..

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM ĐỨC HOÀN

RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỰ HỌC CHƯƠNG “ĐỘNG HỌC
CHẤT ĐIỂM” VẬT LÝ 10 CHO HỌC SINH TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA
SÁCH GIÁO KHOA

2013


LỜI CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và
kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực, chưa từng được
cơng bố trong bất kỳ một cơng trình của các tác giả nào khác.
Tác giả

Phạm ðức Hoàn

i


LỜI CẢM ƠN
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới cô giáo hướng dẫn khoa học PGS. TS.
Nguyễn Thị Hồng Việt đã tận tình hướng dẫn tơi trong suốt q trình thực hiện
luận văn.
Tơi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, khoa sau ñại học, khoa Vật lí, các

thầy cơ giáo giảng dạy cùng tồn thể các bạn học viên lớp cao học K19 Trường ðại
học Sư phạm - ðại học Thái Ngun đã tận tình giảng dạy, góp nhiều ý kiến q
báu cho tơi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu khoa học và làm luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô giáo và các em học sinh
của trường PTDTNT Tỉnh Lai Châu đã tạo điều kiện cho tơi hoàn thành luận văn
này.
Thái Nguyên, ngày 28 tháng 3 năm 2013
Tác giả

Phạm ðức Hồn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
ii




MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
LỜI CAM ðOAN ..................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................... ii
MỤC LỤC ............................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT .............................................. iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... v
DANH MỤC SƠ ðỒ, BIỂU ðỒ, ðỒ THỊ ............................................................. vi
MỞ ðẦU ................................................................................................................ 1
1. LÝ DO CHỌN ðỀ TÀI ....................................................................................... 1
2. MỤC TIÊU CỦA ðỀ TÀI ................................................................................... 3
3. ðỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ............................................................................. 3

4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC................................................................................ 3
5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ................................................................................ 3
6. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ................................................................................... 4
7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................................ 4
8. DỰ KIẾN ðÓNG GÓP CỦA ðỀ TÀI................................................................. 5
9. CẤU TRÚC LUẬN VĂN.................................................................................... 5
NỘI DUNG ............................................................................................................ 6
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC RÈN LUYỆN
KỸ NĂNG TỰ HỌC VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA SGK ............................................ 6
1.1. Tổng quan......................................................................................................... 6
1.2.Kỹ năng tự học .................................................................................................. 7
1.2.1. Khái niệm tự học ........................................................................................... 7
1.2.2. Vị trí vai trò của tự học .................................................................................. 8
1.2.3. Kỹ năng tự học ............................................................................................ 10
1.2.4. Hệ thống các kỹ năng tự học ....................................................................... 10
1.3. SGK ............................................................................................................... 11
1.3.1. Quan niệm về SGK ...................................................................................... 11
1.3.2. Vai trò, chức năng của SGK Vật lý .............................................................. 14
1.3.3. Các kỹ năng khai thác sử dụng SGK ............................................................ 17

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
iii




1.3.4. Một số biện pháp tổ chức rèn luyện kỹ năng khai thác sử dụng SGK cho HS18
1.4. Mục tiêu dạy học môn vật lý ........................................................................... 22
1.4.1. Về kiến thức ................................................................................................ 22
1.4.2. Về kỹ năng .................................................................................................. 22

1.4.3. Về thái ñộ .................................................................................................... 23
1.5. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của việc rèn luyện kỹ năng tự học với sự hỗ trợ của
SGK ñối với HS PTDTNT..................................................................................... 23
1.5.1. ðặc ñiểm về tâm sinh lý của HS PTDTNT................................................... 23
1.5.2. Thực trạng của việc rèn luyện kỹ năng tự học với sự hỗ trợ của SGK cho học
sinh PTDTNT Lai Châu ........................................................................................ 25
1.5.3. Một số thuận lợi và khó khăn của rèn luyện kỹ năng khai thác sử dụng SGK28
1.6. Kết luận chương I ........................................................................................... 28
CHƯƠNG II: XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH DẠY HỌC THEO HƯỚNG KHAI
THÁC CÁC KỸ NĂNG SỬ DỤNG SGK NHẰM RÈN LUYỆN KỸ NĂNG
TỰ HỌC CHƯƠNG “ðỘNG HỌC CHẤT ðIỂM’ VẬT LÝ 10 CHO HS
PTDTNT .............................................................................................................. 30
2.1. Các biện pháp rèn luyện kỹ năng tự học với sự hỗ trợ của SGK cho HS
PTDTNT ............................................................................................................... 30
2.1.1. Hướng dẫn HS kỹ năng thực hiện các lệnh ở SGK ...................................... 31
2.1.2. Hướng dẫn HS tách ra nội dung chính, bản chất từ SGK ñã ñọc ñược .......... 31
2.1.3.Hướng dẫn HS sử dụng phiếu học tập ñể khai thác kiến thức từ SGK .......... 31
2.1.4.. Sử dụng phương pháp dạy học ñặt vấn ñề và giải quyết vấn ñề ................... 32
2.2. Xây dựng tiến trình dạy học theo hướng khai thác các kỹ năng sử dụng SGK
nhằm rèn luyện kỹ năng tự học cho HS PT DTNT ................................................. 32
2.2.1. Nguyên tắc xây dựng tiến trình .................................................................... 32
2.2.2. Xây dựng tiến trình dạy học theo hướng khai thác sử dụng SGK ................ 33
2.2.3 Ví dụ về sử dụng tiến trình ............................................................................ 35
2.2.4. Các mức độ sử dụng tiến trình ..................................................................... 37
2.3. Nghiên cứu ND chương trình SGK và xây dựng cấu trúc logic ND chương
“ðộng học chất ñiểm” Vật lý 10 ............................................................................ 41
2.3.1. Chuẩn kiến thức kỹ năng chương “ðộng học chất ñiểm” ............................. 41
2.3.2. Xây dựng cấu trúc logic nội dung chương "ðộng học chất điểm" ................ 44

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên





2.4. Xây dựng tiến trình dạy học theo hướng hình thành các kỹ năng khai thác sử
dụng SGK nhằm rèn luyện kỹ năng tự học chương "ðộng học chất ñiểm" Vật lý 10
cho HS PTDTNT ................................................................................................... 46
2.5. Kết luận chương II .......................................................................................... 55
CHƯƠNG III: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM..................................................... 57
3.1. Mục ñích và nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm .................................................. 57
3.1.1. Mục đích thực nghiệm ................................................................................. 57
3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm................................................................................. 57
3.2. ðối tượng và nội dung thực nghiệm sư phạm .................................................. 57
3.2.1. ðối tượng thực nghiệm ................................................................................ 57
3.2.2. Nội dung thực nghiệm ................................................................................. 58
3.3. Các giai ñoạn thực nghiệm sư phạm. .............................................................. 58
3.3.1. Chọn mẫu thực nghiệm ................................................................................ 58
3.4.2. Tiến hành thực nghiệm sư phạm .................................................................. 59
3.4.3. Xử lý và phân tích, đánh giá kết qủa thực nghiệm sư phạm .......................... 59
3.5. ðánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm. ........................................................ 61
3.5.1. Kết quả thực nghiệm .................................................................................... 61
3.5.2. ðánh giá kết quả học tập của học sinh ......................................................... 69
3.5.3. ðánh giá bước đầu về hiệu quả của tiến trình dạy học ñã thực hiện.............. 71
3.6 Kết luận chương 3 ........................................................................................... 72
KẾT LUẬN CHUNG........................................................................................... 73
1. Kết luận ............................................................................................................. 73
2. Hướng phát triển của ñề tài ................................................................................ 74
3. Kiến nghị ........................................................................................................... 74
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 75
PHẦN PHỤ LỤC .................................................................................................. 78


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT
STT

Viết tắt

Viết ñầy ñủ

1

ðC

2

ðHSP

3

GD & ðT

4

GV

Giáo viên


5

HS

Học sinh

6

NXB

Nhà xuất bản

7

PGS

Phó giáo sư

8

PPDH

Phương pháp dạy học

9

SGK

Sách giáo khoa


10

TS

Tiến sỹ

11

TN

Thực nghiệm

12

THPT

13

PTDTNT

14
......................................................................
.......................................................................................................................................

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
92





PHIẾU HỌC TẬP 3
Hãy dùng kiến thức về chuyển ñộng thẳng nhanh dần đều để viết cơng thức tính vận
tốc, ñường ñi của chuyển ñộng rơi tự do không vận tốc ban ñầu?
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

PHIẾU HỌC TẬP 4
Một vật ñược thả rơi tự do, trong giây cuối cùng vật ñi ñược ñoạn ñường dài 63,7m
giả sử gia tốc rơi tự do của vật là 9,8m/s2. Tính:
a) Thời gian bắt đầu rơi cho ñến khi chạm ñất
b) Quãng ñường vật ñi ñược
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
......................................................................................................................................


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
93




PHỤ LỤC 3: Bài kiểm tra thực nghiệm
Họ và tên:...........................................lớp

Trường PTDTNT Tỉnh lai châu

Câu 1: Ghép nội dung ở cột bên phải phù hợp với nội dung câu tương ứng ở cột bên
trái để thành một câu có nội dung ñúng
1. ðại lượng ño bằng thương số giữa ñộ a) chuyển ñộng thẳng nhanh dần ñều
biến thiên của vận tốc và khoảng thời
gian trong đó vận tốc biến thiên là
2. ðại lượng đo được bằng thương số b) cơng thức tính qng đường trong
giữa độ dài qng đường đi của vật và chuyển ñộng thẳng nhanh dần ñều
khoảng thời gian vật đi hết qng đường
đó là
3. ðại lượng đặc trưng cho sự biến thiên c) vận tốc tức thời.
của vận tốc cả về ñộ lớn và phương
chiều là
4. Chuyển ñộng thẳng trong đó vận tốc d) gia tốc của chuyển ñộng.
tức thời có ñộ lớn tăng dần theo thời
gian là
1
2

5. s = gt 2 là


e) công thức liên hệ trong chuyển ñộng
thẳng chậm dần ñều

6. ðại lượng ñặc trưng cho ñộ nhanh, f) vectơ gia tốc
chậm của chuyển ñộng chất ñiểm tại một
vị trí ứng với thời ñiểm bất kỳ nào đó là
7. v2 – v02= 2as với v0 và a khác dấu là

g) cơng thức trong chuyển động rơi tự
do

8.s = v0t +

at 2
với tích a.v0 > 0 là
2

h) tốc độ trung bình

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
94




Câu 2: Lập bảng so sánh gia tốc của chuyển ñộng thẳng biến ñổi ñều và gia tốc
của chuyển ñộng trịn đều
Câu 3: Cho đồ thị chuyển động của 2 xe (1), (2) có các đồ thị tọa độ - thời gian
như hình

a) Nêu đặc điểm chuyển động của mỗi xe
b) Lập cơng thức tính qng đường đi được của mỗi xe chuyển ñộng
v(km/h)

(2)
60
40
(1)

20
0

1

2

3

4

5

t(h)

6

Câu 4: Một thang máy chuyển ñộng ñi xuống theo ba giai ñoạn liên tiếp:
* Nhanh dần đều, khơng vận tốc đầu và sau 25m thì đạt vận tốc 10m/s.
* ðều trên ñoạn ñường 50m liền theo.
* Chậm dần ñều ñể dừng lại cách nơi khởi hành 125m.

Vẽ ñồ thị vận tốc - thời gian của mỗi giai ñoạn chuyển ñộng.
Câu 5: Từ cùng ñộ cao ñồng thời thả rơi tự do một vật A .và ném thẳng ñứng
vật B với vận tốc ban ñầu 20m/s (g=10m/s2) sau 1s hai vật cách nhau bao nhiêu m
..................... HẾT.....................
Chú ý: HS ðƯỢC sử dụng SGK Vật lý 10 khi làm bài

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
95




ðáp án và biểu ñiểm
ðáp án
Câu 1:

ñiểm

năng

0,25ñ/câu

Câu 2:
lượng

ðiểm kỹ

2ñ

1- d; 2-h;3-f;4-a;5-g;6-c;7-e; 8-b

ðại

Biểu

0,5ñ/câu

2ñ
Gia tốc của chuyển Gia tốc của chuyển
ñộng thẳng biến đổi động trịn đều
đều
0,4đ

0,5đ

0,4đ

0,5đ

0,4đ

0,5đ

0,4đ

0,5đ

0,4đ

0,5đ


2đ

3đ

- Xe (1) chuyển động thẳng chậm dần ñều

0,25ñ

0,5ñ

- Xe (2) chuyển ñộng thẳng nhanh dần ñều

0,25ñ

0,5ñ

0,5ñ

0,5ñ

Ý nghĩa

ðặc trưng cho sự biến ðặc trưng cho sự ñổi
ñổi nhanh, chậm của hướng
vận tốc

Hướng

liên


hướng

vectơ vận tốc

với Cùng hướng với vectơ
vận tốc

r
r ∆v
a=
∆t

thức

của

vectơ vận tốc

Cùng

Biểu

tục

r
r ∆v
a=
∆t

tình

ðộ lớn

a=

v − v0
t − t0

2

khơng đổi aht = v = Rω 2 thay ñổi
R

cả về hướng và ñộ về hướng
lớn
m/s2

ðơn vị

m/s2

Câu 3:
a) ðặc điểm chuyển động của mỗi xe

b) cơng thức tính qng ñường ñi ñược của 2 xe
- Xe (1)

a1 =

v1 − v01
= - 3,75 m/s2

t1 − t01

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
96




1
s = v01t + a1t 2 = 22, 22t − 1,85t 2
2

- Xe (2) tương tự a2 =

v2 − v02
= 4,17 m/s2
t2 − t02

1
s2 = v02t + a2t 2 = 5, 56t + 2, 085t 2
2

0,5đ

0,5đ

0,25đ

0,5đ


0,25đ

0,5đ

Câu 4:

2,5đ

Ta có: v 2 − v02 = 2as và v = v0+at

0,5

v12
= 2 m/s
2 s1

0,25ñ

a1 =
t1 =

v1
=5s
a1

0,25ñ

t2 =

0,25ñ


s2
=5
v2

s3 = 1 2 5 − 7 5 = 5 0

m

0,25ñ

a3 =

2
−v03
= −1 m/s
2 s3

0,25ñ

t3 =

−v03
= 10 s
a3

0,25đ

0,5đ


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
97




v(m/s)
(2)
10
(1)

(3)
t(s
)

0

5

10

20

Câu 5:

1,5ñ

Quãng ñường 2 vật chuyển ñộng ñược trong 1s

SA =


gt 2
= 5t 2 = 5m
2

S B = v0t +

gt 2
= 20t + 5t 2 = 25m
2

∆S = S A − S B = 20 m

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
98

0,5ñ

0,5ñ
0,5ñ




PHỤ LỤC 4: Bảng thống kê ñiểm số các bài kiểm tra
Bảng 4.1: Bảng thống kê kết quả kiểm tra kỹ năng khai thác sử dụng SGK
Lớp 10A1

10A4


10A2

10A3

Tổng

ðiểm
10

3

2

1

0

6

9

5

2

2

1

10


8

4

6

3

5

18

7

8

7

5

6

26

6

4

8


7

7

26

5

5

5

9

10

29

4

3

4

3

4

14


3

2

1

2

3

8

2

0

0

2

2

4

1

0

0


0

0

0

Tổng

34

35

34

38

141

Bảng 4.2: Bảng thống kê ñiểm số bài kiểm tra tổng hợp
Lớp 10A1

10A4

10A2

10A3

Tổng


ðiểm
10

1

0

0

9

2

1

1

0

4

8

6

6

3

3


18

7

11

9

7

10

37

6

5

8

7

8

28

5

5


6

9

8

28

4

3

4

3

4

14

3

2

1

2

3


8

2

0

0

2

2

4

1

0

0

0

0

0

Tổng

34


35

34

38

141

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
99

1




PHỤ LỤC 5: Một số hình ảnh thực nghiệm

GV kiểm tra bài cũ

HS thảo luận nhóm, GV quan sát điều chỉnh

HS thảo luận nhóm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
100





HS phát biểu ý kiến

ðại diện nhóm phát biểu

Giờ tự học của HS

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
101