B

GIÁO D C VÀ ÀO T O

TR

NG

B

NÔNG NGHI P VÀ PTNT

I H C THU L I

NGUY N TH THÚY

NGHIÊN C U, TÍNH TỐN VÀ ÁNH GIÁ
Q TRÌNH V N CHUY N BÙN CÁT
VÙNG C A SÔNG ÁY B NG
CÁC MÔ HÌNH S TR

Chuyên ngành
Mã s

: Th y v n h c
: 60.44.90

LU N V N TH C S

Ng

ih

ng d n khoa h c:
1. TS. NGUY N LÊ TU N
2. PGS.TS. NGÔ LÊ LONG

HÀ N I – 2014


L I CÁM

N

Lu n v n Th c s ngành Th y v n h c v i đ tài “Nghiên c u, tính tốn và
đánh giá q trình v n chuy n bùn cát vùng c a sông áy b ng các mơ hình s
tr ” đã hồn thành vào tháng 11 n m 2014.Vi c hoàn thành lu n v n, đã đánh d u
m c quan tr ng đ i v i cá nhân tôi trong quá trình h c t p và rèn luy n t i tr ng
i h c Thu L i.Nh ng k t qu đ t đ c trong lu n v n tuy không nhi u, nh ng
là c s b c đ u cho tôi nh ng kinh nghi m và ph ng pháp lu n quý báu.
Nhân đây, tôi xin bày t lòng bi t n sâu s c đ n th y giáo PGS.TS. Ngô Lê
Long (Gi ng viên Tr ng i h c Th y L i), TS. Nguy n Lê Tu n (Vi n phó Vi n
nghiên c u qu n lý bi n và h i đ o), Ths. Nguy n Quang Minh (Cán b Vi n a
Lý) đã tr c ti p, t n tình giúp đ h c viên t nh ng b c đi đ u tiên xây d ng ý
t ng nghiên c u, c ng nh trong su t quá trình nghiên c u th c hi n và hồn
thành Lu n v n.
Tơi xin bày t lịng bi t n t i các th y cô trong b môn Mơ hình tốn và D
báo KTTV đã giúp đ , chia s , đ ng viên, c v tôi trong q trình làm Lu n v n.
Tơi xin bày t lịng bi t n t i gia đình, đ ng nghi p, b n bè cùng t t c các b n
h c viên trong l p CH19V, nh ng ng
h c t p v a qua.


i đã cùng tôi b

c đi trong su t th i gian

Cu i cùng tơi xin bày t lịng bi t n sâu s c t i tồn th các th y cơ giáo,
Tr ng i h c Th y l i, Khoa Th y v n – Tài nguyên n c đã t o cho tôi m t môi
tr ng h c t p lành m nh, cho tôi nh ng c h i đ ph n đ u, rèn luy n, và tr
thành trong su t th i gian h c t p t i tr ng.

ng

Do th i gian và kinh nghi m cịn h n ch , dù đã có nhi u c g ng nh ng Lu n
v n khơng tránh kh i cịn có nh ng khi m khuy t và thi u sót c n đi u ch nh b
xung. Vì v y, r t mong nh n đ c nh ng ý ki n đóng góp q báu c a th y cơ cùng
tồn th các b n sinh viên đ Lu n v n có th hoàn thi n h n.
Xin chân thành c m n!
Hà N i, ngày

tháng

n m 2014

H c viên

Nguy n Th Thúy


B N CAM K T
Tôi là Nguy n Th Thúy, tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u

c a riêng tôi. Các n i dung và k t qu nghiên c u trong Lu n v n là trung
th c và có trích d n ngu n tham kh o rõ ràng.
Hà N i, ngày tháng

n m 2014

Tác gi

Nguy n Th Thúy


M CL C
M

U .......................................................................................................... 1

1. Tính c p thi t c a đ tài: ............................................................................... 1
2. M c đích c a đ tài: ...................................................................................... 1
3.

it

ng và ph m vi nghiên c u:................................................................ 2

4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u: .................................................. 2

4.1. Cách ti p c n: ............................................................................................. 2
4.2. Ph


ng pháp nghiên c u: .......................................................................... 2

5. B c c lu n v n: ............................................................................................ 3
CH

NG 1: T NG QUAN V VÙNG C A SƠNG VÀ TÌNH HÌNH

NGHIÊN C U V N CHUY N BÙN CÁT VÙNG C A SÔNG .............. 4
1.1. Các khái ni m và đ nh ngh a v vùng c a sông......................................... 4
1.1.1. C a sông .................................................................................................. 4
1.1.2. Vùng c a sông......................................................................................... 4
1.2. T ng quan v các c a sông c a Vi t Nam và vai trò c a c a sông
trong phát tri n kinh t - xã h i: ........................................................................ 5
1.3. Khái quát ngu n g c và đ c đi m v n chuy n bùn cát vùng c a sông. .......... 7
1.3.1. Ngu n g c bùn cát vùng c a sông .......................................................... 7
1.3.2.

c đi m v n chuy n bùn cát vùng c a sông ......................................... 7

1.4. T ng quan tình hình nghiên c u v n chuy n bùn cát vùng c a sông
trên th gi i và

Vi t Nam ............................................................................. 11

1.4.1. Tình hình nghiên c u ngồi n

c ......................................................... 11

1.4.2. Tình hình nghiên c u trong n


c .......................................................... 13

1.4.3. Các ph
K t lu n ch
CH

ng pháp nghiên c u v n chuy n bùn cát vùng c a sông ....... 15
ng 1 ........................................................................................... 18

NG 2: I U KI N T

NHIÊN VÀ TÌNH HÌNH KINH T XÃ

H I C A VÙNG NGHIÊN C U ............................................................... 20


2.1.

c đi m t nhiên .................................................................................... 20

2.1.1. V trí đ a lý ............................................................................................ 20
2.1.2.

c đi m đ a hình ................................................................................. 20

2.1.3.

c đi m đ a ch t và ki n t o ................................................................ 21


2.2.

c đi m khí t

2.2.1. M ng l
2.2.2.

i các tr m khí t

c đi m khí t

2.2.2. Các hi n t
2.3.

ng, khí h u .................................................................... 23
ng............................................................... 23

ng ............................................................................... 24

ng th i ti t đ c bi t ........................................................... 26

c đi m h i v n ...................................................................................... 27

2.3.1. Th y tri u .............................................................................................. 27
2.3.2. Sóng gió................................................................................................. 28
2.3.3. Ch đ dòng ch y .................................................................................. 29
2.4.

c đi m ch đ th y v n, bùn cát .......................................................... 29


2.4.1. M ng l

i các tr m th y v n ................................................................ 29

2.4.2. M ng l

i sơng ngịi ............................................................................. 31

2.4.3.

c đi m dịng ch y .............................................................................. 35

2.5. Tình hình kinh t xã h i c a khu v c nghiên c u.................................... 39
2.5.1. Dân s .................................................................................................... 39
2.5.2. C c u kinh t ....................................................................................... 39
K t lu n ch
CH

ng 2 ........................................................................................... 40

NG 3: PHÂN TÍCH L A CH N VÀ THI T L P MƠ HÌNH

TÍNH TỐN V N CHUY N BÙN CÁTVÙNG C A SƠNG ÁY ....... 41
3.1. Khái qt mơ hình s tr ........................................................................... 41
3.1.1. Các mơ hình s tr s d ng trong nghiên c u, tính tốn q trình v n
chuy n bùn cát vùng c a sông ........................................................................ 41
3.1.2. M t s v n đ chung trong vi c áp d ng các mơ hình

đi u ki n


Vi t Nam hi n nay .......................................................................................... 44
3.2. Phân tích, l a ch n mơ hình s tr s d ng trong nghiên c u ................. 44


3.2.1. Tiêu chí l a ch n mơ hình .................................................................... 45
3.2.2. Phân tích, đánh giá và l a ch n mơ hình mơ hình theo các tiêu chí đã
đ xu t ............................................................................................................. 45
3.2.3. C u trúc chung c a mô hình đ
3.2.4.

c l a ch n ......................................... 46

u đi m, t n t i c a mơ hình ................................................................ 56

3.3. Thi t l p mơ hình s tr cho vùng nghiên c u ......................................... 56
3.3.1. Các tài li u s d ng ............................................................................... 56
3.3.2. Thi t l p l

i tính tốn .......................................................................... 57

3.3.3. Thi t l p đ a hình tính tốn ................................................................... 58
3.3.4. Xác đ nh đi u ki n biên và đi u ki n ban đ u ...................................... 59
3.3.5. Hi u ch nh và ki m đ nh mơ hình ......................................................... 61
K t lu n ch
CH

ng 3 ........................................................................................... 64

NG 4:


NG D NG MƠ HÌNH S

TR

TÍNH TỐN,

ÁNH

GIÁ Q TRÌNH V N CHUY N BÙN CÁT VÙNG C A SƠNG
ÁY ................................................................................................................ 65
4.1 Phân tích đ nh y c a các thông s .......................................................... 66
4.1.1 Các thông s

nh h

ng đ n quá trình v n chuy n bùn cát .................. 66

4.1.2. Thi t l p ph

ng án tính tốn ............................................................... 70

4.1.3. Phân tích đ nh y .................................................................................. 75
4.2. ánh giá quá trình v n chuy n bùn cát vùng nghiên c u ........................ 77
4.2.1. Mơ ph ng dịng ch y, quá trình v n chuy n bùn cát vùng nghiên c u 77
4.2.2. ánh giá ch đ và nh ng đ c đi m v quá trình v n chuy n bùn cát
vùng c a sông áy .......................................................................................... 94
K t lu n ch

ng 4 ........................................................................................... 96


K T LU N VÀ KI N NGH ...................................................................... 97
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 99
PH L C ..................................................................................................... 104


DANH M C HÌNH V
Hình 2.1: Hình nh c a áy trên nh v tinh ................................................. 20
Hình 2.2: B n đ các tr m khí t

ng th y v n l u v c sơng áy ................. 31

Hình 3.1: Các biên c a khu v c nghiên c u ................................................... 60
Hình 3.2:

cao và h

ng sóng t i biên bi n trích t NOAA ...................... 60

Hình 3.3:

cao và h

ng sóng hi u ch nh đ

Hình 3.4:

ng quá trình m c n

c.......................................... 61


c tính tốn và trích t mơ hình th y

tri u toàn c u t i các đi m hi u ch nh ............................................................. 63
Hình 4.1: K t qu tr

ng sóng t i c a áy – mùa l (tháng 7)...................... 78

Hình 4.2: Tr

ng dịng ch y khi tri u lên – mùa l (tháng 7) ........................ 79

Hình 4.3: Tr

ng dòng ch y khi tri u xu ng – mùa l (tháng 7)................... 79

Hình 4.4: Hàm l

ng bùn cát l l ng khi tri u lên (mùa l ) .......................... 81

Hình 4.5: Hàm l

ng bùn cát l l ng khi tri u xu ng (mùa l ) ..................... 81

Hình 4.6a: Cao trình đáy khu v c nghiên c u trong quá trình tri u lên
(mùa l ) ........................................................................................................... 83
Hình 4.6b: S thay đ i cao trình đáy khu v c nghiên c u trong quá trình
tri u lên (mùa l ) ............................................................................................. 83
Hình 4.7a: Cao trình đáy khu v c nghiên c u trong quá trình tri u xu ng
(mùa l ) ........................................................................................................... 84
Hình 4.7b: S thay đ i cao trình đáy khu v c nghiên c u trong quá trình

tri u xu ng (mùa l ) ........................................................................................ 84
Hình 4.8: Tr

ng sóng tính tốn trong mùa ki t (tháng 11) ........................... 86

Hình 4.9: Tr

ng dịng ch y trong mùa ki t................................................... 87

Hình 4.10: Phân b n ng đ bùn cát l l ng vùng c a
mùa ki t - th i k tri u c

áy khi tri u lên

ng ......................................................................... 89

Hình 4.11: Phân b n ng đ bùn cát l l ng vùng c a áy khi tri u xu ng
mùa ki t - th i k tri u c

ng ......................................................................... 89


Hình 4.12: Phân b n ng đ bùn cát l l ng vùng c a

áy khi tri u lên

mùa ki t - th i k tri u kém ............................................................................ 90
Hình 4.13: Phân b n ng đ bùn cát l l ng vùng c a áy khi tri u xu ng
mùa ki t - th i k tri u kém ............................................................................ 90
Hình 4.14: Cao trình đáy khu v c c a áy khi tri u lên trong mùa ki t ....... 92

Hình 4.15: S thay đ i cao trình đáy t i khu v c c a

áy khi tri u lên

trong mùa ki t.................................................................................................. 92
Hình 4.16: Cao trình đáy t i c a áy khi tri u rút trong mùa ki t ................. 93
Hình 4.17: S thay đ i cao trình đáy

c a áy khi tri u rút trong mùa ki t 93


DANH M C B NG BI U
B ng 1.1: Th ng kê s c a sông theo vùng c a Vi t Nam ............................... 6
B ng 2.1: M ng l

i các tr m khí t

ng l u v c sơng áy .......................... 23

B ng 2.2: Nhi t đ khơng khí t i tr m Nam
B ng 2.3:

nh (oC) .................................. 24

m khơng khí (%) ..................................................................... 25

B ng2.5: T c đ gió trung bình tháng và n m (m/s) ...................................... 26
B ng 2.6: H

ng và t c đ gió m nh nh t tháng và n m............................... 26


B ng2.7 : S gi n ng trung bình tháng và n m (gi ) .................................... 26
B ng 2.8: Kho ng cách xâm nh p m n (km) .................................................. 28
B ng 2.9: L

i tr m th y v n thu c l u v c sơng áy................................. 30

B ng 2.10 :

c tr ng hình thái l u v c c a m t s sông nhánh .................. 33

B ng 2.11: K t qu tính tốn l u l

ng bình quân các tháng 1, 2, 3 ( m3/s).. 37

B ng 2.12 : M c chuy n cát trung bình nhi u n m (1961 ÷ 1970) c a sông
Nam

nh t i tr m Nam

B ng 2.13 :

nh, c a sông Bôi t i H ng Thi (kg/s) ..................... 38

đ c bình quân tháng tr m H ng Thi...................................... 38

B ng 2.14: T ng h p s li u dân s và ngu n l c n m 2000 l u v c sông áy . 39
B ng 3.1 : Các đ c tr ng c a l

i tính tốn.................................................... 58


B ng 3.2: T a đ các đi m hi u ch nh m c n

c và h s nash .................... 63

B ng 3.3: B thông s c a mơ hình th y l c .................................................. 63
B ng 4.1: Giá tr v n t c l ng đ ng đ xu t trong các tr
B ng 4.2: Giá tr

ng su t c t trong các tr

ng h p nghiên c u .................... 72

B ng 4.3: H s xói và ng su t c t gi i h n trong các tr
B ng 4.4: M t đ c a các l p đáy trong các tr
B ng 4.5: Giá tr đ nhám đáy trong các tr
B ng 4.6: Các ph

ng h p ................. 72
ng h p ............... 73

ng h p nghiên c u ............. 74

ng h p tính tốn ...................... 74

ng án tính tốn cho thơng s đ x p và h s phân lo i

tr m tích........................................................................................................... 75



1

1. Tính c p thi t c a đ tài:
Sơng

M

U

áy là con sơng chính c a l u v c sơng Nhu -

áy

phía Tây

Nam vùng châu th sơng H ng có vai trị quan tr ng trong s phát tri n kinh
t c ađ tn

c nói chung và khu v c đ ng b ng sơng H ng nói riêng.

Trong nh ng n m qua, quá trình b i t đang di n ra r t m nh t i đây làm
t ng thêm di n tích đ t t nhiên song do s c ép phát tri n kinh t - xã h i đã gây
nh h ng nh t đ nh đ n quá trình đ ng l c c a sơng và vùng ven b .
Do đó, vi c nghiên c u đánh giá v n chuy n bùn cát vùng c a sông áy
là m t v n đ r t c p thi t.

đáp ng u c u này, địi h i ph i có m t công

c đ m nh đ nghiên c u, tính tốn và đánh giá q trình v n chuy n bùn cát
khu v c nghiên c u. Trên c s nh n th c đ


c s c n thi t và t m quan

tr ng đó, đ tài“NGHIÊN C U, TÍNH TỐN VÀ
V N CHUY N BÙN CÁT VÙNG C A SƠNG
S

ÁNH GIÁ Q TRÌNH

ÁY B NG CÁC MƠ HÌNH

TR ” đã ti n hành nghiên c u, tính tốn và đánh giá q trình v n chuy n

bùn cát vùng c a sơng áy.
2. M c đích c a đ tài:
S d ng mơ hình s tr đ nghiên c u, tính tốn, đánh giá q trình v n
chuy n bùn cát c a sông

áy.

ánh giá chung v ch đ và các đ c đi m v

quá trình v n chuy n bùn cát vùng nghiên c u, làm c s cho vi c đ xu t
m t s gi i pháp t ng th trong khai thác, s d ng tài nguyên, b o v môi
tr

ng, phát tri n b n v ng vùng c a sông áy.


2

3.

it

ng và ph m vi nghiên c u:
ng nghiên c u: Lu n v n t p trung ch y u vào vi c nghiên c u,

it

tính tốn và đánh giá v ch đ và đ c đi m quá trình v n chuy n bùn cát khu
v c nghiên c u.
Ph m vi nghiên c u: ánh giá các nhân t
chuy n bùn cát vùng c a sông

áy, đ a ra đ

nh h

ng đ n quá trình v n

c xu th quá trình v n chuy n

bùn cát, qua đó làm c s cho vi c đ xu t h

ng ch nh tr cho khu v c

nghiên c u.
4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u:


4.1. Cách ti p c n:
Cách ti p c n c a lu n v n là đi t nh ng v n đ c th , qua phân tích,
t ng h p, xác đ nh l a ch n các nhân t có tác đ ng chính, quy t đ nh đ c
đi m th y v n – th y l c vùng nghiên c u. T đó, xác đ nh m c đ
h

nh

ng, tác đ ng c a t ng nhân t đ n quá trình v n chuy n bùn cát vùng c a

sông. Sau cùng là ti n hành thi t l p b thông s mơ hình, đ xu t và đánh giá
các ph

ng án v n chuy n bùn cát h p lý vùng nghiên c u.

4.2. Ph

ng pháp nghiên c u:

- Ph
có: Ph

ng pháp thu th p, phân tích x lý s li u và k th a các tài li u đã
ng pháp này nh m ki m tra, đánh giá, t ng h p và phân tích x lý

các s li u v đ a hình, đ a ch t, th y v n ph c v cho vi c hi u ch nh ki m
đ nh mơ hình ph c v c cho nh ng nghiên c u trong lu n v n.
- Ph


ng pháp mơ hình tốn:

ây là ph

ng pháp c b n và đ nh l

ng

trong nghiên c u v n chuy n bùn cát vùng c a sông áy làm c s cho vi c đ
xu t các gi i pháp t ng th ph c v phát tri n b n v ng vùng c a sông áy.


3
- Ph

ng pháp phân tích h th ng:

ánh giá quá trình v n chuy n bùn

cát trên c s phân tích t ng h p các y u t nh : ch đ th y v n, h i v n, đ a
hình lịng d n, tác đ ng c a con ng

i, các cơng trình

vùng c a sơng c ng

nh các bi n pháp ch nh tr v.v…
Trong quá trình làm lu n v n, các ph
ho t và b tr cho nhau. S d ng ph


ng pháp trên đ

ng pháp phân tích h th ng đ thi t

l p, mơ ph ng mơ hình th y l c khu v c nghiên c u.
ph

c s d ng linh

ng th i s d ng

ng pháp phân tích h th ng đ phân tích đánh giá k t qu t ph

ng

pháp mơ hình tốn.
5. B c c lu n v n:
Lu n v n g m 4 ch
đ

ng, ph n m đ u, ph n k t lu n và ki n ngh . Nó

c trình bày c th nh sau:
M đ u
Ch

ng 1: T ng quan v vùng c a sơng và tình hình nghiên c u v n

chuy n bùn cát vùng c a sông
Ch


ng 2:

i u ki n t nhiên và tình hình kinh t xã h i c a vùng

nghiên c u
Ch

ng 3: Phân tích l a ch n và thi t l p mơ hình tính tốn v n chuy n

bùn cát vùng c a sơng áy
Ch

ng 4:

ng d ng mơ hình s tr tính tốn, đánh giá q trình v n

chuy n bùn cát vùng c a sông áy
K t lu n và ki n ngh


4
CH

NG 1: T NG QUAN V VÙNG C A SÔNG VÀ TÌNH HÌNH

NGHIÊN C U V N CHUY N BÙN CÁT VÙNG C A SÔNG
1.1. Các khái ni m và đ nh ngh a v vùng c a sông
1.1.1. C a sông
C a sông là n i n

–m tđ it

c đ ra bi n hay là đo n cu i cùng c a m t con sông

ng đ a lý đ c bi t, n i chuy n ti p gi a sông và bi n n m

ph n

gi a c a vùng c a sông.
C a sông là n i tranh ch p gi a n

c m n c a bi n và n

c ng t c a

sông trong l c đ a, đó là s thay đ i t ch đ th y v n sông trong s ti p
nh n ch đ th y v n bi n, x y ra trong kho ng không gian t
l n – m t v trí thu n l i cho n

c sông đ ra bi n đ a đ n s thay đ i c b n

v ch đ th y đ ng l c, hóa lý và sinh h c trong môi tr
xu t hi n hi n t

ng đ i khơng

ng n

c, đ ng th i


ng xói mịn đáy và dịng b i tích d n đ n vi c thành t o c a

bar c a sông. Do v y gi i h n c a sông th

ng đ

c xác đ nh b i các d u

hi u đ c đi m nh sau:
- Gi i h n phía trong c a sơng:
l n nh t, n i b m t m c n

v trí đáy tr c lịng d n sơng đ t đ sâu

c sông đ t t i đ d c nh nh t, ranh gi i cu i

c a vùng không nhi m m n.
- Gi i h n phía ngồi c a sơng:

ranh gi i ngồi c a các bar đ o c a

sơng, n i dịng ch y, dịng b i tích sơng th

ng t t d n.

1.1.2. Vùng c a sông
Vùng c a sông là ph n h l u sông n m ti p giáp t i đ

ng b duyên h i


và đ ra b bi n, chúng chi m m t ph n r ng l n c a đ ng b ng ven bi n, h
l u sông và ph n m t n
lý đ c bi t, đó là:

c ven b bi n.

đây đã xu t hi n các quá trình đ a


5
- Ch đ th y v n c a sông là ch đ th y v n bi n. Chúng ph thu c
vào ch đ th y v n c a tồn l u v c sơng (dịng ch y, dịng bùn cát, q
trình dịng d n...) và ch đ th y v n bi n (dòng ch y, đ i ven b , dòng tri u,
dao đ ng m c n
+ nh h
dao đ ng m c n

c…)
ng c a bi n truy n sâu vào trong sông đ
c (th y tri u và n

c dâng) gây d n

c bi u hi n qua s
n

c sơng kèm theo

q trình truy n m n.
nh h


+
n

c sông và n
-

ng c a sông đ

c th hi n

c bi n, làm gi m đ m n, t o đi u ki n l ng đ ng tr m tích.

ng l c phát tri n lịng d n c a sơng đ

mịn c c b
ra bi n, d

vùng ven b , n i g p g gi a

c đ c tr ng b i tính ch t xói

đáy lịng d n sơng đ ng th i xu t hi n dịng b i tích đ

c đem

i s tác đ ng c a dịng sóng, dòng tri u… D n đ n thành t o d i

cát ng m, bar ng m đ


c phân b

c a sông ho c d c ven b t o nên các

c n cát, bãi tri u r ng l n, ti n thân c a đ ng b ng châu th delta c a sông.
1.2. T ng quan v các c a sông c a Vi t Nam và vai trị c a c a sơng
trong phát tri n kinh t - xã h i:
N
bi n n

c ta có t i g n 3260 km b bi n (Móng Cái – Hà Tiên), d c theo b
c ta có r t nhi u c a sông và v nh. Tính trung bình c kho ng 25 km

l i có m t c a sơng, t c có kho ng h n 130 c a, nh ng s c a sơng có tên, có
giá tr khai thác, thì vào kho ng 89 c a, phân b theo các vùng, mi n nh
trong b ng 1.1 th hi n. Do đó vi c nghiên c u c a sông và b bi n v i
ngu n tài nguyên vô cùng phong phú c a n
cùng c p bách và th i s .

c ta tr thành m t v n đ vô


6
B ng 1.1: Th ng kê s c a sông theo vùng c a Vi t Nam
Vùng mi n

Chi u dài b
bi n (km)

Chi u dài b bi n

trên 1.000 km2

S c a sơng
chính đ ra bi n

B cB

515

4,4

18

Trung B

1827

13,0

49

Nam B

912

12,5

22

3254


9,9

89

C n

c

H u h t các c a sông đ u đ ra bi n ơng, ch có 3 ÷ 4 c a sông đ vào
v nh Thái Lan. Do b bi n tr i dài t v tuy n 10 đ n v tuy n 22, ch đ th y
tri u, khí h u – khí t
sơng n

ng, đ a hình – đ a m o khác nhau đáng k , nên các c a

c ta có mn hình, muôn v , quy lu t v n đ ng c ng h t s c khác

nhau, vì v y đó là ngu n đ tài khoa h c – cơng ngh r t phong phú.
Nhìn t ng th , các c a sơng Vi t Nam có m t s s p x p khá thú v .
hai đ u đ t n

c, B c B và Nam B , đ u có 2 h th ng sơng g n nh đ i

x ng t nhiên.
- H th ng sông d ng estuary đ vào các v nh n a kín:
h th ng sơng đ vào v nh H i Phịng;

B c B , đó là


Nam B đó là h th ng đ vào v nh

Gành Rái. Nh ng v nh đó đ u là nh ng trung tâm giao thông v n t i th y l n,
v i các c ng quan tr ng:

B c B đó là c ng H i Phịng;

Nam B , đó là

c ng Cái Mép – Th V i.
- H th ng sông d ng delta t o ra các châu th l n:
th ng sơng H ng;

B c B , đó là h

Nam B , đó là h th ng sơng C u Long. Hai h th ng

sông này t o ra 2 v a thóc kh ng l cho đ t n
thành m t trong nh ng n

c, đ hi n nay n

c ta tr

c hàng đ u trên th gi i v xu t kh u g o.

Hai h th ng sông này đ u đ ra vùng bi n có th y tri u cao, chênh l ch
x p x 4m, nh ng

B c B là ch đ nh t tri u, nh p đi u s ng khoan thai h n,


cịn Nam B có ch đ bán nh t tri u, nh p đi u s ng g n nh g p gáp h n.


7
gi a đ t n

c, mi n trung g y gu c v i các sông ng n t trên núi cao

đ xu ng vùng bi n có th y tri u th p mà quanh n m sóng l n, là đ a bàn
thích h p c a các trung tâm ngh cá, và các vùng danh lam th ng c nh n i
ti ng thu hút khách du l ch [4].
1.3. Khái quát ngu n g c và đ c đi m v n chuy n bùn cát vùng c a sông.
1.3.1. Ngu n g c bùn cát vùng c a sông
Bùn cát trong vùng c a sông có hai ngu n g c chính: bùn cát l u v c do
dịng ch y sơng t th

ng ngu n mang đ n và bùn cát vùng ven bi n do th y

tri u, sóng, dịng ch y đ a vào. S l

ng và thành ph n bùn cát l u v c ph

thu c vào đ a ch t, đ a m o, khí h u và ho t đ ng c a con ng

i trong l u

v c. S bi n đ i trong n m c a dịng bùn cát đ n c a sơng, th m chí cịn l n
h n so v i s bi n đ i c a dòng n


c.

Bùn cát mang đ n c a sơng có ngu n g c bi n t

ng đ i ph c t p. M t

ph n là do sóng, dịng tri u cu n t bãi b i ven b , m t ph n khác s bùn cát
do dịng ch y sơng mùa l mang ra b i tích
ki t l i đ

vùng bãi xa ngoài c a, đ n mùa

c các y u t đ ng l c bi n mang tr l i c a sơng, có th l i có m t

ph n đ n t m t c a sông lân c n khác.
1.3.2.

c đi m v n chuy n bùn cát vùng c a sông

 Hi n t

ng keo t và k t chùm:

Vùng c a sông th

ng có đ d c nh , th y v c r ng, l i ch u nh h

ng

c a th y tri u, tác d ng đ ng l c c a dịng ch y sơng khi ra c a b suy gi m

nhi u. Vì v y, thơng qua m t ch ng đ

ng di t i, phân tuy n, bùn cát đ n v i

c a sông đa ph n là lo i h t sét, h t b t keo có kích th

c c c bé (0,02 ÷

0,005mm). Các lo i h t này r t khó chìm l ng trong mơi tr
nh ng khi g p ph i lo i n

ng n

c ng t,

c có đ m n nh t đ nh chúng x y ra hi n t

ng keo


8
t : hàng ch c, th m chí hàng tr m h t k t l i thành chùm đ r i l ng xu ng. T c
đ sa l ng c a c chùm th

ng g p m y ch c l n so v i sa l ng c a t ng h t.

T c đ sa l ng c a chùm h t keo t t ng lên cùng v i s t ng lên c a
n ng đ bùn cát, cho đ n lúc đ t đ n m t tr s gi i h n nào đó t c đ sa l ng
s d ng l i và s gi m xu ng n u n ng đ bùn cát ti p t c t ng. Nguyên nhân
là, khi hàm l


ng bùn cát t ng lên, xác su t đ các h t va ch m vào nhau càng

nhi u, t o thu n l i cho vi c keo t và k t chùm, làm cho t c đ chìm l ng
t ng lên. Nh ng đ n m t tr s n ng đ bùn cát nh t đ nh, bùn cát keo t đã
t o ra cho mình m t c c u k t chùm n đ nh, h n n a vi c gia t ng n ng đ
bùn cát c ng làm cho kh i l
hàm l

ng bùn cát t ng lên s làm cho t c đ chìm l ng gi m xu ng.

Ngoài ra, nhi t đ n
t ng c

ng riêng c a ch t l ng t ng và t ng l c đ y, n u

c t ng lên c ng làm gi m nh tính nh t c a n

c,

ng chuy n đ ng Brown, xúc ti n hi u qu keo t , d n đ n s t ng lên

c a v n t c chìm l ng c a bùn cát.
 Chuy n đ ng di đáy c a bùn cát khu v c c a sơng:
T c đ dịng ch y t i vùng c a sông ph thu c vào t c đ c a dịng sơng
và t c đ (h

ng) c a dòng tri u ra vào c a sông. Bùn cát đáy t th

chuy n đ ng đ n c a sông s chuy n đ ng xuôi ng


c xen k nhau ph thu c

các đi u ki n c th c a th y v n sơng và th y tri u. G p tr
sơng có dòng d tr ng nêm m n, dòng ch y đáy th

ng l u

ng h

ng h p c a

ng v th

ng l u

kéo theo bùn cát đáy cùng đi. Trong tình hình chung, bùn cát đáy b t k là t
th

ng l u v hay t ngoài bi n t i đ u tích t l i trong đo n gi a hai gi i

h n trên và d

i c a nêm m n. Trong mùa l , khu v c b i tích có th b đ y

ra ngồi vùng xa h n.
 Chuy n đ ng bùn cát l l ng t i khu v c c a sông:


9

Chuy n đ ng c a bùn cát l l ng có quan h m t thi t v i t c đ dòng
ch y. T c đ dòng ch y vùng c a sông nh h

ng tri u l i lúc l n lúc bé v i

h

ng lúc lên lúc xu ng. M t khác, d

th

ng l u, dòng ch y c a sơng lúc thì t ng t c, lúc thì gi m t c. Trong m t

mơi tr

i tác d ng c a dịng ch y sơng t

ng đa nguyên và không n đ nh nh th , s bi n đ i c a hàm l

ng

bùn cát t t nhiên là r t ph c t p.
Do th y tri u lên xu ng có tính chu k , trong th i k tri u lên, n ng đ
bùn cát s t ng d n lên t

ng ng v i s t ng lên c a t c đ dòng tri u. Mu n

h n th i đi m t c đ dòng tri u đ t t i tr s c c đ i m t chút, s xu t hi n tr
s c c đ i hàm l


ng bùn cát c a th i k tri u lên. Ti p theo, t c đ c a dòng

tri u lên gi m d n, n ng đ bùn cát c ng gi m theo, sau đi m d ng chút ít s
xu t hi n tr s c c ti u n ng đ bùn cát. Dịng ch y chuy n sang th i kì tri u
rút, t c đ dòng tri u rút l i t ng d n kéo theo s t ng d n lên c a n ng đ
bùn cát, và c ng ch m h n th i đi m xu t hi n tr s c c đ i c a t c đ dịng
tri u rút chút ít, s xu t hi n tr s c c đ i c a n ng đ bùn cát trong dòng
tri u rút, đ r i l i gi m d n theo s gi m d n c a dòng tri u rút. Tr s c c
ti u c a n ng đ bùn cát dòng tri u rút xu t hi n tr
c a chu k sau. Hi n t

c th i đi m tri u dâng

ng n ng đ bùn cát bi n đ i ch m h n so v i bi n

đ i c a t c đ là do tác d ng c a quán tính, và hi n t

ng đó càng n i b t n u

h t bùn cát càng m n. Cho nên, h t bùn cát m n trong l p dịng ch y có th
khơng đ t t i n ng đ cân b ng.
 Hi n t

ng t t h u c a chuy n đ ng bùn cát:

Trong quá trình th y tri u lên xu ng, k c nh ng bùn cát h t m n c ng
ln

trong tr ng thái xen k gi a chìm l ng và kh i đ ng không ng ng.T i


m t m t c t nào đó, n u t c đ gi m xu ng đ n quá gi i h n t c đ d ng c a
bùn cát, thì bùn cát cịn ph i ti n v phía tr

c m t đo n n a m i chìm xu ng


10
đáy. Hi n t

ng l ch pha chuy n đ ng gi a bùn cát và dòng ch y nh v y g i

là chênh l ch th i đi m sa l ng. M t khác, sau khi bùn cát r i xu ng đáy, do
s khác bi t gi a t c đ d ng và t c đ kh i đ ng, đ n khi t c đ t ng lên tr
l i đ n tr s t c đ d ng, bùn cát v n n m yên ch a kh i đ ng. Cho đ n khi
t c đ dòng ch y ti p t c t ng lên, v
m i b t đ u kh i đ ng. Hi n t

t qua tr s t c đ kh i đ ng, bùn cát

ng chênh l ch th i đi m trong tr ng thái kh i

đ ng g i là chênh l ch th i đi m kh i đ ng. H t bùn cát càng m n, hai tr s
chênh l ch sa l ng và kh i đ ng nêu trên càng l n.
 nh h

ng c a dòng d tr ng nêm m n đ i v i chuy n đ ng bùn cát

l l ng.
i v i các vùng c a sông xáo tr n m n y u và v a,
đi m d ng, l p n

bùn cát t th

c đáy đang t h

vùng ph c n

ng ch y xuôi chuy n sang ch y ng

ng l u xuôi v hay t phía ngồi c a sơng ng

c,

c lên đ u t p

trung t i đây. Ngoài ra, bùn cát m n t các n i trong l u v c chuy n đ n sau
khi g p n

c m n, ph n l n sinh ra keo t và chìm l ng xu ng đáy. S bùn

cát keo t này c ng b dòng ch y ng

c vùng đáy mang v khu v c đi m

d ng. Do nguyên nhân đó, ph n g n đáy
có hàm l

quanh đi m d ng luôn t n t i vùng

ng bùn cát cao. V trí và tr s n ng đ bùn cát ph thu c bào đi u


ki n dịng ch y và bùn cát t sơng ra bi n. Vào mùa l , vùng có n ng đ bùn
cát cao d ch xu ng h l u, mùa khơ thì ng

c l i. Chênh l ch tri u l n s làm

cho v trí đó l ch v h l u, chênh l ch tri u nh s đ y nó d ch lên th

ng

l u. S thay đ i c a v trí vùng đ c gi ng hoàn toàn v i s thay đ i v trí c a
đi m d ng. Mùa l , bùn cát t th

ng l u v nhi u, đ ng th i do tác d ng

dòng d tr ng nêm m n m nh, bùn cát vùng đáy d t p trung, cho nên vào
mùa l vùng n ng đ bùn cát cao rõ r t h n vào mùa khô. S li u th c đo
ch ng t r ng, s t n t i vùng n ng đ bùn cát cao, nh h

ng tr c ti p đ n


11
s b i l ng lịng sơng, cơng tác n o vét c a c a sông này t p trung ch y u t i
xung quanh đi m d ng.
 Chuy n đ ng c a bùn cát l l ng vùng c a sông d

i tác d ng c a sóng:

Trong dịng ch y có sóng, s r i đ ng do sóng v gây ra ch y u t p trung
h


l p m t. Nh ng trong đ i sóng v , s r i đ ng mãnh li t c ng có th
ng đ n t n đáy. Dịng ch y xốy hình thành

cát do dịng ch y đáy t o ra d

nh

phía d c khu t sóng c a sóng

i tác d ng c a sóng và s tách r i c a dịng

ch y xoáy này c ng là ngu n g c quan tr ng c a r i đ ng. Do sóng là m t
chuy n đ ng có tính chu k , hàm l

ng bùn cát c ng theo đó mà mang tính

chu k . Trong m t chu k sóng có 4 đ nh c a hàm l
đáy càng xa, hàm l
thay đ i c a c

ng bùn cát.

cách m t

ng bùn cát và biên đ

ng bùn cát càng nh , tr s hàm l

ng đ m ch đ ng c a nó c ng gi m xu ng khá nhanh.


T ng quan tình hình nghiên c u v n chuy n bùn cát vùng c a sông

1.4.

trên th gi i và

Vi t Nam

1.4.1. Tình hình nghiên c u ngồi n
V n chuy n tr m tích đ
đ i, L

ng Hà, Hy L p và

c nghiên c u t r t s m nh

Trung Qu c c

qu c La Mã. Nghiên c u b ng ph

thuy t và th c nghi m s m nh t đ
(1738-1809) ng

c

ng pháp lý

c th c hi n b i nhà khoa h c DuBuat


i Pháp. Ông xác đ nh v n t c dịng ch y gây ra xói mịn

đáy, trong đó có xem xét đ n s khác nhau c a v t li u đáy. DuBuat đã phát
tri n khái ni m ma sát tr
1866) ng

t. Hagen (1797-1884) ng

i

c và Dupuit (1804-

i Pháp mô t v chuy n đ ng d c theo đáy và chuy n đ ng l l ng

c a tr m tích. Brahms (1753) đ xu t m t cơng th c tính v n t c t i h n trên
đáy v i v t li u là đá. Công th c v n t i đáy đ u tiên d a vào đ d c và đ
sâu đ

c DuBoys (1847-1924) ng

i Pháp đ xu t, ông khái quát quá trình

v n chuy n nh chuy n đ ng c a các h t tr m tích trong m t lo t các l p.


12
n kho ng n m 1900, mơ hình bi n đ i đáy đ u tiên đ
(1827-1910) ng

i Pháp và Reynolds (1892-1912) ng


i Anh xây d ng. C

s nghiên c u v n chuy n tr m tích trong các máng thí nghi m đ
b i Engels (1854-1945) ng

i

c Fargue

c và Gilbert (1843-1918) ng

cb tđ u

i M [10].

N m 1967, Robert P. Apmann và Ralph R. Rumer nghiên c u q trình
phát tán các h t tr m tính do khu ch tán r i trong dòng ch y b t đ ng nh t
d a trên mơ hình tốn [41]. N m 1972, Odd và Owen s d ng mơ hình 1D
xem xét t c đ xói mịn và l ng đ ng d a trên công th c đ xu t c a Krone
1962 và Partheniades 1965. N m 1994, Li và c ng s đã phát tri n mơ hình
2DV tích h p gi a mơ hình th y đ ng l c h c và mô hình v n chuy n bùn cát
cho c a sơng Gironde n

c Pháp. N m 2002, Wen-Cheng Liu, Ming-Hsi Hsu

và Albert Y. Kuo áp d ng mơ hình hai chi u trung bình đ sâu nghiên c u
đ c đi m th y đ ng l c và v n chuy n bùn cát l l ng trong c a sông c a h
th ng sông Tanshui Rivers, ài Loan [43].
N m 2004, Wahyu W. Pandoe và Billy L. Edge


ng d ng mơ hình

ADCIRC-3D tính tốn dịng ch y và v n chuy n bùn cát d c b bi n v nh
Mexico và d c b bi n Texas, k t qu cho th y mơ hình cho k t qu t t khi áp
d ng cho các khu v c c a sơng có đ d c nh [42].
N m 2005, C.H. Wang, Onyx W.H. Wai và C.H. Hu phát tri n mơ hình
tính tốn v n chuy n tr m tích cho vùng c a sơng Pearl River (v nh Lingding)
[23].
N m 2008, John C. Warner, Christopher R. Sherwooda, Richard P.
Signel, Courtney K. Harris và Hernan G. Arangoc phát tri n mơ hình 3D
couple sóng, dịng ch y và v n chuy n bùn cát b ng cơng c MCT (Model
Coupling Toolkit) và áp d ng tính toán cho v nh Massachusetts [39]. Và c ng
trong n m 2008, Idris Mandang và Tetsuo Yanagi áp d ng mơ hình 3D


13
ECOMSED đ

c phát tri n b i HydroQual (2002) vào tính tốn v n chuy n

tr m tích khu v c c a sơng Mahakam, phía ơng Kalimantan, Indonesia [38].
N m 2009, M. Radjawane và F. Riandini s d ng mơ hình 3D vào mơ
ph ng hồn l u và v n chuy n bùn cát g n k t t 3 c a sông Angke, Karang
và Ancol vàotrong v nh Jakarta, Indonesia [40].
G n đây, trên th gi i đã xu t hi n nhi u cơng trình nghiên c u v đ ng
l c bùn cát, s di chuy n bùn cát l l ng và di đ y

vùng c a sông, đáng l u


ý là các công trình nghiên c u c a Bijker E.W, Engelund & Fredsoe,
Engelund & Hansen, Meyer Peter & MiFller, Bogardi J.L, Coleman J.M, Graf
W.H, V.N Mikhalov.
1.4.2. Tình hình nghiên c u trong n

c

Vi t Nam, các nghiên c u liên quan đ n v n đ th y đ ng l c và v n
chuy n bùn cát b t đ u đ

c nghiên c u t nh ng n m 60 c a th k tr

c.

Cho đ n nay các v n đ liên quan đ n th y đ ng l c và v n chuy n tr m tích
t i các vùng ven bi n Vi t Nam đang là m i quan tâm c a nhi u nhà khoa h c
và các c quan nghiên c u. M t s c quan nghiên c u tiêu bi u trong l nh
v c này nh

Khoa Khí t

ng Th y v n H i d

ng h c,

HQGHN, Vi n Khoa h c Th y l i, Vi n C h c, Vi n H i d
Trang, Vi n Tài nguyên và Mơi tr
chuy n tr m tích đ

ng trình Bi n KT.03 (1991-


1995), KHCN.06 (1996-2000), ngồi ra nó c ng đ
c và trong ch

c nghiên c u trong các

ng trình bi n giai đo n 2001-2005.

Ngoài ra nhi u đ tài, d án liên quan đ n tr m tích l l ng đ
các c p, cùng nhi u công trình nghiên c u đ
khoa h c trong n

c [10].

ng H c Nha

ng bi n H i Phòng, ... Quá trình v n

c nghiên c u trong Ch

đ tài đ c l p c p nhà n

HKHTN-

c th c hi n t i

c cơng b trong các t p chí


14

inh V n

u (2003 – 2012), nghiên c u các quá trình th y đ ng l c, lan

truy n v t ch t b ng mơ hình 3D (MDEC). Trong th i gian này, tác gi đã phát
tri n và hồn thi n d n mơ hình cho m c đích nghiên c u th y đ ng l c, v n
chuy n tr m tích và lan truy n ch t gây ô nhi m môi tr

ng. Các cơng trình

tiêu bi u có th k đ n nh n m 2003, Các k t qu phát tri n và ng d ng mơ
hình ba chi u (3D) thu nhi t đ ng l c bi n ven và n

c nông ven b Qu ng

Ninh [11]. N m 2005, Phát tri n mơ hình tính tốn v n chuy n ch t l l ng đ i
v i vùng bi n v nh H Long và kh n ng ng d ng trong vi c xây d ng h
th ng mơ hình monitoring và d báo mơi tr

ng bi n và

ng d ng mơ hình

dịng ch y ba chi u (3D) nghiên c u quá trình lan truy n ch t l l ng t i vùng
bi n ven b Qu ng Ninh [12, 13]. N m 2006, Phát tri n và ng d ng mơ hình
tính tốn v n chuy n ch t l l ng và bi n đ ng tr m tích đáy cho vùng bi n
V nh H Long [14]. N m 2009, Mơ hình vào tính tốn v n chuy n tr m tích và
bi n đ ng đ a hình đáy áp d ng cho vùng bi n c a sông c ng H i Phòng [15].
N m 2012, ti n t i hồn thi n mơ hình ba chi u (3D) th y đ ng l c c a sông
ven bi n [17].

N m 2010, Nguy n Th Sáo, Nguy n Minh Hu n, Ngơ Chí Tu n và
ng ình Khá phân tích đánh giá bi n đ ng tr m tích l l ng, tr m tích đáy
và di n bi n hình thái khu v c c a sơng B n H i và vùng ven b C a Tùng
trên c s s li u 2 đ t kh o sát do khoa KT-TV-HDH th c hi n 8/2009 và
4/2010 và thu th p c a Công ty T v n GTVT (TEDI) n m 2000 [7]. Tr n
H ng Thái, Lê V Vi t Phong, Nguy n Thanh Tùng, Ph m V n H i ng d ng
mơ hình tốn 2 chi u RMA2 và SED2D đ mơ ph ng q trình v n chuy n
bùn cát trong sơng - bi n t nh ng ngu n ô nhi m khác nhau do D án xây
d ng Nhà máy nhi t đi n Mông D

ng gây nên [8]. V Thanh Ca, áp d ng

mơ hình 2 chi u tính tốn dịng ch y t ng h p và v n chuy n bùn cát k t dính
vùng ven b [2]. V Thanh Ca, Nguy n Qu c Trinh, áp d ng ph

ng pháp


15
tính sóng có n ng l

ng t

ng đ

ng vào tính toán v n chuy n bùn cát d c

b khi nghiên c u v nguyên nhân xói l b bi n Nam
N m 2011, Ph m S


Hồn và Lê

nh [3].

ình M u áp d ng mơ hình

ECOMSED tính tốn v n chuy n v t ch t l l ng t i d i ven bi n c a sông
Mê Công [6].
1.4.3. Các ph
1.4.3.1. Ph
Ph

ng pháp nghiên c u v n chuy n bùn cát vùng c a sông
ng pháp phân tích h th ng

ng pháp phân tích h th ng là thi t l p chi n l

c chi n thu t

nghiên c u đ ng l c c a sơng, phân tích đánh giá các y u t liên quan nh m
tìm gi i pháp đi u khi n t i u chúng.
Quan đi m h th ng trong nghiên c u đ ng l c vùng c a sông là r t c n
thi t b i nó bao hàm t t c các y u t tác đ ng t
m i quan h gi a các y u t , có th xác đ nh đ

ng h l n nhau. Hi u đ

c

c giá tr ng u nhiên c a các


thành ph n trong h th ng và m i liên quan c a chúng v i mơi tr

ng xung

quanh. Theo T.Uoterman thì phân tích h th ng là t p h p các lo i ph

ng pháp

có kh n ng nghiên c u các h t nhiên ph c t p, đa bi n, đa thành ph n.
1.4.3.2. Ph

ng pháp kh o sát đo đ c ngoài hi n tr

Kh o sát đo đ c ngoài hi n tr

ng.

ng theo tuy n, đi m đ c tr ng nh m b

sung tài li u và ki m tra k t qu nghiên c u. Kh o sát đo đ c th

ng xuyên

t i các đi m, tr m quan tr c theo dõi di n bi n quá trình v n chuy n, b i l ng
bùn cát vùng c a sông ven bi n và sa b i lòng d n. Các k t qu đo đ c kh o
sát s b sung cho b c tranh hi n tr ng xói l , b i t vùng c a sông ven bi n
và sa b i lòng d n, đ ng th i là các d li u đ u vào cho các mơ hình tốn, mơ
hình d báo s v n chuy n, b i l ng bùn cát.



16
1.4.3.3. Ph
Ph
đ

ng pháp vi n thám, b n đ và h thông tin đ a lý (GIS)

ng pháp vi n thám, b n đ và h thông tin đ a lý nghiên c u bi n đ ng

ng b , theo dõi, đánh giá hi n tr ng và di n bi n quá trình v n chuy n, b i

l ng bùn cát vùng c a sông ven bi n. L u tr , c p nh t các thông tin k c d
li u b n đ . ây là ph

ng pháp h u hi u đ đánh giá hi n tr ng và di n bi n

xói l , b i l ng bùn cát vùng c a sơng ven bi n, sa b i lịng d n và thoát l d a
trên các đi m nghiên c u chìa khóa; các t li u nh vi n thám ( nh v tinh, nh
máy bay) qua các th i kì khác nhau. Cơng ngh GIS giúp cho vi c l u tr , c p
nh t và s d ng có hi u qu các d li u đã có v q trình v n chuy n, b i l ng
bùn cát vùng c a sông ven bi n. Ph

ng pháp b n đ (mơ hình khơng gian, tr c

quan) giúp cho vi c th hi n tr c quan nh t các k t qu nghiên c u đ ng l c
bi n, s v n chuy n, b i l ng bùn cát vùng c a sông ven bi n.
1.4.3.4. Ph

ng pháp đánh d u phóng x nghiên c u chuy n đ ng c a bùn


cát vùng c a sông.
Nh ng th nghi m đ u tiên v vi c dùng các ch t phóng x đ nghiên c u
di chuy n c a tr m tích t nhiên đ

c th c hi n t n m 1954, v i cơng trình

“Thames Siltation Investigation, Preliminary Experiments on the Use of
Radioactive Tracers for Indicating Mud Movement” c a Putman, J.L, Smith, D.B;
Allen, F., R an, G. Th c ra, ph ng pháp này c ng đã có c s t các ph

ng

pháp đánh d u b ng ch t nhu m hóa h c do Zenkorich (Nga) đ xu t tr c đó.
Trong g n 10 n m sau đó, k thu t này h u nh n m trong tay c a các
nhà s n xu t đ ng v phóng x , là nh ng ng

i đã phát tri n ph

t o v t li u đánh d u. Trong th i gian này, thông tin thu đ
c u th

ng pháp ch

c t các đ t nghiên

ng không nhi u do kh n ng x lý s li u th c nghi m b h n ch . Sau

th i gian đó, v i s h p tác c a các nhà nghiên c u chuyên môn thu c nhi u
l nh v c, k thu t đ ng v đánh d u đã thu đ


c nhi u thành t u đáng k .