Ứng dụng thương mại điện tử của các doanh nghiệp việt nam thực trạng và giải pháp
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.05 MB, 109 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM
LÊ MINH TƢ
ỨNG DỤNG THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số ngành: 60340102
TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 08 năm 2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI CÔNG NGHỆ TP. HCM
LÊ MINH TƢ
ỨNG DỤNG THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số ngành: 60340102
HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LẠI TIẾN DĨNH
TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 08 năm 2013
CƠNG TRÌNH ĐƢỢC HỒN THÀNH TẠI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CƠNG NGHỆ TP. HCM
Cán bộ hƣớng dẫn khoa học : TS. LẠI TIẾN DĨNH
Luận văn Thạc sĩ đƣợc bảo vệ tại Trƣờng Đại học Công nghệ TP. HCM ngày 23 tháng
11 năm 2013
Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm:
1. PGS. TS. NGUYỄN PHÚ TỤ
2. GS. TS. VÕ THANH THU
3. TS. NGUYỄN NGỌC DƢƠNG
4. TS. NGUYỄN HẢI QUANG
5. TS. NGUYỄN ĐÌNH LUẬN
Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn sau khi Luận văn đã đƣợc chỉnh sửa.
Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV
PGS. TS. Nguyễn Phú Tụ
TRƢỜNG ĐH CƠNG NGHỆ TP. HCM
PHỊNG QLKH - ĐTSĐH
CỘNG HỊA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
TP. HCM, ngày 30 tháng 6 năm 2013
NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ
Họ tên học viên :
Lê Minh Tƣ
Ngày, tháng, năm sinh:
05/05/1982
Chuyên ngành: Quản Trị Kinh Doanh
Giới tính: Nam
Nơi sinh: Quảng Bình
MSHV: 1184011219
I- TÊN ĐỀ TÀI:
Ứng Dụng Thƣơng Mại Điện Tử Của Các Doanh Nghiệp Việt Nam Thực Trạng Và
Giải Pháp
II- NHIỆM VỤ VÀ NỘI DUNG:
Nội dung đề tài tập trung nghiên cứu về tổng quan và thực trạng trạng ứng dụng
thƣơng mại điện tử của các doanh nghiệp Việt Nam trong thời gian qua từ đó đề xuất
các nhóm giải pháp để phát triển ứng dụng thƣơng mại điện tử cho các doanh nghiệp
Việt Nam trong thời gian tới.
III- NGÀY GIAO NHIỆM VỤ: ngày 21 tháng 6 năm 2012
IV- NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ: 30/06/2013
V- CÁN BỘ HƢỚNG DẪN: TS. Lại Tiến Dĩnh
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
TS. Lại Tiến Dĩnh
KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi tên: Lê Minh Tƣ là học viên cao học lớp Quản trị Kinh doanh tại trƣờng
Đại học Cơng nghệ thành phố Hồ Chí Minh.
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi. Các số liệu, kết
quả nêu trong Luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ
công trình nào khác.
Tơi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã
đƣợc cảm ơn và các thơng tin trích dẫn trong Luận văn đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.
Học viên thực hiện
Lê Minh Tƣ
ii
LỜI CẢM ƠN
Tơi xin tỏ lịng biết ơn đến Ban Giám hiệu, quý Thầy, Cô trƣờng Đại học Công
nghệ TP. Hồ Chí Minh đã hết lịng truyền đạt những kiến thức quý báu trong suốt
thời gian học tập tại trƣờng. Đặc biệt xin trân trọng cảm ơn Tiến Sĩ Lại Tiến Dĩnh
đã hƣớng dẫn tận tình trong suốt thời gian thực hiện đề tài nghiên cứu này.
Tôi xin chân thành cám ơn gia đình, bạn bè và các bạn học viên tại lớp cao học
Quản trị Kinh doanh 11SQT11 và 11SQT12 Trƣờng Đại học Cơng nghệ TP. Hồ
Chí Minh đã đã hợp tác trong việc khảo sát ý kiến cho phần thu thập dữ liệu sơ cấp
phục vụ cho nghiên cứu và luôn động viên, chia sẻ và hỗ trợ tơi trong suốt q trình
học tập cũng nhƣ thời gian thực hiện đề tài nghiên cứu của mình.
Trong suốt thời gian thực hiện nghiên cứu của mình, mặc dù đã nỗ lực, trao đổi,
cố tiếp thu hết ý kiến đóng góp của Thầy hƣớng dẫn, bạn bè và tham khảo nhiều tài
liệu hƣớng dẫn song khơng tránh khỏi thiếu sót trong nội dung nghiên cứu của
mình. Rất mong nhận thơng tin phản hồi đóng góp xây dựng từ quý Thầy Cô, bạn
đọc gần xa.
Xin chân thành cảm ơn!
Tp.HCM, ngày 30 tháng 6 năm 2013
Học Viên
Lê Minh Tƣ
iii
TÓM TẮT
Đề tài nghiên cứu “Ứng dụng thƣơng mại điện tử của các doanh nghiệp
Việt Nam thực trạng và giải pháp” đƣợc thực hiện trong bối cảnh nền thƣơng
mại điện tử thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đang trên đà phát triển
mạnh mẻ với tốc độ chóng mặt. Trong xu thế phát triển mạnh mẽ của thƣơng mại
điện tử trên thế giới, các doanh nghiệp Việt Nam cũng đã bƣớc đầu nhận thức
đƣợc ích lợi to lớn và tầm quan trọng của việc ứng dụng thƣơng mại điện tử. Tuy
nhiên, do còn nhiều hạn chế trong nhận thức của bản thân các doanh nghiệp cũng
nhƣ các điều kiện về cơ sở hạ tầng, tình trạng pháp lý, trang thiết bị lẫn con
ngƣời việc ứng dụng thƣơng mại điện tử trong các doanh nghiệp ở Việt Nam có
thể nói mới ở mức độ tiền thƣơng mại điện tử. Để góp phần nâng cao chất lƣợng
ứng dụng thƣơng mại điện tử của các doanh nghiệp Việt Nam trong thời gian tới
đề tài tập trung nghiên cứu những vấn đề chính nhƣ sau:
Thứ nhất, đề tài nghiên cứu tổng quan về tình hình thƣơng mại điện tử bao
gồm các thuật ngữ, định nghĩa, lịch sử ra đời, các phƣơng thức hoạt động lẫn
tình hình ứng dụng thƣơng mại điện tử trên thế giới.
Thứ hai, thơng qua phân tích các dữ liệu thứ cấp, các dữ liệu điều tra từ
khách hàng, doanh nghiệp từ đó đánh giá thực trạng ứng dụng thƣơng mại điện
tử của các doanh nghiệp Việt Nam. Đồng thời cũng phân tích nhận định các yếu
tố tác động tích cực lẫn tiêu cực đến quyết định tham gia thƣơng mại điện tử của
khách hàng và doanh nghiệp Việt Nam.
Thứ ba, từ thực trạng và kết quả phân tích, tác giả đề xuất các nhóm giải
pháp để phát triển để phát triển ứng dụng thƣơng mại điện tử của các doanh
nghiệp Việt Nam trong đó bao gồm:
Về phía chính phủ: cần hỗ trợ về cơ sở hạ tầng, tối đa hố và phổ biến các
lợi ích kinh tế - xã hội của thƣơng mại điện tử. Tạo môi trƣờng tin cậy và an toàn
cho các giao dịch. Phát triển hơn nữa cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và viễn
iv
thông, đầu tƣ nghiên cứu ứng dụng thƣơng mại điện tử, tạo ra một môi trƣờng vĩ
mô thuận lợi cho phát triển thƣơng mại điện tử.
Về phía doanh nghiệp: cần nâng cao nhận thức và chủ động tham gia vào
thƣơng mại điện tử. Chuẩn bị nguồn nhân lực, xem xét lại quy trình kinh doanh
cho phù hợp với phƣơng thức hoạt động của thƣơng mại điện tử. Xây dựng
website của doanh nghiệp và tiến tới tham gia sàn giao dịch thƣơng mại điện tử.
v
ABSTRACT
Research topic: “E-commerce application of the Vietnamese enterprises
situations and solutions” is implemented in context of the e-commerce in the world
particularly
and Vietnam generally is on the powerful development with the
vertiginous speed. In the trend of the e-commerce’s robust development in the world,
all the Vietnamese enterprises have also made a first step to comprehend enormous
benefits and the importance of the e-commerce application. However, there are still a
lot of limitations in the awareness of the businesses themselves as well as the
conditions of infrastructure, legal status, equipments and people applying e-commerce
within the enterprises in Vietnam could mention the level of the e-commerce’s wage.
To contribute in improving the quality of e-commerce’s application of the Vietnamese
enterprises in times to come. The topics focus on researching these following issues:
•
First of all, the topic researches generally about the e-commerce’s situation
including terminologies, definitions, life history, modes of operation and the
circumstances of e-commerce’s application in the world.
•
Second of all, through analyzing secondary data, information investigated from
the clients, enterprises therefrom assess the situation in applying e-commerce of the
Vietnamese enterprises. Contemporary also analyze and identify factors that impact
positively plus negatively to the decision of joining e-commerce of the costumers and
the Vietnamese businesses.
•
Third of all, from the situation and analyzed results, the author proposes groups
of solutions to improve the e-commerce’s application of the Vietnamese enterprises
including:
a.
Toward Government: Need support in infrastructure, exploit and diffuse socio-
economic benefits of e-commerce. Create a trustful environment and secure for the
transactions. Further develop the infrastructure, information technology and
telecommunications, invest researching e-commerce, create a macro environment,
improvable in developing e-commerce.
vi
b.
Toward enterprise: Prepare human resources, review business progress
accordingly with the modes of operation of e-commerce. Build websites of the
enterprises and forward participate in e-commerce transactions.
vii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN............................................................................................................ ii
TÓM TẮT ................................................................................................................ iii
ABSTRACT................................................................................................................v
MỤC LỤC ............................................................................................................... vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ....................................................................... xii
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................... xiii
DANH MỤC HÌNH ẢNH, BIỂU ĐỒ .................................................................. xiv
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1
1. Đặt vấn đề ...............................................................................................................1
2. Tính cấp thiết của đề tài.........................................................................................2
a. Giúp doanh nghiệp nắm đƣợc thông tin phong phú ...............................................2
b. Giúp khách hàng dễ dàng hơn trong việc lựa chọn khi mua hàng ..........................2
c. Giảm chi phí sản xuất ............................................................................................2
d. Giảm chi phí bán hàng và tiếp thị ..........................................................................3
e. Giảm chi phí giao dịch ..........................................................................................3
f. Giúp thiết lập và củng cố quan hệ đối tác ...............................................................4
g. Tạo điều kiện sớm tiếp cận nền kinh tế số hoá ......................................................4
3. Mục tiêu của đề tài .................................................................................................5
4. Phạm vi nghiên cứu................................................................................................5
5. Nội dung nghiên cứu ..............................................................................................5
6. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu ..................................................6
viii
6.1 Phƣơng pháp luận ...............................................................................................6
6.2 Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................................6
7. Bố cục của luận văn ...............................................................................................7
CHƢƠNG 1................................................................................................................8
TỔNG QUAN VỀ THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ .........................................................8
1.1 Khái niệm thƣơng mại điện tử .........................................................................8
1.2 Sự ra đời của thƣơng mại điện tử ..................................................................10
1.3 Các phƣơng thức hoạt động của thƣơng mại điện tử ...................................11
1.3.1 Các phƣơng tiện kỹ thuật sử dụng trong thƣơng mại điện tử ......................11
1.3.1.1 Điện thoại ............................................................................................11
1.3.1.2 Máy Fax ..............................................................................................11
1.3.1.3 Truyền hình .........................................................................................12
1.3.1.4 Thiết bị kỹ thuật thanh tốn điện tử .....................................................12
1.3.1.5 Intranet và Extranet .............................................................................12
1.3.1.6 Internet và Web ...................................................................................13
1.3.2 Các hình thức hoạt động chủ yếu của thƣơng mại điện tử ..........................14
1.3.2.1 Thƣ điện tử (e-mail) ............................................................................14
1.3.2.2 Thanh toán điện tử (electronic payment) .............................................14
1.3.2.3 Trao đổi dữ liệu điện tử (EDI - Electronic Data Interchange) ..............15
1.3.2.4 Giao gửi số hoá các dung liệu (Digital delivery of content) .................16
1.3.2.5 Bán lẻ hàng hố hữu hình (retail of tangible goods) ............................16
1.3.3 Các loại giao tiếp trong thƣơng mại điện tử ...............................................17
1.3.4. Các giao dịch thƣơng mại điện tử..............................................................17
1.3.4.1 Căn cứ theo đối tƣợng giao dịch ..........................................................17
1.3.4.2 Căn cứ theo nội dung giao dịch ...........................................................19
1.4 Tổng quan tình hình thƣơng mại điện tử thế giới ........................................20
CHƢƠNG 2 ..............................................................................................................24
ix
THỰC TRẠNG ỨNG DỤNG THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ CỦA CÁC DOANH
NGHIỆP VIỆT NAM ..............................................................................................24
2.1 Tổng quan về thƣơng mại điện tử ở việt nam ...............................................24
2.1.1 Nhận thức về thƣơng mại điện tử ...............................................................25
2.1.2 Hạ tầng cơ sở pháp lý cho thƣơng mại điện tử ...........................................27
2.1.3 Hạ tầng cơ sở công nghệ thơng tin và viễn thơng .......................................31
2.1.4 Thanh tốn điện tử .....................................................................................32
2.1.5 Bảo mật thông tin.......................................................................................34
2.1.6 Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ........................................................................35
2.2 Thực trạng ứng dụng thƣơng mại điện tử của các doanh nghiệp Việt Nam
...............................................................................................................................36
2.2.1 Thực trạng chung .......................................................................................36
2.2.2 Hình thức áp dụng thƣơng mại điện tử ở các doanh nghiệp .......................36
2.2.3 Kết quả ứng dụng thƣơng mại điện tử ở các doanh nghiệp.........................39
2.2.4 Một số hạn chế trong việc ứng dụng thƣơng mại điện tử ở các doanh nghiệp
...........................................................................................................................39
2.3 Kết quả nghiên cứu khảo sát thực trạng ứng dụng thƣơng mại điện tử của
các doanh nghiệp ..................................................................................................42
2.3.1 Khái quát chung về tình hình nghiên cứu ............................................42
2.3.2 Mức độ sẵn sàng ứng dụng thƣơng mại điện tử trong doanh nghiệp 44
2.3.2.1 Mức độ sử dụng máy tính có kết nối mạng trong doanh nghiệp .44
2.3.2.2 Bảo đảm an tồn thơng tin ..............................................................45
2.3.2.3 Bố trí và đào tạo nhân lực cho TMĐT ...........................................46
2.3.3 Mức độ đáp ứng cho giao dịch thƣơng mại điện tử ............................47
2.3.3.1 Xây dựng và vận hành website TMĐT .........................................47
2.3.3.2.Tham gia sàn giao dịch TMĐT ......................................................49
2.3.3.3 Nhận đơn đặt hàng và đặt hàng qua phƣơng tiện điện tử ............50
x
2.4 Kết quả nghiên cứu thực trạng ứng dụng thƣơng mại điện tử của ngƣời
tiêu dùng ...............................................................................................................50
2.4.1 Thực trạng chung .......................................................................................50
2.4.2 Thực trạng ứng dụng thƣơng mại điện tử của ngƣời tiêu dùng thơng qua số
liệu khảo sát ........................................................................................................52
2.4.2.1 Tình hình truy cập và sử dụng Internet ................................................52
2.4.2.2 Tình hình tham gia thƣơng mại điện tử của ngƣời tiêu dùng ...............54
2.5 Đúc kết những thuận lợi và khó khăn đối với doanh nghiệp Việt Nam trong
việc ứng dụng thƣơng mại điện tử.......................................................................56
2.5.1 Thuận lợi....................................................................................................56
2.5.2 Khó khăn ...................................................................................................59
CHƢƠNG 3 ..............................................................................................................62
GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ỨNG DỤNG THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ CHO CÁC
DOANH NGHIỆP VIỆT NAM ...............................................................................62
3.1 Hƣớng phát triến thƣơng mại điện tử trong doanh nghiệp việt nam ..........62
3.1.1 Triển vọng ứng dụng thƣơng mại điện tử trong doanh nghiệp ở Việt Nam 62
3.1.2 Định hƣớng phát triển thƣơng mại điện tử tại Việt Nam ............................63
3.1.2.1 Mục tiêu phát triển thƣơng mại điện tử ở Việt Nam ............................63
3.1.2.2 Phƣơng hƣớng phát triển thƣơng mại điện tử trong doanh nghiệp Việt
Nam ................................................................................................................65
3.1.2.3 Mô hình đề xuất ..................................................................................66
3.2 Giải pháp ứng dụng thƣơng mại điện tử cho các doanh nghiệp Việt Nam .69
3.2.1 Về phía Chính phủ .....................................................................................69
3.2.1.1 Hỗ trợ về cơ sở hạ tầng, tối đa hố phổ biến các lợi ích kinh tế - xã hội
........................................................................................................................69
3.2.1.2 Tạo môi trƣờng tin cậy và an toàn cho các giao dịch ...........................69
3.2.1.3 Phát triển hơn nữa cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và viễn thông ...70
3.2.1.4 Đầu tƣ nghiên cứu và ứng dụng thƣơng mại điện tử ............................71
xi
3.2.1.5 Tạo ra một môi trƣờng vĩ mô thuận lợi cho phát triển thƣơng mại điện
tử.....................................................................................................................71
3.2.2 Về phía các doanh nghiệp ..........................................................................73
3.2.2.1 Nâng cao nhận thức và chủ động tham gia vào thƣơng mại điện tử .....73
3.2.2.2 Chuẩn bị nguồn nhân lực.....................................................................74
3.2.2.3 Xem xét lại quy trình kinh doanh cho phù hợp với phƣơng thức hoạt
động của thƣơng mại điện tử ...........................................................................74
3.2.2.4 Xây dựng website của doanh nghiệp ...................................................74
3.2.2.5 Tham gia sàn giao dịch thƣơng mại điện tử .........................................76
3.2.2.6 Các doanh nghiệp cần có chiến lƣợc xây dựng và phát triển thƣơng hiệu
........................................................................................................................76
3.3 Kiến nghị .........................................................................................................77
3.3.1 Doanh nghiệp.............................................................................................77
3.3.2 Cấp quản lý chính phủ ...............................................................................77
3.3.3 Ngƣời tiêu dùng ........................................................................................77
3.3.4 Đề xuất hƣớng nghiên cứu ........................................................................77
KẾT LUẬN ..............................................................................................................79
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................81
PHỤ LỤC
xii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
POS
: Điểm giao dịch bán hàng
TMĐT
: Thƣơng mại điện tử
ATM
: Máy rút tiền tự động
LAN
: Mạng nội bộ
TCP
: Giao thức điều khiển truyền thống
IP
: Giao thức Internet
WAN
: Mạng miền rộng
E – MAIL
: Thƣ điện tử
EDI
: Trao đổi dữ liệu điện tử
B2B
: Giao dịch giữa các doanh nghiệp
B2C
: Giao dịch giữa doanh nghiệp và ngƣời tiêu dùng
B2G
: Giao dịch giữa doanh nghiệp và chính phủ
C2G
: Giao dịch giữa ngƣời dùng và chính phủ
G2G
: Giao dịch giữa chính phủ với chính phủ
ADSL
: Đƣờng truyền số hóa khơng đồng bộ
ASEAN
: Hiệp hội các nƣớc Đông Nam Á
APEC
: Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á Thái Bình Dƣơng
CNTT
: Công nghệ thông tin
WAP
: Giao thức ứng dụng không dây
WEB
: World Wide Web
E – ASEAN
: Điện tử ASEAN
ICT
: Công nghệ thông tin truyền thông
xiii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Đánh giá hiệu quả sử dụng TMĐT của ngƣời dùng
51
Bảng 2.2: Đánh giá hiệu quả mua sắm trực tuyến
52
Bảng 2.3: Tỷ lệ ngƣời dùng Internet tham gia mua sắm theo các nguồn khác nhau 52
Bảng 2.4: Mục đích truy cập Internet của ngƣời dùng
53
Bảng 2.5: Lý do mua sắm trực tuyến
54
xiv
DANH MỤC HÌNH ẢNH, BIỂU ĐỒ
Hình 1.1: Tỷ lệ ngƣời sử dụng Internet các vùng trên thế giới
22
Hình 2.1: Thị phần các nhà cung cấp dịch vụ Internet tại Việt Nam
31
Hình 2.2: Lƣợng khách hàng sử dụng Internet banking của một số ngân hàng
33
Hình 2.3: Mua hàng qua mạng
38
Hình 2.4: Các hình thức giao dịch trong TMĐT
39
Hình 2.5: Mơ hình hoạt động của website TMĐT
41
Biểu đồ 2.1: Tỷ lệ ngƣời đại diện doanh nghiệp tham gia khảo sát
43
Biểu đồ 2.2: Các loại hình doanh nghiệp tham gia khảo sát
43
Biểu đồ 2.3: Lĩnh vực hoạt động của các doanh nghiệp khảo sát
44
Biểu đồ 2.4: Hình thức kết nối Internet của các doanh nghiệp khảo sát
45
Biểu đồ 2.5: Tình hình sử dụng e-mail cho kinh doanh của doanh nghiệp qua các
năm
45
Biểu đồ 2.6: Các biện pháp bảo đảm thông tin của doanh nghiệp
46
Biểu đồ 2.7: Hình thức đào tạo nhân lực cho TMĐT
46
Biểu đồ 2.8: Tỷ lệ các cấp độ trang web của doanh nghiệp
48
Biểu đồ 2.9: Mức độ tham gia sàn giao dịch TMĐT
49
Biểu đồ 2.10: Tỷ lệ các sàn giao dịch TMĐT đƣợc biết đến nhiều nhất
50
Biểu đồ 2.11: Các phƣơng tiện truy cập Internet của ngƣời dùng
Biểu đồ 2.12: Các hình thức thanh tốn khi mua hàng trực tuyến
55
Biểu đồ 2.13: Tỷ lệ sử dụng các dịch vụ Internet banking của ngƣời dùng
55
xv
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Ngày nay, với sự phát triễn bùng nổ mạnh mẽ của công nghệ thông tin và
internet, các hoạt động gắn liền với internet đang ngày càng phong phú và đa dạng
cả về mặt nội dung lẫn hình thức. Internet đang dần chiếm lĩnh trên mọi lĩnh vực
của cuộc sống từ kinh tế, chính trị đến thể thao, văn hóa, xã hội của thế giới nói
chung và Việt Nam nói riêng. Chính điều này đã tạo bƣớc ngoặt to lớn cho sự phát
triển kinh tế toàn cầu và thƣơng mại điện tử ra đời nhƣ là một điều tất yếu. Thƣơng
mại điện tử chính là một công cụ hiện đại sử dụng mạng Internet giúp cho các
doanh nghiệp có thể thâm nhập vào thị trƣờng thế giới, thu thập thơng tin nhanh
hơn, nhiều hơn và chính xác hơn. Với thƣơng mại điện tử, các doanh nghiệp cũng
có thể đƣa các thơng tin về sản phẩm của mình đến các đối tƣợng khách hàng tiềm
năng khác nhau ở mọi nơi trên thế giới với chi phí thấp hơn nhiều so với các
phƣơng pháp truyền thống. Trong xu thế phát triển mạnh mẽ của thƣơng mại điện
tử trên thế giới, các doanh nghiệp Việt Nam đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và
nhỏ, bộ phận chiếm tỷ lệ lớn trong tổng số các doanh nghiệp Việt Nam, cũng đã
bƣớc đầu nhận thức đƣợc ích lợi to lớ và tầm quan trọng của việc ứng dụng thƣơng
mại điện tử. Tuy nhiên, do còn nhiều hạn chế trong nhận thức của bản thân các
doanh nghiệp cũng nhƣ các điều kiện cơ sở hạ tầng, việc ứng dụng thƣơng mại điện
tử trong các doanh nghiệp ở Việt Nam có thể nói mới ở mức độ tiền thƣơng mại
điện tử. Vì thế, các doanh nghiệp cần xây dựng cho mình một chiến lƣợc kinh
doanh phù hợp với điều kiện thực tế hiện nay nhằm tiếp cận nhiều hơn nữa với
thƣơng mại điện tử để có thể khai thác tối đa lợi ích mà phƣơng thức kinh doanh
này đem lại. Đây cũng là lý do để tác giả lựa chọn đề tài: “Ứng dụng thương mại
điện tử của các doanh nghiệp Việt Nam – thực trạng và giải pháp” làm đề tài
nghiên cứu của mình.
2
2. Tính cấp thiết của đề tài
a. Giúp doanh nghiệp nắm đƣợc thông tin phong phú
Nhờ các phƣơng tiện điện tử sử dụng trong thƣơng mại điện tử, điển hình là truy
cập các trang web trên Internet và liên lạc qua Internet, các doanh nghiệp có điều kiện
tiếp cận với nguồn thông tin khổng lồ trên Internet cũng nhƣ nắm bắt kịp thời thơng tin
thị trƣờng để từ đó xây dựng chiến lƣợc sản xuất kinh doanh phù hợp với xu thế phát
triển của thị trƣờng trong nƣớc, khu vực và quốc tế. Đồng thời, việc nắm bắt thơng tin
chính xác và kịp thời cũng giúp doanh nghiệp nhanh chóng phản ứng đƣợc trƣớc
những thay đổi của thị trƣờng. Hơn thế nữa, việc nắm bắt thông tin cũng giúp doanh
nghiệp chủ động đi trƣớc các đối thủ cạnh tranh, đây là một yếu tố rất quan trọng cho
sự tồn tại và phát triển của mỗi doanh nghiệp, nhất là trong điều kiện hiện nay, khi các
doanh nghiệp luôn phải chịu sức ép cạnh tranh vô cùng gay gắt. Điều này đặc biệt có ý
nghĩa với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đối tƣợng đƣợc nhiều quốc gia quan tâm và
coi là một trong những động lực phát triển chủ yếu của nền kinh tế hiện nay.
b. Giúp khách hàng dễ dàng hơn trong việc lựa chọn khi mua hàng
Thƣơng mại điện tử đã và đang tạo ra nhiều cơ hội mới cho cả ngƣời tiêu dùng
cá lẻ và các doanh nghiệp. Cùng với sự phát triển của thƣơng mại điện tử, ngày càng
nhiều doanh nghiệp tổ chức kinh doanh trực tuyến bằng cách quảng cáo trên mạng, bán
hàng và thanh toán trên mạng. Việc quảng cáo trên mạng giúp khách hàng có thể dễ
dàng tìm hiểu thơng tin chi tiết và chính xác về mặt hàng mình quan tâm. Thêm vào đó,
do khơng phải mất nhiều thời gian tìm đến tận cửa hàng nơi có trƣng bày và bán sản
phẩm, khách hàng có điều kiện thăm quan cùng lúc nhiều trang web của nhiều doanh
nghiệp khác nhau và do đó có thể dễ dàng so sánh để chọn lựa sản phẩm và nhà sản
xuất mà mình ƣng ý nhất.
c. Giảm chi phí sản xuất
Nhờ thƣơng mại điện tử, chi phí sản xuất có thể đƣợc giảm bớt mà trƣớc hết là
chi phí văn phịng, một nhân tố cấu thành trong chi phí sản phẩm. Cụ thể là chi phí in
ấn hầu nhƣ đƣợc loại bỏ, chi phí cho việc tìm kiếm và chuyển giao tài liệu đƣợc giảm
3
bớt bởi việc tài liệu đƣợc lƣu trữ và chuyển giao trên máy tính cho phép tiết kiệm rất
nhiều thời gian và cơng sức. Cũng vì thế mà số nhân viên văn phòng đƣợc giảm thiểu
giúp doanh nghiệp tiết kiệm đƣợc chi phí tiền lƣơng mà lẽ ra phải trả cho số lƣợng
nhân viên lớn hơn nhiều. Ngoài ra, các văn phịng khơng giấy tờ (paperless office)
cũng chiếm diện tích nhỏ hơn rất nhiều so với các văn phòng truyền thống. Quan trọng
hơn, các nhân viên có năng lực đƣợc giải phóng khỏi nhiều cơng đoạn sự vụ nên có thể
tập trung thời gian và năng lực vào nghiên cứu phát triển và do đó đem lại nhiều lợi ích
hơn cho doanh nghiệp xét về mặt lâu dài, chiến lƣợc.
d. Giảm chi phí bán hàng và tiếp thị
Thƣơng mại điện tử cũng giúp giảm bớt chi phí bán hàng và chi phí tiếp thị.
Nhờ có Internet, một nhân viên bán hàng có thể giao dịch đƣợc với rất nhiều khách
hàng - những ngƣời thăm quan và đặt hàng trên trang web của doanh nghiệp, chƣa kể
việc nhận các đơn đặt hàng có thể đƣợc máy tính tự động xử lý và vì thế chi phí nhân
viên bán hàng đƣợc giảm đi đáng kể . Với số lƣợng ngƣời truy cập Internet ngày một
nhiều nhƣ hiện nay, việc quảng cáo trên Internet là vơ cùng hiệu quả bởi doanh nghiệp
có thể mở rộng phạm vi quảng cáo mà không tốn thêm quá nhiều chi phí. Hơn thế nữa,
các catalogue điện tử mà doanh nghiệp sử dụng để quảng cáo có nội dung phong phú,
sinh động, hấp dẫn hơn nhiều và dễ dàng cập nhật thƣờng xuyên so với các catalogue
in ấn vốn có nhiều hạn chế về in ấn, phát hành.
e. Giảm chi phí giao dịch
Thƣơng mại điện tử thực hiện qua Internet giúp ngƣời tiêu dùng và các doanh
nghiệp giảm đáng kể thời gian và chi phí giao dịch. Một giao dịch trong thƣơng mại
điện tử đƣợc tính bao gồm các công đoạn từ quảng cáo, tiếp xúc ban đầu cho đến giao
dịch đặt hàng, giao hàng và thanh toán.
Thời gian tiết kiệm đƣợc do giảm bớt thời gian giao dịch có ý nghĩa rất quan
trọng với doanh nghiệp vì việc nhanh chóng đƣa thơng tin sản phẩm đến với ngƣời tiêu
dùng cũng nhƣ việc sớm nắm bắt đƣợc nhu cầu thị trƣờng từ thông tin phản hồi của
4
khách hàng giúp doanh nghiệp dễ dàng chủ động thay đổi để theo kịp sự biến động của
nhu cầu thị trƣờng.
f. Giúp thiết lập và củng cố quan hệ đối tác
Thƣơng mại điện tử tạo điều kiện thuận lợi cho việc thiết lập và củng cố mối
quan hệ giữa các chủ thể tham gia vào hoạt động thƣơng mại. Thông qua mạng, từ các
mạng nội bộ cho đến Internet, ngƣời tiêu dùng, các doanh nghiệp và cả các cơ quan
chính phủ có thể trực tiếp liên lạc với nhau mà khơng có bất cứ hạn chế nào về thời
gian cũng nhƣ khoảng cách địa lý bởi việc liên lạc trên mạng Internet mang tính tồn
cầu. Hầu nhƣ mọi giao dịch đều đƣợc tiến hành nhanh chóng và liên tục. Do vậy, các
chủ thể của hoạt động thƣơng mại điện tử đặc biệt là các doanh nghiệp có cơ hội tìm
kiếm nhiều bạn hàng mới, nhiều cơ hội kinh doanh mới trên phạm vi toàn quốc, toàn
khu vực và toàn thế giới.
g. Tạo điều kiện sớm tiếp cận nền kinh tế số hố
Nền kinh tế số hố (digital economy) hay cịn gọi là nền kinh tế ảo (virtual
economy) là xu thế phát triển trong tƣơng lai gần của nền kinh tế thế giới. Việc nhanh
chóng tiếp cận nền kinh tế số hố có ý nghĩa rất quan trọng đối với mỗi quốc gia, đặc
biệt là các nƣớc đang phát triển, để tránh nguy cơ tụt hậu. Trƣớc mắt, thƣơng mại điện
tử kích thích sự phát triển của ngành cơng nghệ thơng tin là ngành có lợi nhuận cao
nhất và đóng vai trò ngày càng lớn trong nền kinh tế của mỗi quốc gia, từ đó, thƣơng
mại điện tử tạo điều kiện cho việc sớm tiếp cận với nền kinh tế số hố. Đây là một lợi
ích mang tính tiềm tàng, tính chiến lƣợc cơng nghệ và liên quan đến chính sách phát
triển của các quốc gia, bởi một quốc gia, đặc biệt là nƣớc đang phát triển, sớm tiếp cận
đƣợc với nền kinh tế số hố có thể tạo ra cho mình một bƣớc phát triển nhảy vọt, tiến
kịp các nƣớc đi trƣớc trong thời gian ngắn.
5
3. Mục tiêu của đề tài
Đánh giá toàn diện thực trạng ứng dụng thƣơng mại điện tử của các doanh
nghiệp tại Việt Nam. Tìm ra những hạn chế, yếu kém cũng nhƣ những lợi thế, từ đó đề
xuất các giải pháp nhẳm tối ƣu hóa những lợi ích mà thƣơng mại điện tử mang lại
cũng nhƣ khắc phục một số hạn chế mà thƣơng mại điện tử Việt Nam đang gặp phải.
4. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là xây dựng cơ sở lý luận về thƣơng mại điện tử
Việt Nam từ những năm trƣớc đây cho đến những tháng cuối năm 2012. Trên cơ sở
thu thập các số liệu thứ cấp, phỏng vấn 100 ngƣời tiêu dùng và 100 doanh nghiệp.
5. Nội dung nghiên cứu
Để đạt đƣợc các mục tiêu trên cần giải quyết các vấn đề sau:
Thứ nhất, bƣớc đầu tìm hiểu một số khái niệm về thƣơng mại điện tử để tiến
tới một nhận thức toàn diện hơn về thƣơng mại điện tử, điều mà các doanh
nghiệp nên biết khi quan tâm đến việc ứng dụng thƣơng mại điện tử.
Thứ hai, nhấn mạnh xu thế tất yếu phải tham gia vào thƣơng mại điện tử qua
vài nét phác hoạ về tình hình phát triển thƣơng mại điện tử trên thế giới, một số
khu vực kinh tế và một số nƣớc điển hình.
Thứ ba, phân tích tình tình phát triển thƣơng mại điện tử ở Việt Nam, qua đó
đƣa ra một vài đánh giá sơ bộ về thực trạng áp dụng thƣơng mại điện tử trong
các doanh nghiệp ở Việt Nam.
Thứ tƣ, khảo sát thăm dò ý kiến của doanh nghiệp cũng nhƣ ngƣời tiêu dùng
trong việc áp dụng thƣơng mại điện tử trong giao dịch mua bán hàng hóa
Thứ năm, trên cơ sở phân tích, đánh giá và khảo sát đƣa ra một số phƣơng
6
hƣớng phát triển ứng dụng thƣơng mại điện tử ở các doanh nghiệp Việt Nam,
đồng thời đề cập đến một số giải pháp về phía chính phủ về phía bản thân các
doanh nghiệp cũng nhƣ ngƣời tiêu dùng để có thể phát triển hơn nữa ứng dụng
thƣơng mại điện tử.
6. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
6.1 Phƣơng pháp luận
Phƣơng pháp nghiên cứu sử dụng cho đề tài là phƣơng pháp định tính, bao
gồm phân tích, khảo sát điều tra, tổng hợp, so sánh, kết hợp giữa lý thuyết với thực
tiễn. Đồng thời, để cung cấp thông tin đƣợc chính xác, cập nhật, đề tài có thể sử dụng
một số sách, đề tài nghiên cứu về các vấn đề có liên quan, các tạp chí và thơng tin trên
Internet.
6.2 Phƣơng pháp nghiên cứu
Các phƣơng pháp sẽ thực hiện để đạt đƣợc những các mục tiêu và nội dung
trên:
Nội dung 1: Tiếp cận một số khái niệm về thƣơng mại điện tử, các
phƣơng thức giao dịch bằng thƣơng mại điện tử trên thế giới đang áp dụng.
Nội dung 2: Nghiên cứu về tình hình ứng dụng thƣơng mại điện tử của
các nƣớc trên thế giới. Trong đó bao gồm tổng quan về tình hình phát triển, xu
hƣớng phát triển, mơ hình phát triển, từ đó cho thấy tính cấp thiết cần áp dụng
thƣơng mại điện tử tại Việt Nam. Qua đó phác họa bức tranh tổng thể về
thƣơng mại điện tử và hƣớng tiếp cận của các doanh nghiệp Việt Nam
Nội dung 3: Nghiên cứu, tìm hiểu về tình hình ứng dụng thƣơng mại
điện tử tại Việt Nam thông qua các báo cáo, thống kê, các cổng thơng tin, báo
chí, internet, cơ quan ban ngành, chính phủ. Qua đó thống kê, tổng hợp và
nhìn nhận về thực trạng thƣơng mại diện tử tại Việt Nam
Nội dung 4: Khảo sát thăm dò ý các doanh nghiệp cũng nhƣ ngƣời tiêu
