trúc của hệ thống e-learning............................................................ 8
1.4 Lợi ích của e-learning ........................................................................... 12

1.5 Tình hình phát triển và ứng dụng e-learning ........................................ 13
1.6 Đặc điểm nhận thức riêng của học sinh trƣờng PT Vùng cao - Việt Bắc . 16
CHƢƠNG 2: TÌM HIỂU CÁC CHUẨN VÀ CƠNG CỤ CHO E-LEARNING
......................................................................................................................... 17
2.1 Các chuẩn trong e-learning .................................................................... 17
2.1.1 Chuẩn đóng gói ............................................................................... 17
2.1.2 Chuẩn trao đổi thơng tin .................................................................. 18
2.1.3 Chuẩn meta-data .............................................................................. 18
2.1.4 Chuẩn chất lƣợng ............................................................................ 19
2.2 Tìm hiểu và phân tích một số cơng cụ thực hiện cho e-learning.......... 19
2.2.1 Công cụ để truy cập ......................................................................... 19
2.2.2 Công cụ biên tập nội dung .............................................................. 20
2.3 Hệ thống LMS/LCMS ........................................................................... 28
2.3.1 Hệ thống quản lý học tập mã nguồn mở Moodle ............................ 29
2.3.2 Tính năng của Moodle..................................................................... 30
2.3.3 Những ƣu điểm của Moodle............................................................ 35
2.3.4 Những hạn chế của Moodle ............................................................ 38
2.3.5 Đánh giá chung về Moodle ............................................................. 38
2.4 Công cụ để tạo nội dung trong hệ thống Moodle .................................. 39
2.4.1 Công cụ tạo bài giảng điện tử LectureMaker ................................. 40

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




2.4.2 Công cụ tạo bài giảng điện tử Adobe Captivate ............................. 41
2.4.3 Công cụ tạo bài giảng điện tử eXe .................................................. 46
CHƢƠNG III: TẠO NỘI DUNG BÀI GIẢNG E-LEARNING .................... 48
3.1 Quy trì nh xây dƣ̣ng bài giảng điện tử ................................................... 48

3.2 Giới thiệu hệ thống ................................................................................ 48
3.3 Xây dựng bài giảng điện tử trong hệ thống Moodle.............................. 53
3.3.1 Xác định mục tiêu và đƣa ra tiến trình của bài giảng ..................... 53
3.3.2 Xây dựng kịch bản cho bài giảng .................................................... 55
3.3.3 Thiết kế giao diện cho bài giảng Quá trình nguyên phân .............. 57
3.3.4 Xây dựng nội dung bài giảng Quá trình nguyên phân ................... 59
3.3.5 Giới thiệu bài Sử dụng mạng cục bộ .............................................. 60
3.4 Tạo bài kiểm tra trực tuyến .................................................................... 62
3.5 Thực nghiệm và đánh giá...................................................................... 64
3.5.1 Thực nghiệm .................................................................................... 64
3.5.2 Kết quả các phiếu điều tra ............................................................... 65
3.5.3 Đánh giá kết quả thực nghiệm ........................................................ 67
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 70
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 71

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
STT

Từ viết tắt

Từ đầy đủ

1

Elearning


2

WWW

3

Moodle

4

eXe

5

CNTT

6

SCORM

7

SCO

8

CSDL

9


GV

Giáo viên

10

HS

Học sinh

11

LMS

12

LCMS

13

CAS

Content Authoring System

14

SME

Subject Matter Expert


15

ID

Instructional Designer

16

LMS

17

LCMS

18

API

Application Programming Interface

19

XML

Extensible Markup Language

20

HTML


Hyper Text Markup Language

21

PDA

22

DHTML

23

ASP

Active Server Pages

24

VLE

Virtual Learning Environment

25

LDAP

Electronic Learning
World Wide Web
Modular Object-Oriented Dynamic Learning

Environment
eLearning XHTML editor
Công nghệ thông tin
Sharable Content Object Reference Model
Sharable Content Object
Cơ sở dữ liệu

Learning Managerment System
Learning Content Managerment System

Learning Managerment System
Learning Content Managerment System

Personal digital assistant
Dynamic HTML

Lightweight Directory Access Protocol

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




DANH SÁCH HÌNH ẢNH
Hình 1.2: Kiến trúc hệ thống e-learning .....................................................................8
Hình 1.3: Kiến trúc trong chƣơng trình đào tạo e-learning.......................................10
Hình 2.1. Các Mơđun hệ thống LMS. .......................................................................30
Hình 2.2: Tạo câu hỏi trắc nghiệm với Captivate .....................................................45
Hình 3.1: Giao diện hệ thống ....................................................................................52
Hình 3.3: Giao diện mở đầu ......................................................................................57

Hình 3.4: Giao diện phần Quá trình nguyên phân ....................................................58
Hình 3.5: Các câu hỏi đƣợc lồng ghép vào nội dung của bài giảng .........................58
Hình 3.6: Sơ đồ tóm tắt q trình ngun phân ........................................................59
Hình 3.7: Giao diện của bài Sử dụng mạng cục bộ. ..................................................61
Hình 3.8: Câu hỏi kiểm tra kiến thức cuối bài học ...................................................62
Hình 3.9: Hoạt động/đề thi trong moodle. ................................................................62
Hình 3.10: Lựa chọn dạng câu hỏi. ...........................................................................63
Hình 3.11: Điểm kết quả bài kiểm tra. ......................................................................64

DANH SÁCH CÁC BẢNG
Bảng 1.1: So sánh lớp học truyền thống với e-learning ……………………. 7
Bảng 1.2: Bảng tổng hợp các cấp trong chƣơng trình đào tạo………………12
Bảng 3.1: Kết quả khảo sát thực nghiệm…………………………………….62

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong những năm gần đây, e-learning đã và đang trở nên gần gũi với tất
cả mọi ngƣời. Nhiều trƣờng đại học, cao đẳng ở Việt Nam đã và đang từng
bƣớc triển khai xây dựng hệ thống e-learning phục vụ cho công tác dạy và học
tập trực tuyến, tạo điều kiện học tập mọi lúc, mọi nơi cho học sinh, sinh viên.
E-learning đã phát triển qua nhiều giai đoạn mà mỗi giai đoạn đi kèm
với nó là những yêu cầu và khái niệm khác nhau, thời điểm hiện tại nó đi liền
với việc tạo bài gảng, phân phối và chia sẻ các bài giảng qua mạng.
Vì vậy u cầu đặt ra là phải có một công cụ biên soạn bài giảng để
giúp cho giáo viên có thể soạn ra các bài giảng, giáo trình trực tuyến của mình

theo đúng ý đồ sƣ phạm và cấu trúc bài giảng, sau khi biên soạn xong có thể
đóng gói lại thành các gói nội dung (SCOs) dựa trên chuẩn SCORM
(Sharable Content Object Reference Model), có khả năng tái sử dụng và tích
hợp trên các hệ thống quản lý học tập nhƣ Moodle…
Bản thân tôi đang công tác tại Trƣờng PT Vùng cao - Việt Bắc, là một
trƣờng dân tộc nội trú với 95% học sinh dân tộc thiểu số đến từ các tỉnh Miền
Núi phía Bắc xa xôi – nơi mà ở đó điều kiện “học cái chữ” cũng đã rất khó
khăn rồi. Vì thế khả năng nhận thức của các em trong một lớp học cũng rất
khác nhau. Xuất phát từ những hạn chế và thấu hiểu đƣợc những tâm tƣ tình
cảm của các em. Bản thân ln mong muốn rằng mình sẽ làm cái gì đó để
giúp các em tự tin trong học tập, rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp và vƣợt qua
đƣợc rào cản ban đầu khi tiếp xúc với CNTT.
Chính vì vậy, đề tài “Tìm hiểu các cơng cụ hỗ trợ tạo bài giảng Elearning cho giáo viên trung học phổ thông” là cần thiết. Sự thành cơng của
đề tài sẽ góp phần thúc đẩy ứng dụng CNTT&TT trong giảng dạy, học tập
nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng đào tạo thực tế. Điều đó sẽ mang lại cơ
hội đƣợc tiếp xúc nhiều hơn với CNTT cho các em học sinh dân tộc thiểu số
của trƣờng và cũng là nơi dành cho tất cả các giáo viên tâm đắc với sự nghiệp
giáo dục và đào tạo nguồn cán bộ dân tộc thiểu số, có thể gửi gắm những tình
cảm của mình với học sinh bằng những bài giảng, những tài liệu tâm huyết
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



1


nhất của mình để giúp các em học sinh có thêm công cụ học tập và rèn luyện
kiến thức, vững bƣớc trong tƣơng lai vì sự nghiệp phát triển chung của chúng ta.
2. Mục đích nghiên cứu
Tìm hiểu, phân tích các “công cụ hỗ trợ tạo bài giảng e-learning” để

giúp giáo viên có thể lựa chọn cơng cụ phù hợp với đặc thù từng mơn học.
Tạo giáo trình để sử dụng thơng qua các thiết bị điện tử, giáo trình này
có thể thay thế đƣợc cho các giáo trình thơng thƣờng về nội dung kiến thức,
đồng thời thay thế đƣợc giáo án giảng dạy của giáo viên.
Thông qua các thiết bị điện tử học sinh có thể phần nào tìm kiếm đƣợc
các giải đáp thắc mắc, rèn luyện tƣ duy và kỹ năng học tập. Tự tìm hiểu và
khai thác thông tin trong khi thời gian học tập trên lớp là hạn chế.
Với mục tiêu “Lấy người học làm trung tâm”, “Học mọi lúc, mọi nơi và
học tập suốt đời”, “Xây dựng một Xã hội học tập”. Giúp học viên có thể tự
lựa chọn cách học phù hợp với mình.
Cải tiến bằng hình thức học tập mới khắc phục đƣợc những nhƣợc điểm
của phƣơng pháp học tập truyền thống.
Đề tài đƣợc nghiên cứu thành công sẽ mang lại hiệu quả cao cho tập thể
giáo viên, học sinh trƣờng PT Vùng cao - Việt Bắc trong việc đào tạo nguồn
cán bộ dân tộc thiểu số.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cƣ́u
Bối cảnh về ƣ́ng dụng CNTT trong dạy và học trƣ̣c tuyến ở Việt nam .
Các kiến thức tổng quan về dạy học trực tuyến.
Phần mềm quản lý dạy học trƣ̣c tuyến Moodle và phần mềm xây dƣ̣ng
nội dung bài giảng Captivate, Lecture Maker…
4. Phƣơng pháp nghiên cƣ́u
o

Về lý thuyết

Nghiên cƣ́u các tài liệu, giáo trình về e-learning.
Nghiên cƣ́u các giáo trì nh chuyên ngành phƣơng pháp dạy học.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




2


Nghiên cƣ́u về các sản phẩm hệ thống e-learning đã c ó để đề xuất một
mơ hì nh thí ch hợp hơn.
Tìm hiểu về cách sử dụng phần mềm quản lý khóa học trực tuyến
Moodle và phần mềm xây dƣ̣ng nội dung bài giảng Captivate, Lecture Maker.
o

Về thực nghiệm

Cài đặt để có hệ thống dạ y họ c trƣ̣c tuyến dùng đƣợc v à hƣớng dẫn
giáo viên sử dụng công cụ soạn bài giảng e-learning.
5. Giả thiết khoa học
Các hệ thống đào tạo trƣ̣c tuyến đƣợc sử dụng rộng rãi nhƣ hệ thống hỗ
trợ giảng dạy trong đào t ừ xa. Một số nghiên cứu thực nghiệm để ƣớc lƣợng
hiệu quả chung trong giáo dục và kết quả nhận đƣợc có thay đổi . Những tác
dụng của việc áp dụng đào tạo trƣ̣c tuyến trong dạy học đƣợc ghi nhận.
6. Cấu trúc luận văn
Luận văn gồm 3 chƣơng:
Phần mở đầu.
Chƣơng 1. Tởng quan về E-learning
Tập trung tìm hiểu về e-learning, cấu trúc chung của hệ thống e-learning.
Chƣơng 2. Tìm hiểu các chuẩn và cơng cụ cho E-learning
Tìm hiểu các chuẩn và công cụ thực hiện cho e-learning, công cụ quản lý
học tập LMS/LCMS mã nguồn mở Moodle, công cụ tạo nội dung bài giảng
điện tử Captivate, Lecture Maker, eXe.
Chƣơng 3. Tạo nội dung bài giảng E-learning

Sử dụng công cụ quản lý học tập mã nguồn mở Moodle xây dựng hệ
thống quản lý học tập trực tuyến và sử dụng công cụ tạo nội dung bài giảng
điện tử thiết kế bài giảng mẫu, tạo các câu hỏi kiểm tra trắc nghiệm.
Phần kết luận.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



3


CHƢƠNG I: TỔNG QUAN VỀ E-LEARNING
1.1 Khái niệm E-learning
E-learning (Electronic Learning) có thể nói khái qt là sự áp dụng
cơng nghệ thông tin và truyền thông để tạo ra một mơi trƣờng ảo cho việc dạy
và học. Có thể gọi e-learning là đào tạo điện tử bởi vì bản chất của nó là thơng
qua các mơi trƣờng trung gian nhƣ máy tính, internet, truyền hình,…để thực
hiện dạy và học (các hình thức đào tạo từ xa qua radio và vơ tuyến trƣớc đây
là dạng sơ khai của e-learning).
Các giáo trình đƣợc biên soạn dựa trên các phần mềm đa phƣơng tiện,
có tích hợp các dữ liệu nhƣ văn bản, hình ảnh, đồ hoạ, âm thanh, video sẽ làm
cho việc giảng dạy ngày càng đƣợc đa dạng hố. Học sinh khơng cịn là
những ngƣời thụ động tiếp thu thơng tin mà sẽ trở thành những ngƣời sáng
tạo, chủ động trong các bài học. GV có thể đƣa ra những chỉ dẫn học sinh lựa
chọn.
E-learning đã đƣợc áp dụng phổ biến tại các trƣờng đại học ở nhiều
nƣớc trên thế giới, giúp sinh viên có thể chủ động học tập khơng hạn chế về
thời gian và địa điểm thông qua mạng Internet. Các đối tƣợng chính mà elearning hƣớng đến bao gồm: doanh nghiệp, cơ quan nhà nƣớc, tổ chức giáo
dục và các trung tâm đào tạo.


Hình 1.1: Mơ hình e-learning

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



4


Trong mơ hình này, hệ thống đào tạo bao gồm 4 thành phần, toàn bộ
hoặc một phần của những thành phần này đƣợc chuyển tải tới HS thông qua
các phƣơng tiện điện tử.
- Nội dung: Các nội dung đào tạo, bài giảng đƣợc thể hiện dƣới dạng
các phƣơng tiện điện tử, đa phƣơng tiện.
- Phân phối: Việc phân phối các nội dung đào tạo đƣợc thực hiện thông
qua các phƣơng tiện điện tử. Ví dụ tài liệu đƣợc gửi cho HS bằng e-mail, HS
học trên website, học qua đĩa CD-Rom,…
- Quản lý: Quá trình quản lý đào tạo đƣợc thực hiện hoàn toàn nhờ
phƣơng tiện điện tử. Ví dụ nhƣ việc đăng ký học qua mạng, bằng bản tin nhắn
SMS, việc theo dõi tiến độ học tập (điểm danh) đƣợc thực hiện qua mạng
Internet,…
- Hợp tác: Sự hợp tác, trao đổi của HS trong q trình học tập cũng
đƣợc thơng qua phƣơng tiện điện tử. Ví dụ nhƣ việc trao đổi thảo luận thơng
qua chat, forum trên mạng,…
Có nhiều thuật ngữ định nghĩa về e-learning. Một cách tổng quát nhất
ta có thể định nghĩa về e-learning nhƣ sau:
E-learning là một thuật ngữ dùng để mô tả việc học tập, đào tạo dựa
trên công nghệ thông tin và truyền thông (nghĩa là việc học tập hay đào tạo
đƣợc chuẩn bị, phân phối hoặc quản lý sử dụng nhiều công cụ của công nghệ

thông tin, truyền thông khác nhau và đƣợc thực hiện ở mức cục bộ hay toàn
cục): Internet, Intranets, truyền hình vệ tinh, băng từ audio/video, truyền hình
tƣơng tác và CD-ROM…
Trong đào tạo truyền thống, các bài giảng có sự hỗ trợ của lời giảng,
động tác của GV tạo hiệu quả cho bài học. Với các bài giảng tĩnh trong elearning, HS phải đối mặt với các bài giảng dƣới hình thức các file tĩnh khơ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



5


khan và nhàm chán. Do đó, có rất nhiều quy tắc về cách thức trình bày một
bài giảng điện tử, về sự tích hợp với đa phƣơng tiện tạo hiệu ứng mô phỏng,
vừa là quy tắc về cấu trúc các thành phần tài liệu điện tử cần phải có với một
khóa học trong e-learning để tạo hứng thú cho HS và mang lại hiệu quả đào
tạo.
Trong đào tạo bằng e-learning cần có đầy đủ các loại tài liệu cung cấp
cho ngƣời học. Trong khố học trực tuyến thì mọi tài liệu và hoạt động của
các khoá học đều đƣợc cung cấp từ các dịch vụ của Internet. Hoạt động dạy
học cũng đƣợc phân bố giữa các thành phần đa truyền thơng khác nhƣ: văn
bản, thƣ điện tử, âm thanh, hình ảnh, các hoạt động tƣơng tác, các mô phỏng,
bài tập tự đánh giá, các bài kiểm tra, các nguồn thông tin,... để HS dễ học, dễ
tiếp thu, dễ ứng dụng.
Yếu tố
Lớp
học

Lớp học truyền thống


E-learning

- Phịng học có kích thƣớc giới - Linh hoạt về không gian, thời
hạn.

gian.

- Thời gian học đồng bộ.

- Học tập mọi lúc, mọi nơi.

- Các phần mềm dạy học, máy - Môi trƣờng đa phƣơng tiện, mơ
Phƣơng
tiện dạy
học

chiếu, overhead và bản trong, phỏng, truyền hình trực tuyến.
video, audio.

- Tài liệu dƣới các dạng doc, xls,

- Sách giáo khoa, thƣ viện truyền pdf, html,… tuỳ ý theo trình độ
thống.

kiến thức và điều kiện truy cập
mạng.

- Thảo luận trực tiếp giữa GV - - Thảo luận gián tiếp qua e-mail,
Hình
thức

học tập

HS.

chat, diễn đàn học tập.

- Phản hồi thơng tin trực tiếp.

- Phản hồi thông tin sau hàng giờ,

- HS ít mạnh dạn đƣa ra các ý hàng tuần, thậm chí hàng tháng.
kiến phê phán, phản đối.

- HS dễ dàng đƣa ra ý kiến của
riêng mình, kể cả phê phán.

Tính

Một con đƣờng học tập chung Con đƣờng và nhịp độ học tập

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



6


Yếu tố
thích


Lớp học truyền thống

E-learning

cho HS.

đƣợc xác định bởi HS.

- HS không đƣợc chọn GV.

- HS đƣợc chọn GV thích hợp.

ứng cá
nhân

Giáo

- GV phải soạn bài hoặc biên - GV chuẩn bị nội dung dạy học,

viên

soạn tài liệu giảng dạy, chuẩn bị thiết kế, đóng gói và truyền tải

giảng

phƣơng tiện dạy học khi lên lớp.

dạy

nhờ CNTT&TT. Tích hợp các

phƣơng tiện dạy học trong nội
dung dạy học.

Bảng 1.1: So sánh lớp học truyền thống với e-learning
1.2 Đặc điểm của E-learning
Tuy có nhiều định nghĩa khác nhau, nhƣng nói chung e-learning đều có
những điểm chung sau:
E-learning dựa trên cơng nghệ thơng tin và truyền thông. Cụ thể hơn là
công nghệ mạng, kĩ thuật đồ họa, kĩ thuật mô phỏng, công nghệ tính tốn…
E-learning là một loại hình đào tạo mang tính cá nhân. Mỗi HS của
chƣơng trình đào tạo e-learning lựa chọn các hoạt động từ danh mục cơ hội
học tập cá nhân liên quan trực tiếp nhất tới kiến thức nền tảng, nhiệm vụ và
cơng việc của mình tại thời điểm đó.
E-learning bổ sung rất tốt cho phƣơng pháp học truyền thống do elearning có tính tƣơng tác cao dựa trên multimedia, tạo điều kiện cho ngƣời
học trao đổi thông tin dễ dàng hơn, cũng nhƣ đƣa ra nội dung học tập phù hợp
với khả năng và sở thích của từng ngƣời.
E-learning sẽ trở thành xu thế tất yếu trong nền kinh tế tri thức. Hiện
nay, e-learning đang thu hút đƣợc sự quan tâm đặc biệt của các nƣớc trên thế
giới với rất nhiều tổ chức, công ty hoạt động trong lĩnh vực e-learning ra đời.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



7


E-learning là một loại hình đào tạo năng động, có hiệu quả. Nội dung
thông tin mang tính thời đại, thực tế với đội ngũ chuyên gia và từ các nguồn
thông tin đáng tin cậy nhất cùng các phƣơng pháp tiếp cận tốt nhất.

E-learning là loại hình đào tạo tổng quát. E-learning cung cấp các hoạt
động đào tạo từ rất nhiều nguồn khác nhau, bao gồm tất cả các chủ đề có thể
nghĩ ra đƣợc, cho phép HS lựa chọn dạng thức hoặc phƣơng pháp học tập
hoặc nhà cung cấp dịch vụ đào tạo tùy ý.
1.3 Kiến trúc của hệ thống e-learning
Hệ thống e-learning là một môi trƣờng dạy học sử dụng e-learning,
trong đó các cá nhân cũng nhƣ các thành phần có thể tƣơng tác với nhau
thuận tiện, an tồn và đƣợc cá thể hoá cho việc học tập. Hệ thống e-learning
tham gia q trình dạy học với vai trị là phƣơng tiện dạy học cung cấp cho
GV phần mềm tạo lập và quản lý khoá học trực tuyến, quản lý HS, phân phối
nội dung học tập.

Hình 1.2: Kiến trúc hệ thống e-learning
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



8


Hệ thống e-learning gồm hai thành phần chính đó là hệ thống xây dựng
nội dung bài giảng - Content Authoring System (CAS) và hệ thống quản lý
học tập - Learning Management System (LMS). Sản phẩm trung gian để kết
nối hai hệ thống này chính là các khoá học trực tuyến. Trong khi CAS cung
cấp các phần mềm hỗ trợ GV tạo lập nội dung của khố học thì LMS lại là nơi
quản lý và phân phát nội dung khoá học tới HS.
- Hệ thống quản lý học tập (LMS):
Phần mềm LMS cho phép GV tạo một cổng dịch vụ đào tạo trực
tuyến (E-learning Portal) phục vụ HS ở mọi nơi, mọi lúc miễn thông qua
mạng Internet. LMS cho phép thực hiện các nhiệm vụ sau đây: Quản lý các

khoá học trực tuyến và quản lý HS (đây là nhiệm vụ chính của LMS); Quản lý
quá trình học tập của HS và quản lý nội dung dạy học của các khoá học; Quản
lý HS, đảm bảo việc đăng ký, kết nạp và theo dõi quá trình tích luỹ kiến thức
của HS; Báo cáo kết quả học tập của HS và tích hợp với hệ thống quản lý đào
tạo của nhà trƣờng; Tích hợp các dịch vụ cộng tác hỗ trợ trong quá trình trao
đổi giữa GV với HS, giữa HS với HS. Các dịch vụ này bao gồm: giao nhiệm
vụ tới HS, thảo luận khố học, trao đổi thơng điệp điện tử, e-mail, thông báo
mới, lịch học.
- Hệ thống xây dựng nội dung bài giảng (CAS):
CAS là dòng sản phẩm dùng để hỗ trợ GV xây dựng nội dung khoá học
trực tuyến. GV có thể xây dựng bài giảng điện tử từ các phần mềm tạo web
(FrontPages, Dreamwave) hay các phần mềm khác có chức năng xuất bản
sang các file có định dạng html; các phần mềm mô phỏng (Adobe Flash,
Adobe Captivate, Simulation tools); các phần mềm soạn thảo (Microsoft
Word, Excel, PowerPoint, Acrobat Reader); các phần mềm tạo câu hỏi trắc
nghiệm khách quan (Hot Potatoes, CourseBuidler); các phần mềm dạy học
toán học (Maple, Mathematical, Geometry Cabri, Geometer's Sketchpad,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



9


GeoSpacW, Auto Graph,…). Đặc biệt là những phần mềm chuyên dụng để
xây dựng nội dung bài giảng trực tuyến gọi là Content Management System
(CMS). Dựa trên các phần mềm này, GV có thể tạo ra cấu trúc bài giảng, soạn
thảo nội dung bài giảng, xây dựng bộ câu hỏi đánh giá và nhúng multimedia
vào một cách dễ dàng mà không cần nhiều đến kỹ năng lập trình máy tính.
Đơi khi có những hệ thống bao gồm cả CMS và LMS tích hợp với nhau

gọi là hệ thống quản lý nội dung học tập – Learning Content Management
System (LCMS).

Chƣơng trình
đào tạo

Các
khố
học có
quan hệ
logic
với
nhau

Khố
học

Sản
phẩm

Bài
học

Chƣơng
tài liệu

Trang

Media


Trang,
web chủ
đề

Hình
ảnh, âm
thanh,
flash…

Hình 1.3: Kiến trúc trong chương trình đào tạo E-Learning
Đối tƣợng tham gia vận hành hệ thống e-learning nhƣ sau:
- Ngƣời quản lý: Là những ngƣời quản trị hệ thống và cán bộ quản lý
giáo dục.
- GV: Cung cấp kiến thức cho HS thông qua các hoạt động học tập, các
nhiệm vụ, các thông báo và một phần khơng thể thiếu đó là học liệu.
- HS: Đối tƣợng phục vụ chính của elearning, HS tham gia vào để thu
nhận kiến thức từ GV cung cấp. Việc tham gia vào hệ thống phải đƣợc sự cho
phép của ngƣời quản lý.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



10


Nền tảng của hệ thống đào tạo trực tuyến chính là phân phối nội dung
khoá học từ GV đến HS và phản hồi những ghi nhận về quá trình tham gia
của HS về hệ thống.
Chƣơng trình đào tạo e-learning đƣợc chia thành 5 cấp. Mỗi cấp đều có

yêu cầu đối với ngƣời tạo chƣơng trình, phân phối quản lý nội dung, phƣơng
thức HS truy cập cũng nhƣ công cụ tạo và quản lý riêng biệt.
Cấp

Yêu cầu

Phân phối và

Phƣơng thức

Công cụ tạo

đối với cấp

quản lý nội dung

truy cập

và quản lý

Nội dung phải

HS phải đăng

Chƣơng
học

phải

Chƣơng hợp các

trình

trình

tích thể hiện mối quan ký truy cập.
khoá hệ logic giữa các

Learning
Management
System (LMS)

học một cách khoá học mà HS
chặt chẽ.

hồn thành hay
đang học.

Tạo khố học
u cầu kết hợp

Theo dõi đựơc
q trình học của

Truy cập vào
khố học, HS

Khố

với các trang nội HS (khố học nào có thể mở để


học

dung, các cơ chế HS đã hoàn

xem và chọn

duyệt (mục lục)

thành, khố nào

khố học cho

chƣa?).

mình.

Tạo bài học bao

Authoring
Tool

Truy cập bài

Course

đảm bảo các yêu học lên đòi hỏi

học đòi hỏi HS

authoring và


cầu chọn và kết

khả năng biểu

chọn một trong

Website

Bài

nối các trang,

diễn nhiều trang

các trang của

authoring

học

đối tƣợng khác

hay các thành

bài học.

Tools

thành một cấu


phần khác nhƣ

trúc duyệt chặt

một thể thống

chẽ, logic.

nhất.

Tạo trang phải

Cung cấp các

Phải có một

Website

đƣa đƣợc text

trang cho HS theo cách để yêu cầu authoring

Trang

Đƣa các bài

Course

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




11


Cấp

Yêu cầu

Phân phối và

Phƣơng thức

Công cụ tạo

đối với cấp

quản lý nội dung

truy cập

và quản lý

vào và tích hợp

Media

yêu cầu.


một trang và

nó với các

thể hiện nó khi

media khác.

nhận đƣợc.

Tạo các ảnh,

Địi hỏi phải lƣu

Truy cập

hình ảnh động,

trữ nó hiệu quả

media địi hỏi

âm thanh, âm

và tiết kiệm.

khả năng thể

Tools


Media Editor

nhạc, video và

hiện, trình diễn

các media số

đƣợc từng

khác.

media đơn lẻ.

Bảng 1.2: Bảng tổng hợp các cấp trong chƣơng trình đào tạo.
1.4 Lợi ích của E-learning
 E-learning đem dến một môi trƣờng đào tạo năng động hơn với chi phí
thấp hơn.
 E-learning uyển chuyển, nhanh và thuân lợi.
 E-learing tiết kiệm thời gian, tài nguyên và mang lại kết quả tin cậy.
 E-learning mang lại kiến thức cho bất kỳ ai cần đến.
 Đào tạo mọi lúc mọi nơi: Truyền đạt kiến thức theo yêu cầu. Học viên
có thể truy cập các khóa học từ bất kỳ nơi đâu nhƣ văn phòng làm việc, tại nhà,
tại những điểm Internet công cộng, 24 giờ một ngày, 7 ngày trong tuần. Đào tạo
bất cứ lúc nào và bất cứ ai cũng có thể trở thành học viên.
 Tính linh động: Học viên có thể lựa chọn cách học và khố học sao
cho phù hợp với mình. Có thể học khố học có sự hƣớng dẫn của giáo viên trực
tuyến hoặc học các khoá học tự tƣơng tác (Interactive self – pace course) và có
sự trợ giúp của thƣ viện trực tuyến.
 Tiết kiệm chi phí: Học viên không cần tốn nhiều thời gian và chi phí

cho việc đi lại. Bất cứ lúc nào muốn học đều có thể học đƣợc mà khơng mất thời

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



12


gian phải lên lớp cả ngày mà chi cần ngồi ở nhà hay trên xe Bus cũng đƣợc. Học
viên chỉ tốn chi phí cho việc đăng ký khoá học và cho Internet.
 Tối ƣu: Bạn có thể tự đánh giá khả năng của mình hoặc một nhóm để
lập ra mơ hình đào tạo sao cho phù hợp nhất với nhu cầu của mình.
 Đánh giá: E-Learning cho phép các học viên tham gia các khố học có
thể theo dõi q trình và kết quả học tập của mình. Ngồi ra qua những bài kiểm
tra giáo viên quản lý cũng dễ dàng đánh giá mức độ tiến triển trong quá trình học
của các học viên trong khoá học.
 Sự đa dạng: Hàng trăm khóa học chuyên sâu về kỹ năng thƣơng mại,
công nghệ thông tin... sẵn sàng phục vụ cho việc học.
1.5 Tình hình phát triển và ứng dụng E-learning
Trên Thế giới
E-Learning phát triển không đồng đều tại các khu vực trên thế giới. Elearning phát triển mạnh nhất ở khu vực Bắc Mỹ. Ở châu Âu e-learning cũng rất
có triển vọng, trong khi đó châu Á lại là khu vực ứng dụng công nghệ này ít hơn.
Tại Mỹ, dạy và học điện tử đã nhận đƣợc sự ủng hộ và các chính sách trợ giúp
của chính phủ ngay từ cuối những năm 90. E-learning không chỉ đƣợc triển khai
ở các truờng Đại học mà ngay ở các công ty việc xây dựng và triển khai elearning cũng diễn ra rất mạnh mẽ.
Trong những năm gần đây, châu Âu đã có một thái độ tích cực đối với
việc phát triển CNTT cũng nhƣ ứng dụng nó trong mọi lĩnh vực kinh tế - xã
hội, đăc biệt là ứng dụng trong hệ thống giáo dục. Các nƣớc trong cộng đồng
châu Âu đều nhận thức đƣợc tiềm năng to lớn mà CNTT mang lại trong việc

mở rộng phạm vi, làm phong phú thêm nội dung và nâng cao chất lƣợng của
nền giáo dục.
Tại châu Á, e-learning chƣa có nhiều thành cơng vì một số lý do nhƣ:
các quy tắc, luật lệ bảo thủ, tệ quan liêu, sự ƣa chuộng đào tạo truyền thống
của văn hố châu Á, vấn đề ngơn ngữ khơng đồng nhất, cơ sở hạ tầng nghèo
nàn và nền kinh tế lạc hậu ở một số quốc gia châu Á. Tuy vậy, đó chỉ là rào
cản tạm thời do nhu cầu đào tạo ở châu lục này đang trở nên ngày càng cao
không thể đáp ứng đƣợc bởi các cơ sở giáo dục truyền thống buộc các quốc
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



13


gia châu Á đang dần dần phải thừa nhận tiềm năng không thể chối cãi đƣợc
mà e-learning mang lại.
Nhật Bản là nƣớc có ứng dụng e-learning nhiều nhất so với các nƣớc khác
trong khu vực. Môi trƣờng ứng dụng e-learning chủ yếu là trong các công ty lớn,
các hãng sản xuất, các doanh nghiệp,… và dùng để đào tạo nhân viên.
Việc ứng dụng e-learning đã tăng trƣởng trong cả môi trƣờng giáo dục
lẫn mơi trƣờng doanh nghiệp. Có trên 1000 trƣờng đại học truyền thống vòng
quanh thế giới đã đề nghị các khoá học trực tuyến vào cuối năm 1999. Phần
lớn dữ liệu gần đây từ một hệ thống ngƣời cung cấp quản lý mức cao
(WebCT) cho biết rằng sự làm việc với gần 2500 trụ sở cơ quan trong 81 quốc
gia (phần lớn ở Mỹ, Canada, UK và Australia). Việc này thay đổi từ trụ sở cơ
quan trực tuyến giống nhƣ trƣờng đại học của Phoenix đến các trƣờng đại học
truyền thống bao gồm khối liên minh tháng 10/2002 giữa Stanford, Princeton,
Yale và Oxford cung cấp các khoá học cho trƣờng đại học hoặc cao đẳng của họ
với Open Course Ware Initiative đã khởi đầu bằng MIT trong 4/2004.

Ở Việt Nam
Nếu thế kỷ 20 chứng kiến những đột phá trong phát triển công nghệ
thông tin nhƣ một thành tựu khoa học ứng dụng, thì thế kỷ 21 lại chứng kiến
sự phát triển tột bậc của công nghệ ấy qua sự hóa thân vào vai trị một cơng
cụ đắc lực cho phát triển con ngƣời. Đào tạo trực tuyến ra đời nhƣ một cuộc
cách mạng về dạy và học của thế kỷ 21. Nhờ có những giải pháp tiên tiến của
cơng nghệ để ngƣời dạy có thể thiết kế đƣợc những phƣơng tiện truyền tải
kiến thức và kỹ năng một cách hữu hiệu nhất tới ngƣời học, ngày nay ngƣời
học có thể ngồi ở bất cứ đâu vào bất cứ lúc nào để... “đến trƣờng” mà vẫn đạt
đƣợc hiệu quả học tập tốt nhất.
Tuy nhiên, ở Việt Nam dịch vụ đào tạo trực tuyến mới chỉ nở rộ chƣa
lâu. Xuất hiện đầu tiên ở khoa Công nghệ Thông tin Đại học Mở Hà Nội vào
năm 2001, lúc đó nội dung đào tạo trực tuyến mới chỉ giới hạn ở lĩnh vực
công nghệ thông tin và dành cho những ngƣời “sành công nghệ”. Một số
trƣờng đại học khác cũng triển khai giải pháp đào tạo trực tuyến, nhƣng mới
chỉ dừng lại ở mức độ hạn chế. Đến tháng 11/2004, ngành giáo dục ra mắt cổng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



14


E-Learning chính thức tại địa chỉ do Cục tin học Bộ Giáo dục
Đào tạo tự thiết kế trên công nghệ Web Conferencing, sử dụng mã nguồn mở.
Đến nay đã 10 năm kể từ khi ngƣời học Việt Nam lần đầu ứng dụng E-Learning
tại đất nƣớc mình, việc học trực tuyến đã dần trở thành thói quen của một thế hệ
ngƣời Việt Nam, bất kể đó là học sinh, sinh viên hay là ngƣời đang đi làm. Với
xu hƣớng chuyên mơn hóa và sử dụng nhiều dịch vụ th ngồi chuyên nghiệp
cùng với quan điểm tối ƣu hóa chi phí đào tạo của doanh nghiệp, các chƣơng

trình đào tạo trực tuyến đƣợc thiết kế cá thể hóa cho doanh nghiệp sẽ có chỗ
đứng tốt.
Riêng trong năm 2009, số lƣợng các doanh nghiệp có quy mơ nhân sự
lớn tự triển khai hình thức đào tạo trực tuyến nội bộ đã tăng lên đáng kể, đi
đầu là các ngân hàng. Bên cạnh việc mua sản phẩm đào tạo trực tuyến “sẵn có
trên giá hàng”, các doanh nghiệp Việt nam sẽ đi theo xu hƣớng thực hiện đào
tạo kết hợp (blended training) cho các nội dung đào tạo đặc thù.
Việt Nam đã gia nhập mạng E-learning châu Á (Asia E-learning
Network – AEN, www. Asia-E-learning.net) với sự tham gia của Bộ giáo dục
và Đào tạo, Bộ Khoa học – Công nghệ, trƣờng Đại học Bách Khoa, Bộ Bƣu
chính Viễn Thông…
Hiện nay e-learning ở Việt Nam đã có một số Website đào tạo trực
tuyến (e-learning) nhƣ:
(hệ thống đào tạo trƣ̣c tuyến của trƣờng ĐHSP Hà nội)
(hệ thống đào tạo trực tuyến Việt Nam Learning)
(hệ thống đào tạo trực tuyến Sara Việt Nam)
(cổng đào tạo trực tuyến Việt Nam)
(Cổng công nghệ, CNTT Việt Nam - itgate Việt Nam)
(giải pháp Tin học tồn diện viettotal)
(trƣờng cơng nghệ khơng gian IT mới)
(website đào tạo tiếng anh lớn nhất Việt Nam)
(Network Information Security VietNam)
Điều này cho thấy tình hình nghiên cứu và ứng dụng loại hình đào tạo
này đang đƣợc quan tâm ở Việt Nam. Tuy nhiên, so với các nƣớc trong khu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



15



vực e-Learning ở Việt Nam mới chỉ ở giai đoạn đầu còn nhiều việc phải làm
mới tiến kịp các nƣớc.
1.6 Đặc điểm nhận thƣ́c riêng của học sinh trƣờng PT Vùng cao - Việt Bắc
Trƣờng PT Vùng cao - Việt Bắc là một trƣờng dân tộc nội trú với 95%
học sinh dân tộc thiểu số, thuộc 30 dân tộc anh em đến từ các tỉnh Miền núi
phía Bắc Nƣớc ta. Mỗi một dân tộc đều có những đặc thù riêng về phong tục,
tập qn, văn hố, ngơn ngữ… nên nhận thức của các em rất khác nhau, đặc
biệt là trong học tập.
Xuất phát từ những hạn chế và thấu hiểu đƣợc những tâm tƣ tình cảm
của các em. Bản thân ln mong muốn rằng mình sẽ làm cái gì đó để giúp các
em tự tin trong học tập và rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp, hạn chế đƣợc
những mặt yếu kém của bản thân hòa nhập với cộng đồng và vƣợt qua đƣợc
rào cản ban đầu khi tiếp xúc với CNTT.
Vấn đề hết sức quan trọng khi xây dựng một bài giảng điện tử đó là:
cách giảng dạy phải hết sức linh hoạt, lôi cuốn, chú trọng các phƣơng tiện
nghe nhìn (multimedia) hơn là các bài giảng truyền thống theo kiểu đọc và tƣ
duy, giúp ngƣời học dù ở trình độ nào cũng có thể tiếp thu kiến thức nhanh
chóng, gây hứng thú (thậm chí là gây tò mò) cho ngƣời học, có nhƣ vậy thì
bài giảng đó mới thành cơng. Và điều đó sẽ mang lại niềm vui cho khơng
những là các em học sinh của trƣờng mà cịn là nơi dành cho tất cả các giáo
viên tâm đắc với sự nghiệp giáo dục và đào tạo nguồn cán bộ dân tộc thiểu số
này, có thể gửi gắm những tình cảm của mình với học sinh bằng những bài
giảng, tài liệu tâm huyết nhất của mình lên hệ thống. Giúp các em có thêm
cộng cụ học tập và rèn luyện kiến thức vững bƣớc trong tƣơng lai vì sự
nghiệp phát triển chung của chúng ta.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




16


CHƢƠNG 2: TÌM HIỂU CÁC CHUẨN VÀ CƠNG CỤ CHO ELEARNING
2.1 Các chuẩn trong E-learning
Chuẩn e-learning sử dụng cho việc đóng gói các nội dung học tập, quy
định cách thức trao đổi thông tin giữa các thành phần nội dung, tái sử
dụng/chia sẻ /phân phối nội dung, đem lại tính bền vững cho nội dung (vẫn có
thể sử dụng đƣợc các nội dung học tập khi công nghệ thay đổi, mà không phải
thiết kế lại), giảm thời gian và chi phí tạo nội dung, đảm bảo chất lƣợng của
nội dung.
Các lợi ích nổi bật của việc áp dụng chuẩn e-learning là:
− Khả năng truy cập đƣợc (Accessibility): Tạo ra khả năng định vị và
truy cập các nội dung học từ nơi xa đồng thời phân phối nó tới các vị trí.
− Tính khả chuyển (Interoperability): Nội dung học tập đƣợc phát triển
tại một nơi có thể đƣợc sử dụng tại một nơi khác, độc lập với mọi nền, công
cụ cũng nhƣ phần mềm hệ thống mà nơi đó sử dụng.
- Tính thích ứng (Adaptability): Nội dung học tập phù hợp với mọi yêu
cầu cá nhân của ngƣời học.
− Tính sử dụng lại (Reusability): Một nội dung học tập đƣợc tạo ra có
thể sử dụng ở nhiều ứng dụng khác nhau.
− Tính bền vững (Durability): Không cần phải thiết kế lại nội dung học
khi công nghệ thay đổi.
− Tính giảm chi phí (Affordability): Giảm thời gian và chi phí đào tạo
đồng thời hiệu quả học tập cũng tăng.
2.1.1 Chuẩn đóng gói
Các chuẩn cho phép ghép các khoá học tạo bởi các công cụ khác nhau
bởi các nhà sản xuất khác nhau thành các gói nội dung (packages) đƣợc gọi là

các chuẩn đóng gói (packaging standards). Các chuẩn này cho phép hệ thống
quản lý nhập và sử dụng đƣợc các các khoá học khác nhau. Các chuẩn đóng
gói đƣợc chú ý hiện nay là:
− AICC: Do AICC cung cấp, chuẩn này có thể thiết kế các cấu trúc
phức tạp cho nội dung. Tuy nhiên, các nhà phát triển cho rằng chuẩn này rất
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



17