<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Viếng lăng Bác</b>
Viễn Phương
<b>I. Kiến thức cơ bản</b>

<i>• Tác giả: Viễn Phương quê ở tỉnh An Giang. Trong kháng chiến chống Pháp và</i>
<i>chống Mĩ, ông hoạt động ở Nam Bộ, là một trong những cây bút có mặt sớm nhất của</i>
<i>lực lượng văn nghệ giải phóng ở miền Nam thời kì chống Mỹ cứu nước.</i>

<i>Năm 1976, sau khi cuộc kháng chiến chống Mĩ kết thúc thắng lợi, đất nước thống</i>
<i>nhất, lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng vừa khánh thành, Viễn Phương ra thăm miền</i>
<i>Bắc, vào lăng viếng Bác Hồ. Bài thơ Viếng lăng Bác được sáng tác trong dịp đó và in</i>
<i>trong tập thơ “Như mây mùa xuân” (1978).</i>

<i>• Tác phẩm: Bài thơ Viếng lăng Bác thể hiện lịng thành kính và niềm xúc động sâu</i>
<i>sắc của nhà thơ là của mọi người đối với Bác Hồ khi vào lăng viếng Bác.</i>

<i>Bài thơ có giọng điệu trang trọng và tha thiết, nhiều hình ảnh ẩn dụ đẹp và gợi cảm,</i>
<i>ngơn ngữ bình dị mà cơ đúc.</i>

<b>II. Hướng dẫn đọc hiểu văn bản</b>

<b>Câu 1. Đọc nhiều lần bài thơ, tìm hiểu cảm xúc bao trùm của tác giả và trình tự</b>
<b>biểu hiện trong bài.</b>

+ Cảm hứng bao trùm bài thơ: “Là niềm xúc động thiêng liêng, thành kính. Lịng biết
ơn tự hào pha lẫn nỗi xót đau khi tác giả từ miền Nam ra viếng lăng Bác. Cảm hứng
ấy đã chi phối giọng điệu của bài thơ. Đó là giọng thành kính trang nghiêm phù hợp
với khơng khí thiêng liêng lăng, nơi vị lãnh tụ n nghỉ. Cùng với giọng suy tư trầm
lắng là nỗi đau xót lẫn niềm tự hào.” (Theo Ngữ văn 9 – sách giáo viên).

+ Trình tự biểu hiện của bài thơ theo trình tự của cuộc vào lăng viếng Bác:

- Đầu tiên là cảnh ở bên ngồi lăng với hình ảnh đậm nét nhất là hàng tre trong sương
sớm.

- Tiếp đến gần hơn là hình ảnh đồn người xếp hàng vào lăng viếng Bác.

- Tiếp theo là cảm xúc và những suy ngẫm của tác giả khi đã bước vào ở trong lăng
được ngắm nhìn Bác.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<b>Câu 2. Phân tích hình ảnh hàng tre bên lăng Bác được miêu tả ở khổ thơ đầu.</b>
<b>Tác giả đã làm nổi bật những nét nào của cây tre và điều đó mang ý nghĩa ẩn dụ</b>
<b>như thế nào? Câu thơ cuối bài trở lại hình ảnh của cây tre đã bổ sung thêm</b>
<b>phương diện ý nghĩa gì nữa của hình ảnh cây tre Việt Nam?</b>

+ Hình ảnh hàng tre trong khổ thơ đầu: Ấn tượng mạnh nhất đối với tác giả khi đặt
chân đến lăng Bác là hình ảnh hàng tre chờn vờn trong sương sớm, hàng tre ấy mang
nhiều ẩn dụ sâu sắc:

- Tre là một loại cây rất bình dị lại được trồng ngay ở giữa Thủ đô lộng lẫy uy nghi,
cùng với bao loại cây quý hiếm khác trước lăng Người, phải chăng đó là sự ẩn dụ về
con người của Bác giản dị mà vô cùng thanh cao.

- Tre cịn là hình ảnh biểu tượng cho làng q Việt Nam, đất nước thân yêu từ ngàn
đời nay hình ảnh cánh đồng lúa, lũy tre xanh, con cò trắng đã khắc ghi trong trái tim
mỗi người.

- Tre còn là hình ảnh biểu tượng cho tính cách của dân tộc Việt Nam: Anh dũng, quật
cường sức sống bền bỉ dẻo dai “bão táp mưa sa vẫn đứng thẳng hàng”.

+ Hình ảnh hàng tre ở khổ thơ cuối: Tạo ra đầu cuối có sự tương ứng, làm đậm nét

hình ảnh. Nhưng cây tre ở đây lại mang nét nghĩa mới, nó tượng trưng cho tấm lịng
trung hiếu của con cháu đối đất nước, đối với Bác quyết đi theo con đường mà Bác đã
lựa chọn. Và phải chăng đó cịn là hình ảnh những người lính cảnh vệ đang canh giấc
ngủ bình yên cho Bác mà nhà thơ Viễn Phương muốn gởi gắm.

<b>Câu 3. Tình cảm của nhà thơ là của mọi người đối với Bác đã được thể hiện như</b>
<b>thế nào trong các khổ thơ 2, 3, 4? Chú ý phân tích những hình ảnh ẩn dụ đặc sắc</b>
<b>trong các khổ thơ này. </b>

<b>+ Lịng tơn kính Bác:</b>

<i>Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng</i>
<i>Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.</i>

Sự tơn kính của nhà thơ và mọi người đối với Bác đã được thể hiện qua phép ẩn dụ
đặc sắc. Mặt trời của thiên nhiên đem ánh sáng xua tan đêm tối, mang tới sự sống cho
mn lồi. Mặt trời Bác Hồ đem ánh sáng cách mạng xua tan bóng đêm nơ lệ, đem lại
độc lập tự do cho dân tộc. Một ẩn dụ thật độc đáo vừa thể hiện vĩ đại của Bác vừa thể
hiện sự tơn vinh lịng ngưỡng mộ của tác giả và của mọi người đối với Bác.

+ Niềm thương nhớ Bác:

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

<i>Mà sao nghe nhói ở trong tim.</i>

Trời xanh là vĩnh hằng cũng như tên tuổi và sự nghiệp của Bác sẽ sống mãi với dân
tộc Việt Nam, nhưng trong trái tim nhà thơ và trong trái tim mọi người vẫn quặn lên
nhức nhối khi nghĩ tới một điều nghiệt ngã Bác đã khơng cịn nữa. Từ khi Bác mất
đến khi nhà thơ Viễn Phương được vào lăng viếng Bác đã bảy năm trôi qua những nỗi
đau mất Bác trong lòng mọi người vẫn cứ như buổi ban đầu, chưa thể ngi ngoai.
Hàng đồn người vẫn ngày ngày đi trong thương nhớ vào lăng viếng Người.

<b>Câu 4. Nhận xét về sự thống nhất giữa nội dung tình cảm, cảm</b><i> xúc và các yếu tố</i>
<b>nghệ thuật (thể thơ, nhịp điệu, ngơn ngữ, hình ảnh) của bài thơ.</b>

Giữa nội dung tình cảm, cảm xúc và các yếu tố nghệ thuật rất phù hợp với nhau đều
thể hiện sự trang nghiêm sâu lắng, niềm xót xa tự hào và sự đau đớn xót xa của tác giả
khi đứng trước lăng Người.

+ Thể thơ và nhịp điệu: Thể thơ tám chữ thỉnh thoảng có xen những câu thơ bảy chữ
và chín chữ, phù hợp với âm điệu trang nghiêm. Cách gieo vần linh hoạt khơng gị bó.
Nhịp thơ chậm rãi thể hiện sự trầm lắng suy tư lắng đọng vào chiều sâu của tâm trạng.
+ Ngơn ngữ hình ảnh: Ngơn ngữ giàu tính biểu cảm, hình ảnh thơ mang tính ẩn dụ sâu
sắc, mặc dù những hình ảnh đã quen thuộc nhưng qua cách diễn đạt của tác giả lại có
thêm những ý nghĩa mới mẻ.

<b>III. Hướng dẫn luyện tập </b>
<b>1. Học thuộc lòng bài thơ. </b>

<b>2. Viết một đoạn văn bình khổ 2 hoặc 3 của bài thơ.</b>
<b>Đoạn tham khảo (phân tích khổ thứ ba)</b>

“Khổ thơ thứ ba nói về cảm xúc khi đã vào trong lòng. Đây là nơi ngự trị của cái im
lặng trang nghiêm của sự yên nghỉ đời đời. Câu thơ đã viết ra rất đỗi chân thực và thơ
mộng:

<i>Bác nằm trong giấc ngủ bình yên</i>
<i>Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền.</i>

Khung cảnh bình yên, lặng lẽ gợi lên giấc ngủ ban đêm, êm đềm dưới vầng trăng dịu
hiền. Nhà thơ một mặt không muốn cảm nhận đây là giấc ngủ vĩnh viễn, ngủ ban

ngày, mặt khác không thể không thấy một sự thật: Con người đang nằm đã vĩnh viễn
ra đi:

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<i>Mà sao nghe nhói ở trong tim!</i>

Dù biết Bác vĩnh viễn như trời xanh, thì cũng khơng che dấu được một sự thật mất
mát, làm đau nhói, con tim Câu thơ như một “tiếng nấc nghẹn ngào”.

(Theo Trần Đình Sử - Đọc văn và học văn)
<b>IV. Tư liệu tham khảo</b>

Tình cảm của nhân dân đối với Hồ Chí Minh đặc biệt như thế nào, điều này không
mới. Riêng trong thơ, ta đã cảm nhận được ở Tố Hữu, Minh Huệ,... Và lần này thì ở
Viễn Phương. Thơ của Viễn Phương có phong cách độc đáo vừa giàu chất liệu tâm
trạng vừa giàu chất suy tưởng, vừa hiện thực vừa trữ tình, vừa hồn nhiên mơ mộng...
nghĩa là những cung bậc khác nhau, pha trộn vào nhau. Hồ Chí Minh vừa lớn lao vừa
bình dị biết nhường nào. Vì thế, nhà thơ dường như khơng thể làm khác được. Mạch
cảm hứng tồn bài dựa trên trục thời gian hình thành như nhật kí một cuộc viếng thăm
cũng là một cuộc hành hướng về cội nguồn.

1. Khổ đầu của bài thơ – cảm nhận đầu tiên là cái bỡ ngỡ vừa lạ vừa quen:
<i>Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác</i>

Câu thơ khơng nói gì nhiều, nhưng đọc lên nghe cứ rưng rưng. Miền Nam là mảnh đất
xưa cha ông đi mở cõi, trong chiến tranh là mảnh đất đi trước và sau muôn vàn gian
khổ. Trong hai cuộc chiến tranh giữ nước, miền Nam là một bức thành đồng... luôn
hướng về đất Bắc trái tim của cả nước. Vì vậy khi đặt chân lên mảnh đất thiêng liêng,
cảm xúc của nhà thơ – đại diện cho những đứa con xa không khỏi ngỡ ngàng như
bước vào giấc mơ tưởng chừng không có thực. Câu thơ thật vui mừng khơn xiết lại
vừa thật xót xa. Một cái gì như bị kìm nén và ra tức tưởi. Hai mảnh đất hai địa đầu đất

nước được nối lại bằng cuộc hành hương.

Hình ảnh nhà thơ gặp gỡ đầu tiên khi ra thăm lăng Bác là hàng tre quen thuộc đến nao
lòng. Một chữ “đã” trong câu “đã thấy trong sương hàng tre bát ngát”. Đã là cái cử chỉ
thân yêu, một hành động “tay bắt mặt mừng” vồn vã dù được thực hiện bằng một
tiếng nói vơ ngơn. Chất suy tưởng trong thơ từ cảm xúc rất thực này mà cất cánh:

<i>Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam</i>
<i>Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

đứng thẳng hàng”, bền bỉ dẻo dai vĩnh hằng bất biến là những phẩm chất riêng chỉ dân
tộc này mới có? Khơng khí của bài thơ được tạo ra bởi một nét cảm động mà bâng
khuâng, xao xyến tận đáy lòng. Phải chăng những con người bất khuất trung kiên vào
sống ra chết như thế nào trong cuộc sinh tử dữ dội mới có thể xúc động trước một
hàng tre mà những kẻ vơ tâm ít người để ý.

2. Hai khổ thơ tiếp theo - phần chính của bài là sự bàng hồng chiêm ngưỡng: Hồ Chí
Minh vĩ đại mà giản dị đến khơng ngờ. Về sự vĩ đại của Người, có thể sánh với trăng
sao, nghĩa là thuộc về vũ trụ, Nhưng cái ánh sáng mà trăng sao toả ra không đủ sức
ấm cho muôn loài mà chỉ là ánh sáng của mặt rời. Và tứ thơ bỗng nhiên bất ngờ xuất
hiện, xuất hiện rất kịp thời phù hợp với cảm nghĩ của nhà thơ:

<i>Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng</i>
<i>Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.</i>

Phép đối xứng ở đây tưởng như đã cũ, nhưng ở trong văn cảnh này, khơng cịn một
cách nói nào thích hợp hơn. Vũ trụ có mặt trời dân tộc cũng có mặt trời riêng của
mình. Sự tương xứng và song hành trong thực tế và trong tâm tưởng đã diễn ra cùng
một lúc. Hồ Chí Minh vĩ đại biết bao nhiêu. Tuy vậy cũng có sự khác nhau: Mặt trời
của thiên nhiên là im lặng vô hồn, còn cái vĩnh cửu của mặt trời trong làng thuộc về

con người, thuộc về sự sống... Khổ thơ nói về mặt trời trong lăng có ý nghĩa sâu xa:
Những hào kiệt những anh linh không thể chết nếu lấy tiêu chí về sự bất tử của linh
hồn:

<i>Bác nằm trong giấc ngủ bình yên</i>
<i>Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền.</i>

Gam màu thơ từ chói lọi rực rỡ ở khơ trên đã chuyển hướng trở nên mềm mại dịu
dàng ở khổ sau, mở ra một tầng cảm nghĩ mới. Người gắn bó với thiên nhiên nhất là
với trăng, thì giờ đây trăng vẫn chung thuỷ với người. Ý thơ của Viễn Phương gợi
nhớ tới biết bao nhiêu câu thơ rất đẹp về trăng của Hồ Chí Minh: “Tiếng suối trong
như tiếng hát xa – Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”... Hồ Chí Minh giờ đã đi xa,
trăng bầu bạn chung thuỷ vỗ về. Nhưng ngay sau đó là một ý nghĩ cảm thương xuất
hiện:

<i>Vẫn biết trời xanh là mãi mãi</i>
<i>Mà sao nghe nhói ở trong tim</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

Địa danh miền Nam và hình ảnh cây tre được lặp lại nhưng ý nghĩa tinh thần thì đã
khác. Trở về nơi đã ra đi, từ nơi vừa đến là nước mắt ngập tràn hàng mi (thương trào
nước mắt) và hàng tre gặp gỡ đã nâng thành một biểu tượng về tính cách, về nhân
phẩm con người, thành cây tre trung hiếu, nguyện vọng hoá thân của nhà thơ trong
cảm xúc dâng trào ấy:

<i>Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác</i>
<i>Muốn làm đoá hoa toả hương đâu đây.</i>

Giọng thơ trầm lắng xuống, nhưng nguyện vọng rất thiết tha lại nghẹn ngào không nói
nên lời đang cất lên tiếng nói vơ thanh. Mà cái nguyện vọng kia mới khiêm nhường
bé nhỏ nhường nào? Một tiếng chim ca, một đoá hoa lặng lẽ toả hương.. sự thành kính

đến nghiêm trang đầy xúc động thể hiện niềm tôn vinh của nhà thơ đối với một con
người là linh hồn như còn phảng phất trong sương, trong nắng. Đồng thời nó làm
nhiệm vụ hồn tất bài thơ với niềm thương tiếc và kính u vơ hạn. Có thể nói bài thơ
là một tiếng nói giản dị, hồn nhiên mà âm vang của nó làm thổn thức lòng người mãi
mãi.

(Theo Vũ Dương Quỹ và Lê Bảo – Bình giảng Văn 9)
<i>Rưng rưng trơng Bác nằm n</i>

<i>Giấu rồi nước mắt khó cầm cứ rơi</i>
<i>Ở đây lạnh lắm, Bác ơi</i>

<i>Chăn đơn Bác đắp nửa người, ấm sao</i>
<i>Ka-ki áo cũ bạc màu</i>

<i>Trán cao đội Mắt trũng sâu, Bác gây</i>
<i>Một đời khơng giấc ngủ say .</i>
<i>Cháu nhìn, nghĩ Bác giờ này còn lo</i>

<i>….………..</i>

(Một lần viếng Bác - Vương Trọng)

</div>

<!--links-->
Tài liệu bai tho nho rung cua the lu

• 2
• 1
• 3