Bài 13. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (365.03 KB, 21 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1></div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Tiết 50: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM.

I. Dấu ngoặc đơn.

1. Ví dụ.
a) Đùng một cái, họ (những người dân

bản xứ) được phong cho cái danh hiệu
tối cao là “chiến sĩ bảo vệ cơng lí và tự
do”.

b) Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ
tập trung tồn những con ba khía, chúng
bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía
là một loại cịng biển lai cua, càng sắc tím
đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất

ngon).

c) Lí Bạch (701 - 762), nhà thơ nổi tiếng của
Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu
Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới
năm tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh
Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu
(Tứ Xuyên).

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Tiết 50: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM.

I. Dấu ngoặc đơn.

1. Ví dụ.

2. Nhận xét.

d) Nam Cao sinh năm 1915(?) mất năm

1951 nhưng có tài liệu ghi năm sinh của
ông là 1917.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

a) Đùng một cái, họ (những người dân bản xứ) được phong cho cái
danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ cơng lí và tự do”.

b) Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung
tồn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh
các gốc cây (ba khía là một loại cịng biển lai cua,
càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất
ngon).

c) Lí Bạch (701 - 762), nhà thơ nổi tiếng của Trung
Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư
sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về
định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long
thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên).

d) Nam Cao sinh năm 1915(?) mất năm 1951 nhưng
có tài liệu ghi năm sinh của ông là 1917.

e) Gần một thế kỉ đặt chân lên nước ta, thực dân

Pháp đã vơ vét tài nguyên làm cho dân ta nghèo hơn,
chính sách ngu dân của chúng làm cho 95% dân ta
mù chữ. Đó là kết quả của một thế kỉ “văn minh”, “khai
hóa”(!)

Tiết 50: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM.

I. Dấu ngoặc đơn.
1. Ví dụ.

2. Nhận xét.
* Lưu ý:

- Thành phần trong dấu 
ngoặc đơn có thể là 1 
từ, 1 cụm từ, 1 cõu, là 
một con số hoặc dấu 
cõu.

- Dấu ngoặc đơn phải 
dùng thành cặp.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

*Ghi nhớ: (1).

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

Bài tập. Nêu công dụng của dấu ngoặc đơn trong những 
câu sau:

a) Nguyên Hồng (1918 – 1982) tên khai sinh là Nguyễn Nguyên
Hồng, quê ở thành phố Nam Định.

b) Lan (bạn tôi) rất tự tin khi đứng lên phát biểu trước mọi
người.

 a) Đánh dấu phần bổ sung thêm về năm sinh, năm mất

của Nguyên Hồng.

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Tiết 50: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM.

I. Dấu ngoặc đơn.

1. Ví dụ.

II. Dấu hai chấm.
a. Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tơi

phải bảo:

- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
 Dế Choắt nhìn tơi mà rằng:

- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là
anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên
nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào
đến bắt nạt thì em chạy sang…

b. Như tre mọc thẳng, con người khơng chịu
khuất.

Người xưa có câu: “ Trúc dẫu cháy, đốt ngay 
vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất !
c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần,
nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

* Yêu c

ầ

u.

- Nhãm 1: Th

ả

o lu

ậ

n phÇn a.

- Nhãm 2:

Thảo luận

phÇn b.

- Nhãm 3:

Thảo luận

phần c.

* Nội dung thảo luận.

- Xỏc nh th nh ph

à

ầ

n nội dung sau dấu hai ch

ấ

m.

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

Tiết 50: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM.

I. Dấu ngoặc đơn.

1. Ví dụ.

II. Dấu hai chấm.
a. Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi

phải bảo:

- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
 Dế Choắt nhìn tơi mà rằng:

b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu
khuất.

Người xưa có câu: “ Trúc dẫu cháy, đốt ngay

vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất !
c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần,
nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật

chung quanh tơi đều thay đổi, vì chính lịng tơi
đang có sự thay đổi lớn: hơm nay tơi đi học.

2. Nhận xét.

C©u TPND sau 
dÊu hai 
 chấm

Tác dụng

a - c,chỳ
my...
-Anhó
ngh...sang...
ỏnhdu

lii
thoi
b Trỳcdu...
thng

ỏnhưd uư
lờiưdẫnư
trựcưtiếp

c hômưnayưtôiư

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

Tit 50: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM.

I. Dấu ngoặc đơn.

1. Ví dụ.

II. Dấu hai chấm.

2. Nhận xét.
* Lưu ý.

- Khi dẫn lời đối thoại của các 
nhân vật cần kết hợp với dấu 
gạch ngang.

- Khi dẫn nguyên vn ý ng ời 
khác dùng kết hợp víi dÊu 
ngc kÐp.

a. Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tơi
phải bảo:

- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
 Dế Choắt nhìn tơi mà rằng:

-Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là
anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên
nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào
đến bắt nạt thì em chạy sang…

b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu
khuất.

Người xưa có câu: “ Trúc dẫu cháy, đốt

ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất !

c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần,
nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

Tiết 50: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM.

I. Dấu ngoặc đơn.

1. Ví dụ.

2. Nhận xét.

II. Dấu hai chấm.

a) Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên c ời hỏi:
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi 
với mẹ mày khơng?

b) Nhiều bạn cịn mang cả q đến tặng tơi 
nữa. Tơi nhận đ ợc nhiều thứ q: nào cặp tóc, 
nào sổ, nào khăn mùi xoa...bao nhiêu thứ bày

la liệt trên bàn. * Lu ý.

- Khi dn li i thoại của các 
nhân vật cần kết hợp với dấu 
gch ngang.

- Khi dẫn nguyên vn ý ng ời 
khác dùng kết hợp với dấu 
ngoặc kép.

- Thay du hai chấm bằng 
dấu ngoặc đơn khi nghĩa cơ 
bản của câu khơng thay đổi.
=> Nhiều bạn cịn mang cả q đến tặng tôi

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

Tiết 50: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM.

I. Dấu ngoặc đơn.

1. Ví dụ.

2. Nhận xét.

II. Dấu hai chấm.

a) Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên c ời hỏi:
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi 
với mẹ mày khơng?

b) Nhiều bạn cịn mang cả q đến tặng tôi 
nữa. Tôi nhận đ ợc nhiều thứ quà: nào cặp tóc, 
nào sổ, nào khăn mùi xoa...bao nhiêu thứ bày

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

* Ghi nhớ (2):

Dấu hai chấm dùng để:

- Đánh dấu (báo trước) phần giải thích,

thuyết minh cho một phần trước đó.

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

Bài tập: Em hãy chỉ rõ công dụng của dấu hai chấm trong các 
câu sau:

a) Thật ra lão chỉ tâm ngẩm thế, nhưng cũng ra phết chứ chả 
vừa đâu: lão vừa xin tôi một ít bả chó…

b) Cai lệ khơng để cho chị được nói hết câu, trợn ngược hai 
mắt, hắn quát:

- Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? Sưu của nhà nước 
mà dám mở mồm xin khất!

 a) đánh dấu phần giải thích.

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

Bài tập1. Giải thích cơng dụng của dấu ngoặc đơn trong những 
đoạn trích sau:

a) Qua các cụm từ “tiệt nhiên” (rõ ràng, dứt khoát như thế, không
thể khác), “định phận tại thiên thư” (định phận tại sách trời), “hành
khan thủ bại hư” (chắc chắn sẽ nhận lấy thất bại), hãy nhận xét về
giọng điệu của bài thơ.

b) Chiều dài của cầu là 2290m (kể cả phần cầu dẫn với chín nhịp
dài và mười nhịp ngắn)

=> Tác dụng của dấu ngoặc đơn.

a) Đánh dấu phần giải thích ý nghĩa của các cụm từ trong dấu ngoặc
kép.

b) Đỏnh dấu phần thuyết minh.

nhằmư giúpư ngườiư đọcư hiểuư rõư 2290mư

chiềuưdàiưcủaưcầuưcóưtínhưcảưphầnưcầuưdẫn.

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Bài tập 2. Giải thích cơng dụng của dấu hai chấm trong những đoạn
trích sau:

a) Nhưng họ thách nặng quá: nguyên tiền mặt phải một trăm đồng
bạc, lại còn cau, cịn rượu .. cả cưới nữa thì mất đến cứng hai trăm
bạc.

b) Tơi khơng ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này:

- Thôi, tôi ốm yếu quá rồi chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm
mắt tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà
khơng biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy.

=> Cơng dụng của dấu hai chấm:

a) Đánh dấu phần giải thích cho ý: họ thách nặng quá.

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

Bài tập 3. Có thể bỏ dấu hai chấm trong đoạn trích sau được khơng ?
Trong đoạn trích này, tác giả dùng dấu hai chấm nhằm mục đích gì ?

Tiếng Việt có những đặc sắc của một thứ tiếng đẹp, một thứ tiếng

hay. Nói thế có nghĩa là nói rằng: tiếng Việt là một thứ tiếng hài hòa 
về mặt âm hưởng, thanh điệu mà cũng rất tế nhị, uyển chuyển trong
cánh đặt câu. Nói thế cũng có nghĩa là nói rằng: tiếng Việt có đầy đủ 
khả năng để diễn đạt tình cảm,tư tưởng của người Việt Nam và để
thoả mãn cho yêu cầu của đời sống văn hoá nước nhà qua các thời
kì lịch sử.

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

Bài tập 5: Một học sinh chép lại đoạn văn của Thanh Tịnh như sau:
Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh giấy, «ng
đốc nhìn chúng tơi nói sẽ:

- Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải cố gắng học để thầy
mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em được sung sướng. Các em
đã nghe chưa? ( Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời.
Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại.

? Bạn đó chép lại dấu ngoặc đơn đúng hay sai? Vì sao?

? Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn có phải là một bộ phận
của câu khơng?

 Sai, vì dấu ngoặc đơn bao giờ cũng được dùng thành cặp. Phần 
được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn không phải là bộ phận của
câu.

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

Bài tập: Thêm dấu thích hợp trong những trường hợp sau đây:
a) Bạn Hương lớp trưởng lớp 6ª học rất giỏi.

b) Mẹ hồi hộp thì thầm vào tai tơi
- Con có nhận ra con khơng?

=> a) Bạn Hương (lớp trưởng lớp 6ª) học rất giỏi.
=> b) Mẹ hồi hộp thì thầm vào tai tơi:

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20></div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>