Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (461.54 KB, 10 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
TS. Phạm Thị Thu Hiền1
<b>Tóm tắt: Bài viết so sánh về dạy học đọc hiểu văn bản ở bậc trung học trong </b>
chương trình mơn Ngữ văn của Việt Nam và Hàn Quốc ở các khía cạnh: mục
tiêu dạy học, chuẩn/yêu cầu cần đạt, văn bản, phương pháp dạy học và kiểm
tra đánh giá. Qua đó, thấy được sự tương đồng cũng như khác biệt về vấn đề
này; từ đó đưa ra khuyến nghị cho việc dạy học đọc hiểu văn bản ở trường
phổ thông của Việt Nam trong thời gian tới.
<b>Từ khóa: dạy học đọc hiểu văn bản; chương trình Ngữ văn; trường trung </b>
học; học sinh
<b>1. Đặt vấn đề</b>
Dạy học đọc hiểu văn bản (ĐHVB) cho học sinh (HS) trung học, gồm trung
học cơ sở (THCS) và trung học phổ thông (THPT), là một nội dung quan trọng
trong chương trình giáo dục phổ thông (CTGDPT) môn Ngữ văn hiện hành của
Việt Nam (VN) và Hàn Quốc (HQ)2<sub>. Mục tiêu dạy học, chuẩn đọc hiểu văn bản, </sub>
văn bản dạy học, phương pháp dạy học (PPDH) và kiểm tra đánh giá (KTĐG) kết
quả ĐHVB cho HS trung học của hai nước có những điểm tương đồng và khác biệt.
<b>2. Nội dung nghiên cứu</b>
<i><b>2.1. Mục tiêu dạy học</b></i>
<i>Theo CTGDPT môn Ngữ văn của VN, dạy học ĐHVB nói riêng, dạy học Ngữ </i>
văn nói chung góp phần “hình thành và phát triển ở học sinh năng lực sử dụng tiếng
1 Khoa Sư phạm - Trường Đại học Giáo dục;
ĐT: 0912054638;
Email:
Việt, năng lực tiếp nhận tác phẩm văn học”, “để học sinh học tập và sinh hoạt, nhận
thức về xã hội và con người, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm và nhân cách”, “thông
qua việc tiếp cận với tiếng Việt văn hố và những hình tượng nghệ thuật trong các
tác phẩm văn học, HS được bồi dưỡng năng lực tưởng tượng, sáng tạo, được làm
giàu xúc cảm thẩm mĩ và định hướng thị hiếu lành mạnh nhằm hoàn thiện nhân
cách của mình” [1].
<i>Theo CT Tiếng Hàn của HQ, dạy học tiếng Hàn, trong đó có dạy học ĐHVB </i>
nhằm mục đích bồi dưỡng cho học sinh “những khả năng và thái độ, quan điểm cần
thiết để sử dụng tiếng Hàn một cách hiệu quả sáng tạo...”, “thu được sự hiểu biết
của HS về các hoạt động của ngôn ngữ tiếng Hàn và nội dung của các tác phẩm văn
học tiếng Hàn cũng như việc sử dụng ngôn ngữ đúng đắn, hiệu quả nhằm trau dồi
khả năng và quan điểm về việc góp phần xây dựng văn hóa Hàn Quốc”. [5]
Như vậy, cả hai chương trình đều xác định dạy học ĐHVB ở trường phổ thơng
nói chung, ở trường trung học nói riêng góp phần hình thành khả năng đọc/tiếp nhận
nói riêng, năng lực (NL) giao tiếp nói chung và các NL khác cho HS phổ thông. Tuy
nhiên, CT của VN coi trọng việc hình thành và phát triển các năng lực chuyên biệt,
đặc biệt là năng lực văn học hơn; trong khi đó, CT của HQ hướng tới việc hình thành
<b>cả năng lực chung và năng lực chuyên biệt trong môn Ngữ văn. </b>
<i><b>2.2. Chuẩn đọc hiểu</b></i>
CT của Việt Nam và HQ đều khơng có phần nêu chuẩn đọc hiểu (còn gọi là
yêu cầu cần đạt) cho dạy học ĐHVB nói chung mà nêu chuẩn đọc hiểu của từng
khối lớp.
sẽ hướng dẫn HS đọc hiểu những VB đã định theo chuẩn trong hai phần “kết quả
cần đạt” và “diễn giải”, thậm chí có thể dạy các bài cùng thể loại hoàn toàn độc lập
với nhau mà VB nào cũng phải đạt được tất cả những chuẩn kiến thức và kĩ năng
nêu trên với mức độ như nhau, không yêu cầu tăng về mức độ đọc hiểu ở bài sau
so với bài trước. Trên thực tế, rất nhiều tài liệu tham khảo cho dạy học đọc hiểu
VB trong nhà trường đều đi theo hướng này. Kết quả là các bài dạy của GV về các
VB cùng thể loại bao giờ cũng giống nhau về số lượng các đơn vị kiến thức, mức
độ của kiến thức. Giáo án của GV ở các vùng miền cũng giống nhau và giống với
gợi ý của SGV hay các sách thiết kế bài học. Các cấp quản lí cũng dựa vào chuẩn
kiến thức, kĩ năng này để kiểm tra việc dạy học của GV. Ngoài ra, theo cách diễn
giải của CT, người đóng vai trị chủ đạo trong dạy học ĐHVB ở VN là GV, thậm
chí chủ thể đọc hiểu là GV. Bởi các chuẩn cho rằng HS cần “hiểu, cảm nhận” để
“nhớ, thuộc lòng” nội dung và nghệ thuật của VB. Đây là cách học thụ động, ghi
nhớ máy móc đặc điểm của từng VB bắt buộc trong CT chứ không phải là cách
<i>học chủ động, sáng tạo như ở phần Vị trí, Mục tiêu mà CT đã đặt ra. Với các thể </i>
loại văn học khác, CT cũng xác định chuẩn ĐH như đối với VB truyện trung đại
Việt Nam nêu trên. Ở THPT, CT nêu thêm chuẩn ứng dụng kĩ năng đọc với VBVH
nhưng chưa nói rõ là VB trong hay ngoài SGK.
CT của HQ nêu chuẩn ĐHVB đối với HS trung học theo từng loại văn bản
(VBVH hoặc VBTT). Giữa các “chuẩn cần đạt” với phần diễn giải (ví dụ về nội
dung đạt chuẩn) ở bảng chuẩn về kĩ năng đọc có sự thống nhất với nhau, một bên là
chuẩn khái quát, một bên là chuẩn cụ thể (với những yêu cầu về kiến thức, kĩ năng,
thái độ). Trong các kĩ năng được đề cập đến, có cả kĩ năng so sánh và phản hồi về
<i>so sánh, kết nối, giải thích… Các chuẩn này có tính chất như các chuẩn thực hiện, </i>
GV dựa vào đó có thể hướng dẫn HS đọc hiểu một cách dễ dàng. Ngồi ra, CT của
Hàn Quốc khơng xác định chuẩn đọc hiểu với từng VB cụ thể như của VN. Chính
vì vậy, các chuẩn này được coi là chuẩn mang tính khái quát, được áp dụng với các
VB cùng thể loại (cả trong và ngoài SGK).
Chuẩn đọc hiểu là yếu tố quan trọng trong vấn đề ĐHVB. Chuẩn đọc hiểu
phản ánh trình độ/khả năng ĐHVB của HS (bao gồm cả kĩ năng đọc VB trong nhà
trường và ứng dụng kĩ năng đó vào hoạt động đọc trong đời sống). Việc xác định
và diễn đạt chuẩn cho thấy quan niệm và định hướng về PPDH và KTĐG kết quả
đọc hiểu của HS ở mỗi CT.
<i><b>2.3. Văn bản đọc hiểu</b></i>
CT của Việt Nam nêu hai loại VB dùng làm ngữ liệu dạy học, đó là VBVH và
văn bản nhật dụng (VBND)1<sub>. Trong mục “Kiến thức văn học”, CT đã nêu các loại </sub>
VBVH (gồm truyện dân gian Việt Nam và nước ngồi; truyện, kí trung đại Việt
Nam và nước ngồi; truyện, kí hiện đại Việt Nam và nước ngoài; thơ dân gian Việt
Nam; thơ, phú, văn tế trung đại Việt Nam và nước ngoài; thơ hiện đại Việt Nam và
nước ngoài; kịch dân gian Việt Nam; kịch cổ điển nước ngoài; kịch hiện đại Việt
Nam và nước ngoài; nghị luận trung đại Việt Nam và nước ngoài; nghị luận hiện
đại Việt Nam và nước ngoài) và VBND (gồm một số chủ đề cụ thể). Trong mục “Kĩ
năng đọc”, CT nêu những kĩ năng đọc như đọc thông, đọc hiểu, ứng dụng kĩ năng
đọc, không đề cập đến các loại VB. Như vậy, theo CT của Việt Nam, đối tượng
của đọc hiểu chủ yếu là các VBVH với những thể loại cụ thể. Ở trường trung
<i>CT Tiếng Hàn quy định các VB được dạy học đọc hiểu trong nhà trường phổ </i>
thông, gồm VBTT và VBVH. Riêng về văn học, HS sẽ đọc hiểu các loại VB thơ (văn
vần), truyện, các loại kịch bản, các bài tiểu luận và phê bình… Số lượng VBTT nhiều
hơn và tăng dần ở những khối lớp cao hơn, bao gồm cả các VB được in (bằng chữ,
bằng tranh, ảnh…) và các nguồn không in (VB điện tử, VB đa phương tiện). CT
không quy định tên văn bản cụ thể được dạy học. GV có thể lựa chọn bất kì văn bản
nào thuộc thể loại mà CT yêu cầu để dạy học ĐHVB theo chuẩn mà CT quy định.
Có thể nói, lựa chọn và xác định VB đọc hiểu là một khâu quan trọng trong
dạy học đọc hiểu, cho thấy quan niệm về mục tiêu dạy học đọc hiểu ở trường trung
học. Mặc dù cả hai CT đều hướng tới các loại VB khác nhau, nhưng với việc coi
trọng VBVH, CT của Việt Nam thiên về cung cấp một khối lượng tri thức lớn về
văn học cho HS, nhằm mục đích hình thành ở HS năng lực tiếp nhận văn học là
chính. Tuy nhiên, khả năng ứng dụng những điều đã học (gồm kiến thức và kĩ năng
<i><b>2.4. Phương pháp dạy học</b></i>
<b>CT của VN không nêu PPDH đọc hiểu VB nói chung, dạy đọc hiểu cho từng cấp </b>
học và PPDH đọc hiểu phù hợp với từng mục đích khác nhau mà chỉ nêu sơ lược về
PPDH Ngữ văn nói chung (như tư tưởng dạy học tập trung vào người học, phát huy
tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập, coi trọng phương pháp tổ chức
hoạt động học tập phù hợp với đặc trưng bộ môn, với độ tuổi của học sinh...) [1]
CT Tiếng Hàn dành Phần 4 để nêu Phương pháp dạy học nhưng khơng có phần
riêng cho PPDH đọc hiểu VB mà nêu chung trong hai phần: Kế hoạch giảng dạy và
học tập; Hoạt động dạy và học. Trong Kế hoạch giảng dạy và học tập, CT nêu một
số vấn đề liên quan đến dạy học ĐHVB như sau:
- GV xét đến sự khác biệt của các cá nhân để xây dựng tài liệu dạy và học
phong phú.
- Hướng dẫn HS xem xét các yếu tố sau: nguyên lí và tiến trình của việc thể
- Khi hướng dẫn nội dung liên quan đến lĩnh vực truyền thông, chỉ dẫn cho HS
cách tích hợp đọc với các kĩ năng khác. [5]
<i>Trong Hoạt động dạy và học, CT nêu một số vấn đề liên quan đến dạy học </i>
ĐHVB như sau: Khi dạy đọc nói chung, nhấn mạnh việc học chủ động, chú ý tới
mục đích của người viết, phong cách và đặc điểm của VB, quan điểm của người
đọc. Đặc biệt nhấn mạnh việc học bằng thảo luận - phương pháp giúp HS có thể
trao đổi quan điểm với những HS khác về các cuốn sách mà các em đã đọc. Đặc
<i>biệt, CT Tiếng Hàn nhấn mạnh rằng để tổ chức hoạt động dạy và học hiệu quả, sự </i>
<i>khác biệt giữa các cá nhân cần được xem xét. CT Tiếng Hàn cũng không nêu các </i>
nội dung liên quan đến PPDH đọc hiểu cho từng cấp học và PPDH đọc hiểu phù
hợp với từng mục đích khác nhau.
Như vậy, cả hai CT đều có những hướng dẫn chung về PPDH bộ mơn. Điểm
gặp gỡ trong cách nêu PPDH bộ môn giữa các quốc gia là: đề cao vai trị tích cực,
chủ động của người học; tổ chức hoạt động dạy học phù hợp với đặc trưng bộ mơn;
dạy tích hợp; dạy học có sự phân hóa (theo độ tuổi, theo khả năng của HS); đa dạng
hóa các hình thức tổ chức dạy học (lớp, nhóm, cá nhân); khơng tuyệt đối hóa một
phương pháp hoặc hình thức tổ chức nào; sử dụng các loại thiết bị dạy học… Tuy
nhiên, so với CT của HQ, CT của VN chỉ nêu định hướng chung về PPDH Ngữ
văn, chưa thấy thật rõ đặc thù của PPDH bộ môn này và chưa nêu cụ thể PPDH đọc
hiểu từng loại VB, từng cấp học và từng mục đích đọc hiểu khác nhau. Vì khơng
có những chỉ dẫn cụ thể về phương pháp trong CTGDPT, tài liệu tham khảo để dạy
ĐHVB trong nhà trường vẫn chưa đúng hướng nên việc dạy học ĐHVB vẫn khơng
có sự khác biệt so với “giảng văn” trước đây. Thêm vào đó, các chuẩn đọc hiểu
trong CT của VN chưa được cụ thể hóa thành những kĩ năng, thao tác nên khi dạy
<i><b>2.5. Kiểm tra đánh giá</b></i>
có phần nêu cách ĐGKQ học tập Ngữ văn của HS như sau: “Dựa trên chuẩn, các
nội dung đánh giá được xác định và chuyển thành đề kiểm tra thường xun và
định kì, trong đó có những phần đánh giá về kiến thức Tiếng Việt, Văn học và
Làm văn, có những phần đánh giá về kĩ năng đọc, viết, nghe, nói, phân tích và
cảm thụ văn học” [1]. Trên thực tế, GV chủ yếu sử dụng các VB đã dạy HS đọc
hiểu trên lớp làm ngữ liệu để ra đề kiểm tra/thi. Đa phần các câu hỏi đọc hiểu
đều mang tính chất yêu cầu HS ghi nhớ, tái hiện lại những kiến thức đã được
GV cung cấp trước đó.
Tương tự như CT của Việt Nam, CT của HQ chủ yếu nêu lên những vấn đề
liên quan đến ĐGKQ học tập môn Tiếng Hàn nói chung. Tuy nhiên, có một số vấn
đề liên quan đến ĐGKQ đọc hiểu như:
<i>“- Kế hoạch kiểm tra đánh giá: … Lập kế hoạch kiểm tra đánh giá khả năng </i>
diễn đạt, khả năng hiểu … Lập kế hoạch để sử dụng các biện pháp định tính và
định lượng, chính thức và khơng chính thức, trực tiếp và gián tiếp, chọn lựa và thực
hành, và các biện pháp khác.
<i>- Đối tượng và nội dung kiểm tra đánh giá: … cần xem xét cẩn thận “các chuẩn </i>
cần đạt” đề xuất trong chương trình, … để ý tới việc: Đặt các mục tiêu cho phần kỹ
năng đọc, chú trọng vào khả năng suy luận, phê phán, và đọc sáng tạo; Đặt các mục
tiêu cho phần văn học, tập trung vào việc hiểu văn bản, khả năng tiếp nhận và sáng
<i>- Các phương pháp đánh giá: Sử dụng các phương pháp đánh giá đa dạng và các </i>
công cụ đánh giá phù hợp với mục tiêu, mục đích, và nội dung đánh giá; Sử dụng tích
cực biện pháp HS tự đánh giá và HS đánh giá lẫn nhau bên cạnh đánh giá của GV; Khi
đánh giá từng phần, sử dụng đa dạng các phương pháp đánh giá như kiểm tra trên giấy
(trắc nghiệm và tự luận), tiểu luận nghiên cứu, kiểm tra miệng, tranh luận, quan sát…;
Trong đánh giá khả năng tiếng Hàn, sử dụng đa dạng các phương pháp nhưng chủ động
sử dụng các phương pháp đánh giá chất lượng, đơn giản, trực tiếp và mang tính thực
hành càng thường xuyên càng tốt; Tùy thuộc vào mục tiêu, nội dung và các tình huống,
tích hợp các phương pháp đánh giá nếu cần thiết.
<i>- Sử dụng kết quả đánh giá: Kết quả đánh giá nên được sử dụng để nhận xét </i>
định và làm đa dạng hệ thống thông báo kết quả đánh giá” [5]. Trên thực tế, các đề
KTĐG kết quả đọc hiểu VB của HS ở HQ đã được xây dựng theo hướng đánh giá
NL, yêu cầu HS vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào đọc VB mới - chưa được
GV hướng dẫn đọc trong SGK.
Như vậy, các CT đều không nêu riêng cách KTĐG kết quả ĐHVB mà chỉ nêu
những vấn đề liên quan đến KTĐG kết quả học tập mơn Ngữ văn nói chung, nhưng
có thể hiểu việc KTĐG kết quả ĐHVB cũng phải tuân thủ theo các hướng dẫn ấy.
Tuy nhiên, do CT khơng có những chỉ dẫn cụ thể, các chuẩn ĐH chỉ được nêu một
cách khái quát nên việc KTĐG kết quả ĐHVB trong nhà trường phổ thơng VN có sự
khác biệt so với HQ. Trên thực tế, mục tiêu đánh giá hiện nay chủ yếu để cho điểm và
xếp loại học lực của HS. Các công cụ đánh giá chủ yếu kiểm tra kiến thức và NL cảm
thụ văn học (nhất là ở THCS và THPT). Các nhà trường tiến hành đánh giá thường
xuyên và định kì theo quy định của Bộ GD và ĐT (Bộ có quy định số đầu điểm cụ
<b>3. Kết luận</b>
<b>Tài liệu tham khảo</b>
<i>1. Bộ GD&ĐT (2006), Chương trình GD phổ thơng mơn Ngữ văn, NXB Giáo </i>
dục Việt Nam.
<i>2. California State Board of Education (2013), Common Core State Standards </i>
<i>for English Language Arts, Literacy in History/Social Studies, Science, and </i>
<i><b>Technical Subjects for California Public Schools Kindergarten Through Grade </b></i>
<i>Twelve (lấy từ ).</i>
3. Curriculum Planning and Development Division, Ministry of Education,
<i>Singapore (2010), English language syllabus 2010, Primary & Secondary </i>
<i>(Express/ Normal [Academic] ().</i>
<i>4. Danielle S. McNamara, Reading Comprehension strategies, Lawrence Erlbaum </i>
Associates.
<i>5. Ministry of Education and Human Resources Development (2007), Korean </i>
<i>language Curriculum, lấy từ (National Curriculum </i>
Information Center - Trung tâm thơng tin về Chương trình quốc gia của Viện
KICE (Korea Institute for Curriculum and Evaluation) – Viện Nghiên cứu
chương trình và đánh giá của Hàn Quốc).
<i>6. PISA 2012 Assessment and Analytical Framework Mathematics, Reading, </i>
Ph.D Pham Thi Thu Hien1
<b>Abstract: This post compares the teaching reading comprehension in the </b>
Philology curriculum for secondary school in Vietnam and Korea in terms of:
teaching objectives, standards/requirements, texts, method of teaching and
assesment. Thereby, find similarities and differences in this matter and give
some recommendations for teaching reading comprehension in Vietnamese
schools in the future.
<b>Keywords: teaching reading comprehension; Philology curriculum; high </b>
school; student.
1 Faculty of teacher education;
Tel: 0912054638;