CÁC VẤN ĐỀ CHUNG VỀ HẠCH TOÁNCHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ
TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM Ở DOANH NGHIỆP XÂY LẮP
I. ĐẶC ĐIỂM CỦA SẢN XUẤT TRONG DOANH NGHIỆP XÂY LẮP:
Đặc điểm sản xuất của một ngành luôn luôn bị phụ thuộc rất lớn vào loại sản
phẩm mà nó tạo ra và loại công nghệ được dùng để sản xuất. Chính vì vậy mà người
ta có thể nhận biết được đặc điểm của sản phẩm xây lắp xây dựng từ những đặc điểm
của sản phẩm xây lắp.
1. TÍNH ỔN ĐỊNH THẤP TRONG SẢN XUẤT LÀ MỘT ĐẶC ĐIỂM ĐẦU TIÊN TRONG
NGÀNH XÂY LẮP :
Điều kiện sản xuất của một doanh nghiệp xây lắp luôn luôn thay đổi theo từng
công trình và giai đoạn thi công. Cùng một thời gian trong một doanh nghiệp phải
thích ứng với nhiều điều kiện sản xuất khác nhau tương ứng với các công trình thi
công. Do tính cố định của sản phẩm xây lắp về mặt không gian cho nên khi tiến hành
sản xuất thì các yếu tố con người, công cụ lao động và đối tượng lao động phải được
tập kết đến tận chân công trình. Bên cạnh đó các phương án sản xuất và tổ chức sản
xuất cũng luôn phải thay đổi theo từng công trình sao cho phù hợp với điều kiện cụ
thể của địa chất, thuỷ văn, kinh tế - xã hội nơi mà công trình.... Chính vì đặc điểm này
mà công tác lập kế hoạch sản xuất trong xây dựng cơ bản là rất phức tạp, gây khó
khăn cho việc cải tiến điều kiện lao động, làm phát sinh nhiều chi phí cho việc di
chuyển và tập kết lực lượng sản xuất cho công trường. Xuất phát từ đặc điểm này mà
công tác lập kế hoạch sản xuất của doanh nghiệp xây lắp cần linh hoạt, việc đầu tư
vào.... cho thi công phải gọn nhẹ, dễ di chuyển, giảm tối thiểu chi phí vận chuyển và
tận dụng tối đa các nguồn lực có thể sử dụng tại địa phương nơi thi công công trình.
Do đó trong xây dựng người ta có thể kết hợp sản xuất với tận dụng thời gian dỗi của
máy móc để cho thuê, tránh lãng phí, nâng cao hiệu quả sử dụng máy....
2. HOẠT ĐỘNG XÂY LẮP CÓ THỜI GIAN KÉO DÀI LÂU:
Hoạt động xây lắp có thời gian kéo dài lâu cho vòng quay của vốn đầu tư cũng dài
theo do đó vốn ứ đọng là điều nan giải hiện nay trong ngành xây dựng thường là bị
chủ đầu tư chiếm dụng.
Yếu tố khí hậu, thời tiết rất dở dang ảnh hưởng đến chất lượng, tiến độ thi công
công trình và uy tín của nhà thầu xây lắp. Đó là các rủi ro bất khả kháng mà người

làm kế hoạch thi công cần phải lướng trước được. Để đối phó với những tác động của
yếu tố môi trường thì việc lựa chọn biện pháp thi công thích hợp là vô cùng quan
trọng. Không những thế cần thoả thuận cụ thể với chủ đầu tư để có thể được nghiệm
thu, bàn giao, thanh toán khối lượng nhanh chóng tạo ra vòng luân chuyển nhanh
chóng của vốn và công tác dự trữ hợp lý,...
3. SẢN XUẤT XÂY LẮP THƯỜNG PHẢI TIẾN HÀNH THEO CÁC HỢP ĐỒNG GIAO
NHẬN THẦU, ĐƠN ĐẶT HÀNG CỦA CHỦ ĐẦU TƯ ĐỐI VỚI NHÀ THẦU XÂY LẮP:
Sản xuất xây lắp thường phải tiến hành theo các hợp đồng giao nhận thầu, đơn đặt
hàng của chủ đầu tư đối với nhà thầu xây lắp. Do đó các công trình xây lắp thường có
tính cá biệt cao, chi phí lớn. Sản phẩm xây lắp thường mang tính đơn chiếc ( ngay cả
khi doanh nghiệp xây lắp tự xây dựng để bán ). Đặc điểm này đòi hỏi công tác xác
định giá cả cho sản phẩm xây lắp rất quan trọng, giá cả này thường chỉ mang tính dự
toán nhưng đồng thời cũng là giá bán. Chúng ta thấy rằng công tác đấu thầu trở nên
yếu tố quyết định thì việc tính toán để hạ giá thành chính đến mức có thể lại là một
chiến lược của riêng từng nhà thầu.
4. HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT XÂY LẮP DIỄN RA TRONG NHỮNG ĐIỀU KIỆN KHÁC
NHAU:
Hoạt động sản xuất xây lắp diễn ra trong những điều kiện khác nhau có khi bị giới
hạn về địa điểm thi công, nhiều đơn vị thi công trên một công trường. Với quy trình
phức tạp như vậy thì mỗi bộ phận thực hiện thi công phải có được sự phối hợp nhịp
nhàng tạo ra hiệu quả xây lắp cao cả về mặt kinh tế và thời gian. Xuất phát từ đặc
điểm này mà công tác kế hoạch thi công công trình trong ngành xây lắp rất được coi
trọng. Ngay từ khi lập hồ sơ dự thầu mỗi đơn vị thi công đã phải đưa ra được lời giải
tối ưu về kế hoạch và tiến độ xây lắp cho cả chủ đầu tư và bản thân doanh nghiệp. Sau
đó là sự phối hợp trong thi công giữa các nhà thầu của cùng một công trình và giữa
nhà thầu chính và các nhà thầu phụ.
5. SẢN PHẨM XÂY LẮP PHẢI TIẾN HÀNH NGOÀI TRỜI:
Sản phẩm xây lắp phải tiến hành ngoài trời nên điều kiện làm việc đối với người
lao động là rất khắc nghiệt, yếu tố môi trường ảnh hưởng làm gián đoạn sản xuất và
làm giảm năng lực thi công của các nhà thầu. Xuất phát từ đó mà trong ngành xây lắp

cần phải có kế hoạch dự trữ vật tư, thiết bị để tung ra thi công dồn dập khi thời tiết
thuận lợi. Nhưng trái lại họ cũng cần nghĩ rằng việc bảo vệ sản xuất là vô cùng quan
trọng. Để tăng năng lực và khả năng sản xuất của mình mỗi doanh nghiệp xây lắp đều
phải tự tìm cho mình giải pháp thi công hạn chế tối đa công việc gia công kết cấu, vật
liệu ngoài trời, coi trọng độ bền và khả năng thích nghi của máy móc với từng loại địa
hình, thời tiết tại công trường. Bên cạnh đó nhân tố con người phải luôn được coi
trọng trong ngành xây dựng. Công tác bảo hiểm an toàn lao động cho người lao động
trên công trường phải luôn được đảm bảo.
Ngày nay trong cơ chế thị trường mỗi doanh nghiệp đã và đang phải tính toán
giữa rủi ro và chi phí bỏ ra để chống rủi ro. Chính vì thế mà đầu tư nhằm nâng cao
điều kiện lao động sẽ là biện pháp tối ưu đối với mỗi doanh nghiệp vì tai nạn lao động
sẽ để lại hậu quả rất xấu cho hoạt động của doanh nghiệp.
Nói tóm lại : Những đặc điểm trên đây của ngành xây lắp đều ảnh hướng rất to
lớn tới mọi giai đoạn sản xuất xây lắp, trong đó công tác hạch toán chi phí sản xuất và
tính giá thành trong doanh nghiệp xây lắp chịu ảnh hưởng rất lớn của những đặc điểm
của ngành xây dựng cơ bản và sản phẩm xây lắp.
II. CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ PHÂN LOẠI CHI PHÍ SẢN XUẤT
1. KHÁI NIỆM CHI PHÍ SẢN XUẤT:
Tại doanh nghiệp xây lắp sản xuất là quá trình biến đổi kết hợp một cách có ý
thức , có mục đích. Các yếu tố đầu vào để tạo ra các hạng mục công trình hay các
công trình.
Các yếu tố đầu vào cho sản xuất không có cùng dạng biểu hiện cụ thể : Tư liệu
sản xuất và đối tượng lao động là biểu hiện cụ thể của lao động vật hoá nhưng sức lao
động dùng để biến đổi chúng lại là những hao phí về lao động sống. Vì vậy để đo
lường kết quả của sự kết hợp các yếu tố đó qua từng thời ký hoạt động của một doanh
nghiệp với mục đích cho quản trị hay cho nhu cầu thông tin bên ngoài. Người ta đã
dùng thước đo tiền tệ để đo lường những hao phí đó và được gọi là chi phí sản xuất
kinh doanh.
Chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây lắp là biểu hiện bằng tiền của lao động
sống và lao động vật hoá trong quá trình thi công và bàn giao sản phẩm xây lắp trong

một thời kỳ nhất định.
2. PHÂN LOẠI CHI PHÍ SẢN XUẤT:
Trong sản xuất - kinh doanh mỗi loại chi phí phát sinh có nội dung, tính chất khác
nhau và yêu cầu quản lý khác nhau. Do đó để lập kế hoạch sản xuất và hạch toán
chính xác giá thành, khống chỉ và thống nhất chi phí trong doanh nghiệp để hoàn thiện
giá thành sản phẩm thì người ta phải phân loại chi phí sản xuất từ đó tìm ra biến động
trong mỗi loại chi phí và phát hiện ra các yếu tố tác động nhằm đề ra biện pháp quản
lý có hiệu quả hơn.
Sau đây là một số cách phân loại chi phí sản xuất chủ yếu:
2.1 - PHÂN LOẠI CHI PHÍ SẢN XUẤT THEO NỘI DUNG VÀ TÍNH CHẤT KINH TẾ CỦA
CHI PHÍ :
Theo cách phân loại này, căn cứ vào tính chất, nội dung kinh tế của chi phí sản
xuất khác nhau để chia ra các yếu tố chi phí, mỗi yếu tố chi phí chỉ bao gồm những
chi phí có cùng nội dung kinh tế, không phân biệt chi phí đó phát sinh ở lĩnh vực hoạt
động sản xuất nào, ở đâu và mục đích tác dụng của chi phí như thế nào.
Toàn bộ chi phí sản xuất trong kỳ bao gồm:
- Chi phí nguyên vật liệu : gồm toàn bộ chi phí về các loại đối tượng lao động, là
nguyên vật liệu chính, nguyên vật liệu phụ, nhiên liệu, thiết bị thay thế thiết bị xây
dựng cơ bản.
- Chi phí nhân công : Toàn bộ các khoản tiền công phải trả, tiền trích bảo hiểm xã
hội,... của công nhân và nhân viên trong doanh nghiệp.
- Chi phí khấu hao tài sản cố định : Bao gồm toàn bộ số tiền trích khấu hao tài sản
cố định sử dụng cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
- Chi phí dịch vụ mua ngoài : Bao gồm toàn bộ số tiền doanh nghiệp đã chi trả về
các loại dịch vụ mua từ bên ngoài phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh trong
doanh nghiệp.
- Chi phí khác bằng tiền : Là những chi phí khác dùng cho hoạt động sản xuất
kinh doanh ngoài các yếu tố chi phí trên.
Theo cách phân loại này, vẫn giữ được tính nguyên vẹn của những yếu tố cũng
như từng khoản chi trong yếu tố đó. Hạch toán các khoản chi phí này có tác dụng lớn

cho công tác kế toán và quản lý chi phí, nó cho biết kết cấu và tỷ trọng từng loại chi
phí mà doanh nghiệp đã chi ra trong hoạt động sản xuất kinh doanh để lập thuyết
minh báo cáo tài chính, cung cấp tài liệu tham khảo để lập dự toán chi phí sản xuất,
lập kế hoạch cung cấp vật tư, kế hoạch quỹ lương, ... tính toán nhu cầu vốn lưu động
định mức cho kỳ sau.
2.2 - PHÂN LOẠI CHI PHÍ SẢN XUẤT THEO MỤC ĐÍCH VÀ CÔNG DỤNG CHI PHÍ:
Mỗi yếu tố chi phí sản xuất phát sinh trong kỳ đều có mục đích và công dụng nhất
định đối với hoạt động sản xuất. Theo cách phân loại này, căn cứ vào mục đích và
công dụng của chi phí để chia ra các khoản mục chi phí khác nhau. Mỗi khoản mục
chi phí đều có chung mục đích và công dụng không phân biệt nội dung kinh tế như thế
nào.
Theo cách phân loại này thì chi phí sản xuất bao gồm :