Ngữ Văn: Tiết 85 Câu cầu khiến

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.83 MB, 20 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1></div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Theo dõi hai ví dụ

1. Cậu hát cho tớ nghe được không?

2. Cậu hãy hát đi!

Hai câu trên có gì giống và khác nhau về hình thức và chức năng?

→ Giống nhau về chức năng cầu khiến

→ Khác nhau về kiểu câu:

+ Câu 1 là câu nghi vấn.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

I. Đặc điểm hình thức:
 a. Ví dụ 1:

b. Tơi khóc nấc lên. Mẹ tơi từ ngồi đi vào. Mẹ vuốt
tóc tơi và nhẹ nhàng dắt tay em Thuỷ:

- Đi thôi con.

- Đặc điểm 1: Câu cầu khiến là câu 
có những từ cầu khiến như: hãy, 
đừng, chớ,… đi, thôi, nào,...

?

? Trong những đoạn trích trên câu nào là câu Trong những đoạn trích trên câu nào là câu

cầu khiến?

?

? Đặc điểm hình thức nào cho biết đó là câu Đặc điểm hình thức nào cho biết đó là câu

cầu khiến?

?

? Qua tìm hiểu các câu trên, em thấy câu cầu Qua tìm hiểu các câu trên, em thấy câu cầu

khiến có đặc điểm gì?

khiến có đặc điểm gì?
Đọc những đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
a. Ơng lão chào con cá và nói:

Mụ vợ tôi lại nổi cơn điên rồi. Nó khơng muốn làm 
bà nhất phẩm phu nhân nữa, nó muốn làm nữ hồng.
 Con cá trả lời:

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

I. Đặc điểm hình thức:

a. Ví dụ 1:

b. Ví dụ 2:

Đọc to những câu sau và trả lời câu hỏi.

a. - Anh làm gì đấy?

- Mở cửa. Hơm nay trời nóng q.

b. Đang ngồi viết thư, tơi bỗng nghe tiếng ai đó vọng 
vào:

- Mở cửa!

Câu “Mở cửa!” trong (b) dùng để 
làm gì, khác với câu “Mở cửa.”

trong (a) ở chỗ nào?

Cách đọc câu “Mở cửa!” trong (b) 
có khác cách đọc câu “Mở cửa.”

trong (a) không?
Hai câu “Mở cửa” được đọc với giọng

khác nhau. Đó là do ngữ điệu khác nhau.

- Đặc điểm 2: Câu cầu khiến là câu 
có ngữ điệu cầu khiến.

- Đặc điểm 1: Câu cầu khiến là câu có 
những từ cầu khiến như: hãy, đừng, chớ,
… đi, thôi, nào,...

Câu a dùng để trả lời câu hỏi (câu trần
thuật).

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

a. Ví dụ 1:

b. Ví dụ 2:

- Đặc điểm 2: Câu cầu khiến là câu có 
ngữ điệu cầu khiến.

- Đặc điểm 1: Câu cầu khiến là câu có 
những từ cầu khiến như: hãy, đừng, chớ,
… đi, thơi, nào,...

c. Ví dụ 3:

Đọc các câu cầu khiến sau và nhận xét về dấu

câu được sử dụng trong đó?

a. Thơi đừng lo lắng.

b. Mở cửa!

- Đặc điểm 3: Khi viết, câu cầu 
khiến thường kết thúc bằng dấu

chấm than, nhưng khi ý cầu khiến 
khơng được nhấn mạnh thì có thể 
kết thúc bằng dấu chấm.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

?

Theo em, các câu cầu khiến trên

dùng để làm gì?

Câu cầu khiến dùng để ra lệnh, 
yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo,…

II. Chức năng:

Câu cầu khiến

Chức năng

- Thôi đừng lo lắng.
- Cứ về đi.

- Đi thôi con.

- Mở cửa! Đề nghị, ra lệnh.
Khuyên bảo.

Yêu cầu.
Yêu cầu.

?

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

?

Đọc bài thơ “Chúc mừng năm mới, xuân 
1968” của Bác Hồ, chỉ ra và cho biết chức
năng của câu cầu khiến được sử dụng trong
bài thơ.

Xuân này hơn hẳn mấy xuân qua,
Thắng trận tin vui khắp nước nhà.
Nam, Bắc thi đua đánh giặc Mỹ,
Tiến lên! Toàn thắng ắt về ta.

(Chúc mừng năm mới, Xuân 1968, Hồ Chí Minh)

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

Ghi nhớ

:

Câu cầu khiến là câu có những từ

cầu khiến như:

hãy, đừng, chớ,…

đi, thôi,

nào,…

hay

ngữ điệu cầu khiến

; dùng để

ra

lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo,…

Khi viết, câu cầu khiến thường kết

thúc bằng

dấu chấm than

, nhưng khi ý cầu

khiến không được nhấn mạnh thì có thể kết

thúc bằng dấu chấm.

?

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

Bài tập nhanh

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

Đừng xả rác!

Hãy

bỏ

Hãy

bỏ

rác v

ào

rác v

ào

thùn

g!

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

Hãy dừng lại

ngay!

Cậu

đừng

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12></div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

Xét các câu sau và trả lời câu hỏi.

a

.

Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên

vương.

b.

Ông giáo hút trước đi.

c.

Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem

lão Miệng có sống được khơng.

Đặc điểm hình thức nào cho biết những

câu trên là câu cầu khiến?

- Nhận xét về chủ ngữ trong những câu

trên. Thử thêm, bớt hoặc thay đổi chủ ngữ

xem ý nghĩa của các câu trên thay đổi như

thế nào?

III. LUYỆN TẬP:

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

Bài tập 1

Câu cầu khiến

Từ ngữ cầu khiến

hoặc ngữ điệu cầu

khiến

Chủ ngữ

a.

Hãy lấy gạo làm bánh mà

lễ Tiên vương.

hãy

Thiếu CN→Con

b.

Ông giáo hút trước đi

.

đi

Ông giáo

c.

Nay chúng ta đừng làm gì

nữa, thử xem lão Miệng có

sống được không

.

đừng

Chúng ta (ngôi thứ

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

a. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nơng
thì cho chết!

(Tơ Hồi, Dế Mèn phiêu lưu kí)

b. Ông đốc tươi cười nhẫn nại chờ chúng tôi:

Các em đừng khóc. Trưa nay các em được về nhà cơ mà. 
Và ngày mai lại được nghỉ cả ngày nữa.

(Thanh Tịnh, Tơi đi học)

c. Có anh chàng nọ tính tình rất keo kiệt. Một hơm, đi đị
qua sơng, anh chàng khát nước bèn cúi xuống, lấy tay vục 
nước sông uống. Chẳng may quá đà, anh ta lộn cổ xuống 
sông. Một người ngồi cạnh thấy thế, vội giơ tay ra, hét lên:

- Đưa tay cho tôi mau!

Anh chàng sắp chìm nghỉm nhưng vẫn khơng chịu nắm tay 
người kia. Bỗng một người có vẻ quen biết anh chàng chạy 
lại, nói:

- Cầm lấy tay tơi này!

Tức thì, anh ta cố ngoi lên, nắm chặt lấy tay người nọ và 
được cứu thoát (…)

(Theo Ngữ văn 6, tập một)
Thiếu CN

Bài tập 2:

Trong những đoạn

trích sau, câu nào là câu cầu

khiến? Nhận xét sự khác nhau về

hình thức biểu hiện ý nghĩa cầu

khiến giữa những câu đó.

Ngữ điệu cầu khiến Thiếu CN

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Bài tập 3:

So sánh hình thức và ý nghĩa của hai câu sau:

a. Hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột!
b. Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót

ruột.

(Ngơ Tất Tố, Tắt đèn)

Đáp án:

- Hình thức:

+ Câu a vắng chủ ngữ và dấu chấm than.

+ Câu b có chủ ngữ - ngơi thứ hai số ít và dấu
chấm.

- Ý nghĩa:

Câu b nhờ có chủ ngữ nên ý cầu khiến

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

Bài tập 4:

Xét đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.

Dế Choắt nhìn tơi mà rằng:

-Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào 
giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phịng 
khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy

sang …

(Tơ Hồi, Dế Mèn phiêu lưu kí)

?

? Dế Choắt nói với Dế Mèn câu trên nhằm mục

đích gì? Cho biết vì sao trong lời nói với Dế
Mèn, Dế Choắt khơng dùng những câu như:
- Anh hãy đào giúp em một cái ngách sang bên
nhà anh!

- Đào ngay giúp em một cái ngách!

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.

Đêm nay mẹ không ngủ được. Ngày mai là ngày khai 
trường, con vào lớp Một mẹ sẽ đưa con đến trường, 
cầm tay con dắt qua cánh cổng, rồi bng tay mà nói: 
“Đi đi con! Hãy can đảm lên! Thế giới này là của con. 
Bước qua cánh cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ 
mở ra.”.

(Theo Lí Lan, Cổng trường mở ra)

?

Câu “Đi đi con!” trong đoạn trích trên và

câu “Đi thơi con.” trong đoạn trích ở mục

I.1.b (tr.30) có thể thay thế cho nhau được

khơng? Vì sao?

Khơng thay thế được vì ý nghĩa khác nhau.

Đi đi con!

:

Chỉ có người con đi.

i thơi con.

Đ

:

Hai mẹ con cùng ñi.

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG: TỰ BẠCHTỰ BẠCH

Em cầu khiến trong nhà,

Đề nghị, khuyên bảo luôn là niềm vui
Yêu cầu, vài lời,

cầu khiến mọi người nghe xem!
Học trị muốn nhận ra em,

Hãy, thơi, đừng, không quên từ nào.
, nào giục giã làm sao!

Chấm than, góp vào thành câu.
Mong học trị nhớ thật lâu!

Nếu không sẽ trở thành câu chuyện buồn!...
.(1).
… (2)…

…(3)…
.(4).
.(5).
…(6)…
ra lệnh
Đi
dấu chấm
Ngữ điệu
câu
chớ

Trò chơi

:

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

Ngữ Văn: Tiết 85 Câu cầu khiến

<b>Theo dõi hai ví dụ</b>

<b>1. Cậu hát cho tớ nghe được không?</b>

<b>2. Cậu hãy hát đi!</b>

<b> Hai câu trên có gì giống và khác nhau về hình thức và chức năng?</b>

<b> → Giống nhau về chức năng cầu khiến</b>

<b> → Khác nhau về kiểu câu: </b>

<b> </b>

+ Câu 1 là câu nghi vấn.

Đọc các câu cầu khiến sau và nhận xét về dấu

câu được sử dụng trong đó?

<i>a. Thơi đừng lo lắng.</i>

<i>b. Mở cửa!</i>

<b>Theo em, các câu cầu khiến trên </b>

<b>dùng để làm gì? </b>

<b>II. Chức năng:</b>

<b>Câu cầu khiến</b>

<b>Chức năng</b>

<b>?</b>

<b>Ghi nhớ</b>

<b>Ghi nhớ</b>

<b>:</b>

<b>:</b>

<i>Câu cầu khiến là câu có những từ </i>

<i>cầu khiến như: </i>

<i>hãy, đừng, chớ,…</i>

<i>đi, thôi, </i>

<i>nào,…</i>

<i> hay </i>

<i>ngữ điệu cầu khiến</i>

<i>; dùng để </i>

<i>ra </i>

<i>lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo,…</i>

<i>Khi viết, câu cầu khiến thường kết </i>

<i>thúc bằng </i>

<i>dấu chấm than</i>

<i>, nhưng khi ý cầu </i>

<i>khiến không được nhấn mạnh thì có thể kết </i>

<i>thúc bằng dấu chấm.</i>

<b> Bài tập nhanh</b>

<b>Đừng xả rác!</b>

<b>Đừng xả rác!</b>

<b>Hãy </b>

<b>bỏ </b>

<b>Hãy </b>

<b>bỏ </b>

<b>rác v</b>

<b>ào </b>

<b>rác v</b>

<b>ào </b>

<b>thùn</b>

<b>g!</b>

<b>Hãy dừng lại </b>

<b>Hãy dừng lại </b>

<b>ngay!</b>

<b>ngay!</b>

<b>Cậu </b>

<b>Cậu </b>

<b>đừng </b>

<b>đừng </b>

Xét các câu sau và trả lời câu hỏi.

<b>a</b>

<i><b>. </b></i>

<i>Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên </i>

<i>vương.</i>

<b>b. </b>

<i>Ông giáo hút trước đi.</i>

<b>c. </b>

<i>Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem </i>

<i>lão Miệng có sống được khơng. </i>