XÂY DỰNG THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ
TRONG Sự CHUYỂN HƯỚNG SANG INTERNET VẠN VẬT

ThS. Thái Thị Thu Thắm1

Internet vạn vật (Internet of Things - IoT) là nền tảng công nghệ đê xây dự ng
thư viện điện tử đáp ứ n g các yêu cầu của cách m ạng công nghiệp 4.0. IoT làm thay
đổi quan điểm trong việc lưu trữ, tiếp cận, kết nối và xử lý d ữ liệu trên th ư viện điện
tử. T ừ đó, tác động đến hoạt động xây dự ng các yếu tô' cấu trúc, tổ chức các dịch vụ
d àn h cho bạn đọc và thiết lập quy trình, phư ơng thức quản lý nghiệp vụ của thư
viện điện tử.
1 . 10T VÀ YÊU CẨU CỦA NÓ ĐÓI VỚI HOẠT ĐỘNG XÂY DựNG THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ

Trong bài viết này, chúng tôi lấy quan điểm về IoT của G uido Noto La Diega,
Ian W alden (2016) làm cơ sờ. Theo đó, "vạn vật" kết nối với nhau qua internet được
ph ân tích gồm cả ph ần cứng, p hần mềm, d ữ liệu và dịch vụ (không chỉ giới hạn ớ các
thiết bị vật lý). Đ iêu này cung phù hợp với thành tô tạo nên thư viện điện tử.
Thư viện điện tử ra đời nh ư m ột tất yếu, giải quyết bài toán lưu trữ của thư viện
và đ áp ứ ng xu hư ớng tiếp cận tài liệu trên môi trường m ạng của bạn đọc. Vói bối
cảnh chuyển đổi sang công nghiệp 4.0, thư viện điện tử cần thiết được xây dựng,
p h át triển đ ịn h hư ớng IoT đ ể chuẩn bị cho cuộc cách m ạng lớn trong tương lai. Thư
viện điện tử phải ngày càng "thông m inh" hơn, vượt qua m ục tiêu ban đầu "sinh
th àn h " nên nó.
Đ ặt thư viện điện từ vào địn h h ư ớng chuyển đổi của IoT, chúng tơi cho rằng có
ba khía cạnh cần được nhận thức lại, đặt ra yêu cầu m ang tính chất định hư ớng cho
sự p h át triển trong thời gian tới của thư viện điện tử, đó là: môi trường, d ử liệu và
dịch vụ.
vềm ôi trường, hai từ khóa quan trọng của IoT là m ạng ảo và tích hợp. Đ ây là nền
tản g và cũng là yêu cầu thay đổi đ ầu tiên, cơ bản đ ể dẫn đến nh ữ n g biến chuyến sâu
sắc hơ n cho th ư viện điện tử.
1 Giám đốc Thư viện Trường Đại học Văn Lang

106

HỘI THẢO PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ ở VIỆT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẨU CÁCH MANG CÔNG NGHIỆP 4.0

T hư viện điện tử vốn "tồn tại" trên m ạng, IoT hư ớ n g đến phư ơng thức giao tiếp
ảo. Liệu n h ư vậy đã đủ đ ể đáp ứ n g yêu cầu hay chưa? Đó là khoảng cách, là cuộc
quá độ từ công nghiệp 3.0 đến công nghiệp 4.0 - m ột chặng đư ờng dài, nhiều bài
toán đ ư a ra và cần giải quyết. K hông chỉ lu n trữ, thao tác trên m ạng, m ơi trư ờ ng ảo
IoT cịn địi hỏi các công cụ, ứ n g d ụ n g được xây d ự n g trên công nghệ Internet tiêu
chuẩn, thân thiện với m ạng và có khả năn g cài đặt, truyền tải trên đa d ạng thiết bị
(máy tính, điện thoại thơng m inh, thiết bị tự động, ...) thơng qua m ạng. N hờ vậy,
tính n ăn g kết nối "vạn vật" với n h a u m ới được thực thi. H iện nay, đa p hần thư viện
điện tử ở Việt N am chỉ m ới d ừ n g lại ở việc hiển thị trên giao diện web; m ột số ít có
h ình thức web m obile hoặc m obile app. Tuy nhiên, th ư viện điện tử được xây dự ng
trên m ột nền tảng cơng nghệ Internet, có cơ sở d ữ liệu chung và cài đặt được trên tất
cả các thiết bị thì hầu n h ư chưa có.
N g o ài ra, IoT còn đòi hòi hệ th ố n g các p h ầ n m ềm và các th iết bị đ ịn h danh,
đ ịn h vị ph ải kết nối, tích h ợ p đ ư ợ c với n h a u th ô n g q u a công n ghệ In te rn e t tiêu
chuẩn. T ừ đó đ ặ t ra q u a n điểm m ới cho việc xây d ự n g th ư viện điện tử: th ư viện
đ iện tử k hông chi hiển thị tài liệu trên giao d iện w ebsite m à đó là cơ sở d ữ liệu
đ ư ợ c q u ản lý trên p h ầ n m ềm có n g ơ n n g ữ th ân th iện với m ôi trư ờ n g m ạng; nằm
tro n g hệ th ố n g giải p h á p công n g h ệ đ ồ n g bộ của m ột tổ chức, đơn vị và h ư ớ n g
đ ến của tồn xã hội; có k h á n ă n g kết nối, tích hợ p với các p h ầ n m ềm và th iết bị
th ô n g m in h khác. T hực t ế cho thấy, m ột số ít th ư viện đ iện tử ở Việt N am mới
chỉ bư ớc đầu chú ý đ ến yêu cầu này. H âu h ết th ư viện đ iện từ của các trư ờ n g đại
học đ ư ợ c p h á t triển trên p h ầ n m ềm m ã n g u ồ n m ở h ay p h ầ n m ềm tự viết, p h ần
m ềm m u a sẵn chư a có k h ả n ă n g kết nối, tích h ợ p với các p h ầ n m ềm kh ác n h ư
p h ầ n m ềm đào tạo, p h ầ n m ềm k ế toán, p h ầ n m ềm n h â n sự, p h ần m ềm q u ả n lý

sin h viên, p h ầ n m ềm h à n h chính, ... M ột sơ' th ư viện đ iện tử trư ờ n g đ ạ i học bước
đ ầ u làm đư ợ c đ iều này với điều kiện n h à trư ờ n g m u a hoặc p h á t triến từ đ ầ u gói
giải p h á p công n ghệ cho to àn trư ờ n g , tro n g đó có giải p h á p công n g h ệ th ư viện
và th ư v iện đ iện tử, chẳng h ạ n n h ư trư ờ n g Đ ại học N g ân h à n g th àn h p h ố H ồ Chí
M inh. Các d o an h n g h iệp p h á t triể n p h ầ n m ềm q u ả n lý th ư viện và th ư v iện điện
tử cũng đ a n g n h ậ n ra xu h ư ớ n g n à y và n h ậ p cuộc b ằ n g con đ ư ờ n g xây d ự n g kiến
trú c p h ầ n m ềm mở, ví d ụ n h ư sự hợ p tác giữ a công ty DG Soft và công ty A nh
Q u â n về việc k ết nối p h ầ n m ềm q u ả n lý th ư viện, th ư viện đ iện tử với p h ầ n m êm
đ ào tạo. Dù vậy, việc tích h ợ p giữ a p h ầ n m ềm th ư viện đ iện tử và các tra n g thiết
bị th ô n g m inh, đ ịn h dan h , đ ịn h vị d ư ờ n g n h ư vẫn là m ột k h o ản g trắ n g tro n g bức
tra n h th ự c tế ở Việt N am .
Về dữ liệu, chuyển h ư ớ n g sang IoT có hai điểm quan trọng m à thư viện điện tử
cần phải quan tâm: d ữ liệu khổng lồ và d ữ liệu có khả năng tự phân tích.


HỘI THẢO PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ ở VIỆT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẨU CÁCH MANG CÔNG NGHIỆP 4.0

107

Với loT, khái niệm cơ sở d ữ liệu của p hần m ềm đã được mở rộng thành các
luồng d ữ liệu cua hệ thống phần mềm. Thay cho hình ảnh chiếc tủ là hìn h ảnh đám
m ây hội tụ d ữ liệu; và có thê hình du n g mỗi phần m ềm n h ư m ột con bạch tuộc, vươn
xúc tu đến tất cả các nơi liên q uan đ ể thu thập, quản lý và phân tích d ữ liệu. Theo
đó, trên đ ư ờ ng chạy đến đích cơng nghiệp 4.0 có nh ữ n g cột mốc yêu cầu khá rõ ràng
đối vói d ữ liệu được d ự n g lên: d ữ liệu được lưu trữ từ xa thông qua m ạng; độ lớn
của d ữ liệu được m ở rộng không giới hạn với tốc độ n h an h chóng; d ữ liệu được phát
triển trên cơ sở kết nối từ nhiều hệ thống khác nhau; các nguồn d ữ liệu khác nhau
kết nối với n h au đ ể tiếp cận, phục vụ cho nhiều đối tượng người dùng. Đối chiếu các
cột m ốc đó với điểm xuất ph át hiện nay của d ữ liệu trên thư viện điện tử ở Việt N am
đ ế xác định khoảng cách và nỗ lực cần có: v ẫ n cịn tồn tại các thư viện điện tử có cơ

sờ d ữ liệu lưu trữ trên server tại chỗ thay vì các server ảo đặt từ xa, giói hạn dung
lượng lưu trữ, khó khăn trong việc m ở rộng d u n g lượng lư u trữ; thư viện điện tử của
các đ ơ n vị, tổ chức đa phần độc lập với nhau, chưa có sự kết nối, chia sẻ nên "kích
thước" hạn chế; hai loại d ữ liệu chính của th ư viện điện tử là tài liệu số (chủ yếu là
tài liệu số hóa, cơ sở d ữ liệu m ua sẵn) và thông tin tài khoản người dùng, chưa có sự
kết nối với d ữ liệu định danh, định vị, hoạt động khác của người dùng. Dù vẫn cịn
hạn chế như ng đã có các th ư viện điện tử tăng độ lớn d ữ liệu của m ình bằng cách:
liên kết với các th ư viện điện tử khác n h ư liên kết của các thư viện điện tử các trường
thành viên trong hệ thống Đại học Quốc gia thành p h ố Hồ Chí Minh, liên kết của các
th ư viện điện tử các trư ờng đại học, cao đẳng thông qua tailieu.vn; Liên kết với các
th ư viện điện từ khác trên cơ sở sử dụn g phần m ềm thư viện điện tử m ã nguồn mở
n h ư Dspace (chưa thực sự m ang tính chất liên kết, m ở vì thư viện điện tử các đơn vị
hãy cịn "đóng" trong m ạng nội bộ).
IoT yêu cầu d ữ liệu lớn, d ữ liệu kết nối nhằm hư ớ ng đến tính năng tự phân tích
của d ử liệu, p hục vụ cho m ục tiêu tự động hóa của hệ thống. Đây cũng chính là bản
chất "thơng m inh" m à IoT và công nghiệp 4.0 hư ớ ng đến. Đối với thư viện điện từ,
yêu cầu d ữ liệu tự phân tích phải được xây d ự n g trên cơ sở d ữ liệu lớn n h ư đã đề cập
bên trên, và phải được cụ th ế hóa bằng các m ục tiêu đ ể đặt ra đề bài, tìm hư ớng giải
quyết. Các "kịch bản" được viết ra đây cho phép các đối tượng tham gia ph át triển
th ư viện điện tử ở Việt N am đ á n h thức ý tưởng và tìm hướng cải tiến: Thư viện điện
tử có khả năng "hiểu" được khách truy cập, không giới hạn ở nh ữ n g báo cáo truy
xuất được từ th ư viện điện tử (như lượt truy cập, lượt đọc tài liệu) m à còn m ở rộng
ra ỏ n h ữ n g thông tin thu thập được từ các thiết bị thông m inh được kết nối (như
thẻ nhân viên, thẻ sinh viên, điện thoại thông m inh,...) và các ph ần m ềm , trang xã
hội, trang m ạng khác (như p h ần m ềm đào tạo, trang facebook, website tin tức,...);
Thư viện điện tử có khả năng thu thập nhiều hơn các thơng tin có liên quan đến thói


108


HỘI THẢO PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN ĐIÊN TỬ ở VIỆT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẨU CÁCH MANG CÔNG NGHIỆP 4.0

quen, m ức độ và nội d u n g quan tâm của bạn đọc thông qua phần m ềm thư viện (thời
gian truy cập, thời gian sử dụng, vị trí truy cập, đề tài/chủ đề/bộ sưu tập/tác giả/định
dạng tài liệu/... xem nhiều/xem ít) và các phần m ềm tích hợp đ ể tự động gửi các đề
xuất, cảnh báo cho bạn đọc (ví dụ n h ư từ thơng tin đăng ký m ôn học cua sinh v iên
trong p h ần m ềm đào tạo, p h ần m ềm thư viện điện tử thông báo đề xuất các tài liệu
m ôn học liên q u an sinh viên có th ể tham khảo và gửi đến sinh viên); Thư viện đ iện
tử có khả năng tự chuyển đổi d ữ liệu từ các p hần m ềm tích hợp và phân tích thơng
tin tài khoản của bạn đọc về lịch sử sử dụng, về khuynh hư ớng dùng tin ,... đ ể đ ư a
ra cho người q uản lý hệ thống, hoặc tự gửi đến bạn đọc thông qua các thiết bị k ết
nối, hoặc tự gửi đến thiết bị thơng m inh đ ể kích hoạt tính năng tự động hóa khác các
quyết định liên quan (chẳng hạn như: tự chuyến đổi thông tin của sinh viên từ p h ần
mềm q uản lý sinh viên thành thông tin tài khoản th ư viện điện tử và gừi thơng báo
m ở tài khoản/đóng tài khoản đến người dùng; tự chuyển thông tin vi phạm khi sử
d ụ n g th ư viện điện tử của sinh viên đến phần m ềm quản lý sinh viên hoặc thẻ sinh
viên tích hợp thẻ ngân h àn g đ ể xử phạt; từ thông tin sử dụn g thư viện điện tử của
bạn đọc, phân tích và đ ư a ra đề xuất với người qu ản lý hệ thống về nội dung/loại
hình nguồn tin cần p h át triển,...). H iện tại, các thư viện điện tử ở Việt N am hầu hết
đều chưa tạo được nguồn d ữ liệu có khả năng tự p hân tích. H ạn chế này xuất p h á t
từ việc thư viện điện tử chủ yếu thực hiện chức năng hiển thị tài liệu, chưa chú trọng
thu th ập thông tin khách tru y cập (hai thông tin cơ bản thu thập được là số lượt tru y
cập, số lượt đọc tài liệu); th ư viện điện tử chưa kết nối được d ữ liệu với các tran g
thiết bị thông m inh và p h ần m ềm liên quan; th ư viện điện tử chưa có khả năn g tìm
vết người d ù n g trên m ơi trư ờ n g m ạng thông qua các trang xã hội, trang w e b ,...
Về dịch vụ, điểm cốt lõi của IoT là tổ chức dịch vụ p h ù hợp với m ỗi cá nhân, tức
là có khả năng tùy biến theo m ong m uốn của mỗi người dùng, m ột kiểu "cảm biến".
Đ ây là kết quả của q trình d ữ liệu tự phân tích, khác với hiện nay là kết quả của
quá trình người d ù n g cài đặt. Từ đó, đặt ra yêu cầu xây d ự n g th ư viện điện tử là: T hư
viện điện tử có ứ n g d ụ n g trên thiết bị di động thông m inh của cá nhân đ ể bạn đọc kết

nối, sử d ụ n g m ọi lúc, m ọi nơi và ứng với m ỗi bạn đọc, th ư viện điện tử có khả năng
tùy biến p h ù hợ p (ví d ụ n h ư sắp xếp th ứ tự các bộ sưu tập/tài liệu theo h ư ớ n g ư u
tiên ở các vị trí đ ầu tiên là các bộ sưu tập/tài liệu bạn đọc quan tâm, tự tạo bộ sư u tập
yêu thích của bạn đọc d ự a trên lịch sử sử d ụ n g th ư viện điện tử, tự chuyển đổi m àu
sắc, cỡ chữ, ngôn n g ữ của giao diện dựa trên thông tin bạn đọc,...); thư viện điện tử
có khả năng tư ơ ng tác, hỗ trợ, h ư ớ n g dẫn, truyền thông dịch vụ với bạn đọc dê dàng,
n h an h chóng theo từ ng nhóm đối tượng, từ ng cá nhân (ví d ụ n h ư gửi đề xuất, thông
tin tài liệu mới đến bạn đọc thông qua email, m ạng xã hội, điện thoại; gừi đ'ê xuất
các tài liệu điện tử liên q uan đến đề tài nghiên cứu khoa học bạn đọc đang thự c hiện,


HỘI ĨHẢO PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN ĐIỆN ĩ ử ở VIỆT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CÁU CÁCH MANG CÔNG NGHIỆP 4.0

109

đến m ôn học bạn đọc đã đăng ký và đang theo học; gửi đề xuất các tài liệu điện tử
cùng lĩnh vực, chủ đề với nguồn tài liệu giấy m à bạn đã tham khảo;... trên cơ sở kết
nối với các thiết bị, kết nối với các phần m ềm khác); thư viện điện tử có khả năng kết
nối với các th ư viện điện tò khác, các trang m ạng khác,... đ ế hỗ trợ bạn đọc thu thập
n g u ồ n tin m ong m uốn với khối lượng, chất lượng tốt hơn hoặc đê phục vụ nhu cầu
bạn đọc khi nguồn tin hiện tại chưa đáp ứ n g được. N hìn lại, thư viện điện tử ở Việt
N am chưa làm được điều này. Một số p hần m ềm th ư viện điện tử có chức năng đánh
dấu vị trí tài liệu bạn đọc đang xem dang dở, có m odule cho phép bạn đọc tự tạo bộ
sưu tập tài liệu yêu thích của m ình. M ột số tổ chức, đơ n vị sử d ụ n g báo cáo truy xuất
từ phần m ềm thư viện điện tử và phân tích thủ công trên file excel hoặc tổ chức khảo
sát bạn đọc, từ đó đề ra k ế hoạch ph át triển và tổ chức nguồn tin. N h ữ n g điểm nêu
trên tu y cịn ít ỏi, nhỏ bé so với yêu cầu, m ục tiêu lớn m à IoT đặt ra nh ư n g đáng trân
trọng vì m ọi thay đổi đều bắt đầu từ nhận thức cần thay đổi, và đã có n h ữ n g chuyến
biến tích cực trong suy nghĩ hướng đến cá n hân hóa dịch vụ dành cho bạn đọc sử
d ụng thư viện điện tử ở Việt Nam .

2. MỘT SỔ GIẢI P H Á P Đ Ể X Â Y DựNG THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ THEO ĐỊNH HƯỚNG I0 TTR0 N G TƯƠNG LAI
Vasja Roblek, Maja Mesko, Alojz Krapez (2016) nhận định cuộc cách m ạng công
nghiệp lần th ứ tư đang diễn ra; yêu cầu mỗi tổ chức, đơn vị, mỗi cá nhân xem xét lại
n h ữ n g m ục tiêu m ong đợi đối với các d ự án thông m inh và các dịch vụ kết nối thông
qua m ạng thông m inh được triến khai. Đây cũng là điều cân làm đ ể xây d ự ng thư
viện điện tử đáp ứng yêu cầu cùa Cách m ạng công nghiệp 4.0. N hư đã phân tích ở
trên, chúng tơi cho rằng IoT chính là m ột trong nhữ ng nền tảng quan trọng trong cơng
nghiệp 4.0. Vì vậy, phải xây dự ng thư viện điện tử chuẩn bị cho sự chuyển hướng sang
IoT. Cuộc cách m ạng này không dễ dàng, không diễn ra trong chớp m ắt bời thực tế đặt
ra nhiều vấn đề đang chờ giải quyết. Dưới đây, chúng tôi sẽ dẫn ra m ột số bước cần
thực hiện (là hoạt động ạ i thể và đôi khi cả nhữ ng ý tưởng định hướng) và m ục tiêu
trong giai đoạn chuẩn bị chuyển hóa hiện nay, tùng bước m ộ t từng bước nhò trong kế
hoạch lớn cho m ục đích tham gia và thụ hưởng thành quả từ công nghiệp 4.0.
Trước hết, cần thiết phải xây dựng cơ sở dữ liệu sô'phong phú, đa dạng cho thư viện
điện tử.
Tự thân m ỗi th ư viện điện tử phải làm giàu cơ sở dữ liệu của m ình bằng các
cách: (1) K hông d ừ n g lại ở việc số hóa tài liệu, m ua cơ sở d ữ liệu, m ua ebook m à cịn
h ư ó n g đến sản xuất, xuất bản tài liệu số; (2) Đa dạng hóa các loại hình tài liệu số,
b ên cạnh ebook, có th ể m ở rộng ra loại hình video, audio, hình ảnh. Đ iều kiện cần đê
thực hiện các biện p háp này là: (1) Có chính sách, quy định và chế độ khuyến khích
các bên liên quan hợp tác, tổ chức sản xuất, xuất bản tài liệu số, chẳng hạn n h ư thúc


110

HỘI THẢO PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ ở VIỆT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẨU CÁCH MẠNG CỔNG NGHIỆP 4.0

đấy giảng viên thiết k ế khóa học trực tuyến và sản xuất nguồn học liệu online; (2)
Đào tạo, bổ su n g n h ân lực p h ù hợp, có khả năng ph át triển nguồn tin theo h ư ớ n g
trên (có kỹ năn g sử d ụ n g các ph ần m ềm sản xuất video, audio; có khả năng viết kịch

bản; có kỹ năng chụp ả n h ;...) bên cạnh năng lực, nghiệp vụ thư viện; (3) Có văn bản
p h áp lu ật làm cơ sở, tăng tính chủ động cho hoạt động xuâ't bản online của các tổ
chức, đơ n vị có th ư viện điện tử đảm bảo cho bản quyền, sở h ữ u trí tuệ của các tài
liệu số được sản xuất, xuât bản trên th ư viện điện tử.
Kết nối với các th ư viện điện từ khác đ ể n h an h chóng tăng kích thước d ữ liệu.
N h ữ n g h ư ớ ng giải quyết có thể đề xuất là: (1) Xây d ự n g hệ thống tiêu chuẩn chung
cho việc biên m ục, hiển thị tài liệu trên thư viện điện tử đ ể tạo nền tảng ban đầu cho
việc liên kết d ữ liệu; (2) Lựa chọn không gian lu n trữ d ữ liệu dự a trên điện tốn đám
mây, tổ chức m ơ hìn h d ữ liệu mở; (3) Kết nối với các nguồn học liệu m ở đ ể tận d ụ n g
được tài nguyên do cộng đồng m ạng đóng góp và sản xuất, chia sẻ nguồn học liệu
m ở với cộng đồng; (4) H iệp hội n g àn h nghề tạo điều kiện đ ể các tổ chức, đơn vị có
thư viện điện tử tìm hiểu, trao đổi, đ ạt thành thỏa thuận hợp tác với nhau.
Hai, chú ý tăng cường khả năng trao đối, liên kết giữa dữ liệu của thư viện điện tử với
các luồng dữ liệu khác. Hai nội d u n g cần triển khai đ ể hiện thực hóa bước đi này là: (1)
Xây d ự n g p h ầ n m ềm điện tử d ự a trên công nghệ Internet tiêu chuẩn, có ngơn ngữ
thân thiện với m ơi trư ờ ng m ạng đ ể dễ dàng kết nối vói các th ư viện điện tử khác
cũng n h ư các p h ần m ềm liên quan; (2) H oạch định đầu tư đồng bộ p hần m ềm thư
viện điện tử với các giải p h áp công nghệ (bao gồm cả trang thiết bị thông m inh, hệ
thống p h ần m ềm ) trong toàn bộ tổ chức, đơn vị nhằm dễ dàng liên thông d ữ liệu;
(3) Thiết lập công cụ đảm bảo an ninh m ạng, bảo vệ d ữ liệu trên thư viện đ iện tử,
tạo m ơi trư ờ ng an tồn cho d ữ liệu của th ư viện điện tử, đảm bảo về m ặt sở h ữ u trí
tuệ, giảm thiểu tối đa khả n ăng truy cập hoặc sao chép bất hợp pháp; (4) Xây d ự n g
đồng thời các kênh tương tác với bạn đọc n h ư các trang m ạng xã hội, trang w eb thư
v iệ n ,... bên cạnh th ư viện điện tử đ ế nắm bắt n h u cầu người dùng, định hư ớ ng phát
triển n g u ồ n tín, truyền thơng đến bạn đọc n h ữ n g thơng tin có được p h ù hợp với kết
quả tru y xuất và p h ân tích d ữ liệu từ phần m ềm th ư viện điện tử.
Ba, nâng cao khả năng thu thập, phân tích dữ liệu của phẫn mềm thư viện. Đây là bài
toán đ ặt ra cho các nhà lập trình, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực cung
cấp giải pháp công nghệ th ư viện. Chiều hư ớ ng bạn đọc sử d ụ n g thư viện điện tử
trên thiết bị cá n hân thay vì thiết bị cơng cộng ngày càng tăng. Do đó, yêu cầu cần

phải lưu vết, th u thập d ữ liệu theo từ ng cá nhân bạn đọc, từng IP thiết bị. N ếu thư
viện điện tử cho ph ép bạn đọc truy cập và sử d ụ n g m ọi lúc, mọi nơi, sẽ p h á t sinh
các yêu cầu và thắc m ắc của bạn đọc cần được xử lý ngoài khung giờ nh ân viên thư
viện, n h ân viên kỹ th u ật có th ể hỗ trợ. Vì vậy, phần m ềm thư viện phải thiết kê'được


HÔI ĨH ẢŨ PHÁTTRIẾN THƯ VIÊN ĐIÊN TỬ ở VIỆT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẨU CÁCH MANG CỒNG NGHIỆP 4.0

111

hệ thống tự động cảnh báo, đề xuất cho mỗi bạn đọc. Đê quản lý, sử dụn g từ xa,
p h ần m ềm phải thiết lập chức năng th u thập, báo cáo d ữ liệu. Và trong bài toán này,
người quản lý th ư viện điện tử cần xem xét, xác định nhu cầu về d ữ liệu: các luồng
d ữ liệu m u ố n thu thập, d ữ liệu đầu vào là gì và được sử dụn g đ ể đưa ra quyết định
xử lý nào, p h ân quyền đối tượng được sử dụn g các luồng d ữ liệu. Trước khi phần
m ềm th ư viện điện tử có khả năng p h ân tích d ữ liệu thì nhân lực xây d ự n g và phát
triển thư viện điện tử cần có hiểu biết và thiết kế, ph ân tích hệ thống thơng tin trên
thư viện điện tử.
KẾT LUẬN

Xu h ư ớ ng p h át triển tạo nên khoảng cách giữa thực trạng và m ục đích cần vươn
tới; nếu khơng tiếp tục tiến đến phía trước, ngay cả khi đ ứ ng tại chỗ cũng đồng
nghĩa với th ụ t lùi. Vì vậy, xây d ự ng thư viện điện tử trong sự chuyển hư ớng sang
IoT, nhằm đáp ứ ng các yêu cầu do công nghiệp 4.0 là con đư ờng phải đi. M ong m uốn
thay đổi cần được cụ th ể hóa thành các nội d u n g thực hiện, trong đó quan trọng là
n h ận đ ịn h yêu cầu, đặt ra m ục tiêu và đư a ra giải pháp. Ở đây, từ khóa đ ể cải tiến thư
viện điện tử theo hư ớng IoT là cơng nghệ. Lộ trình triển khai và tính khả thi còn p h ụ
thuộc nhiều vào nguồn lực (chính sách, nhân sự, tài chính, cơ sở hạ tầng, ứ ng d ụ n g
công nghệ thông tin, ...) ở mỗi đơn vị, tổ chức. D ù vậy, bức tranh tương lai về hệ
thống th ư viện điện tử có khả năng m ở rộng khơng gian thư viện ra bên ngồi phịng

đọc, được sử d ụ n g m ọi lúc, m ọi nơi, trên nhiều thiết bị; có khả năng tự động hóa thao
tác nghiệp v ụ của nhân viên th ư viện; có khả năng tối ưu hóa các quyết định, chính
sách, k ế h o ạ ch ,... của người quản ]ý th ư viện; có khả năng đồng bộ, tích hợp và kết
nối vói các n g u ồ n d ữ liệu, các thiết bị khác đ ể tạo nên môi trường thông m inh phục
vụ cộng đồng vẫn là ước m ơ đẹp m à chúng ta có quyền mơ, có quyền tin tưởng, từ
n h ữ n g bước tiến của công nghệ ngày nay.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Buhr, Daniel (2015), Social Innovation Policy for Industry 4.0, Division for Social and Economic
Policies, Friedrich-Ebert-Stiftung.

2.

N oto La Diega, Guido; W alden, Ian (01/02/2016), "C ontracting for the "Internet of Things":
Looking into the N est", Queen Mary School of Law Legal Studies Research Paper No. 219/2016.

3.

Roblek, Vasja; Mesko, Maja; K rapez, Alojz (2016), "A Com plex View of Industry 4.0", SAGE
Open April-June 2016: 7-71, .

4.

Đ oàn Phan Tân (2007), "Thư viện điện từ, thư viện của th ế kỷ XXI", Tạp chí Văn hóa - Nghệ

thuật sô'3/2007.
5.

Shri A shok Babu Tum m ala (2009), E-Libraries Problems and Perspectives, Sunil Sachdev, N ew


Delhi.