TI LIU HUN LUYN C VUA
Ngày ... tháng ... năm 20...
Bài số 1
Công Thức Bí Mật
Trớc khi tiến hành ván cờ, hai đạo quân chỉnh tề mặt đối mặt nhau trong đội ngũ chặt
chẽ và hăm hở xáp chiến, đám bộ binh chốt đứng trớc, ngăn cản s triển khai các quân sĩ
quan. Quân Hậu bối rối vô cùng nhng phải đứng ỳ ra trớc sự dày đặc của bầy Chốt. Điều
này thật không hợp chút nào đối với một viên tớng tài ba nh vậy ! Chỉ có những quân Mã
thì tơi cời vì chúng có khả năng nhảy qua đầu đám bộ binh. Nhng mà chỉ có Mã nhảy thôi
thì làm gì đợc ai đâu ! Tuy nhiên hãy nhìn kỹ ! Các đấu thủ vừa đi những nớc đi đầu tiên,
chúng ta đã chứng kiến sự đụng chạm của hai đạo quân, sự xung đột căng thẳng giữa
những t tởng chiến lợc và chiến thuật, giữa những điểm dấu kín và vô hình. Công thức bí
mật nào đã khơi động cuộc chiến của hai đạo quân? Làm saop tìm đợc cây đũa thần đã
cho phép các tay kiện tớng nh một lão phù thủy, làm xuất hiện trên bàn cờ những ván cờ
kỳ diệu ? Nếu chúng ta quan sát kỷ, điều bí mật này sẽ bật mí. Nó liên quan đến việc
huy động các quân cờ.
Phải tạo cho các quân cờ (sĩ quan) và Chốt hoạt động đợc tối đa để chúng bảo vệ lẫn
nhau, phối hợp nhịp nhàng các hành động của chúng. Đó nguyên tắc cơ bản mà mọi đấu
thủ đều phải tuân theo trong tất cả các trận đấu để xử lý những trờng hợp chiến lợc hay
chiến thuật đặc biệt. Đối với chúng ta bây giờ là tìm hiểu và quan sát trên bàn cờ những
biến cố phù hợp với nguyên tắc trên một cách có ý thức sâu sắc. Việc này đòi hỏi phải có
nhiều cố gắng! Nhng có gì thích thú cho bằng khi nhìn vào một hộp phép đầy bí mật và
có khả năng quan sát, làm cách nào mà các quân cờ bất động đột nhiên sống dậy lao vào
cuộc chiến rất bạo gan, tiêu hao lực lợng đối phơng để rồi tóm lấy Vua hay nh chúng ta
nói là chiếu bí Vua. Bây giờ trớc hết chúng ta ghé mắt nhìn vào phòng nghiên cứu của
tay cờ kiện tớng. Chiến Lợc Và Chiến Thuật Tất cả các ván cờ chỉ có một mục đích: chiếu
hết Vua đối phơng. Chiến lợc chung của các tay cờ thuộc thế hệ trớc kia không rõ ràng:
họ không phân biệt thế nào là chiến lợc, thế nào là chiến thuật và không dấu diếm ý đồ
nhanh chóng đuổi bắt vua đối phơng. Họ thờng đi những nớc mạnh mẽ, táo bạo và cũng
thờng đạt đợc kết quả. Tay kiện tớng ngời Đức Adolf Andersen (1818-1879) đã chiến
thắng nhiều trận vẻ vang, tuy nhiên đến năm 1859 đã bị anh chàng ngời Mỹ Paul Morphy

(1837-1884) đánh bại rõ rệt tại Paris.
Chủ đề lớn của Morphy cũng là lột da đầu của vua đối phơng tuy nhiên Morphy có ý
thức hơn trong việc chuẩn bị những vị trí trớc khi đa ra những đòn tấn công quyết liệt
bằng các quân.
Chúng ta hãy khảo sát cơ sở lý luận này trong lối chơi của Morphy và từ đó chúng ta
sẽ rút ra vài công thức có giá trị lý thuyết để học tập.
Ván cờ giữa Morphy với công tớc De Brunswick và bá tớc Isouard tại Paris năm 1858:
1.e4 e5 2.Mf3 d6 3.d4 Tg4
Sự ghim quân này không có tác dụng gì. 4.de5 Tf3 Giờ đây Đen nhận thấy nếu 4.de5
Hd8+ và Trắng thoát khỏi sự ghim quân đồng thời có thể bắt chốt e5 ngon lành. Lý thuyết
chỉ dẫn nớc đi thụ động 4.Md7, còn nớc đi phản công 4.Mf6. 5.Hf3 de5 6.Tc4 Mf6?
Đi nh vậy Trắng đạt đợc đe dọa chiến thuật, Đen đi 6.Hd7 đúng hơn.
7.Hb3 Đe dọa cả hai chốt không đợc bảo vệ b7 và f7. Trong những trờng hợp nh thế ngời
ta cần bảo vệ điểm quan trọng nếu chỉ có thể bảo vệ đợc một điểm. ở đây vì Trắng đe dọa
Tf7+ kế đó He6 chiếu bí cho nên Đen phải bảo vệ điểm f7. 7. He7 8.Mc3 Th-
ờng có thể giải thích một số nớc theo phong cách chơi của từng kiện tớng. ở đây Trắng có
thể lặng lẽ bắt chốt b7, nhng sau đó 8.Hb7 Hb4+ 9.Hb4 Tb4+. Lúc đó Trắng phải nhẫn
nại phát huy từ từ u thế hơn chốt. ở thời Morphy ngời ta chỉ nghỉ có một đờng lối: mục
1
TI LIU HUN LUYN C VUA
tiêu chính là phải tấn công nhanh Vua đối phơng. Do đó Trắng quyết định khai triển
những quân còn lại và sử dụng u thế trong khai cuộc. Và quân Đen khó chống đỡ chiến l-
ợc này: quân Hậu đang cản trở Tợng f8 tiến lên, do đó cũng không nhập thành đợc.
8.c6 9.Tg5 ý đồ của việc ghim quân này là vô hiệu hóa một quân phòng thủ
quan trọng của đối phơng. 9.b5 Để cho 10.Mbd7.
10.Mb5! Bên Trắng đã đi trớc về mặt triển khai quân: thế là 4 quân cờ của nó đã chiếm
những vị trí tốt, còn Đen chỉ có Mã và Hậu tham gia chiến đấu, mà lại ở vị trí xấu. Nhng
những lợi thế nh vậy sẽ nhanh chóng biến mất nếu Trắng không theo đuổi ván cờ với đầy
đủ ý chí. Chẳng hạn Trắng đi 10.Td3 Mbd7, Đen có thể thoát khỏi tình trạng xấu nhất.
Bằng nớc đi trên Morphy bắt đầu một sự phối hợp để chiếu hết đợc tính toán rất chính

xác. ở trờng hợp tơng tự, đa đến một sự đảo lộn hoàn toàn giá trị các lực lợng. Những yếu
tố động có giá trị hơn. 10. cb5 11.Tb5+ Mbd7
12.0-0-0 Xd8 13.Xd7 Một lần nữa Trắng lại hủy diệt một quân phòng ngự
quan trọng của Đen. 13. Xd7 14.Xd7 (Hình 1)
Paul Morphy - Duke Karl / Count Isouard [C41] Paris Paris, 1858 [1]
XABCDEFGHY
8-+-+kvl-tr(
7zp-+rwqpzpp'
6-+-+-sn-+&
5+L+-zp-vL-%
4-+-+P+-+$
3+Q+-+-+-#
2PzPP+-zPPzP"
1+-mKR+-+-!
xabcdefghy
H1
Đến đây các quân Trắng sẵn sàng khởi đầu một cuộc phối hợp quân trong khi thế của
quân Đen càng lúc càng xấu, cánh Vua thì không phát triển đợc mà Xd7 và Mã ở f6
đều bị đóng đinh, tồi tệ nhất là Vua vẫn còn bị giữ tại chỗ và đang lâm nguy tính mạng.
Ngợc lại cũng dễ nhận thấy quân Trắng linh hoạt hơn, nhất là Trắng đang có u thế lực l-
ợng trong khu vực trọng yếu của chiến trờng. Một mệnh đề có giá trị tổng quát hay nói
đúng là một định đề cho mọi cuộc tấn công vây hãm giành thắng lợi. Do đó không có gì
ngạc nhiên khi Trắng phối hợp quân thật đẹp chiếu hết đối phơng nhanh chóng.
14. He6 15.Td7+ Md7 16.Hb8+ Mb8
17.Xd8 chiếu bí .
Vậy đặc điểm của một sự phối hợp trong cờ vua là gì ? Trớc khi trù định một sự phối
hợp cần phải xem xét những yếu tố sau: Trớc tiên phải biết đợc từ thế cờ hiện có, những
dấu hiệu chứng minh tình cảm mong muốn của chúng ta về việc thực hiện một sự phối
hợp là có thể đợc. Trong trờng hợp của Morphy là u thế về triển khai lực lợng. Vua đối
phơng cha nhập thành, vị trí bất lợi của quân đen, tất cả những điều đó tạo nên khả năng

thực tế để tiến hành sự phối hợp. Một khi đã nhận biết đợc những yếu tố thuận lợi thì vấn
đề bây giờ là tìm cách điều động quân cụ thể để thực hiện.
Morphy đã rình để chiếu bí; trong những trờng hợp nh vậy sự đánh giá tình thế cuối cùng
không cần thiết vì ván cờ đợc kết thúc bằng nớc chiếu hết. Nhng đối với nhiều loại phối
hợp khác, sự đánh giá tình thế cuối cùng vẫn là vấn đề đầu tiên phải đặt ra. Trù định việc
phối hợp phải tùy thuộc vào sự đánh giá này. Chúng ta thấy những vị trí đợc chuẩn bị cho
sự phối hợp này là cần thiết. Nhà vô địch thế giới đầu tiên Wilhelm Steinitz (1836-1900)
là ngời đầu tiên đã công thức hóa thực tế này bằng câu sau: Chúng ta không thể và
2
TI LIU HUN LUYN C VUA
không đợc phép tấn công khi tình thế cha chín muồi. Phải tích lũy các lợi thế về vị trí
trớc tiên, và sau đó chuyển qua tấn công một cách mãnh liệt với những đòn phối hợp
chính xác. Trong các khai cuộc thoáng (hai bên đa đến cuộc chạm trán rất sớm), phơng
cách chơi của Morphy luôn luôn có giá trị. Đây là cơ sở của chiến lợc tổng quát của môn
cờ vua hiện đại:
1.Phải làm thế nào để triển khai nhanh nhất quân cờ.
2.Kiểm soát khu trung tâm tranh giành từng ô trung tâm (nhất là các ô e4, d4, e5, d5).
3.Mở các cột dọc và đờng chéo để gia tăng hoạt động các quân cờ một cách tối đa.
Thời đại chúng ta không còn dễ nh thời Morphy có thể quật nhào đối phơng nhanh chóng.
Các bạn hãy xem ván cờ sau đây để thấy cách chơi của các tay kiện tớng hiện đại chuẩn
bị đòn phối hợp. Kérès Book 1.Mf3 d5 2.c4 e6
3.Mc3 Mf6 4.d4 Te7 5.g3 0-0
6.Tg2 c6 7.0-0 Mbd7
ở đây chúng ta có một thế trận kín, tức là lực lợng đôi bên cha chạm trán nhau (trừ chốt
c4 và d5). Núp sau phòng tuyến bộ binh chốt, các đấu thủ tìm cách phát triển lực lợng của
mình. Trong những tình thế ra quân nh thế nhiều ngời nghỉ rằng các tay kiện tớng cờ đã
tính toán những thế biến rất nhiều nớc đi. Thật ra không tuyệt đối phải nh vậy, đối phơng
có nhiều cách trả lời sau mỗi nớc đi và nh vậy thì không hợp lý khi phải tính toán tất cả
những thế biến. Chính Richard Réti đã phát biểu: Nếu trong một tình thế không có
một sự đe dọa trực tiếp nào thì nh muốn tính các thế biến với 3 nớc đi cho cả hai bên

ngời ta phải phác họa trong trí 729 thế biến!!. Trong những tình thế nh vậy, ngời ta
thờng để cho những đánh giá chiến lợc tổng quát hớng dẫn và theo đó dần dần ngời ta chú
đến các đe dọa hoặc các bẫy chiến thuật mà đấu thủ nhiều kinh nghiệm nhận biết đợc
phần lớn.
Ví dụ nh sau khi 1.d4 d5 2.c4 e6 3.Mc3 Mf6 4.Tg5 Đen sẽ phạm một sai lầm nếu
muốn chuyển quân một cách máy móc, không để ý đến đe dọa chiến thuật 5.cd ed 6.Tf6
gf6 phá hủy vị thế của các chốt (f6 và f7 thành chốt chồng), do đó Đen cần đi 4.Te7,
còn nh thay vào đó là 4.Mbd7 thì Trắng cũng không nên máy móc nớc đi 5.cd ed 6.Md5
và sau đó 6.Md5 7.Td8 Tb4+ 8.Hd2 Td2 9.Vd2 Vd8 rõ ràng là quân Trắng đã rơi vào
bẫy! Vậy thì chúng tôi xin lập lại: đừng tính toán nhiều thế biến trong khai cuộc, tuy
nhiên phải thật linh động! 8.b3 b6 9.Tb2 (Hình 2)
Paul Keres - Eero Einar Book [E06]
Kemeri (22.06.37) 06, 1937 [2]
XABCDEFGHY
8r+lwq-trk+(
7zp-+nvlpzpp'
6-zpp+psn-+&
5+-+p+-+-%
4-+PzP-+-+$
3+PsN-+NzP-#
2PvL-+PzPLzP"
1tR-+Q+RmK-!
xabcdefghy
H2
9. a5 Đen bắt đầu phản ứng và dự liệu một hoạt động chiến lợc bên cánh Hậu.
Chúng ta học tập cách đối phó của Kérès. Tốt hơn Đen nên đi 9.Tb7 và tiếp đó là c5.
10.Md2 Ta6 11.e4 dc4 12.e5 Md5
3
TI LIU HUN LUYN C VUA
13.bc Mc3 14.Tc3 Xc8 15.Xe1 Giờ đây rõ ràng Trắng

chuyển mấu chốt vào trung tâm. Thực tiễn đã đa ra ánh sáng một nguyên tắc tổng quát là:
Để đối phó tốt nhất với một cuộc tấn công sớm ở sờn là một cuộc phản công ở trung
tâm. Book đã nhờng cho đối phơng quá nhiều không gian ở trung tâm, và vị trí các quân
chốt tiến lên cao đã cho Trắng một kế hoạch chiến lợc nh sau: vì rằng quân Mã ở f6 (một
quân phòng thủ quan trọng) đã bị con chốt e5 đẩy lui nên một cuôc tấn công trực tiếp vào
vua Đen có thể thực hiện. Nhng phải bảo đảm cho đợc khi ở giai đọan quyết định, tất cả
các quân cần thiết đều có thể tham gia hành động. Ngoài ra trớc khi bắt đầu tấn công cần
phải phòng ngừa việc làm yếu trung tâm khi Đen đi c6-c5.
15. b5
Quân Đen với tham vọng phản công nên không sợ hy sinh quân. Đáng lẽ Đen nên có
những biện pháp phòng ngừa trớc ở cánh Vua, nh 15.xe8, tiếp theo Mf8.
16.c5 f6
Chống lại sự đe dọa Me4-d6, nhng nớc đi này làm yếu cánh vua.
17.ef6 Tf6
18.Me4
Không nên đi 18.Xe6 vì 16.Mc5
18. b4
19.Tb2 e5
20.Md6 ed
21.Mc8 Mc5
Trận chiến đã đến giai đoạn quyết liệt. Chiến lợc bên Đen có vẻ thắng thế: cánh Hậu
Trắng bị đập nát, trong khi Mã trắng ở c8 bị nhốt và khi nó bị bắt thì Đen lời đợc 2 chốt.
Nhng đúng vào lúc này Kérès mở một cuộc tấn công quyết định.
22.Hh5 Me4
23.Te4 g6
24.Tg6!
Hy sinh Tợng để phá tan hàng phòng ngự của Vua đối phơng. Thờng đ1o là phần mở đầu
cho đột nhập của quân tấn công.
24. Hg6
25.Hg6+ Vh8 (Hình 3)

26.Me7!!
Buộc quân Tợng đen phải đứng ở ô xung yếu e7, nhng sau đó thì 26.Te7 27.Te7 hi
sinh luôn xe để đánh lạc hớng quân Hậu đen cho Tợng chiếu hết tức khắc. Book đã đầu
hàng. (Hình 3)
XABCDEFGHY
8-+Nwq-tr-mk(
7+-+-+-+-'
6l+p+-vlQ+&
5zp-+-+-+-%
4nzp-zp-+-+$
3+-+-+-zP-#
2PvL-+-zP-zP"
1tR-+-tR-mK-!
xabcdefghy
H3
4
TI LIU HUN LUYN C VUA
Ván cờ đã cho thấy: Hậu đen không thể cùng một lúc bảo vệ Tợng e7 và điểm xung yếu
d4, nó đã vợt quá sức của quân Hậu.. Nh vậy một vấn đề quan trọng cần nhớ là khi phòng
ngự phải cố gắng tránh tình trạng một quân bảo vệ phải làm vợt quá khả năng của nó. Nh
vậy qua hai ví dụ rút ra từ thực tế, chúng ta đã thấy những nguyên tắc để theo, giống nh
thuyền trởng phải dựa vào la bàn. Chúng ta có thể tin chắc có những mối quan hệ mật
thiết giữa chiến lợc (kế hoạch tổng quát) và chiến thuật (việc thi hành cụ thể kế hoạch).
Lý thuyết hiện đại xem khai cuộc không phải là một lãnh vực độc lập và giới hạn mà đó
là giai đoạn khởi đầu của trung cuộc, vì nó gắn với nhau rất chặt chẽ. Do đó sau khai
cuộc cần cần xem xét các yếu tố chiến lợc của trung cuộc, tầm quan trọng của các đờng
mở, Tợng hoạt động, hay là những cặp Tợng, những con chốt thông, việc tấn công vào
vua Để nhận rõ các nét đặc trng của một thế cờ, đánh giá đúng đắn và tìm ra kế hoạch
phù hợp, chúng ta cần phải nghiên cứu một cách kỹ lỡng những đặc điểm các qui tắc
chiến thuật.

***
Luyện Tập Hằng Ngày
Ai cũng hiểu rằng thực hành là ông thầy hay nhất. Tuy nhiên chúng ta có thể tự luyện
hàng ngày ở nhà để tập cho trí óc quen suy nghĩ không cần sự có mặt của đối thủ mà vẫn
nh thực hành nghiêm chỉnh. Phơng pháp luyện tập này gồm khảo sát một thế cờ thật kỹ
qua các thế biến mà không di chuyển quân trên bàn cờ. Ngời ta cũng có thể hạn chế thời
gian suy tính bằng cách sử dụng một đồng hồ (làm nh là đang thi đấu tranh giải).
Trong khi luyện tập, điều quan trọng là phải tập trung t tởng, khả năng tập trung sẽ
tăng dần theo thời gian luyện tập đều đặn. Đừng nhìn lớt qua, lời suy nghĩ và tự nhủ:
Nếu không tìm đợc ngay nớc đi thì mình sẽ nhìn thoải mái vào lời giải thôi. Không nên,
ngợc lại các bạn hãy nên tởng tợng rằng các bạn đang đánh ván cờ quyết định để giành
chức vô địch thế giới! Để phát triển khả năng phân tích và đánh giá một nớc cờ, thử đánh
giá phơng án của các bạn đề ra trớc khi tra tìm lời giải đáp. Trong khi đánh giá cần tự đa
ra những câu hỏi sau đây và tự cố gắng trả lời:
1.Hiện tại lực lợng đôi bên có cân bằng không? Nếu không cân bằng thì cái gì bù đắp
cho sự yếu kém chất?
2.Suy nghĩ gì về vị trí các quân? Có điểm nào yếu trong vị trí của hai bên?
3.Các quân (sĩ quan) có ở vị trì tích cực hành động không?
4.Vua đã ở vị trí an toàn cha?
5.Bên nào có u thế về không gian?
6.Tình hình hai bên nh thế nào trong lúc phát triển quân (nhất là lúc khai cuộc hoặc lúc
mở những đợt tấn công dữ dội).
Nếu bạn có thể trả lời các câu hỏi này, bạn đã có đợc một cách đánh giá tơng đối về thế
cờ và nó sẽ cho phép bạn tìm ra cơ sở để định ra kế hoạch hành động. Muốn đợc nh vậy,
trí óc bạn cần tiếp tục công việc, khởi đầu xem xét thật cụ thể những khả năng hành động
của vị trí. Bạn hãy tính toán các thế biến và đánh giá những tình thế sau khi thực hiện mỗi
thế biến, và lúc đó bạn hãy chọn lấy một thế biến có lợi nhất.
Sự phân tích này đôi khi khá phức tạp nhng không buồn chán vì thời gian suy nghĩ rất
chóng trôi qua. Ngoài ra có những điểm đặc biệt mà ta không cần tiếp tục tiềm kiếm các
thế biến nh vị trí Vua phơi bày sơ hở hay một điểm yếu tong phòng tuyến của đối phơng.

Trong những trờng hợp nh vậy, các đặc điểm khác đợc đặt xuống hàng thứ hai trong kế
hoạch vì luôn luôn phải tấn công vào điểm yếu. Tuyệt đối phải trả lời các câu hỏi này
trong khi tính toán các thế biến: Ta bị hăm dọa bởi cái gì ? Với sự bố trí quân, ta đã đe
doạ gì, tấn công đối phơng nh thế nào ? Muốn đợc nh vậy, chúnh ta phải luyện tập phân
biệt các biến cố cụ thể, hình dung đợc các vị trí bất cứ chỗ nào và không ngừng phân tích.
5
TI LIU HUN LUYN C VUA
Bài tập mà chúng tôi sẽ nêu ra là nhằm rèn luyện các bạn một thái độ và một khả năng
phân tích ngày càng phát triển thêm. Bạn hãy viết đáp án các bài tập và sau đó so sánh với
đáp án trong sách. Bạn không nên thất vọng khi gặp những bài khó vì nhiều ván rất phức
tạp mà chúng tôi không có ghi lời giải thích chỉ dẫn nào. Nhng cũng nh huấn luyện viên
bơi lội đã dạy bài học đầu tiên bằng cách ném học trò xuống bể bơi, chúng tôi đa các bạn
bơi ngay trong lãnh vực phân tích và lãnh vực chiến thuật của môn cờ.
Công tác huấn luyện nhiều năm đã chỉ cho tôi thấy rằng việc tìm kiếm những giải pháp
(đáp án) cho dù không đạt đợc, nó cũng để lại một ấn tợng lâu dài và thôi thúc phát triển
các khả năng.
Vậy chúc các bạn gặp nhiều may mắn và hài lòng!
Những bài tập sau đây nói chung tôi sẽ chỉ ai đi tiên, nhng tôi sẽ để bạn tự tìm lấy phải
đánh thắng hay đánh hoà, vì sau này khi thi đấu bạn đâu có ông già Noel ngồi cạnh để nói
với bạn là bạn phải chơi cho thắng hoặc phải chơi cho hòa.
BI T P 01 - 06
XABCDEFGHY 8-+-+-+-+(
7+-+-+k+-' 6-+-+-+-+& 5+-
+-+-+-% 4-+-+-+-+$ 3+-+-
zPK+-# 2-+-+-+-+" 1+-+-+-
+-! xabcdefghy
- +
XABCDEFGHY 8-+-+-+-+(
7+-+-+-+-' 6-+-zp-+-+& 5+-
mk-+-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-

+-+-+-# 2-+-+-+-+" 1+K+-
+-+-! xabcdefghy
+ -
XABCDEFGHY 8-+-+-+-+(
7+-zp-+-+K' 6-+-+-+-+&
5+-+-+-+k% 4-+-+-+-+$
3+-+-+-+-# 2-+-+-+PzP"
1+-+-+-+-! xabcdefghy
+ -
XABCDEFGHY 8-+-+-+-+(
7+-+-+-+-' 6-+-+-+p+&
5+p+p+-+-% 4p+p+-mk-+$
3zP-zP-+-+-# 2-zPP+-
mKP+" 1+-+-+-+-!
xabcdefghy
- +
XABCDEFGHY 8-+-+-+-+(
7zPP+-+-+-' 6r+-+-+-+&
5+-+-+-+-% 4-+-+-+-+$ 3+-
mk-+-+-# 2-+-+-+-+"
1+K+-+-+-! xabcdefghy
- +
XABCDEFGHY 8R+-+-+-+
( 7+-+-+-mk-' 6P+-+-+-+&
5+-mK-+-+-% 4-+-+-+-+$
3+-+-+-+-# 2-+-+-+-+" 1tr-
+-+-+-! xabcdefghy
+ -
Ngày ...tháng ...năm 20...
Bài số 2

Coi Chừng Những Quân Xe
***&***
Trong bài học trớc, chúng ta đã làm quen với những quy luật tổng quát về quan
sát để tạo cho các quân cờ một sự hoạt động nhịp nhàng. Giờ đây chúng tôi xin mách
riêng cho các bạn một số trờng hợp cụ thể để tăng cờng hiệu lực của riêng từng quân cờ.
Chúng ta bắt đầu với cặp Xe. Một cột dọc đợc gọi là mở khi nó không có chốt án
ngữ, và gọi là nữa mở khi nó chỉ có một chốt. Chiến trờng thuận lợi cho các quân xe hoạt
động chính là các đờng mở. Bên tấn công trớc phải cố gắng:
1. Đạt đợc sự kiểm soát chặt chẽ các đờng mở.
2. Đa một hay hai xe xâm nhập xuống hàng thứ bảy hoặc hàng thứ tám (đối với đen thì
hàng thứ hai hoặc thứ nhất) và tấn công vào trận địa đối phơng.
Khi tiến đến các hàng đó, cặp xe không phải chỉ tấn công vào bộ binh chốt và thờng
chiếm u thế về chất, mà còn có những cuộc tấn công nguy hiểm chiếu bí vua đối phơng.
Ván cờ giữa Botvinnik và Vidmar đánh đến nớc thứ 26 thì xuất hiện một tình thế nh sau
(xem hình 4)
Mikhail Botvinnik - Milan Vidmar [D02]
Groningen Groningen, 1946 [3]
6
TI LIU HUN LUYN C VUA
XABCDEFGHY
8nmk-trl+-tr( 7zp-zp-
+pzpp' 6Pzp-+p+-+&
5+-+-+-+-% 4-zP-
zPP+-+$ 3+-+-mKPzP-
# 2-+-sN-+-zP" 1tR-
tR-+L+-! xabcdefghy
H4
Xe trắng tạo áp lực trên cột nữa mở c, Việc điều động quân bắt đầu bằng cách chồng
cặp xe: 27.Xc3 c6
Cần phải mở đờng đi cho quân Mã ở a8.

28.Xac8 f6
Quân đen lập phòng tuyến vững chắc không dễ gì xuyên thủng.
29.Mb1! Td7
30.Ma3
Kế hoạch đã rõ: quân Trắng muốn mở cột c bằng b4-b5 rồi xâm nhập xuống hàng
ngang thứ 7. 30. Mc7
Nếu 30.b5 thì ô c5 sẽ trở nên yếu. Nhân đây xin nói rõ về ô yếu để các bạn hiểu.
Đó là một ô mà quân đối phơng rất dễ chiếm vì không có một con chốt nào có thể ngăn
cản nữa và khi quân nào của đối phơng chiếm rất khó đuổi đi. Vì coi nh nó đợc bọc một
giáp sắt tại vị trí đó và nó sẽ gây khó dễ rất lớn.
Nếu nh 30.b5 thì Botvinnik đáp lại 31.Mb1 Mc7 32.Xa3 với nớc tiếp theo là Mb1-
c2-b3-c5 và áp lực rất khủng khiếp.
Với 30.Xc8 (để ngăn cản b4-b5) quân Trắng sẽ xâm nhập vào hàng ngũ đi phơng
bằng Mc4-d6 (d6 là ô yếu).
31.b5! Mb5
32.Tb5 cb5
33.Xc7
Chúng ta đã thấy chốt đóng vai trò quan trọng trong việc phá vỡ phòng tuyến chốt đối
phơng và đặc biệt đã mở đờng cho Xe.
Bây giờ vấn đề thứ hai cũng đợc giải quyết: quân Xe đã lọt đợc xuống hàng thứ 7!
(xem hình 5)
XABCDEFGHY
8-mk-tr-+-
tr( 7zp-tRl+-zpp'
6Pzp-+pzp-+&
5+p+-+-+-% 4-
+-zPP+-+$ 3sN-
+-mKPzP-# 2-+-
+-+-zP" 1+-tR-
+-+-!

xabcdefghy
H5
33. Xc8
Nh 33.b4 cho một diễn biến rất đẹp sau: 34.Xb7+ Va8 35.Xcc7 và tới đây
35.ba3 không đợc vì 36.Xa7+ Vb8 37.Xcb7+ Vc8 38.Xa8, thắng.
7
TI LIU HUN LUYN C VUA
Chúng ta đừng quên rằng quân Xe ở hàng thứ 7 đợc hổ trợ bởi một quân hoặc một
chốt ở hàng 6 sẽ chiếu hết vua đối phơng!
Nếu thay vì đi 35.ba3, quân Đen đi: 35.Tc8 thì 36.Xa7+ Vb8 Mb5, Đen cũng
không thể chống đỡ nớc chiêu hết Xcb7.
Thế cờ đạt đợc sau 37.Mb5 gợi cho ta một sự ghi chú tổng quát: Tại sao cuộc tấn công
của Trắng lại có sức tàn phá dữ dội nh vậy? Rất đơn giản vì kề cận Vua là 2 quân Xe liên
kết, một quân Mã, lại đợc con chốt a6 hổ trợ tấn công. Do đó mà mà cần phải ngăn chận
sự xâm nhập của hai Xe trắng bằng nớc 33.Xc8, nhng nớc đi này lại cho phép Trắng hy
sinh quân thật bất ngờ:
34.Xb7+ Va8
35.Xd7!! Xc1
36.Mb5 Xhc8
Hai xe Đen phải giám sát cột c. Quân Trắng đe dọa: 37.Xa7+ Vb8 38.Xb7+ Va8
39.Ma7+ và Xb8+ Đen chết Xe cũng thua.
37.Xg7
Các bạn cần ghi nhận sự tàn phá của quân Xe ở hàng 7.
37. h6
38.Xa7+ Vb8
39.Xb7+ Va8
Lập lại những nớc đi nh vậy đề lấy thời gian suy nghĩ cho nớc sau (đây là một
kinh nghiệm trong thi đấu)
40.Xa7 Vb8
41.Xb7 Va8

42.g4
Để tạo con chốt thông nguy hiểm h2-h4-h5.
Sự trả lời của quân Đen nhằm đánh đuổi các quân đối phơng đang hăm bí bằng bất cứ
giá nào. Nhng Trắng vẫn tạo đợc một chốt thông mạnh.
42. e5
43.d5 Xd5
44.Xa7 Vb8
45.Xb7 Va8
46.Xb6 Xb8
47.Xb8 Vb8
Và thế là chủ đề đợc đào sâu. Cái chiến lợc 2 Xe đã chiến thắng. Giờ đây chúng ta có
tàn cuộc Xe chống với Mã và trong tàn cuộc này mấy con Chốt tự do của Trắng có thể tạo
chiến thắng dễ dàng không đòi hỏi kỹ thuật khó khăn nào.
48.a7 Vb7!
Nếu 48.Va8 thì Vua trắng sẽ đến hỗ trợ đánh thắng: 49.d6 Xc8 50.Vd3! Vb7
51.Mc7 Va7 52.Vc4
Nớc cờ Đen đi nh trên là giăng một cái bẫy nhỏ: nếu 49.d6? Xc8 50.Vd3 Xc1 51.Mc3
Xa1.
49.Md6 Va7
50.Me8 Vb6
51.Mf6 Xc3
52.Vf2 Xc7
55.g5! hg
56.hg Xh7
57.Mf6 Xh7
58.Vg3 Xh1
8
TI LIU HUN LUYN C VUA
53.h4 Xf7
54.Mh5 Vc7


59.Vg2 Xh8
60.g6 Đen đầu hàng.
Vì nếu 60.Xh6 61.g7 Xg6 62.Vf2 Xg7 sẽ bị Me8 chiếu bắt chết Xe.
Vị trí của Vua càng bị hăm dọa khi Xe xâm nhập xuống hàng thứ 8. Trong ván cờ
sau, mục tiêu này đạt đợc nhờ cách chơi tinh khéo về thế trận.
Taimanov - Lisitzine
1.d4 d5
2.c4 e6
3.Mf3 c6
4.Hc2 Mbd7
5.g3 Td6
6.Tg2 f5
Một ý tởng tai hại: một lần nữa nên đi Mgf6 sau đó e6-e5 để mở đờng chéo cho Tợng
c8.
7.0-0 Mgf6
8.cd cd
Quân Trắng đạt đợc một u thế vị trí trong khai cuộc: cột c mở và Trắng sẽ lợi dụng một
cách thông minh.
9.Mc3 a6
10.Tf4!
Quân Tợng đen ở d6 ngăn cấm xâm nhập các ô c5 và c7 trên cột c, vì thế Trắng
tìm cách tiêu diệt quân phòng thủ ô đen này (một mu kế thông dụng hủy diệt bằng cách
đổi một quân phòng thủ của mình).
10. Tf4
11.gf 0-0
12.Ma4
Trắng lại đi rất hay: cột c đã mở và quân Mã có thể chiếm ô c5, làm một tiền đồn rất
mạnh, hạn chế sự di chuyển của đối phơng.
12. Mb6

Dờng nh chỉ còn mỗi cách đó để hoàn tất việc triển khai quân.
13.Mc5 Hd6
14.Me5
Trắng lại thiết lập một tiền đồn mới nữa !
13. Xb8
Đen nên thử tìm cách đổi Mã bằng nớc 14.Mbd7 để đổi Mc5. Nói chung nên
nghe lời khuyên: Nếu không bị một sự suy yếu quá lớn về vị trí, thì ta nên đổi hay
đuổi ngay lập tức quân đối phơng đang đứng ở một vị trí mạnh.
15.a4 Ma8
vẫn có thể thử đi Mbd7. Nhng Đen đã sai lầm trong kế hoạch khi muốn thiết lập
một hệ thống phòng ngự thụ động kiên cố.
16.a5 Tăng cờng vị trí của quân Mã ở c5, bây giờ thì không dễ gì trục nó
ra bằng chốt b7-b6 vì Chốt a6 đã trở nên rất yếu.
16. Td7
17.Xfc1
9
TI LIU HUN LUYN C VUA
Cuối cùng nhờ núp sau tiền đồn mà quân Trắng đã tăng cờng áp lực lên cột c.
17. Tb5
18.e3 Xfc8
19.Xa3 Xc7
20.Xc3 He7 (Hình 6)
Thờng các chỗ yếu của đối phơng đều đợc che khuất, cần phải học cách phát hiện rồi
tấn công vào đó cho thật mạnh. Giống nh cuộc chiến tranh ngoài đời, trong cờ vua ngời ta
cũng tấn công đối phơng ở chỗ yếu, nới thiếu sự che chở.
Mark Taimanov - Georgy Lisitsin [D30]
Leningrad Leningrad, 1949 [4]
H6
H7
Và Taimanov đã phát hiện đợc điểm yếu tại ô b7 tuy bề ngoài cũng đợc bảo vệ.

Để chiếm ô đó, trớc hết phải loại trừ quân tợng đang bào vệ nó.
21.Tf1 Tf1
22.Vf1 Xbc8
23.Hb3 Me8
Nhng thế cờ hiện tại cũng chín muồi cho một đòn phối hợp.
24.Mb7 Xb7
25.Hb7
26.Xc6 Vf8 (Hình 7)
27.Xb8!
Lợi đợc một nớc để đa quân xe thứ nhì xuống hàng 8, ván cờ sắp kết thúc. Không
thể Hb8 vì 28.Md7+. Nếu đi cách khác 27.Ha7 thì thế cờ Trắng cũng mạnh và nó có 2
cách để thắng 28.Xe8 Ve8 29.Xc8 Ve7 30.Mc6
Hoặc là 28.Xcc8 Mac7 29.Mc6 bắt chết Hậu đen. Thế nên:
10
XABCDEFGHY
8n+R+nmk-+( 7+q+-+-
zpp' 6p+-+p+-+& 5zP-
+psNp+-% 4-+-zP-zP-+
$ 3+-+-zP-+-# 2-zP-+-
zP-zP" 1+-tR-+K+-!
xabcdefghy
XABCDEFGHY 8ntr-
+-+k+( 7+ptr-wq-zpp'
6p+-+psn-+&
5zPlsNpsNp+-% 4-+-
zP-zP-+$ 3+-tR-zP-+-#
2-zPQ+-zPLzP" 1+-tR-
+-mK-! xabcdefghy
TI LIU HUN LUYN C VUA
27. He7

28.Xa8 g6
29.Xcc8
Hai Xe liên kết nhau, những nớc tiếp theo bắt buộc phải đi nh vậy
29. Vg7
30.Xe8 Hc7
31.Xec8 Hb7
32.Xab8 Ha7
33.Xh8! He7
34.Xbg8 Vh6
35.Xg6 Vh5
36.Xg3 Vh4
37.Mf3 Vh5
38.Xhg8 Đen đầu hàng.
Rõ ràng chúng ta thấy không thể nhờng đối phơng mà phải chiến đấu để giành các cột
mở. Trong trờng hợp tơng tự nên bảo vệ hoặc có thể tìm thấy cách chống cự với những
quân mạnh trên cột bị đe dọa bằng cách nhằm vào việc đổi quân. Thờng thờng quân nhẹ
(Tợng hoặc Mã) gây khó khăn cho cặp Xe khi chúng cố gắng chọc thủng đối phơng.
Trong tình huống nh thế phải tìm những khả năng mới để xâm nhập.
Ví dụ sau đây minh họa rất rõ chiến lợc này
Mikhail M Yudovich Sr. - Konstantin Klaman [A46]USSR Championship
Leningrad
XABCDEFGHY
8r+-wq-trk+
( 7zppsnnvll+p'
6-+p+-zpp+&
5+-zPp+-+-% 4-
+-zP-+-+$ 3+-
sN-+N+P#
2PzP-wQ-zPP+"
1+-+RtRLmK-!

xabcdefghy
H8
Quân Trắng có một u thế về không gian, ngoài ra một trong hai Xe của nó đang đứng trên
một cột mở duy nhất, nhng nếu Trắng chồng Xe một cách máy móc thì chẳng khác nào
xách kiếm chém xuống nớc: 18.Xe2 Xe8 19.Xde1 Tf8 20.Xe8 Me8 và có thể thấy rằng
quân Trắng không thể tăng cờng đợc vị trí của mình. chiếm lấy cột mở không phài là
hoàn toàn hay. Cần phải có những điểm xâm nhập đợc, do đó trớc hết Trắng phải tìm một
mục tiêu để tấn công ở cánh Hậu.
18.b4 b5 (Nếu không Trắng sẽ đi 19.b5)
19.a4 a6
20.ab Thờng đợc lợi thế hơn khi chồng hai Xe trớc khi đổi Chốt và nhất
là bên phòng ngự thiếu chỗ để chồng Xe.
20. ab
21.Xa1 Xe8
22.Xa2! Hc8
23.Xea1 Hb7 Quân Đen dờng nh vẫn giữ đợc tình trạng cân bằng trên cột
a. Nhng
24.Hb2 Me6
25.Xa3! Trắng có ý định sẽ chơi Xa1-a2 rồi Ha1 chiếm lĩnh cột a.
25. Mc7
26.Xa5 Xa5
27.Xa5 Ma6
11
TI LIU HUN LUYN C VUA
28.Ha3 Mab8 Đen không thể đi 28.Xa8 vì 29.Mb5 cb 30.Tb5. Nh-
ng bây giờ thì Xe đã xuống chiếm hàng thứ 7:
29.Xa7 Hc8
30.Mb5 Cũng rất mạnh 30.Xc7 tiếp theo là Ha7
30. cb
31.Tb5 Vg7

32.Tb8 Mb8
33.Te8 He8
34.b5 Tf8
35.He3 Hc8
36.Hf4 Đen đầu hàng
Không thể chống đỡ sự đe dọa đồng thời của Xe ở a8 và của Mã ở c5.
Chúng ta xem xét một ví dụ sau về cùng một cột dọc (đợc sử dụng tấn công) mà Xe đ-
ợc đặt trớc các Chốt, tham dự vào cuộc tấn công Vua đối phơng.
Najdorf,Miguel - Kotov,Alexander [E55]
Mar del Plata Mar del Plata (15), 1957 [6]
XABCDEFGHY
8-+rwq-trk+
( 7+p+l+pzpp'
6psn-+psn-+&
5+-+-+-+-%
4Pvl-zP-+-+$
3+LsN-+N+-#
2-zP-+QzPPzP"
1tR-vLR+-mK-!
xabcdefghy
H9
14.Xd3! Mbd5
15.Md5 Md5
Tốt hơn thì nên đi 15.ed, nhng Đen mở đờng cho Tợng Hậu.
16.He4! Tc6
17.Me5 Mf6
18.Hh4 Td5? Tợng đáng lẽ phải lên điểm e4 để bảo vệ cánh Vua.
19.Tg5 Te7
20.Xh3 Chúng ta thấy đấy! Q!uân Xe tăng cờng cho cuộc tấn công vào ô h7.
20. Xe8

Một sự hy sinh nhẹ nhàng, Đen mong muốn với nớc 21.Tf6 Tf6 22.Hh7 Vf8 làm
chậm bớt đợt tấn công của đối phơng. Yếu hơn là nớc 20.h6 do sự hy sinh ở h6.
21.Td1! Động viên thêm lực lợng trừ bị, mục tiêu là ô f7. Cuộc tấn công của
Trắng phải thắng lợi, Trắng có quân đông hơn ở cánh Vua và quân Mã ở e5 đặc biệt rất
mạnh. 21. Ha5
22.Th5 Xed8
22.Mh5 không đi đến đâu vì sau đó 23.Hh5 Đen không thể bảo vệ cùng một lúc f7 và
h7. 23.Tf7 Vf8
24.Th6! Trắng có nớc đe dọa Tg7
24. Me8
25.Hf4! Lại thêm một đe dọa chiếu bí 26.Tg7 Mg7 27.Mg6 hg 28.Xh8 bí.
25. Tf6
12
TI LIU HUN LUYN C VUA
26.Tg7 Ve7
27.Te8 Tg7
28.Xh7 Trắng ban một phát ân huệ và quân Đen đầu hàng.
Chúng ta vừa thấy việc động viên các quân mạnh nh cặp Xe là một trong những vấn đề
chính của trung cuộc. Mặc dù trong bài học này, đối tợng nghiên cứu là các quân Xe, nh-
ng chúng ta phải thấy sự hoạt động hiệu quả nhất của nó không thể tách rời với sự hoạt
động của các quân khác. Liên kết phối hợp, đó là câu thần chú.
BI TP 07 - 12
XABCDEFGHY 8r+l+-+k+
( 7zpp+n+-+p' 6-+pvlp+-+&
5+-+psN-zP-% 4-+PvLnsN-
wq$ 3+P+-mKP+-#
2P+Q+P+L+" 1tR-+-+-tR-!
xabcdefghy
XABCDEFGHY 8-+r+ntrk+
( 7zp-+-+p+p' 6-zp-

+p+pwQ& 5snPwqltRN+-%
4-+-+-+-+$ 3zP-+L+-+-# 2-
vLP+-zPPzP" 1tR-+-+-mK-!
xabcdefghy
XABCDEFGHY 8r+-+-trk+
( 7zppzp-+-zp-' 6-+lzpq+-
+& 5+-+-+pzPR% 4-+-
wQn+-+$ 3+-+-+N+-#
2PzPP+-zPP+" 1+-mK-+-
+R! xabcdefghy
7 - + 8+- 9+-
XABCDEFGHY 8r+-
+k+ntr( 7+pzp-+-zp-' 6p+-
+lzp-zp& 5+-+-+q+-% 4-+-
wQN+-+$ 3+P+-+-+-#
2PvLP+-+PzP" 1+-+RtR-
mK-! xabcdefghy
XABCDEFGHY 8rsn-+-
trk+( 7zplzppwq-zpp' 6-zp-
+pvl-+& 5+-+-sN-+Q% 4-
+-zPN+-+$ 3+-+L+-+-#
2PzPP+-zPPzP" 1tR-+-mK-
+R! xabcdefghy
XABCDEFGHY 8-+r+r+k+
( 7+p+q+pzpp' 6-+-zp-vl-+&
5zp-+P+-+-% 4-+-wQ-+-+$
3+-+-+N+-# 2PzP-
+RzPPzP" 1+-+-tR-mK-!
xabcdefghy
10 +- 11 +- 12 +-

Ngày ... tháng ...năm 20...
Bài số 3
Tợng Tốt Và Tợng Xấu
Tợng đợc xem là tốt hay xấu tùy theo khả năng di động nhiều hay ít. Nếu số đờng
chéo do Tợng kiểm soát càng nhiều thì hoạt động Tợng càng kiến hiệu. Sau đây là một ví
dụ đợc rút ra từ trận đấu trong thực tế.
Baslavsky - Kondratiev
XABCDEFGHY 8-+-
+-+-+( 7+p+l+-mk-'
6p+p+p+pzp& 5+-zP-
zP-+-% 4-zP-+-zPKzP$
3zP-+-+-+-# 2-+-+L+-
+" 1+-+-+-+-!
xabcdefghy
H10
Vị thế hình bên không có gì khó đánh giá: Tợng Đen bị những con chốt bạn hạn chế hoạt
động. Ngợc lại Tợng Trắng là Tợng tốt vì các con chốt của nó đều ở ô đen không có gì
cản trở cả. Trong khi đó các con Chốt đen đều đứng khựng trên các ô trắng hình thành
những mục tiêu tấn công của đối phơng đồng thời gây trở ngại cho Tợng của mình.
Chúng ta sẽ thấy rõ mối quan hệ chặt chẽ giữa các dãy Chốt với các quân cờ khác (ở đây
là hai quân Tợng). Ngời ta có thể nói rằng phòng tuyến Chốt là xơng sống của vị thế ván
cờ. Sau đây là những nớc tiếp diễn:
1. Te6
2.Td3 Td7
13
TI LIU HUN LUYN C VUA
3.Vf3 h5? Đen đi h5 là yếu, cần giữ lại để sau này đi g6-g5. Giờ đây
đang bị dồn vào thế bị động và thế cờ thụ động không còn khả năng gì để phản công là
mầm mống của sự bại trận.
4.Ve3 Vf7

5.Vd4 Te8
6.Vc3 Ve7 Sự bối rối của Đen là một bi hài kịch! Bên Trắng vừa tạo
cho quân mình có khả năng phát huy hiệu quả tối đa.
7.Vb3 Vd8
8.Va4 Vc7
9.Va5 Tf7
10.Tc4 !
Buộc đối phơng phải lu đày Tợng đen vào đờng chéo ngắn nhất (f7-g8)
10. Tg8
11.a4 Đẩy Chốt lên nhằm tăng cờng sức mạnh cho quân mình.
11. Tf7
12.b5 ab
13.ab Tg8 Nếu 13.cb; Tb5 quân Đen không thể ngăn chận sự xâm nhập
của Vua đối phơng vào b6 hoặc Tợng ở c8.
14.b6 Vd8
15.Vb4 Sự đe dọa Ta6 bắt buộc Vua đen phải bảo vệ Chốt b7 và
Vua trắng sẽ rãnh tay ở cánh vua.
15. Tf7
16.Vc3 Vd7
17.Vd4 g5
Một quyết định đột ngột để thông khí cho quân Tợng đen. Đe dọa của Trắng là f5
tiếp theo là Ve3-f4 rồi xâm nhập vào trận địa quân Đen giành thắng lợi quyết định.
18.fg Tg6
19.Ve3 Tc2
20.g6 Tg6
21.Vf4 Tf5
22.Te2 Tới đây quân Trắng thắng lợi rất nhanh chóng.
Trong cờ vua hiện đại các kiện tớng thờng sử dụng hệ thống khai cuộc mà chủ đề là
giành đờng chéo lớn (a1/h8, h1/a8): nh hệ thống Catalan, ấn Độ cổ, Phòng ngự Grunfeld.
Sau đây là một ví dụ:

Teschner - Tal
1.e4 c5
2.Mf3 Mc6
3.d4 cd4
4.Md4 Mf6
5.Mc3 d6
6.g3 g6
7.Tg2 Chính xác hơn thì nên đi 7.Mde2 để tránh đổi quân nh sau:
7. Md4
8.Hd4 Tg7
9.0-0 0-0
10.Hd3 Te6
11.Md5 Xc8
12.c3
14
TI LIU HUN LUYN C VUA
Rudolf Teschner - Mikhail Tal [B56] Vienna ETC 5, 1957 [7]
XABCDEFGHY
8-+rwq-trk+
( 7zpp+-zppvlp'
6-+-zplsnp+&
5+-+N+-+-% 4-
+-+P+-+$ 3+-
zPQ+-zP-#
2PzP-+-zPLzP"
1tR-vL-+RmK-!
xabcdefghy
H11
Trắng dự định vô hiệu hóa Tg7 và hy vọng đối phơng sẽ bắt Mã đợc đặt ở trung tâm mở
thông cột e và Trắng đè áp lực lên cột này. Quân Đen buộc phải phản ứng quyết liệt

12. Xe8 Để giải phóng quân Hậu khỏi việc bảo vệ chốt
13.Te3? Nên lên g5, Tợng sẽ hoạt động mạnh hơn.
13. Ha5
14.h3 Để ngăn chận Mg4, Tahl tởng rằng Trắng phải chơi 14.a4 và anh nghĩ sẽ đối
phó 14.Td5 15.ed a6
14. Ha4! Đen đi một trong những nớc giành thế, nớc đi kín đáo ít ngời
nhận ra. áp lực nhằm vào chốt e4 và chuẩn bị nớc đi của Chốt b5.
15.Xfe1 b5
16.Tg5 Nớc đi này phản ánh một sự mất nớc. Quân Trắng cũng có thể đổi quân để
vô hiệu hóa Tợng g7: 16.Mf6 Tf6 17.Td4 Nhng Trắng không muốn chỉ đổi quân để cân
bằng mà còn muốn đối phơng đổi quân Mã tiền đồn để đạt đến một áp lực trên chốt e7.
Hành động này tỏ ra đánh giá thấp sự phản công của Đen trên đờng chéo a1/h8.
16. Md5
17.ed Tf5
18.Hd2 b4 Pháo đài của Trắng đã bị tấn công!
19.c4 Không đi đợc: 19.cb Xc2!
19. Hc2
Sau khi đổi Hậu thì sự yếu kém của Trắng bên cánh hậu càng nổi rõ.
20.Hc2 Sự đơn giản hóa: 20.Xe7 Hd2 21.Xe8 Xe8 22.Td2 Tb2 23.Xe1 thất
bại do một chiến thuật nhỏ: 23.Xe1 24.Te1 Tc3! và Trắng thua.
20. Tc2 (hình 12)
XABCDEFGHY
8-+r+r+k+( 7zp-
+-zppvlp' 6-+-
zp-+p+& 5+-
+P+-vL-% 4-
zpP+-+-+$ 3+-
+-+-zPP#
2PzPl+-zPL+"
1tR-+-tR-mK-!

xabcdefghy
H12
Bây giờ thì rõ ràng là cặp Tợng của quân Đen hoạt động tích cực hơn nhiều so với tầm
hoạt động của Tợng trắng ở g2 bởi Chốt d5. Còn Tợng ở g5 cũng vô tích sự nếu đi thế
biến 21.Xe7 Xe7 22.Te7 Tb2 23. Xe1 Te5, Đen u thế rõ.
15
TI LIU HUN LUYN C VUA
21.Xa1 Td3
22.Xe3
Trắng không thể chống cự đợc nếu đa vào thế biến đổi quân đơn giản hóa nh sau:
22.b3 Tb2 23.Xcd1 Tc2 24.Xd2 Tc3 và nếu 22.Xe7 Tb2 23.Xce1 Xe7 24.Te7 Tc3! tiếp
theo là Tc4 và Ta2.
22. Tb2
23.Xd3 Tc1
24.Tc1 Xc4
25.Td2 Xb8
26.Te3 a5
Trong khi Trắng không đạt đợc mục đích là gia tăng hoạt động cho cặp Tợng thì Đen
đa thêm một con chủ bài mới: đó là con chốt tự do rất nguy hiểm bên cánh Hậu:
27.Xd2 a4
28.Tf1 Xc1 Xe đã tiến xuống hàng ngang thứ nhất!
29.Xb2 Xa1
30.Vg2 a3
31.Xc2 Chiếm lấy cột c không còn quan trọng nữa: con Chốt tự do của Đen
nguy hiểm vô cùng.
31. b3
32.ab a2
33.Te2 Xg1
34.Vg1 a1/H và Trắng đã sớm đầu hàng Trong ván cờ này cặp Tợng linh
hoạt đã đóng một vai trò lớn nh một cây vĩ cầm đầu tiên của một dàn nhạc, góp phần vào

sự thắng lợi. Tuy nhiên Đen không thể thắng nếu không có sự phối hợp giữa hai mu thuật:
sử dụng đờng mở và chốt tự do.
Trong ván cờ tiếp theo sau đây, cuộc chiến đấu cũng xoay quanh vấn đề sự linh hoạt
của cặp Tợng nhng nó liên quan chặt chẻ với những yếu tố vị trí cũng rất quan trọng..Ví
dụ này chỉ cho chúng ta một cách hoàn hảo phơng pháp của một Kiện tớng rèn luyện các
kế hoạch trên bàn cờ và đã linh động áp dụng trong các trờng hợp ra sao.
Kotov-Szabo
1.d4 Mf6 2.c4 g6 3.Mc3 Tg7
4.e4 d6 5.f3
Sự nguy hiểm của thế biến theo hệ thống Samisch là ý tởng chủ yếu nhằm phong tỏa
các Chốt trung tâm để rồi tấn công hai bên cánh.
5. 0-0 6.Te3 e5 7.d5 Mh5
8.Hd2 f5
Tấn công vào cánh sờn từ trung tâm của Trắng bằng một chốt.
9.0-0-0 Md7 10.Td3 Mc5
Khởi đầu của một kế hoạch sai lầm. Tốt hơn nên đi
10.Mf4! (Bronstein) và sau 11.Tc2 thì tiếp tục 11.Mb6 buộc Trắng đi b2-b3.
11.Tc2 f4
Đen có kế hoạch khép kín cuộc cờ: Tợng g7 hầu nh chôn chân vì 11.Mb6 sẽ bảo vệ
kỷ vùng trung tâm thì Tợng không đi đợc.
12.Tf2 a6
13.Mge2 a5 Điều tệ hại nhất trong cờ vua là khi đã chọn một kế hoạch rồi
lại phải đình chỉ giữa chừng. ở đây, lúc đầu Szabo dự định một cuộc phản công bằng
13.b5. Nhng sau đó ông chú ý nớc 14.b4 của đối phơng, tiếp đó là c4-c5 khiến đối ph-
ơng rất mạnh. Bằng nớc đi trong bài, ít ra cũng phải thử bảo vệ Mã ở c5.
16
TI LIU HUN LUYN C VUA
14.Vb1 Nớc đề phòng này thờng rất có ích khi nhập thành xa, nó bảo vệ ô
a2 và nhờng chỗ c1 cho Mã hoặc Xe.
14. Td7 15.Mc1 Xf7 16.Md3 b6

17.Xc1 Tf6 18.Xhf1 Th4
Đen muốn loại bỏ quân Tợng xấu của mình, nhng tốt hơn nên đi 18.a4. Có lẽ Kotov
vừa rồi đi quân Xe đã khiến cho đối phơng đi quân Tợng vì nghĩ rằng nếu chậm trể thì
Kotov sẽ đi 19.Tg1 và Tợng ở h4 sẽ linh hoạt. Nhng Trắng đã đáp lại bằng một nớc bất
ngờ:
19.Tc5! Trắng đi nớc này do Chốt e5 không còn đợc Tợng đen bảo vệ. Sự đổi quân
tạo ra một điểm yếu mới cho Đen: Chốt a5 cô lập sẽ trở thành mục tiêu tấn công của
Trắng. Chắc hẳn quân Đen sẽ chiếm lấy cột b nhng phải dám chấp nhận khi muốn tấn
công quyết liệt đối phơng và đôi khi phải cho lại đối phơng một vài thứ. Và dĩ nhiên,
trong trờng hợp đặc biệt nếu cần, Trắng có thể chiếm lại cột này.
19. bc (hình 13)
Kotov,Alexander - Szabo,Laszlo [E87]
XABCDEFGHY
8r+-wq-+k+
( 7+-zpl+r+p' 6-
+-zp-+p+& 5zp-
zpPzp-+n% 4-
+P+Pzp-vl$ 3+-
sNN+P+-#
2PzPLwQ-+PzP"
1+KtR-+R+-!
xabcdefghy
H13
20.Ta4! Các vai trò giờ đây bị đảo ngợc! Chính Trắng là bên muốn vứt bỏ Tợng
xấu của mình và Đen không thể tránh sự đổi quân này. Thật thế, nếu 20.Tc8 21.Tc6
Xa6 22.Mb5 và con Tợng ô c6 quá mạnh.
20. Ta4 21.Ma4 Hd7
22.Mc3 g5 Đen cảm thấy nguy hiểm nên gấp rút tìm cách phản công bên
cách Vua. Còn Trắng đang đe dọa Mb5 rồi Xc3-a3.
23.h3 Mf6 24.Mb5 h5

Một cuộc chiến đấu hấp dẫn: ai sẽ là ngời giành thắng lợi?
25.Xh1 Kotov đã tìm ra phơng pháp phòng ngự cánh Vua một cách ít tốn lực lợng
nhất. Nguyên tắc tiết kiệm là vấn đề cốt lõi trong phòng ngự: càng có ít quân cho phòng
ngự thì càng có nhiều lực lợng để tấn công.
25. Xh7 26.Xc3 g4 27.hg hg
28.Xa3 Tg3 29.Xh7 Hh7 Szabo đã thành công trong việc bảo vệ
gián tiếp Chốt a5: nhờ hậu đang đe dọa Chốt g2 của Trắng.
30.Mc1! Hh1 (hình 14)
XABCDEFGHY
8r+-+-+k+( 7+-
zp-+-+-' 6-+-zp-
sn-+&
5zpNzpPzp-+-%
4-+P+Pzpp+$
3tR-+-+Pvl-#
17
TI LIU HUN LUYN C VUA
2PzP-wQ-+P+"
1+KsN-+-+q!
xabcdefghy
H14
Hậu đen đã xâm nhập vào trận địa của địch, nhng cuộc tấn công của Trắng thì nguy hiểm
hơn vì những lý do sau đây: 1.Vị trí của Vua trắng ít sơ hở hơn. 2.Quân Mã ở b5 tấn công
linh hoạt hơn quân Tợng ở g3. Do đó tiếp diễn là:
31.Mc7 gf 32.gf Xa7 33.Me6 Te1
34.Hd1! Xh7 35.Xd3 Trắng đi nh vậy nhằm chống lại Đen đe dọa Xh2
rồi Td2.
35. Xh2 36.a3 Mở lỗ thông khí (mở cửa sổ) cho Vua!
36. Md7 37.Ha4 Hg2 38.Xb3! Kotov phối hợp
rất biệt tài giữa tấn công và phòng ngự.

38. Tc3 Dịp may cuối cùng, nếu Trắng mắc bẫy mà đi 39.Hd7 thì Hb2
40.Xb2 Xb2 41.Va1 Xb7 42.Va2 Xd7 và Đen Thắng. Nhng một nớc hi sinh ngoạn mục
đã dập tắt hy vọng của Đen:
39.Me2! Và Đen đã đầu hàng vì nếu: 39.He2 40.Xb8 Mb8 41.He8 tiếp
theo sẽ chiếu bí. Một đờng chéo đóng kín, muốn khai thông thờng phải hi sinh một con
Chốt. Hãy xem đoạn kết thúc của ván cờ giữa Szchujowicky - Boleslavsky đã diễn ra nh
sau:
XABCDEFGHY
8r+-wqr+k+
( 7+-zpl+-vlp' 6-
zp-zp-zpp+&
5zp-snN+-+-%
4-+P+P+-+$
3+P+-vL-zPP#
2P+-wQ-zPL+"
1+-+RtR-mK-!
xabcdefghy
H15
20.e5! Xe5 Nếu nh 20.de 21.Tc5 bc 22.Mf6. Còn nếu 20.fe 21.Tg5
Hb8 22.Mf6 Tf6 23.Tf6 Xa7 24.Hh6 Me6 25. Td5! và Tợng trắng trở nên linh hoạt góp
phần quyết định thắng lợi cho Trắng.
21.Tc5 bc 22.Mf6 Tf6 23.Xe5 Xb8 nớc đe
dọa là Hh5
24.Xee1 và Trắng đã thắng. Rất nhiều kiện tớng thích bảo vệ cập Tợng ngay
khi khai cuộc. Ngời ta không thể nào tiên liệu đợc cặp Tợng của đối phơng sẽ gây khó
khăn cỡ nào trong trung cuộc hay tàn cuộc. Sự liên kết của cặp Tợng là mối nguy hiểm
đặc biệt trong những thế cờ thoáng, thờng nó làm tê liệt lực lợng địch.
Sau đây là một ví dụ. Smyslov Botvinnik
1.e4 c5 2.Mf3 Mc6 3.d4 cd
4.Md4 Mf6 5.Mc3 d6 6.Tg5 e6

7.Te2 Te7 8.0-0 0-0 9.Mbd5 Tấn công vào Chốt d6 vô
ích. Tốt hơn nên đi 9.Vh1 để chuẩn bị f2-f4
9. a6! 10.Tf6 gf Ăn Tợng lên f6 cũng đợc, vì nếu
11.Mh6 Hc7 và rồi áp lực của Tợng ở f6 cũng đáng giá một con Chốt hy sinh. Về phần
Trắng cũng phải tính đến mối đe dọa Tc3.
18
TI LIU HUN LUYN C VUA
11.Md4 Vh8 12.Vh1 Xg8 13.f4 Td7
14.Tf3? Lại một lỗi lầm nữa! Đáng lẽ phải phong tỏa bằng 14.f5 và tiếp đó Th5 và Me2-
f4.
14. Xc8 15.Mc6 Họa đơn vô chí! Smyslov thất vọng vì không
khai thác đợc gì ở khai cuộc nên không biết nên lập kế hoạch nào, do đó đang tìm cách
đơn giản hóa cuộc cờ. Nhng Smyslov lại quên một nguyên tắc: không bao giờ nên đổi
quân mà để cho đối phơng tăng cờng sức mạnh ở khu trung tâm.
15. bc 16.Me2 d5 17.f5 Nớc đi này chẳng gây
khó khăn gì cho quân Đen, ngợc lại nó còn mở ra đờng chéo h2-b8 cho Tợng đen. Thế thì
Trắng nên đi nớc nào? Kérès cho rằng nớc đi tơng đối khá nhất là 17.Hd3 và những nớc
tiếp theo là: 17.de 18.Te4 f5 19.Xad1 Xc7 20.Tf3 Hc8 để rồi c6-c5 với u thế cho quân
Đen.
17. Hc7 18.c4 dc 19.Hd4 c5
20.Hc4 Td6 Cặp Tợng bắt đầu cho thấy tiếng rống của mình!
21.g3 Tb5 22.Hc2 ef Cùng một lúc mở ra đờng chéo
h1/a8 và cột e. Trắng lâu dài cũng phải gục ngã.
23.ef Xce8 24.Xf2 Xe3 25.Tg2 He7
Chồng Xe và Hậu để tấn công chúng ta đã thấy rồi
26.Mg1 Td3 27.Hd2 c4 28.Xf3 Xe8
29.Xd1 Tc5 30.b3 (hình 16)
XABCDEFGHY
8-+-+r+-mk( 7+-
+-wqp+p' 6p+-

+-zp-+& 5+-vl-
+P+-% 4-+p+-+-
+$ 3+P+ltrRzP-
# 2P+-wQ-
+LzP" 1+-+R+-
sNK!
xabcdefghy
H16
Cuối cùng rồi cũng xuyên qua xuống hàng ngang thứ nhất. Các bạn hãy chú ý hoạt động
của cặp Tợng đã làm tê liệt quân Trắng nh thế nào.
31.bc Tc4 32.Tf1 Không còn cách nào để cản Tg1 nhng bây giớ
thì Trắng cũng phải mất chất.
32. Xd1 33.Hd1 Xd8 34.Hc2 Td5
35.Hc3 Td4 36.Hd3 He3 Đen đi nh thế là đơn giản nhất.
37.He3 Te3 38.Tg2 Tf3 39.Tf3 Xd2
40.Me2 Xa2 Trắng đầu hàng.
BàI TậP 13-18
XABCDEFGHY 8r+l+-trk+
( 7zpp+n+-zpp' 6-+p+p+-+&
5+-+p+psNq% 4-+PzP-zPn+
$ 3+-+LzP-zP-# 2PzP-
+N+Kvl" 1tR-vLQ+R+-!
xabcdefghy
XABCDEFGHY 8-+r+l+-+(
7zpp+-mkp+p' 6-sn-+p+-+&
5+-wq-+-+-% 4-+PsNr+-+$
3+L+-+-wQ-# 2P+-+-+PzP"
1+-+R+R+K! xabcdefghy
XABCDEFGHY 8r+r+-+-+(
7zpp+qsnk+p' 6-+-

+Nzpp+& 5+-+p+-+-% 4-+-
+-+Q+$ 3+-+-+-+-# 2PzP-
+-zPPzP" 1+-tR-tR-mK-!
xabcdefghy
13 - + 14 +- 15 +-
XABCDEFGHY 8-+-vl-+k+
( 7+pzp-+rzpp' 6r+-sn-zp-
XABCDEFGHY 8-+rtr-+k+
( 7+-+-+pvlR' 6-wq-
XABCDEFGHY 8r+-wq-
+r+( 7zpp+-sn-mkp' 6-
19
TI LIU HUN LUYN C VUA
vL& 5zp-+N+q+-%
4-+-wQ-+-+$ 3+-+-+-tR-#
2PzPP+-zPPzP" 1+-+-tR-
mK-! xabcdefghy
+p+p+& 5+lsN-+-+-% 4p+-
zP-+p+$ 3zP-+-zP-+-#
2LzPQmK-zPP+" 1+-+-+-
+R! xabcdefghy
+p+pzp-+& 5+-+-zp-+Q%
4-+-+P+-sN$ 3+-zPP+-+-#
2P+P+-+PzP" 1tR-+-
+RmK-! xabcdefghy
16 +- 17 +- 18 +-
Ngày ... tháng ...năm 20...
Bài số 4
Các Quân Chốt: Những Mục Tiêu Tấn Công
***&***

Chúng ta chỉ nhận lớt qua ở các bài học trớc: Chốt là xơng sống ở vị trí phòng thủ.
Do đó chỗ đứng của Chốt mà một số điểm trên phòng tuyến đợc bảo vệ hay không đợc
bảo vệ, hoặc nói đúng hơn số điểm đó đợc gọi là mạnh hay yếu.
Chúng ta hãy xem xét ván cờ sau: Besrutchko - Koblentz
XABCDEFGHY
8-+-+-+-+
( 7zpp+-mkp+p'
6-tr-tr-+p+& 5+-
zp-zp-+-% 4-
+PsnP+-+$ 3+-
+-+P+-# 2PzP-
tR-mKPzP" 1tR-
+-+L+-!
xabcdefghy
H17
Thật rất dễ thấy rằng quân Mã chiếm ô d4 là một vị trí mạnh và khó mà trục xuất nó
ra khỏi chỗ đó. Mà ô d4 là điểm yếu của Trắng. Quân Mã đen đứng ở đó là vùng trung
tâm nó càng linh hoạt. Tình thế của Trắng càng nguy ngập thêm do có quân Tợng xấu
vì chốt của nó đều đứng trong các ô trắng. Chính do cuộc tấn công phối hợp ở hai cánh
mà quân Đen đã chiến thắng:
26.Xb1 Xa6!
27.b4 Nếu nh 27.b3 thì sẽ bị chặn lại bằng Xdb6 rồi Xa3 tiếp đó là a7-a5-a4. Còn
nh 27.a3 thì 27.Xdb6 rồi Xb3 và Xab6
27. Xdb6 28.b5 Xa3 29.Xbb2 Xc3
ngăn chận 30.Xd3
30.a4 f5! 31.ef Tình thế của Trắng cũng sẽ rất nguy kịch sau khi
31.Vg1 fe 32.fe Xe3 33.Td3 Xf6! 34.h3 h5 tiếp theo là g6-g5-g4-g3 Sau nớc đi trong bài,
quân Đen có đợc một Chốt tự do khó ngăn chặn nó xuống.
31. gf 32.a5 đuổi Xetrong lúc nó tính đi!
32. Xe6 Chỗ đứng của Xe phải ở sau Chốt tự do để hổ trợ trên bớc đ-

ờng tiến tới của nó.
33.Vg1 e4 34.fe fe 35.Xd1 Vội vã chuẩn bị
phong tỏa con Chốt tự do này lại
35. e3 36.Xe1 Xc2 Cách tốt nhất để thanh toán những
quân ngăn cản Chốt.
37.Xc2 Mc2 38.Xe2 Xe là loại quân phong tỏa tồi nhất vì nó dễ là
mục tiêu cho Tợng hoặc Mã tấn công.
38. Md4 39.h3 Nếu 39.Xe1 e2 39. Me2 và
Trắng đã sớm đầu hàng. Nếu bây giờ chúng ta xem hình 17 và sửa đổi Chốt d4 đặt ở c3
thì chốt này bảo vệ đợc ô d4 không cho Mã đen chiếm, đồng thời Tợng trắng sẽ có chỗ tốt
20
TI LIU HUN LUYN C VUA
ở ô c4. Quân Trắng sẽ u thế nhiều. Điều này chỉ cho chúng ta phải hết sức cẩn thận khi đi
Chốt. Đó là bộ binh, nó chỉ tiến chứ không đợc lùi, mỗi bớc tiến của Chốt phải đợc thực
hiện chặt chẻ theo yêu cầu của tình thế, những chỗ yếu của Chốt phải hết sức tránh, Tóm
gọn là phải thật cân nhắc trớc khi đi Chốt. Chúng ta cũng đừng quên rằng những điểm yếu
của Chốt thờng cố định lâu và tạo thành mục tiêu cho đối phơng tấn công.
Chúng ta hãy xem vài ví dụ sau:
H18
H18 Đây là một dạng vững chắc nhất của Chốt, nó bảo đảm cho việc tấn công lẫn phòng
ngự, vì đội xung kích này đang trong tình trạng ngăn cấm đối phơng xông vào bất cứ chỗ
nào. Nếu vì thế mà chúng ta đẩy chốt g lên một ô thì lập tức các điểm f3 và h3 sẽ trở
thành những điểm yếu và sẽ phải chịu những hậu quả nghiêm trọng.
Sau đây là một số kiểu khác về chốt yếu.
XABCDEFGHY 8-+-+-+k+
( 7zpp+-+pzpp' 6-+-zp-+-+&
5+-+-zp-+-% 4-+-+P+-+$
3+-zP-+-+-# 2PzP-+-zPPzP"
1+-+-+-mK-! xabcdefghy
XABCDEFGHY 8-+-+-+k+

( 7zp-+-+pzpp' 6-+p+p+-+&
5+-zp-+-+-% 4-+-+-+-+$
3+-+P+-zP-# 2P+-+PzP-zP"
1+-+-+-mK-! xabcdefghy
XABCDEFGHY 8-+-+-+k+
( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+p+-
+& 5+-+-+-+-% 4-+PzP-+-+
$ 3zP-zP-+-+-# 2-+-
+PzPPzP" 1+-+-+-mK-!
xabcdefghy
H19 Đen có Chốt d6 yếu H20 Chốt đen a7 cô lập,
Chốt c6, c5 chồng.
H21 Trắng có chốt a3 cô
lập, Chốt c3, c4 là chốt
chồng.
XABCDEFGHY 8-+-+-+k+
( 7zpp+-+pzpp' 6-+-+-+-+&
5+-+p+-+-% 4-+-+-+-+$
3+-+-zP-+-# 2PzP-+-zPPzP"
1+-+-+-mK-! xabcdefghy
XABCDEFGHY 8-+-+-+k+
( 7zp-+-+pzpp' 6-+-+-+-+&
5+-zpp+-+-% 4-+-+-+-+$
3+-+-zP-+-# 2PzP-+-zPPzP"
1+-+-+-mK-! xabcdefghy
XABCDEFGHY 8-+rtr-+k+
( 7zp-wq-+-vl-' 6-zp-
zpl+pzp& 5+-+-zp-+-% 4-
+P+N+-+$ 3+P+-wQ-zP-#
2P+-+-zPLzP" 1+-tRR+-

mK-! xabcdefghy
H22 Đen có Chốt d5 cô lập H23 Đen có Chốt a7 cô lập,
Chốt c5, d5 cũng dễ bị tấn
công.
H24 ván giữa Smyslov và
Denker
Trong hình 24: con Chốt d6 cố định, nó đang cần một quân khác bảo vệ vì nó mục tiêu
tấn công của đối phơng. Smyslov, cựu vô địch chỉ cho chúng ta cái cách tấn công vào một
điểm yếu nh thế nào. Trong khi Đen tìm cách xóa bỏ chỗ yếu bằng cách ủi Chốt d6-d5 thì
21
XABCDEFGHY 8-+-
+-+k+( 7+-+-+pzpp' 6-
+-+-+-+& 5+-+-+-+-%
4-+-+-+-+$ 3+-+-+-+-#
2-+-+-zPPzP" 1+-+-+-
mK-! xabcdefghy
TI LIU HUN LUYN C VUA
Trắng bằng mọi cách phải ngăn cản nớc đi này để rồi tăng cờng sức ép lên điểm yếu với
tất cả các quân có thể huy động đợc.
24.Mc3! He7 25.Td5! Nếu quân Tợng đen bị đổi thì điểm d5 sẽ yếu
đi và việc đẩy chốt d6-d5 trở nên khó khăn.
25. Vh7 26.Te6 He6 27.Xd3
Tăng cờng áp lực.
27. Xc7 28.Xcd1 Xf6 Quân Đen tìm cách phản công trên
cột f.
29.Me4 Mã vừa bảo vệ ô f2 vừa tấn công Chốt d6. Đối phơng với Tợng đen tạm
thời phải chịu đóng vai trò thụ động.
29. Tf8 30.Xd5 Hg4 31.X1d3 Hơi sớm nếu đi
31.Md6 Td6 32.Xd6 Hd1!
31. Te7 Nếu 31.He6 32.c5!

32.Md6 Td6 33.Xd6 Xdf8 34.He5! Điều
này hoàn toàn đợc tính toán rất chính xác.
34. Xf2 35.Xd7 X2f7 36.Xf7 Xf7
38.He8 g5 39.Hh8 Vg5 40.Xd6 Vf7
41.Hh6 Và Trắng đã thắng. Trong vị thế sau đây (hình 25), Chốt e2 là Chốt chậm nhng
tình thế lại thuận lợi hơn nếu cần tiến Chốt e3 để trừ bớt áp lực. Nhng ở giai đoạn trung
cuộc nếu quân cờ đôi bên còn nhiều, việc tiến chốt e2-e3 sẽ không còn quân bảo vệ d3 và
chốt này sẽ trở thành mục tiêu tấn công của đối phơng.
XABCDEFGHY
8-+-+-+-+( 7zp-
+-+pmkp' 6-zp-
+-+p+& 5+-zp-
+-+-% 4-+-zp-+-
+$ 3+-+P+-zP-#
2PzP-+PzPKzP"
1+-+-+-+-!
xabcdefghy
H25
Trong ví dụ tiếp sau, chúng ta sẽ thấy quân Đen chọn kế hoạch tấn công Chốt e2. Nhng sự
tấn này không thực hiện riêng rẻ mà phải đợc phối hợp trong sự điều động toàn lực lợng.
Tuy nhiên sự hiện diện của con Chốt lạc hậu e2 sẽ là ánh đuốc soi đờng cho quân Đen.
Lisitzin Botvinnik
1.Mf3 c5 2.c4 Mf6 3.g3 d5
4.cd Md5 5.Tg2 Mc6 6.0-0 Trắng cần phải đi 6.d4, còn đi
nh trên là một sai lầm và ngay từ khai cuộc phải chịu những hậu quả lâu dài.
6. e5 7.d3 Te7 8.Mbd2 0-0
9.Mc4 f6 10.Te3 Te6 11.a4 Bảo đảm chỗ đứng của
Mã ở c4 nhng làm yếu vĩnh viễn ô b4.
11. Hd7
12.Hd2 b6 13.Xfc1 Xac8 14.Hd1 Vh8

15.Td2 Xfd8 16.Hb3 Mc7 17.Tc3 Xb8
18.Hc2 Md5 19.Mfd2 Xbc8 20.Mf1 Md4!
(hình 26) Georgy Lisitsin - Mikhail Botvinnik [A04]
Russia Ch Leningrad, Leningrad, 1932 [10]
22
TI LIU HUN LUYN C VUA
XABCDEFGHY 8-
+rtr-+-mk( 7zp-+qvl-
zpp' 6-zp-+lzp-+& 5+-
zpnzp-+-% 4P+Nsn-+-
+$ 3+-vLP+-zP-# 2-
zPQ+PzPLzP" 1tR-tR-
+NmK-! xabcdefghy
XABCDEFGHY 8-+-
+rvl-mk( 7zp-+q+rzpp'
6-zp-+-zp-+& 5+-zpl+-
+-% 4PsnNzp-+-zP$
3+P+P+NzP-# 2-+-
wQPzPL+" 1tR-+-tR-
+K! xabcdefghy
H26 H27
Tình hình cho thấy Trắng khó tìm ra đợc một phơng án cụ thể: vị trí vững chắc của Đen ở
trung tâm đã bóp nghẹt từ trứng nớc các kế hoạch phản công của Trắng. Kế hoạch của
Đen nh sau: sớm muộn gì Trắng cũng đổi quân Md4 vì Mã đứng chỗ độc quá. Nhng nh
vậy sẽ mở cột e ra và Đen có thể tạo áp lực lên Chốt chậm e2. 21.Hd1 Trắng thử
không bắt Mã ngay 21. Tg4! Nh đã nói, không thể để Mã ở d4 mà nếu
ủi Chốt e2-e3 sẽ làm yếu một cách nguy hiểm Chốt d3. Giờ thì phải bắt Mã thôi.
22.Td4 ed 23.Hd2 Tf8 Đen khởi đầu một kế hoạch mới, những
quân cờ mạnh đợc đa vào chiếm lĩnh cột e nhằm tiêu diệt Chốt e2.
24.Xe1 Xe8 25.h4 Th3 26.Tf3 Xe7

27.Mh2 Xce8 28.Vh1 Te6! Trắng đe dọa loại Tợng đen ra ngoài
vòng chiến đấu bằng cách ủi Chốt g4. Nhng đó không phải là nguyên nhân chính khiến
Đen phải lui Tợng về. Lui Tợng về là để đa Tợng lên d5 khiêu khích Trắng đổi Tợng và sẽ
tấn công quyết liệt Chốt e2. 29.b3 Mb4 Hậu quả của nớc a2-a4, quân Mã
đen đứng ở b4 mạnh vô cùng. 30.Tg2 Td5! 31.Mf3 Xf7
Botvinnik đã chơi ván cờ hoàn toàn logich. Trắng không thể mở vòng vây ở khu trung tâm
do đó ông có thể tăng cờng khà năng hoạt động của các quân một cách lặng lẽ không sợ
gì cả. ý đồ của nớc đi sau cùng đơn giản thôi, tạo cho Tợng f8 có đờng hoạt động (xem
hình 27).
32.Vh2 Td6 33.Th3 Hd8 34.Xab1 Xfe7
35.Mg1 Tc7 36.Ma3 Tb7 Với nớc đe dọa Hd5, Đen bắt buộc
Trắng phải lo đổi Tợng và sẽ làm suy yếu vị trí Vua trắng. Vì thế đã chín muồi cho một
cuộc đánh thốc vào cánh Vua. Một nguyên tắc cũ dạy rằng: áp lực vào khu trung tâm,
sớm muộn gì cũng cho phép một cuộc tấn công bên cánh (cánh Vua hoặc cánh Hậu).

37.Tg2 Tg2! 38.Vg2 Md5 39.Mc2 Hd6!
Các đe dọa chiến thuật đã xuát hiện Md5-e3
40.Ma3 Me3 41.Vh1 Mg4 42.Hf4 Vị trí quân Trắng
sụp đổ nh lâu đài bằng giấy. Nếu 42.Xf1 Hd5 còn nh 42.Vg2 Mf2 Ta đã thấy rõ kết quả
của công việc đa Tợng lên f8 tham gia trận chiến.
42. Hf4 43.gf Mf2 44.Vg2 Md3 Quân Trắng đầu hàng.
Hình 28: Vị thế của trận đấu giữa Lasker và Capablanca. Trong thế cờ này Lasker đã
chọn một nớc thật bất ngờ.
Emanuel Lasker - Jose Raul Capablanca [C68] St Petersburg f St Petersburg, 1914
XABCDEFGHY
8r+l+r+k+
( 7+pzp-sn-zpp'
6p+pvl-zp-+&
5+-+-+-+-% 4-
+-+PzP-+$

3+NsN-+-+-#
23
TI LIU HUN LUYN C VUA
2PzP-+-+PzP"
1tR-vL-+RmK-!
xabcdefghy
H28
12.f5! Xét theo phơng diện tĩnh của sự vật thì đây là một lỗi nặng về chiến lợc. Con Chốt
e4 trở thành con Chốt chậm đứng sau không hi vọng gì xuống đợc còn Đen thì đã kiểm
soát ô e5! Nhng nếu chúng ta đào sâu hơn vị thế ván cờ trên, chúng ta sẽ khám phá ra là
Trắng mặc dầu có những điểm yếu về vị trí nhng lại có nhiều điều kiện thuận lợi rất dễ
khai thác, đó là những yếu tố động.
Sau đây là những khả năng mở ra cho Trắng:
1- Hoạt động của quân Tợng đi ô đen đợc tăng cờng.
2- Hạn chế tối đa khả năng hoạt động của Mã và Tợng đối phơng
3- Có thể đa Mã lên đóng chốt ở e6.
Bây giờ ta sẽ thấy Lasker đã tính toán đổi một sự yếu kém ở khu trung tâm bằng
những lợi thế quan trọng hơn.
Chiến lợc về sự đền bù không nên xem nh là một sự phủ định chung những
nguyên tắc của luận lý, mà đây là một sự cố ý khi ngời ta nhờng cho đối phơng một u thế
nào đó là để đợc đền bù lại một u thế khác.
Phơng pháp này thờng rất đợc Lasker sử dụng và nó cũng đợc các tay kiện tớng
hiện đại đánh giá cao trong thực tế thi đấu. Đặc biệt đối với những tay kiện tớng Xô Viết
rất hay tạo những ô hay chốt yếu ngay trong vị thế của mình để đánh lừa đối phơng hoặc
cũng nhờng cho đối phơng những cột mở để chuyển sang cánh đối diện chiến đấu. và
triển khai những kế hoạch có nhiều hứa hẹn.
Tại Porto-Roz năm 1959, để giành lại cuộc phản công, Tahl đã để cho Fischer
chồng 2 Xe ở hàng thứ 7. Đấy là một sự tính toán rất phiêu lu, nhng chiến lợc về sự nhân
nhợng bản thân nó đã bao hàm những tính toán liều lĩnh.
Ngày nay những thái độ phòng thủ thụ động ngày càng hiếm, ở giai đoạn quyết

định, ngời ta bỏ mặc những điểm yếu của mình để bất thần đa chiến trận sang một nơi
khác, đây cũng là một chiến pháp rất thờng đợc sử dụng.
Chơi với một đấu thủ mà tay này chỉ nghĩ đến chuyện cầu hòa thì nơi chơi một
cách khiêu khích nh đùa bởn bên miệng hố, chẳng màng đến nguy hiểm. Nếu đối thủ của
bạn nổi nóng bởi thái độ xấc xợc của bạn, từ bỏ lối chơi thụ động và chấp nhận chiến trận
thì nói chung anh ta thờng mất bình tĩnh và sẽ rơi xuống vực thẳm!
Một tiến trình nh thế đòi hỏi ngời chơi phải biết sử dụng chiến lợc về sự đền bù
với những tính toán thật tinh tờng. Hiện nay, những hệ thống khai cuộc hoàn chỉnh đều đ-
ợc xây dựng trên quan điểm này: buông khu trung tâm cho đối phơng khống chế kể cả
cánh Vua nữa sẽ đợc đền bù bằng một u thế chốt ở cánh hậu cùng với một quân Tợng linh
hoạt ở nơi g7. Nhng rõ ràng là bất cứ phơng pháp tấn công nào cũng đòi hỏi:
1- Phải có kiến thức hoàn hảo về các qui tắc :bình thờng.
2- Phải có một khả năng vững chắc để đánh giá tình thế ngay cả những tình huống tinh
tế phức tạp nhất (cân nhắc lợi hại cho chính xác).
3- Phải có trực giác
4- Phải có óc tởng tợng phong phú với chút ít liều lĩnh cùng tinh thần lạc quan hợp lý.
5- Phải có thói quen tính toán mau lẹ và chính xác mọi thế biến.
6- Phải có một kỹ thuật vợt bực.
Chỉ riêng chiến lợc về đền bù cũng đã giải thích đợc rất nhiều ý tởng mới mẻ của
những tay kiện tớng hiện đại (dĩ nhiên trong số cũ thì có Lasker!). Thật thú vị để theo dõi
tiếp những phát triển này trong tơng lai.
Bây giờ thì chúng ta trở lại ván cờ giữa Lasker và Capablanca:
24
TI LIU HUN LUYN C VUA
12. b6 Nhằm tấn công vào Chốt e4, nhng kế hoạch này chậm quá, vả
lại điểm e6 không đợc che chở. Tốt hơn là nên đi 12.Td7 để rồi Xad8.
13.Tf4 Tb7? Với nớc đi này Đen phá bỏ đợc cặp Chốt chồng, nhng lại tạo
ra một điểm yếu nữa ở d6.
14.Td6 cd 15.Md4 Xad8 16.Me6 Với chỗ đứng này,
quân Mã Trắng gây nhiều khó khăn cho Đen ở vùng trung tâm. Tình thế của Đen thật là

thập tử nhất sinh!.
16. Xd7 17.Xad1 Mc8 18.Xf2 b5
19.Xfd2 Xde7 20.b4 Trắng tiếp tục gây khó khăn cho Đen vì Đen
không đẩy Chốt c6-c5 đợc để giải phóng cho Tợng. Ngợc lại khi đi nớc này Trắng đã làm
yếu ô c4 của mình, nhng so với yêu cầu giữ Tợng đen ở b7 bất động thì cứ phải đi.
20.. Vf7 21.a3 Ta8 22.Vf2 Xa7 23.g4 Từng b-
ớc, quân Trắng chuẩn bị một cuộc tấn công bên sờn.
23. h6 24.Xd3 a5 25.h4 ab
26.ab Xae7 27.Vf3 Xg8 28.Vf4 g6
29.Xg3 g5 ít tai hại hơn. Đen nên đi 28.gf vì bây giờ Trắng đã chiếm lấy cột
h. 30.Vf3 Mb6 31.hg hg 32.Xh3! Đôi khi ngời ta
đứng trớc một vấn đề nan giải: hai ngã đờng biết chọn đờng nào? Hoặc ăn chốt để rồi cho
đối phơng cơ hội phản công, hoặc là tìm cách bóp chết từ trong trứng nớc mọi âm mu
phản công của địch? Điều này phụ thuộc vào tình thế cụ thể và tùy tơng quan lực
lợng của ta và lực lợng phản công để quyết định, nhng nói chung ngời ta thờng chọn con
đờng thứ hai. Lasker cũng đã làm nh thế, vì ông đánh giá rằng nếu 33.Xd6 thì quân Đen
có thể chơi Xh8 rồi Mc4. Nớc phòng ngừa trớc cũng là một vấn đề quan trọng của trờng
phái hiện đại.
32. Xd7 33.Vg3! Chuẩn bị cho một đòn phối hợp tiếp theo
33. Ve8 34.Me4 Md5 35.M6c5 Một con Mã đã sút
xiềng. 37. Tc8 Nếu chạy Xe d7 thì 38.Mb7 rồi 39.Md6 ăn Xe.
38.Md7 Td7 39.Xh7 Xf8 40.Xa1 Bao vây toàn bộ!
40. Vd8 41.Xa8 Tc8 42.Mc5 Và Đen đầu
hàng. Nh chúng ta vừa thấy, nớc đi đáng ngại 12.f4-f5 đã không mang lại hậu quả đáng
chê nào! Tại sao vậy? Vì Đen không lọt qua đợc để phản công. Tuy nhiên chúng ta có thể
tin chắc một phơng pháp chiến đấu kiểu đó thật sự là con dao hai lỡi vì vậy phải hết sức
thận trọng.
BI T P 19 - 24
Trong nhng bi tp ny cn tỡm nhng nc i chim
XABCDEFGHY

8rsnl+n+k+( 7+p+-+rvlp'
6p+-zp-+p+& 5wq-zpPzp-
zPP% 4P+P+Pzp-+$ 3+-sN-
+-+-# 2-zP-vLLzP-+" 1tR-
+QmK-sNR! xabcdefghy
XABCDEFGHY 8rsn-wq-
trk+( 7zplzp-snpvlp' 6-zp-+-
+p+& 5+-+-zp-+-% 4-
+L+P+-+$ 3+-zP-vLN+-#
2PzP-sNQzPPzP" 1tR-+-
mK-+R! xabcdefghy
XABCDEFGHY 8r+l+r+k+
( 7zpp+-+pzpp' 6-+p+-+-+&
5+-+-zP-+-% 4-+-zp-zP-
wq$ 3+-sNLtR-+P#
2PzPQ+-+P+" 1+-+-
+RmK-! xabcdefghy
19 + - 20 + - 21 + -
XABCDEFGHY 8-+ktr-vl-
tr( 7zpl+n+p+-' 6-+q+pzP-
+& 5+-+-+-vL-% 4PzpLzp-
+-+$ 3+-+-+PsN-#
2-zP-+-+PzP" 1tRQ+-
XABCDEFGHY 8-+-tr-trk+
( 7zp-+-+p+p' 6qvlp+l+p+&
5+-+-wQ-+-% 4P+pzP-+P+
$ 3tR-+-+-+-# 2-zP-+-
zPLzP" 1+-vL-+RmK-!
XABCDEFGHY 8r+-sn-
+rmk( 7+-wqlvl-snp' 6p+-

zp-zppvL& 5+p+Pzp-+-% 4-
+p+P+P+$ 3+-zP-sNNtRP#
2PzPL+QzP-+" 1+-+-+-
25