ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

VŨ THÙY LINH

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC
TẠI CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU
TỈNH QUẢNG NINH THEO ĐỊNH HƢỚNG CHƢƠNG TRÌNH
GIÁO DỤC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2018


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

VŨ THÙY LINH

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC
TẠI CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU
TỈNH QUẢNG NINH THEO ĐỊNH HƢỚNG CHƢƠNG TRÌNH
GIÁO DỤC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 8.140114

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS HÀ THẾ TRUYỀN

HÀ NỘI - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của
riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được
công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận văn

Vũ Thùy Linh

i


LỜI CẢM ƠN
Sau thời gian học tập và nghiên cứu tại Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc
gia khoá học Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục và hoàn thành luận văn “Quản lý
hoạt động dạy học môn Khoa học tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông
Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng”.
Em xin gửi lời cảm ơn chân thành và bày tỏ sự biết ơn tới:
Các thầy giáo, cô giáo trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia đã tận tình
giảng dạy và giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Đặc biệt, em xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến sự giúp đỡ và chỉ bảo tận
tình, quý báu của thầy giáo - PGS.TS. Hà Thế Truyền - Người hướng dẫn khoa học,
đã tận tình hướng dẫn em trong q trình hồn thành luận văn.
Với tình cảm chân thành, em xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới lãnh
đạo, chuyên viên sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ninh, phòng Giáo dục và Đào
tạo thị xã Đông Triều - các đồng nghiệp của em; các đồng chí cán bộ quản lý, giáo
viên dạy học tại các trường tiểu học trên địa bàn Thị xã Đông Triều, Tỉnh Quảng
Ninh, cùng các bạn đồng nghiệp và gia đình đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện để em

hoàn thành việc học tập, thu thập và xử lý thơng tin phục vụ q trình nghiên cứu
của mình.
Do điều kiện nghiên cứu cịn hạn chế, trong luận văn khơng tránh khỏi thiếu sót,
em rất mong tiếp tục nhận được sự chỉ dẫn và đóng góp ý kiến của các thầy giáo, cô giáo
và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Quảng Ninh, tháng 11 năm 2018
Tác giả

Vũ Thùy Linh

ii


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BGH:

Ban giám hiệu

CBQL:

Cán bộ quản lý

CSVC:

Cơ sở vật chất

CTGDPT:


Chương trình giáo dục phổ thơng

DHMKH:

Dạy học môn Khoa học

GD&ĐT:

Giáo dục và Đào tạo

HĐ:

Hoạt động

PPDH:

Phương pháp dạy học

UBND:

Ủy ban nhân dân

iii


MỤC LỤC
Lời cam đoan .......................................................................................................... i
Lời cảm ơn ............................................................................................................. ii
Danh mục các từ viết tắt ....................................................................................... iii
Danh mục các bảng ................................................................................................ix

Danh mục biểu đồ và sơ đồ ....................................................................................xi
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN KHOA HỌC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC ..................................................... 6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ...................................................................... 6
1.1.1. Trên thế giới ......................................................................................... 6
1.1.2. Ở Việt Nam ........................................................................................... 7
1.2. Các khái niệm công cụ của đề tài .................................................................. 9
1.2.1. Quản lý ................................................................................................. 9
1.2.2. Dạy học .............................................................................................. 13
1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học ................................................................. 13
1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học môn Khoa học ở trường tiểu học theo
định hướng chương trình giáo dục phổ thơng .............................................. 14
1.3. Một số vấn đề cơ bản về môn Khoa học ở tiểu học .................................... 14
1.4. Hiệu trƣởng – Ngƣời chịu trách nhiệm quản lí trƣờng tiểu học - Chủ
thể quản lý hoạt động dạy học môn Khoa học ở trƣờng tiểu học .................... 15
1.4.1. Vai trò của hiệu trưởng trường tiểu học ............................................. 15
1.4.2. Nhiệm vụ của hiệu trưởng trường tiểu học ......................................... 15
1.4.3. Quyền hạn của hiệu trưởng ................................................................ 16
1.5. Một số yêu cầu đặt ra đối với hoạt động dạy học và quản lí hoạt động
dạy học mơn Khoa học tại các trƣờng tiểu học theo định hƣớng chƣơng
trình giáo dục phổ thông .................................................................................... 17
1.6. Các thành tố của hoạt động dạy học môn Khoa học tại các trƣờng
tiểu học theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thơng ............................ 19
1.6.1. Mục tiêu, nội dung chương trình dạy học mơn Khoa học tại các
trường tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng ............. 19
1.6.2. Phương pháp dạy học môn Khoa học tại các trường tiểu học theo
định hướng chương trình giáo dục phổ thơng .............................................. 19

iv



1.6.3. Hình thức dạy học mơn Khoa học tại các trường tiểu học theo
định hướng chương trình giáo dục phổ thông .............................................. 20
1.6.4. Phương tiện, thiết bị trong dạy học môn Khoa học tại các trường
tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng ......................... 20
1.6.5. Hoạt động giảng dạy môn Khoa học của giáo viên tại các trường
tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông ......................... 21
1.6.6. Hoạt động học tập môn Khoa học của học sinh tại các trường tiểu
học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng ................................ 21
1.6.7. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học tại các trường
tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng ......................... 21
1.7. Nội dung quản lí hoạt động dạy học môn Khoa học tại các trƣờng
tiểu học theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thơng ............................ 22
1.7.1. Quản lí mục tiêu, nội dung chương trình dạy học môn Khoa học tại
các trường tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng ........... 22
1.7.2. Quản lí hoạt động đổi mới phương pháp dạy học môn Khoa học tại
các trường tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng ........... 22
1.7.3. Quản lí nội dung dạy học mơn Khoa học............................................ 23
1.7.4. Quản lí hoạt động dạy môn Khoa học của giáo viên tiểu học định
hướng chương trình giáo dục phổ thơng ...................................................... 24
1.7.5. Quản lí hoạt động học tập môn Khoa học của học sinh tiểu học
theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng ....................................... 24
1.7.6. Quản lí thiết bị, cơ sở vật chất hỗ trợ hoạt động dạy học môn
Khoa học ở các trường tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục
phổ thơng ...................................................................................................... 26
1.7.7. Quản lí hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Khoa học
ở các trường tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông ........ 27
1.8. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lí hoạt động dạy học mơn Khoa học
tại các trƣờng tiểu học theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thơng ... 28

1.8.1. Nhóm yếu tố ảnh hưởng thuộc về chủ thể quản lý .............................. 28
1.8.2. Nhóm yếu tố ảnh hưởng thuộc về đối tượng quản lý........................... 29
1.8.3. Nhóm yếu tố ảnh hưởng thuộc về môi trường quản lý ........................ 29
Tiểu kết chƣơng 1................................................................................................ 31

v


CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN KHOA HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN
THỊ XÃ ĐƠNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH THEO ĐỊNH HƢỚNG
CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG ................................................ 33
2.1. Khái quát địa bàn khảo sát ......................................................................... 33
2.1.1. Điều kiện tự nhiên .............................................................................. 33
2.1.2. Tình hình kinh tế ................................................................................. 33
2.1.3. Tình hình giáo dục tiểu học ở thị xã Đông Triều ................................ 34
2.2. Giới thiệu khảo sát ....................................................................................... 35
2.2.1. Mục tiêu khảo sát................................................................................ 35
2.2.2. Mẫu khảo sát ...................................................................................... 36
2.2.3. Nội dung khảo sát ............................................................................... 36
2.2.4. Phương pháp khảo sát ........................................................................ 38
2.2.5. Thời gian khảo sát .............................................................................. 38
2.3. Thực trạng hoạt động dạy học môn Khoa học tại các trƣờng tiểu học
trên địa bàn thị xã Đơng Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định hƣớng
chƣơng trình giáo dục phổ thông ....................................................................... 38
2.3.1. Thực trạng thực hiện mục tiêu, nội dung chương trình dạy học
mơn Khoa học tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đơng Triều,
tỉnh Quảng Ninh theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông ........... 38
2.3.2. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học môn Khoa học tại các
trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh theo

định hướng chương trình giáo dục phổ thơng .............................................. 41
2.3.3. Thực trạng việc thực hiện các hình thức dạy học môn Khoa học
tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh
theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng ....................................... 42
2.3.4. Thực trạng sử dụng phương tiện, thiết bị học tập trong dạy học
môn Khoa học tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều,
tỉnh Quảng Ninh theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng ........... 43
2.3.5. Thực trạng hoạt động học tập môn Khoa học của học sinh tại các
trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh theo
định hướng chương trình giáo dục phổ thông .............................................. 46

vi


2.3.6. Thực trạng việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học
tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh
theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng ....................................... 47
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Khoa học tại các trƣờng
tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định
hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông ........................................................... 49
2.4.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lí và giáo viên các trường
tiểu học thị xã Đơng Triều về cơng tác quản lí hoạt động dạy học mơn
Khoa học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông ...................... 49
2.4.2. Thực trạng những nội dung quản lí hoạt động dạy mơn Khoa học
ở các trường tiểu học, thị xã Đông Triều, Quảng Ninh theo định hướng
chương trình giáo dục phổ thơng ................................................................. 53
2.5. Thực trạng những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lí hoạt động DHMKH ở
các trƣờng tiểu học tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định
hƣớng CTGDPT .................................................................................................. 60
2.6. Đánh giá kết quả nghiên cứu thực trạng và nguyên nhân những hạn

chế trong quản lí hoạt động DHMKH ở các trƣờng tiểu học tại thị xã
Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định hƣớng CTGDPT .............................. 62
2.6.1. Ưu điểm ..................................................................................................62
2.6.2. Hạn chế ...................................................................................................63
2.6.3. Nguyên nhân những hạn chế trong quản lí hoạt động DHMKH ở
các trường tiểu học tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định
hướng CTGDPT ...............................................................................................64
Kết luận chƣơng 2 ............................................................................................... 68
CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN
KHOA HỌC Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TẠI THỊ XÃ ĐƠNG
TRIỀU, QUẢNG NINH THEO ĐỊNH HƢỚNG CHƢƠNG TRÌNH
GIÁO DỤC PHỔ THÔNG ................................................................................. 70
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................. 70
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ..................................................... 70
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ..................................................... 70
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ..................................................... 70
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ..................................................... 71

vii


3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ........................................................ 71
3.2. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Khoa học ở các
trƣờng tiểu học tại thị xã Đơng Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định hƣớng
chƣơng trình giáo dục phổ thông ....................................................................... 71
3.2.1. Tổ chức công tác nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lý,
giáo viên, đặc biệt là giáo viên bộ môn, về vai trị của hoạt động dạy học
mơn Khoa học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng ............... 71
3.2.2. Quản lý phân công giảng dạy phù hợp để giáo viên được nâng
cao trình độ và phát huy năng lực của giáo viên .......................................... 73

3.2.3. Tổ chức xây dựng nội dung chương trình dạy học mơn Khoa học
theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng, qui định nề nếp học tập .... 75
3.2.4. Chỉ đạo đổi mới phương pháp học tập môn Khoa học ở trường
tiểu học, cập nhật theo chương trình giáo dục phổ thơng ............................ 78
3.2.5. Duy trì thường xuyên công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy
và học mơn Khoa học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông ... 79
3.2.6. Tổ chức các tiết dự giờ để giáo viên đối chứng, so sánh, học hỏi
kinh nghiệm lẫn nhau ................................................................................... 81
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 82
3.4. Khảo nghiệm mức độ cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lí
hoạt động dạy học mơn Khoa học tại các trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã
Đông Triều, Quảng Ninh theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thơng ..... 83
3.4.1. Mục đích, nội dung, phương pháp và đối tượng khảo nghiệm ............ 83
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm mức độ cấp thiết và tính khả thi của các biện
pháp quản lí hoạt động dạy học mơn Khoa học tại các trường tiểu học trên
địa bàn thị xã Đông Triều, Quảng Ninh theo định hướng chương trình giáo
dục phổ thơng ................................................................................................ 84
3.4.3. Mối quan hệ giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp .... 86
Tiểu kết chƣơng 3................................................................................................ 87
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 88
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................... 91
PHỤ LỤC ........................................................................................................ 94PL

viii


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Mẫu khảo sát ...................................................................................... 36
Bảng 2.2. Thực trạng việc thực hiện mục tiêu, nội dung chương trình mơn
Khoa học tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều,

tỉnh Quảng Ninh theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng ..... 40
Bảng 2.3. Thực trạng việc sử dụng các phương pháp dạy học môn Khoa
học tại các trường tiểu học thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh
theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông ............................. 41
Bảng 2.4. Thực trạng việc thực hiện các hình thức dạy học mơn Khoa học
tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh
Quảng Ninh theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng ........ 42
Bảng 2.5. Thực trạng việc sử dụng phương tiện, thiết bị trong môn Khoa
học tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh
Quảng Ninh theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng ........ 43
Bảng 2.6. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học tại
các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng
Ninh theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng .................... 48
Bảng 2.7. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lí và giáo viên về tầm quan
trọng của việc quản lí HĐ DHMKH theo định hướng CTGDPT ........... 49
Bảng 2.8. Nhận thức của cán bộ quản lí và giáo viên về mục tiêu của quản
lí hoạt động dạy học mơn Khoa học theo định hướng chương
trình giáo dục phổ thơng ở các trường tiểu học thị xã Đông Triều,
Quảng Ninh ........................................................................................ 50
Bảng 2.9. Nhận thức của cán bộ quản lí và giáo viên về chức năng của quản
lí hoạt động dạy học mơn Khoa học theo định hướng chương
trình giáo dục phổ thơng ở các trường tiểu học thị xã Đông Triều,
Quảng Ninh ........................................................................................ 51
Bảng 2.10. Nhận thức của cán bộ quản lí và giáo viên về nội dung quản lí
hoạt động dạy học mơn Khoa học theo định hướng chương trình
giáo dục phổ thông ở các trường tiểu học thị xã Đông Triều,
Quảng Ninh ........................................................................................ 51

ix



Bảng 2.11. Thực trạng quản lí việc xây dựng mục tiêu dạy học môn Khoa
học ở các trường tiểu học, thị xã Đơng Triều, Quảng Ninh theo
định hướng chương trình giáo dục phổ thơng..................................... 53
Bảng 2.12. Thực trạng quản lí hoạt động dạy môn Khoa học của giáo viên
tiểu học ở thị xã Đông Triều, Quảng Ninh theo định hướng
chương trình giáo dục phổ thơng ........................................................ 54
Bảng 2.13. Thực trạng quản lí hoạt động học tập mơn Khoa học của học sinh
tiểu học, thị xã Đông Triều, Quảng Ninh theo định hướng
chương trình giáo dục phổ thơng ........................................................ 56
Bảng 2.14. Thực trạng quản lí hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập
môn Khoa học ở các trường tiểu học, thị xã Đông Triều, Quảng
Ninh theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng .................... 57
Bảng 2.15. Thực trạng quản lí trang thiết bị, cơ sở vật chất hỗ trợ hoạt động
dạy học môn Khoa học ở các trường tiểu học, thị xã Đông Triều,
Quảng Ninh theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng ........ 59
Bảng 2.16. Kết quả điều tra các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động
DHMKH ở các trường tiểu học tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng
Ninh theo định hướng CTGDPT ........................................................ 60
Bảng 3.1. Hình thức đánh giá mơn Khoa học trong chương trình giáo dục
tiểu học ............................................................................................... 76
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm mức độ cấp thiết và tính khả thi của các
biện pháp ............................................................................................ 84
Bảng 3.3. Tương quan mức độ cấp thiết và khả thi của các biện pháp ............... 86

x


DANH MỤC BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Hứng thú học tập môn Khoa học của học sinh tại các trường

tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ............... 46
Biểu đồ 2.2. Mức độ tự học môn Khoa học của học sinh tại các trường tiểu
học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ...................... 47
Biểu đồ 2.3. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đối với quản lí hoạt động
DHMKH ở các trường tiểu học tại thị xã Đông Triều, tỉnh
Quảng Ninh theo định hướng CTGDPT .......................................... 62
Biểu đồ 3.1. Mức độ cấp thiết – Mức độ khả thi của các biện pháp quản lý
hoạt động dạy học môn Khoa học ở các trường tiểu học theo
định hướng chương trình giáo dục phổ thông .................................. 85
Sơ đồ 3.1.

Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý hoạt động dạy học
môn Khoa học ở trường tiểu học theo định hướng chương trình
giáo dục phổ thông .......................................................................... 83

xi


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Giáo dục và đào tạo là nhân tố, là chìa khố, là động lực thúc đẩy nền kinh tế
phát triển. Không chỉ ở Việt Nam mà ở nhiều quốc gia trên thế giới đã coi giáo dục
là quốc sách hàng đầu. Sự nghiệp giáo dục đào tạo có vị trí quan trọng trong chiến
lược con người, chiến lược phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Nguồn tài nguyên
và sự giàu có của một quốc gia khơng phải nằm trong lịng đất mà chính nằm trong
bản thân con người, trí tuệ con người. Muốn tiến hành cơng nghiệp hố, hiện đại
hố phải đẩy mạnh phát triển giáo dục và đào tạo vì giáo dục đào tạo vừa đóng vai
trị quan trọng trong lĩnh vực sản xuất vật chất xã hội vừa góp phần xây dựng nền
văn hoá tinh thần.
Quan điểm của Nhà nước ta về Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), đã được

khẳng định trong Hiến pháp Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam “Phát triển
giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, phát triển nguồn lực, bồi
dưỡng nhân tài” (Khoản 1, Điều 61 – Hiến pháp năm 2013).
Thực tế ở nước ta hiện nay, sự nghiệp giáo dục liên tục phát triển, tuy nhiên
chất lượng giáo dục còn nhiều hạn chế. Nghị quyết số 37/2004/QH11 ngày
03/12/2004 của Quốc hội khoá XI đã chỉ rõ những tồn tại hạn chế của giáo dục Việt
Nam “Chất lượng giáo dục còn nhiều yếu kém, bất cập, hiệu quả giáo dục còn thấp,
chưa đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho sự nghiệp phát triển đất
nước, cơng tác quản lí giáo dục cịn hạn chế...”
Mơn khoa học là mơn học có nhiệm vụ cung cấp cho học sinh những kiến
thức khoa học sơ đẳng ban đầu về các hiện tượng và sự vật gần gũi trong tự nhiên
bao gồm cả con người và các hoạt động của con người tác động vào thế giới tự
nhiên, bước đầu hình thành cho các em một số kĩ năng quan sát, dự đoán và vận
kiến thức khoa học vào cuộc sống. Đồng thời góp phần hình thành cho các em một
số thói quen, hành vi có lợi cho sức khoẻ cá nhân, gia đình và cộng đồng.
Việc dạy khoa học khơng chỉ nhằm tích luỹ kiến thức đơn thuần mà còn
nhằm dạy cho học sinh tập làm quen với cách tư duy chặt chẽ mang tính khoa học,
hình thành cho học sinh những năng lực cần thiết để thiết ứng với thực tế cuộc sống
và tiếp tục học tập sau này. Chính vì vậy, khoa học là mơn học quan trọng trong
Nhà trường.
Nhận thức được vai trị của mơn Khoa học trong hình thành và phát triển thói
1


quen và tư duy khoa học, thời gian qua các trường tiểu học trong cả nước nói
chung, các trường tiểu học ở thị xã Đơng Triều, tỉnh Quảng Ninh nói riêng đã chú
trọng nâng cao chất lượng dạy học nói chung DHMKH nói riêng. Vì vậy, chất
lượng giáo dục từng bước được nâng lên, góp phần hình thành tư duy khoa học và
u thích say mê tìm tịi nghiên cứu khoa học từ những hiện tượng thiên nhiên đơn
giản cho học sinh tiểu học.

Tuy nhiên, trước yêu cầu đổi mới giáo dục, việc dạy học môn Khoa học
(DHMKH) ở các trường tiểu học thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh hiện nay cịn
khá nhiều hạn chế. Đặc biệt là cơng tác quản lí hoạt động DHMKH cịn nhiều hạn
chế dẫn đến kết quả học tập môn học chưa cao chưa đáp ứng được u cầu chương
trình giáo dục phổ thơng (CTGDPT) hiện nay.
Do đó, việc nghiên cứu để tìm ra biện pháp quản lí hoạt động dạy học mơn
Khoa học ở các trường tiểu học tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định
hướng chương trình giáo dục phổ thơng là vấn đề có ý nghĩa cấp thiết cả về lí luận
và thực tiễn.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và đánh giá thực trạng quản lí hoạt động
DHMKH tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh
theo định hướng CTGDPT, đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động DHMKH nhằm
nâng cao chất lượng giảng dạy tại các trường tiểu học trên địa bàn.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động DHMKH tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều,
tỉnh Quảng Ninh theo định hướng CTGDPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lí hoạt động DHMKH tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông
Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định hướng CTGDPT.
4. Câu hỏi nghiên cứu
Quản lí hoạt động DHMKH là gì, bao gồm những cơng việc nào?
Thực trạng quản lí hoạt động DHMKH được thể hiện như thế nào tại các
trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đơng Triều, tỉnh Quảng Ninh? Những khó khăn
cơ bản thể hiện trong thực tiễn đó là gì và ngun nhân của những khó khăn đó?

2



Căn cứ vào định hướng CTGDPT, các biện pháp quản lí hoạt động DHMKH
nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã
Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh cần được đề xuất bao gồm những biện pháp nào?
5. Giả thuyết khoa học
Công tác quản lí hoạt động dạy học mơn Khoa học tại các trường tiểu học
trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh trong những năm qua đã được chú
trọng song kết quả đạt được chưa được như mong muốn vì chưa có biện pháp quản
lí một cách đồng bộ. Nếu áp dụng một cách đồng bộ những biện pháp quản lí có
tính thực tiễn và khả thi của tác giả đề xuất sẽ đạt được mục tiêu quản lí hoạt động
DHMKH tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu lí luận về quản lí hoạt động DHMKH tại các trường tiểu học.
6.2. Đánh giá thực trạng về quản lí hoạt động DHMKH tại các trường tiểu
học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định hướng chương trình
giáo dục phổ thơng mới.
6.3. Đề xuất biện pháp quản lí hoạt động DHMKH tại các trường tiểu học
trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định hướng chương trình giáo
dục phổ thơng mới.
7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài
7.1. Giới hạn đối tượng nghiên cứu
Đề tài chỉ giới hạn nghiên cứu biện pháp quản lí hoạt động DHMKH tại các
trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định hướng chương
trình giáo dục phổ thơng (CTGDPT) mới.
7.2. Giới hạn khách thể điều tra
Nghiên cứu tiến hành khảo sát đối với 220 trong đó bao gồm Lãnh đạo,
chuyên viên Phòng Giáo dục Tiểu học Sở GD&ĐT tỉnh Quảng Ninh; Lãnh đạo,
chuyên viên Phòng GD&ĐT thị xã Đơng Triều tỉnh Quảng Ninh; Cán bộ quản lí, và
188 giáo viên các trường tiểu học thị xã Đông Triều tỉnh Quảng Ninh.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận

Tiến hành phân tích, tổng hợp, hệ thống hố các nguồn tài liệu lí luận và
thực tiễn có liên quan đến cơng tác quản lí hoạt động DHMKH tại các trường tiểu
học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định hướng CTGDPT.

3


–Các tài liệu, văn kiện của Đảng, chính sách của Nhà nước về phát triển
GD&ĐT các quy định về quản lí hoạt động dạy học tại các trường phổ thơng nói
chung và trường tiểu học nói riêng.
– Các kết quả nghiên cứu, tài liệu trong nước và ngoài nước về quản lí hoạt
động dạy học ở các trường phổ thơng nói chung, trường tiểu học nói riêng và hoạt
động DHMKH tại các trường tiêu học theo định hướng CTGDPT.
8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
8.2.1. Phương pháp điều tra
Xây dựng các bảng điều tra phù hợp với nội dung đề tài luận văn; thống kê,
phân tích các dữ liệu để có những đánh giá chính xác về thực trạng quản lí hoạt
động DHMKH tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng
Ninh trong thời gian qua.
8.2.2. Phương pháp chuyên gia
Thông qua bảng hỏi các ý kiến chuyên gia, các cán bộ quản lí giáo dục, giáo
viên có nhiều kinh nghiệm để khảo sát tình hình quản lí hoạt động DHMKH tại các
trường tiểu học trên địa thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.
8.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Xin ý kiến cán bộ quản lí, chun viên Phịng Giáo dục Tiểu học Sở GD&ĐT
Quảng Ninh.
Phịng Giáo dục và Đào tạo thị xã Đơng Triều, tỉnh Quảng Ninh. Cán bộ
quản lí, giáo viên các trường tiểu học tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh để
phân tích, lựa chọn các ý kiến tốt bổ sung vào biện pháp quản lí hoạt động DHMKH
tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.

8.2.4. Phương pháp khảo nghiệm
Xin ý kiến đánh giá của các chuyên gia, cán bộ quản lí giáo dục, giáo viên có
nhiều kinh nghiệm, phỏng vấn về các kết quả nghiên cứu các biện pháp được đề
xuất trong luận văn.
8.3. Phương pháp thống kê trong toán học
Sử dụng phương pháp thống kê trong tốn học để xử lí dữ liệu, các thơng tin
trong q trình nghiên cứu, điều tra, thu thập. Trên cơ sở đó xác định được kết quả
một cách khách quan các biện pháp quản lí hoạt động DHMKH tại các trường tiểu
học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.

4


9. Cấu trúc luận văn
Ngoài mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, luận văn được
trình bày trong ba chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lí hoạt động dạy học mơn Khoa học tại các
trường tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng.
Chương 2: Thực trạng quản lí hoạt động dạy học môn Khoa học tại các
trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định hướng
chương trình giáo dục phổ thơng.
Chương 3: Biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Khoa học tại các
trường tiểu học trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định hướng
chương trình giáo dục phổ thơng.

5


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN KHOA

HỌC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Hoạt động dạy học là hoạt động cốt lõi trong nhà trường, là con đường quan
trọng nhất để đạt được mục đích nâng cao chất lượng giáo dục. Trên thế giới cũng
đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về lĩnh vực này:
Từ thời cổ đại, các nhà sư phạm tiền bối đã nhấn mạnh đến tầm quan trọng to
lớn của dạy học và quản lý hoạt động dạy học. Xocrat (469 - 339 TCN) nhà triết
học, người thầy vĩ đại của Hy Lạp cổ đại đã từng dạy các học trị của mình bằng
cách luôn đặt ra các câu hỏi gợi mở nhằm giúp người học dần dần phát hiện ra chân
lý. Phương châm sống của ông là: “…sự tự nhận thức, nhận thức chính mình…”.
Khổng Tử (551 - 479TCN) nhà triết học, nhà giáo dục vĩ đại cua Trung Hoa cổ đại
khẳng định: “Khơng tức giận vì muốn biết, thì khơng gợi mở cho, khơng bực tức vì
khơng rõ được thì khơng bày vẽ cho. Vật có bốn góc, bảo cho một góc mà khơng
suy ra ba góc kia thì khơng dạy nữa…”.
Montaigne (1553 - 1592) nhà quý tộc Pháp, người chuyên nghiên cứu lý luận,
đặc biệt là về giáo dục, ông đề ra phương pháp giáo dục “học qua hành”. Ông cho
rằng: “Muốn đạt được mục tiêu này tốt nhất, kiến hiệu nhất là bắt trò liên tục hành để
học, học qua hành. Vậy vấn đề không phải là giảng dạy một cách giáo điều, thầy nói
liên tục, thao thao bất tuyệt. Trái lại, chủ yếu là bắt trò hoạt động, vận dụng khả năng
xét đốn của mình…”.
Jan AmosKomenski (1592 – 1669) là một nhà giáo dục vĩ đại không những
của nhân dân Cộng hồ Séc mà cịn cả thế giới. Trong tác phẩm “Phép giảng giải vĩ
đại” – Một tác phẩm nổi tiếng của J.A. Komenski xuất bản năm 1632, ông khẳng
định: giáo dục đúng đắn nhất là phải phù hợp với tự nhiên. Cái tự nhiên ấy không
phải là trừu tượng, khái quát mà chính là đặc điểm và khả năng phát triển của con
người ở từng thời kì lứa tuổi, trong mỗi con người cụ thể, trong đó giáo dục phải
bao gồm cái chung, cái riêng, cái tập thể, cái cá biệt. Ông nhấn mạnh đặc biệt tới
tầm quan trọng của phương pháp dạy học tích cực. Người giáo viên lên lớp không


6


phải cứ nói thao thao bất tuyệt, truyền thụ càng nhiều nguồn tri thức cho học sinh là
càng tốt mà quan trọng là người học có tích cực, chủ động, sáng tạo và hứng thú với
bài học không. Komenxki đã đưa ra bí quyết về phương pháp giảng dạy: “Bí quyết
của giáo dục là rèn luyện cho các em một tâm hồn dễ dàng, tích cực, tự do, ngăn
cản được các điều mà các em muốn làm, ngược lại đẩy các em làm những điều mà
chúng khơng muốn”. Ơng nêu rõ: “Chủ yếu dạy các em qua việc làm chứ không
phải qua lời giảng”.
John Dewey (1858 – 1925) nhà sư phạm người Mỹ nổi tiếng thế kỉ XX đã
đưa ra những định hướng mang tính cách tân giáo dục: Học sinh là mặt trời, xung
quanh nó quy tụ mọi phương tiện giáo dục, người giáo viên không quan trọng là nói
nhiều mà quan trọng là tổ chức hoạt động của học sinh.
Kharlamop, nhà giáo dục Xô Viết, trong cuốn “Phát huy tính tích cực học
tập của học sinh như thế nào” đã viết trong phần lời nói đầu: “Một trong những
vấn đề căn bản của nhà trường Xô Viết hiện đang lo lắng và giải quyết là việc phát
huy tính tích cực trong hoạt động nhận thức của học sinh trong quá trình dạy học”.
Trong cuốn “Dạy học nêu vấn đề” của tác giả I.Ia Lecne nhà giáo dục Xô
Viết đã nói: “Mục đích của tập sách mỏng này là làm sáng tỏ bản chất của PPDH
gọi là dạy học nêu vấn đề, vạch rõ cơ sở của phương pháp đó, tác dụng của nó và
phạm vi áp dụng nó”.
V.Ơkơn, nhà giáo dục Ba Lan nổi tiếng đã đúc kết ra những kết quả tích cực
của cơng trình thực nghiệm hàng chục năm về dạy học phát huy tính tích cực. Ơng
đã nêu lên tính quy luật chung của dạy học nêu vấn đề, cách áp dụng phương pháp
vào một số ngành khoa học và điều đó được thể hiện cụ thể ở cuốn sách “Những cơ
sở của việc dạy học nêu vấn đề”.
Nhìn chung các cơng trình nghiên cứu trên thế giới cũng đã ít nhiều đề cập
tới quá trình quản lý hoạt động dạy học sao cho đạt hiệu quả đặc biệt là đưa ra
những biện pháp phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh.

1.1.2. Ở Việt Nam
Từ xa xưa ông cha ta cũng đã vận dụng cách thức dạy học theo hướng cá
nhân hóa từng học trị theo triết lý dạy học của Khổng Tử. Trong thời kỳ phong kiến
xuất hiện các lớp học của thầy đồ. Cùng một lúc thầy đồ dạy nhiều trị với nhiều lứa
tuổi và trình độ khác nhau,kiểu dạy này bắt buộc thầy phải quan tâm đến từng đối

7


tượng học trị để có cách dạy phù hợp với đặc điểm lứa tuổi, trình độ nhận thức và
nhu cầu của học trò.Chu Văn An (1292 - 1370)là một bậc hiền nho, một tấm gương
tiết tháo, suốt đời không màng lợi danh. Ông bắt đầu sự nghiệp với một mái tranh
đơn sơ ở làng Huỳnh Cung, thầy Chu dạy học trò từ hạng ấu học, mộng học, trung
tập và đại tập (tương đương với vỡ lòng, tiểu học, trung học và đại học), tùy theo
mỗi hạng mà thầy Chu có cách dạy khác nhau, tài liệu giảng dạy cũng khác nhau.
Chủ tịch Hồ Chí Minh (1890 - 1969) ln dành sự quan tâm đặc biệt đến sự
nghiệp giáo dục và đào tạo con người. Ngay sau khi Cách mạng tháng 8-1945 thành
cơng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký ngay sắc lệnh thành lập “Bình dân học vụ”, kêu
gọi mọi người tham gia học tập để xóa nạn mù chữ. Trong tư tưởng Giáo dục của
Bác, nền giáo dục mới và nhà trường mới phải thực hiện hoạt động dạy và hoạt
động học theo mục tiêu “Học để làm việc, làm người, làm cán bộ; học để phụng sự
đoàn thể, giai cấp và nhân dân, tổ quốc và nhân loại”. Nhà trường phải là nơi đào
tạo các em nên những người cơng dân có ích cho nước Việt Nam và làm phát triển
hồn tồn những năng lực sẵn có của các em,đây là tư tưởng hiện đại, mang tính
nhân văn sâu sắc.
Đặc biệt, Bác rất quan tâm tới vấn đề nội dung và phương pháp giáo dục phù
hợp với người học, hướng vào lợi ích của người học. Về phương pháp, Bác luôn coi
trọng vấn đề đối tượng, tôn trọng những đặc điểm của người học, Bác định hướng việc
lựa chọn cách thức, phương pháp dạy trẻ cho phù hợp qua lời dặn: “Phải giữ tồn vẹn
tính vui vẻ, hoạt bát, tự nhiên, tự động trẻ trung của trẻ, chớ nên làm cho chúng hóa ra

người già cả”. Đặc điểm đối tượng còn chi phối cả cách viết tài liệu sao cho phù hợp,
Hồ Chí Minh đã nói “vì trình độ người học khơng đều nhau, cần có tài liệu thích hợp
với từng hạng.Tài liệu khơng thích hợp thì học khơng có lợi ích gì” [29].
Trong thời gian qua, cũng có nhiều cơng trình nghiên cứu về lí luận và thực
tiễn việc quản lí hoạt động dạy học của các nhà khoa học như: Nguyễn Quốc Chí,
Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Nguyễn Xuân Thức, Đặng Quốc Bảo...
Trong quản lí giáo dục nói chung, quản lí hoạt động dạy học được nhiều tác
giả quan tâm, mỗi cơng trình nghiên cứu tác giả lại tiếp cận ở những góc độ khác
nhau. Một số tác giả nghiên cứu đội ngũ quản lí, quản lí hoạt động dạy học của giáo
viên, quản lí hoạt động học của học sinh, quản lí chất lượng học, quản lí các hoạt
động hỗ trợ dạy học...
Tìm hiểu thực tiễn các cơng trình nghiên cứu quản lí hoạt động dạy học ở
trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay:

8


Hà Thị Lân (2008), luận văn Thạc sĩ Biện pháp quản lí hoạt động dạy học
theo yêu cầu đổi mới giáo dục ở trường tiểu học thành phố Thái Bình, tỉnh Thái
Bình, Đại học sư phạm Hà Nội.
Nguyễn Văn Nam (2008), luận văn Thạc sĩ Biện pháp quản lí hoạt động dạy
học tiểu học theo chương trình đổi mới của phịng giáo dục đào tạo huyện Sóc Sơn,
Hà Tây, Đại học sư phạm Hà Nội.
Phạm Ngọc Đức, (2015), luận văn Thạc sĩ Quản lí hoạt động dạy học theo
mơ hình trường học mới Việt Nam ở các trường tiểu học trên địa bàn huyện Thanh
Trì, thành phố Hà Nội, Học viện Quản lí giáo dục.
Từ thực tiễn các cơng trình về quản lí hoạt động dạy học ở các nhà trường
tiểu học đã có nhiều nghiên cứu song thực tiễn quản lí cịn phụ thuộc vào địa bàn,
đơn vị trường học, điều kiện kinh tế, xã hội văn hoá của địa phương, người quản lí,
cơ quan quản lí... cho nên việc vận dụng các biện pháp còn hạn chế.

Về chủ đề quản lí hoạt động dạy học ở các trường phổ thông, thời gian
qua ở các trường Đại học sư phạm Hà Nội, Học viện Quản lí giáo dục và một số
trường Đại học khác cũng có nhiều luận văn thạc sĩ chọn làm đề tài nghiên cứu
song đề tài gắn liền định hướng CTGDPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện
nay thì chưa nhiều, đặc biệt các cơng trình nghiên cứu về quản lí hoạt động dạy
học ở mơn Khoa học tại các trường tiểu học thì gần như thiếu vắng các cơng
trình nghiên cứu.
Từ những tiếp thu về mặt lí luận và thực tiễn giáo dục, quản lí hoạt động dạy
học kết hợp với học tập kinh nghiệm quản lí của các cơ quan quản lí các cấp, tác giả
quyết định lựa chọn: Quản lí hoạt động dạy học môn Khoa học ở các trường tiểu
học tại Thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh theo định hướng chương trình giáo dục
phổ thơng làm hướng nghiên cứu của mình nhằm khảo sát đánh giá thực trạng quản
lí hoạt động dạy học môn Khoa học ở các trường tại địa bàn thị xã Đơng Triều, tỉnh
Quảng Ninh từ đó đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động dạy học phù hợp đáp ứng
yêu cầu đổi mới toàn diện giáo dục phổ thông trong bối cảnh mới.
1.2. Các khái niệm công cụ của đề tài
1.2.1. Quản lý
* Khái niệm
Quản lý là một hiện tượng xã hội được hình thành và phát triển cùng với sự

9


xuất hiện, phát triển của xã hội lồi người. Nó bắt nguồn và gắn chặt với sự phân
công, hợp tác trong lao động. Quản lý là một phạm trù tồn tại khách quan được ra đời
một cách tất yếu do nhu cầu của mọi chế độ xã hội, mọi tổ chức, mọi quốc gia, mọi
thời đại. Quản lý là một dạng hoạt động xã hội đặc thù, trở thành một nhân tố của sự
phát triển xã hội, một hoạt động phổ biến, diễn ra ở mọi lĩnh vực, ở mọi cấp độ và
liên quan đến mọi người. Có thể nói quản lý là một trong những loại hình lao động có
hiệu quả nhất, quan trọng nhất.

Khái niệm quản lý là khái niệm rất chung, tổng quát. Trong quá trình nghiên
cứu của lý luận khoa học quản lý, tùy theo góc độ tiếp cận mà khái niệm này được
quan niệm theo nhiều cách khác nhau.
Các khái niệm tuy có khác nhau về cách diễn đạt, nhưng chúng đều có chung
những dấu hiệu chủ yếu sau: Hoạt động quản lý được tiến hành trong một tổ chức
hay một nhóm xã hội; hoạt động quản lý là những tác động có tính hướng đích; hoạt
động quản lý là những tác động phối hợp nỗ lực của các cá nhân, là sự lựa chọn các
khả năng tối ưu nhằm thực hiện mục tiêu của tổ chức đã đề ra.
Trong phạm vi luận văn này, tác giả sử dụng khái niệm quản lý như sau:
Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng
và khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực, các thời cơ của
tổ chức để đạt mục tiêu đặt ra trong điều kiện môi trường luôn biến động.
* Chức năng của quản lí giáo dục và quản lí nhà trường
Các chức năng quản lý là những hình thái biểu hiện sự tác động có mục đích
đến tập thể người. Các cơng trình nghiên cứu về kế hoạch khoa học quản lý trong
những năm gần đây đã đưa đến một kết luận tương đối thống nhất về 4 chức năng
quản lý giáo dục. Đó là: Chức năng kế hoạch hoá, chức năng tổ chức, chức năng
lãnh đạo, chức năng kiểm tra.
Chức năng kế hoạch hóa
Kế hoạch hóa là hoạch định các công việc cần thực hiện một cách chủ động
và khoa học. Kế hoạch hóa là chức năng đầu tiên, giúp trù liệu cho việc thực hiện
đạt kết quả tốt. Kế hoạch hoá là chức năng quan trọng nhất của việc lãnh đạo, soạn
thảo và thông qua những quyết định quản lý quan trọng nhất. Kế hoạch hố bao
gồm việc xây dựng mục tiêu, chương trình hành động, xác định từng bước đi,
những điều kiện, phương tiện cần thiết trong một thời gian nhất định của hệ thống
10


quản lý và bị quản lý trong nhà trường. Tùy theo cách tiếp cận mà ta có thể phân
loại kế hoạch GD:

– Dựa vào yếu tố thời gian: có kế hoạch dài hạn (chiến lược GD) (10 – 15
năm), kế hoạch trung hạn (5 - 7 năm), kế hoạch ngắn hạn (2 – 3 năm).
– Quy mơ quản lí: kế hoạch tổng thể, kế hoạch bộ phận.
– Nguồn lực GD: kế hoạch xây dựng đội ngũ, kế hoạch xây dựng cơ sở vật
chất, kế hoạch quản lí tài chính…
– Hoạt động giáo dục: kế hoạch dạy học, kế hoạch ngoại khóa, kế hoạch bồi
dưỡng GV.
Lập kế hoạch là thiết kế các bước đi cho hoạt động tương lai để đạt được
những mục tiêu đã xác định thông qua việc sử dụng tối ưu nhưng nguồn lực đã có
và sẽ khai thác. Lập kế hoạch có hai cấp: cấp vĩ mơ và cấp vi mô. Tuy nhiên, sự
phân định kế hoạch vĩ mơ hay vi mơ tùy theo điều kiện, hồn cảnh và theo thời gian
cụ thể. Khi cần lập kế hoạch cần thực hiện theo các bước:
B1: Nhận thức đầy đủ về yêu cầu của công việc cần thực hiện.
B2: Phân tích trạng thái xuất phát của đối tượng quản lý.
B3: Xác định nguồn lực cần thiết cho việc thực hiện kế hoạch. Đây là điều
kiện làm cho kế hoạch khả thi.
B4: Xây dựng sơ đồ kế hoạch chung cho việc lập kế hoạch
Việc lập kế hoạch tốt sẽ giúp nhà quản lý giáo dục có kế hoạch khả năng ứng
phó với sự bất định và sự thay đổi và cho phép nhà quản lý tập trung chú ý vào các
mục tiêu và tìm cách tốt nhất, tiết kiệm nguồn lực, tạo hiệu quả hoạt động cho toàn
bộ tổ chức để đạt được mục tiêu và giúp nhà quản lý dễ dàng kiểm tra trong quá
trình thực hiện.
Chức năng tổ chức trong quản lý giáo dục
Chức năng tổ chức của quản lý giáo dục là thiết kế cơ cấu, phương thức và
quyền hạn hoạt động của các bộ phận (cơ quan) quản lý giáo dục sao cho phù hợp
với mục tiêu của tổ chức. Đây là chức năng phát huy vai trò, nhiệm vụ, sự vận hành
và sức mạnh của tổ chức thực hiện hiệu quả nhiệm vụ của quản lý. Có thể nói tổ
chức là một cơng cụ.
Nhiệm vụ của nó càng chun sâu thì khả năng hoạt động có hiệu quả càng cao.


11


Sản phẩm của một tổ chức chỉ tồn tại bên ngồi nó. Một tổ chức phải có chức năng,
nhiệm vụ rõ ràng như quy chế, quy định, nội quy…và coi đây là điều kiện để tổ chức
hoạt động có hiệu quả. Tổ chức giáo dục phải có sự bình đẳng trong quan hệ.
Một tổ chức tốt phải được xây dựng trên các nguyên tắc sau:
1. Xác định cơ cấu của tổ chức phải gắn với mục đích, mục tiêu của hệ
thống, phải gắn với nội dung công việc cụ thể. Vì cơ cấu tổ chức là cơng cụ để thực
hiện mục tiêu của hệ thống.
2. Việc xây dựng cơ cấu tổ chức phải bảo đảm ngun tắc chun mơn hóa,
cân đối và dựa vào nhiệm vụ cụ thể. Con người trong cơ cấu tổ chức phải được sắp
xếp phù hợp với chuyên ngành đào tạo. Phải cụ thể hóa nhiệm vụ, trách nhiệm,
quyền hạn và lợi ích của từng bộ phận, từng cá nhân.
3. Xây dựng tiêu chuẩn hóa trong tổ chức giúp cho nhà quản lý và các thành
viên đánh giá và tự đánh giá cơng việc của mình.
4. Cơ cấu tổ chức của một hệ thống còn liên quan đến tầm quản lí. Tầm quản
lí là giới hạn quản lí mà người quản lí có thể giám sát có hiệu quả.
Sự phát triển của quản lý đã dẫn đến việc hình thành các kiểu cơ cấu tổ chức
quản lí kế hoạch khác nhau. Đó là: Kiểu cơ cấu tổ chức trực tuyến, kiểu chức năng,
kiểu cơ cấu trực tuyến-chức năng; kiểu tổ chức chính thức và khơng chính thức;
kiểu ma trận. Mỗi kiểu đều có ưu điểm, nhược điểm riêng. Tùy theo điều kiện cụ
thể, có thể lựa chọn cho phù hợp để vận hành có hiệu quả.
Chức năng điều khiển chỉ đạo thực hiện
Đây là chức năng thể hiện năng lực của người quản lí. Sau khi hoạch định kế
hoạch và sắp xếp tổ chức, người cán bộ quản lý phải điều khiển, chỉ đạo cho hệ
thống hoạt động theo đúng kế hoạch nhằm thực hiện mục tiêu đã đề ra. Người điều
kiện hệ thống phải là người có tri thức, có kĩ năng ra quyết định và tổ chức thực
hiện quyết định.
Quyết định là công cụ chính để điều khiển hệ thống. Ra quyết định là quá

trình xác định vấn đề và lựa chọn một phương án tối ưu trong số những phương án
khác. Việc ra quyết định quyết định xuyên suốt trong quá trình quản lí, từ việc lập
kế hoạch, xây dựng tổ chức cho đến việc kiểm tra đánh giá.
4. Chức năng kiểm tra
Chức năng kiểm tra là chức năng cố hữu của quản lý. Khơng có kiểm tra sẽ

12