B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O
TRƯ NG Đ I H C KINH T QU C DÂN
---------------------------------

VŨ QUANG HƯNG

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ NHÂN TỐ ẢNH
HƯỞNG ĐẾN ĐỘNG LỰC KINH DOANH CỦA
NỮ CHỦ DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI
TIỂU VÙNG TÂY BẮC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGÀNH QUẢN TRỊ KINH DOANH

HÀ N I – NĂM 2020


B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O
TRƯ NG Đ I H C KINH T QU C DÂN
---------------------------------

VŨ QUANG HƯNG

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ NHÂN TỐ ẢNH
HƯỞNG ĐẾN ĐỘNG LỰC KINH DOANH CỦA
NỮ CHỦ DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI
TIỂU VÙNG TÂY BẮC

CHUYÊN NGÀNH: QU N TR KINH DOANH (KHOA QTKD)
MÃ S : 9340101

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Ngư i hư ng d n khoa h c:
PGS.TS. VŨ MINH TRAI

HÀ N I – NĂM 2020


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi
cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi thực hiện và không vi phạm
yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.

Hà Nội, ngày

tháng

năm 2020

Nghiên cứu sinh

Vũ Quang Hưng


ii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................................i
MỤC LỤC ..................................................................................................................... ii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..........................................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................................v
DANH MỤC CÁC HÌNH .......................................................................................... vii
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................1
1.1. Lý do lựa chọn đề tài ..........................................................................................1
1.2. Mục tiêu nghiên cứu ...........................................................................................6
1.3. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................................6
1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .....................................................................6
1.5. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................7
1.6. Đóng góp của luận án .........................................................................................8
1.7. Bố cục luận án ...................................................................................................10
CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY ........................11
2.1. Tổng quan về động lực và động lực kinh doanh ............................................11
2.1.1. Động lực .......................................................................................................11
2.1.2. Tổng quan về động lực kinh doanh ..............................................................14
2.2. Tổng quan nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến động lực kinh doanh ....18
2.2.1. Tổng quan các nghiên cứu ở nước ngoài......................................................20
2.2.2. Tổng quan các nghiên cứu ở trong nước ......................................................23
2.3. Xác định khoảng trống và định hướng nghiên cứu .......................................31
TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ..............................................................................................34
CHƯƠNG 3: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MƠ HÌNH NGHIÊN CỨU .....................35
3.1. Cơ sở lý thuyết liên quan đến các nhân tố ảnh hưởng tới động lực kinh doanh ....35
3.1.1. Lý thuyết về tính cách cá nhân .....................................................................35
3.1.2. Lý thuyết thể chế ..........................................................................................36
3.2. Mơ hình và giả thuyết nghiên cứu ...................................................................37
3.2.1. Mơ hình nghiên cứu của luận án ..................................................................37
3.2.2. Phát triển giả thuyết nghiên cứu ...................................................................46
TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ..............................................................................................62
CHƯƠNG 4: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................63
4.1. Nghiên cứu định tính ........................................................................................63

4.1.1. Mục tiêu nghiên cứu định tính......................................................................63


iii
4.1.2. Nội dung của nghiên cứu định tính ..............................................................64
4.2. Nghiên cứu định lượng .....................................................................................66
4.2.1. Mục tiêu nghiên cứu định lượng ..................................................................66
4.2.2. Nội dung nghiên cứu định lượng ..................................................................67
4.3. Khái quát quy trình nghiên cứu ......................................................................84
TĨM TẮT CHƯƠNG 4 ..............................................................................................86
CHƯƠNG 5: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..................................................................87
5.1. Chỉ báo mới được khám phá sau nghiên cứu định tính ................................87
5.2. Kết quả nghiên cứu định lượng .......................................................................90
5.2.1. Một số chỉ báo bị loại sau nghiên cứu định lượng sơ bộ..............................90
5.2.2. Kết quả nghiên cứu định lượng chính thức ..................................................90
5.3. Kết luận về các giả thuyết nghiên cứu ..........................................................115
TÓM TẮT CHƯƠNG 5 ............................................................................................116
CHƯƠNG 6: THẢO LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................117
6.1. Thảo luận kết quả nghiên cứu .......................................................................117
6.2. Một số khuyến nghị.........................................................................................131
6.2.1. Đối với các cơ quan quản lý vĩ mô .............................................................131
6.2.2. Đối với bản thân phụ nữ, nữ chủ DNNVV.................................................138
6.2.3. Cải thiện môi trường kinh doanh, phát huy truyền thống văn hóa xã hội theo
hướng hiện đại ......................................................................................................139
6.3. Hạn chế của luận án và hướng nghiên cứu tiếp theo...................................142
KẾT LUẬN ................................................................................................................144
CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN
ÁN CỦA TÁC GIẢ ....................................................................................................146
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................147
PHỤ LỤC



iv

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ADB

Asian Development Bank
Ngân hàng Phát triển Châu Á

CLB

Câu lạc bộ

CP

Cổ phần

ĐLKD

Động lực kinh doanh

DN

Doanh nghiệp

DNNVV

Doanh nghiệp nhỏ và vừa


DNTN

Doanh nghiệp tư nhân

DV

Dịch vụ

GEM

Gender Entrepreneurship Markets
Giám sát doanh nhân toàn cầu

HAWASME

Ha Noi Women Association of Small and Medium Enterprises
Hội nữ doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội

IFC

International Finance Corporation
Cơng ty Tài chính Quốc tế

ILO

International Labour Organization
Tổ chức Lao động Quốc tế

MPDF


Mekong Private Sector Development Facility
Chương trình Phát triển Kinh tế Tư nhân Mekong

NXB

Nhà xuất bản

TB

Tây Bắc

TM

Thương mại

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

tp

Thành phố

tp HCM

Thành phố Hồ Chí Minh

UN

United Nation

Liên hợp quốc

UNIDO

United Nations Industrial Development Organization
Tổ chức Phát triển Công nghiệp của Liên Hợp quốc

VCCI

Vietnam Chamber of Commerce and Industry
Phịng Thương mại và Cơng nghiệp Việt Nam

VWEC

Vietnam Women Entrepreneurs Council
Hội đồng doanh nhân nữ Việt Nam


v

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Tóm tắt các yếu tố cá nhân và môi trường ảnh hưởng đến ĐLKD đã được
tìm thấy trong các nghiên cứu trước đây .......................................................................26
Bảng 3.1: Tóm tắt tác động của từng nhân tố cá nhân và môi trường đến ĐLKD trong
các nghiên cứu trước đây được đề xuất trong mơ hình nghiên cứu ..............................38
Bảng 4.1. Thông tin về đối tượng tham gia phỏng vấn .................................................66
Bảng 4.2. Cấp độ thang đo sử dụng cho nghiên cứu định lượng ..................................68
Bảng 4.3. Thang đo Động lực kinh doanh.....................................................................70
Bảng 4.4. Thang đo Nhu cầu thành đạt .........................................................................71
Bảng 4.5. Thang đo Năng lực bản thân doanh nhân .....................................................72

Bảng 4.6. Thang đo Lạc quan ........................................................................................72
Bảng 4.7. Thang đo Chấp nhận rủi ro ...........................................................................73
Bảng 4.8. Thang đo Mạng lưới xã hội ...........................................................................73
Bảng 4.9. Thang đo Tiếp cận vốn..................................................................................74
Bảng 4.10. Thang đo Hình mẫu nữ doanh nhân ............................................................74
Bảng 4.11. Thang đo Địa vị xã hội của nữ doanh nhân ................................................75
Bảng 4.12. Thang đo Ý kiến người xung quanh ...........................................................75
Bảng 4.13. Thang đo Rào cản được nhận thức .............................................................76
Bảng 4.14. Cỡ mẫu tối thiểu của luận án.......................................................................79
Bảng 4.15. Tiến độ thực hiện nghiên cứu .....................................................................85
Bảng 5.1. Tổng hợp các ký hiệu chỉ báo, câu hỏi đưa vào mơ hình sau kết quả
nghiên cứu định tính ......................................................................................................88
Bảng 5.2. Tổng hợp chỉ báo bị loại sau kết quả định lượng sơ bộ ................................90
Bảng 5.3. Đặc điểm nhân khẩu của người được khảo sát .............................................91
Bảng 5.4. Kết quả điều tra về ĐLKD của nữ chủ DNNVV ..........................................95
Bảng 5.5. Thang đo Mạng lưới xã hội với 4 biến quan sát ...........................................99
Bảng 5.6. Cronbach’s Alpha của các thang đo trong nghiên cứu ...............................100
Bảng 5.7. Kiểm định KMO and Bartlett's Test các nhân tố ........................................102
Bảng 5.8. Kiểm định mức độ giải thích của các biến quan sát đối với nhân tố ..........103
Bảng 5.9. Ma trận xoay nhân tố cho tất cả các biến độc lập .......................................104
Bảng 5.10. Cronbach alpha cho biến “Chuẩn mực xã hội” .........................................105


vi
Bảng 5.11. Cronbach alpha cho biến Lạc quan ...........................................................106
Bảng 5.12. Cronbach’ Alpha cho biến phụ thuộc .......................................................107
Bảng 5.13. Kiểm định KMO and Bartlett's Test với biến phụ thuộc ..........................107
Bảng 5.14. Kiểm định mức độ giải thích của các biến quan sát với biến phụ thuộc ..107
Bảng 5.15. Thống kê mô tả biến trong dữ liệu điều tra ...............................................109
Bảng 5.16. Kết quả ma trận hệ số tương quan Pearson ...............................................110

Bảng 5.17. Kết quả hồi quy .........................................................................................112
Bảng 5.18: Kết quả phân tích mức độ tác động đến ĐLKD của nữ chủ DNNVV .....113
Bảng 5.19. Kết luận về các giả thuyết nghiên cứu ......................................................115


vii

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 3.1. Mơ hình nghiên cứu.......................................................................................45
Hình 4.1. Quy trình nghiên cứu của luận án..................................................................85
Hình 5.1. Thống kê tuổi của mẫu điều tra .....................................................................92
Hình 5.2. Thống kê cơ cấu dân tộc của mẫu điều tra ....................................................92
Hình 5.3. Thống kê số con của mẫu điều tra .................................................................93
Hình 5.4. Thống kê trình độ học vấn của mẫu điều tra .................................................94
Hình 5.5. ĐLKD của nữ chủ DNNVV (các yếu tố kéo) trong mẫu điều tra .................97
Hình 5.6. ĐLKD của nữ chủ DNNVV (các yếu tố đẩy) trong mẫu điều tra .................98
Hình 5.7. Mơ hình nghiên cứu hiệu chỉnh ...................................................................108


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1.1. Lý do lựa chọn đề tài
ĐLKD qua việc tạo lập và duy trì DN là động lực cho phát triển kinh tế của mỗi
quốc gia. Một nền kinh tế phát triển được là nhờ phát triển về cả số lượng và chất
lượng các DN. Carree and Thurik (2003) chỉ ra rằng có mối quan hệ chặt chẽ giữa việc
tạo lập DN mới với tăng trưởng kinh tế vùng và địa phương. Những nơi có tỷ lệ thành
lập và duy trì DN cao thường có tốc độ phát triển kinh tế cao. Các DN được thành lập,
duy trì và phát triển ngồi việc đóng góp vào GDP của nền kinh tế còn tạo ra nhiều
việc làm cho xã hội, và làm giàu cho bản thân chủ DN. Chính vì lẽ đó, chính phủ các

nước phát triển cũng như đang phát triển đều dành nhiều chính sách hỗ trợ và nỗ lực
để thúc đẩy việc bắt đầu và điều hành DN trong giới trẻ, đặc biệt là giới nữ khuyến
khích họ khơng đi làm th mà tự tạo việc làm, gia tăng cả về số lượng và chất lượng
DN cho phát triển kinh tế (Estrin và cộng sự, 2009).
Trong một vài thập kỷ gần đây, phụ nữ trở thành doanh nhân và theo đuổi con
đường tự chủ kinh tế đã nổi lên như một xu hướng toàn cầu. Các nhà lãnh đạo trên
tồn thế giới ln tìm cách để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đất nước và vấn đề này liên
quan đến phụ nữ - một nửa dân số thế giới - là giải pháp giúp giải phóng tất cả tiềm
năng cho từng quốc gia. Phụ nữ ngày càng trở nên quan trọng đặc biệt trong sự phát
triển kinh tế xã hội ở các đang phát triển, họ chiếm tỷ lệ đáng kể trong khu vực
DNNVV. Theo ước lượng của IFC (2011) có từ 31 đến 38% tổng số DNNVV trong
khu vực chính thức ở các nền kinh tế mới nổi do phụ nữ làm chủ. Họ đóng góp cơng
sức vào sự tăng trưởng và phát triển kinh tế thông qua việc tham gia vào hoạt động
thành lập, duy trì và phát triển DN của họ trong khu vực DNNVV. Một số nghiên cứu
gần đây cho thấy DN do phụ nữ làm chủ có xu hướng tăng nhanh hơn về số lượng so
với các DN do nam giới làm chủ và chiếm tỷ lệ ngày càng cao trong các DNNVV
(IFC, 2017). Theo GEM (2012) có 6,3% phụ nữ trên thế giới trong độ tuổi lao động có
tham gia các hoạt động quản lý DN, trong khi đó có 19% các DNNVV được quản lý bởi
phụ nữ. Với tầm quan trọng của DNNVV do phụ nữ làm chủ, thúc đẩy sự hình thành và
phát triển các DN này là xu hướng chung của tất cả các nền kinh tế trên thế giới.
Doanh nhân nữ ở các nước phát triển có lợi thế hơn so với các nước đang phát
triển, họ được tiếp cận với sự hỗ trợ lớn hơn từ các cố vấn là hình mẫu phụ nữ và dễ
dàng tiếp cận đào tạo chính thức hơn trong quá trình quản trị: lập kế hoạch, tổ chức,
lãnh đạo, kiểm tra. Hơn nữa, việc tiếp cận vốn khơng khó, chấp nhận phụ nữ là chủ
DN và phụ nữ tại nơi làm việc đã cải thiện đáng kể số lượng phụ nữ tại các quốc gia