Nàng Han - Từ truyền thuyết đến lễ hội

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (137.21 KB, 2 trang )

nànG Han – từ truyền tHuyết Đến Lễ Hội

truyền tHuyết Bi HùnG

ngày xưa, ở Mường Mít (thuộc huyện
than un) có hai vợ chồng sinh được
hai người con gái. cô chị tên là ỏ (tức
nàng Han), cô em là Ánh. Được sự dạy
bảo ân cần của bố mẹ, hai chị em ỏ và
Ánh ln nói lời hay, làm việc tốt. Lớn
lên, ỏ và Ánh không chỉ hát hay, cấy
giỏi, khéo léo thêu thùa, mà còn giỏi võ
nghệ nên được nhiều người ngợi khen,
tiếng vang khắp các bản làng gần xa.
nhiều chàng trai muốn ngỏ lời tâm tình,
nhưng ỏ đã ưng lòng anh Hịa, còn Ánh
vẫn vô tư như cánh ban rừng.

Bỗng đâu quân giặc kéo đến chiềng
Xa cướp bóc, phá phách bản mường.

thấy quê hương gặp buổi lâm nguy,
trai tráng làng trên bản dưới nô nức lên
đường đánh giặc. nàng ỏ liền xin phép
cha mẹ lên đường. Vì là phận gái nên
nàng đã phải cải trang giả trai mới có
thể cùng anh Hịa chỉ huy đoàn quân dẹp
giặc. Vốn đã biết tài năng chàng Hịa và
nàng ỏ, qn lính liền suy tơn hai người
làm thủ lĩnh dẫn quân đánh đuổi giặc từ
Mường Lự - San thàng ra thèn Sin – Bản

Mấu, cho đến Mường So (hay cịn gọi
tùng So). ngồi chiến trường, nàng ỏ
đã nhanh nhẹn mưu trí, khơng sợ gian
nguy, xông pha đánh tan quân giặc cờ
vàng.

theo các cụ cao niên trong bản, vì quân

ta phải lên đường gấp, nàng ỏ đã ra
lệnh lấy vỏ chăn để làm cờ và hết lời
động viên quân sĩ quyết tâm diệt giặc.
Sau khi đánh đuổi giặc ra khỏi biên
cương, nàng ỏ đi xuống mó nước cạnh
làng Bát để tắm thì bị lộ thân phận là
gái, rồi không biết kẻ nào đã phục bắn
nàng trọng thương nằm gục bên mó
nước. Vị trí này trở thành di tích cịn
đến ngày nay. Khi đó, có một tốp phụ
nữ chạy loạn, đi ngang chiềng On (Bản
Lang) qua mó nước thì gặp ỏ bị nạn, họ
liền đưa nàng về chiềng On chữa trị. Do
vết thương quá nặng, nàng qua đời mà
không kịp trăn trối điều gì nên khơng ai
rõ lai lịch của nàng ra sao. Lại có một
dị bản khác, cho rằng sau khi nàng Han
chiến thắng quân giặc, về đến mó nước
thì hố.

Lại nói, anh Hịa đi tìm ỏ mãi mà không
thấy. rồi đột ngột nhận được tin nàng đã

chết, anh về nhà rầu rĩ bao ngày. nhân
dân ở đây đã đưa linh hồn nàng ỏ về
trung tâm chiềng Xa, làm một cái nhà

nànG Han Là tên Một Liệt nữ Được cộnG ĐồnG nGười tHÁi ở

Xã MườnG SO (Huyện pHOnG tHổ, tỉnH Lai cHâu) tƠn VinH Vì

có cƠnG Dẹp Giặc, Giữ BìnH n cHO Bản LànG. từ Xa Xưa, cứ

ĐÚnG nGày rằM tHÁnG Hai (âM LịcH) HằnG năM, nGười Dân

MườnG SO Lại rộn rànG VàO Kỳ Lễ Hội tưởnG nHớ cÔnG ơn

Vị nữ cHủ tướnG Huyền tHOại này.

Văn Hóa - nGHệ tHuật

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

mồ theo kiểu nhà sàn người thái thu
nhỏ, cạnh mó nước. Dân gian gọi nơi
đây là nặm bó nàng Han. từ đây, nhân
dân Mường So lập đền thờ cúng đời này
truyền đời khác. các ông then, bà then
cũng biết đến tên tuổi của nàng ỏ và
nàng Ánh. từ đó về sau, trong các làn
điệu dân ca thái mỗi dịp có liên hoan,
đám cưới, hoặc mừng nhà mới đều có
lời bùa của nàng Han để cầu may: nàng
ỏ ma năng pheng/ nàng Ánh ma năng
lọm/ nàng ỏ au nang me/ nàng Ánh me
pa pói/ tặp xốc au nang me/ pha ché au
nàng Han.

truyền thuyết là vậy, một khi được hình
tượng hóa bằng lễ hội thì truyền thuyết

ấy được hiện ra vô cùng đa dạng và sinh
động.

Độc ĐÁO Lễ Hội

từ năm 2008, đồng bào thái ở Mường
So lại tưng bừng tham gia lễ hội nàng
Han vào rằm tháng Hai (âm lịch) hàng
năm, nhằm tưởng nhớ công ơn của vị
nữ thủ lĩnh đã lãnh đạo 16 xứ thái đánh
tan cuộc xâm lược của giặc phương Bắc.
theo nhà văn Đỗ thị tấc, hiện là chủ
tịch Hội VHnt tỉnh Lai châu, người đã
góp phần quan trọng trong việc phục
dựng hội nàng Han, cho biết: “Không
thể phục dựng lễ hội chính xác 100%
các nghi thức cổ, vì khá phức tạp và thời
gian gián đoạn đã lâu. Hội nàng Han lần
cuối cùng được tổ chức cách đây đã hơn
60 năm. những bài cúng bằng chữ thái
cổ mà các vị thầy mo uy tín nhất thời kỳ
đó sử dụng hiện tại khơng cịn nữa. Đã
khơng có sự truyền miệng chính xác và
đầy đủ bởi chiến tranh và nghèo túng.”

tuy nhiên, bằng sự cố gắng của các nhà
nghiên cứu và bà con địa phương, các
nghi lễ được tái hiện, như rước nàng
Han, ôn lại công lao của nàng, cầu
xin nàng phù hộ độ trì cho khắp bản

mường an thái, phong đăng hòa cốc...
các nghi lễ này đã được các thầy mo
thỉnh lên nàng bằng tiếng thái hiện đại.
Vật phẩm dâng lên nàng Han gồm hoa
trái của bản làng với một con trâu trắng
được ngả thịt.

Đông đảo nhân dân của 11 bản trong
xã Mường So như: tây an, Vằng pheo,
Huổi én, nà củng, phiêng Đanh... cùng
tham gia các trò chơi dân gian như ném
còn, đánh cầu, chơi má-lệ, đi cà kheo,
kéo co… những trò chơi mang đậm tinh
thần thượng võ như đẩy gậy, bắn nỏ, với
sự tham gia của cả trai và gái, không
phân biệt tuổi tác, được tổ chức bên
dòng suối Vằng pheo thơ mộng. các tiết
mục văn nghệ đặc trưng của người thái
với những cơ gái khăn piêu áo cỏm múa

xịe, múa quạt như những cánh hoa ban
bung nở giữa ngày xuân... Bên cạnh sắc
màu thanh nhã từ những bộ trang phục
của thiếu nữ thái, du khách cùng với bà
con tham gia lễ hội cịn được thưởng
thức các món ăn đặc trưng của Mường
So như sâu đá, rau gai rừng, cà đắng,
măng đắng, cơm lam...

như vậy, Lễ hội nàng Han là sự hòa

quyện giữa truyền thuyết và lễ hội.
thông qua những hoạt động của lễ hội,
truyền thuyết trở nên sinh động và gần
gũi đời sống. còn lễ hội lấy truyền thuyết
như một điểm tựa lịch sử tồn tại trong ý
thức dân gian để duy trì qua nhiều thế
hệ. trong lễ hội ở Mường So, phần lễ
được tiến hành thiêng liêng và nghiêm
cẩn, còn phần hội diễn ra rất sinh động
và đa dạng. Đến với lễ hội, tham gia vào
các trò chơi dân gian, mọi người đều
cảm thấy thoải mái trong khơng khí hịa
đồng, qn đi mọi lo toan thường nhật.
Để rồi sau mỗi kỳ hội lễ, con người được
tiếp thêm sức mạnh trong công việc làm
ăn và hẹn lại mùa xuân năm sau hội lại
tiếp diễn.

Về dự Lễ hội nàng Han, du khách mong
sao chính quyền địa phương cùng với
bà con Mường So tiếp tục gìn giữ và
phát huy vẻ đẹp của lễ hội độc đáo này,
đồng thời sửa sang tôn tạo khu di tích
đền thờ nàng Han xứng tầm một khơng
gian tưởng niệm linh thiêng, khơng gian
văn hóa có giá trị lâu đời của cộng đồng
người thái ở phong thổ (Lai châu).

KHÚc HồnG