Hành động ngôn từ biểu đạt tình thái đạo nghĩa " bắt buộc" trong thư tín thương mại tiếng anh và tiếng việt

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.17 MB, 8 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

' BẮT BUỘC"TRONG THƯTÍN THƯƠNG MẠI TIÊNG ANH VÀ TIẾNG VIỆT

• • •
N guyễn Thị Than h '

1. ĐẶT VÃN ĐẼ

Trong xu hướng tồn cầu hóa và hội n hập kinh tế quốc tế hiện nay,
giao dịch thương mại giữa các doanh nghiệp ngày càng phát triển, việc
lựa chọn phư ơng tiện giao dịch sao cho hiệu quả thực sự đã và đang trở
th àn h m ột n h u cầu bức thiết. Là m ột "phương tiện thông tin liên lạc mà một 
tổ chức kinh tế sứ dụng đê gử i cho đối tác và khách hàng của m ình" [7, tr.263],
các văn bản th ư tín thư ơ ng mại đã và đ an g k h ẳn g định tầm quan trọng
và tính hiệu quả của m ình tro n g quá trình giao dịch thư ơ ng mại giữa
các d o a n h nghiệp. Nội d u n g các văn bản th ư tín thư ơ ng m ại thường
đề cập là n h ữ n g yêu cầu, đề nghị đối tác thực hiện m ột hoạt động nào
đ ó (theo tác giả N guyễn Văn H iệp [1]). Song song vời việc tru y ền đạt
nội d u n g trên, các văn bản th ư tín thư ơ ng mại cịn q uan tâm đến mối
q u an hệ giữa người tạo lập và người tiếp n h ậ n thông qua n h ữ n g đ ánh
giá dự a trên các chuẩn mực xã hội nói ch u n g và các quy định, điều lệ
tro n g kinh d o an h nói riêng.

Bắt buộc "th ể hiện yêu cầu đề nghị của người nói đối với người nghe 
trong việc thực hiện hành động nào hoặc n h ữ n g điều kiện xã hội bên ngoài 
buộc người nói thực hiện hành động được nêu trong cầu" [5, tr.117]. Để biểu
đ ạ t sự "bắt buộc", tro n g th ư tín th ư ơ n g m ại, người viết sử d ụ n g m ột
hệ th ố n g các p h ư ơ n g tiện biểu đ ạt khác n h au . Các p h ư ơ n g tiện biểu
đ ạ t n à y tạo ra hiệu lực tại lời cho các h à n h đ ộ n g ngôn từ được đề cập.

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Nguyễn Thị Thanh

H àn h động ngôn từ là "loại hành động được thực hiện nhờ phương tiện 
ngôn ngữ" [4, tr.227]. Dựa trên bộ 12 tiêu chí trong đó có đề cập đ ến đích ở

lời, hướng khớp ghép lời-hiện thực, trạng thái tâm lí, nội d u n g m ệnh đề,
Searl (1969) đã chia các h ành động ngôn từ thành 5 nhóm là: nhóm xác
tín, nhóm điều khiển, nhóm kết ước, nhóm biểu lộ và nhóm tuyên bố [6],

Các h à n h đ ộ n g n g ô n từ có mối q u a n hệ chặt chẽ với tìn h th ái
đạo nghĩa "bắt buộc". N g u y ễ n Văn H iệp cho rằn g "ở tìn h thái đạo
n g h ĩa, tín h chủ q u a n th ể hiện ở thái độ và m ong m u ố n của ngư ời
nói đối với h à n h động. N gười nói cho rằ n g h à n h đ ộ n g là b ắ t buộc, là
bị cấm đ o án , là được p h é p hay được m iễn trừ, qua đó, "ngư ờ i nói th ể 
hiện ý chí, m ong ước ngư ời nghe thực hiện hành động (th ể hiện ở nhóm các 
hành động "khuyến lệnh") hay tự m ình cam kết hành động (th ể h iệ n ở nhóm

"kết ư ớ c ) " [2, tr.110].

Do vậy, tro n g n g h iê n cứu này, c h ú n g tôi đi sâu p h â n tích các
h à n h đ ộ n g n g ô n từ th u ộ c n h ó m k h u y ế n lện h và kết ước đ ư ợ c d ù n g
đ ể biểu đ ạ t tìn h thái đ ạo nghĩa "bắt buộc" tro n g 180 văn b ả n th ư tín
th ư ơ n g m ại tiến g A nh và 180 văn b ản th ư tín th ư ơ n g m ại tiến g Việt
n h ằ m chỉ ra sự tư ơ n g đ ồ n g và khác biệt giữa chúng.

2. HÀNH ĐỘNG NGỔN TỪ BIẾU ĐẠT TỈNH THÁI ĐẠO NGHĨA ''BẮT BUỘC" TRONG THƯ TÍN 
THƯƠNG MẠI TIẾNG ANH

H à n h động ngô n từ biểu đạt tìn h thái đạo nghĩa "bắt buộc" được
sử d ụ n g trong th ư tín th ư ơ n g mại tiếng A nh khá p h o n g p h ú , có thể
tổ n g h ợ p bằng Bảng 1 sau:

Bảng 1. Hành động ngôn từ biểu đạt tình thái đạo nghĩa “bắt buộc” 
trong thư tín thương mại tiếng Anh

Hành động 
ngôn từ

Phương thức

biểu đạt Hình thức diễn đạt Tẳn suẵt

TI lệ

(% )
Trực tiếp Chủ ngữ ngôi 1 + must /requỉre/request/ask 89/688

Chủ ngữ ngôi 2 + must 4/688

Yêu cẩu

Gián tiếp

Chù ngữ ngôi 3 + must/have to/require/ 
request/ask/need

145/688

43%

Câu hỏi 35/688

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Trực tiếp Chủ ngữ ngôi 1 + suggest 3/688

Chủ ngữ ngôi 1 + would like 50/688

Đề n gh ị

Gián tiếp Chủ ngữ ngôi 3 + should/suggest 53/688 27%

Chủ ngữngôi 2 + should 4/688

Câu điểu kiện 72/688

Cam kết Trực tiếp Chủ ngữ ngôi 2 + will/would 53/688 22%

Gián tiếp Chủ ngữ ngôi 3 + will/would 100/688

Hứa Trực tiếp Chủ ngữ ngôi 1 + will/would 57/688 8%

D ựa vào kết quả được tổ n g hợp tro n g Bảng 1, các h àn h đ ộ n g
được sử d ụ n g trong th ư tín th ư ơ n g m ại tiếng A nh bao gồm h àn h
đ ộ n g "yêu cầu", "đề n g h ị", "cam kết", "hứa". Khi p h â n tích về tỉ lệ sử
d ụ n g từ n g h à n h độn g , c h ú n g tôi n h ậ n th ấy h à n h đ ộ n g yêu cầu có tỉ
lệ sử d ụ n g cao n h ấ t chiếm 43%, tiếp đ ến là h à n h đ ộ n g đ ề nghị chiếm
27%, h à n h đ ộ n g cam kết chiếm 22% và h à n h đ ộ n g hứ a chiếm 8%. Sự
khác biệt này đã m ột lần n ữ a n h ấ n m ạn h nội d u n g "yêu cầu" của các
văn b ản th ư tín th ư ơ n g m ại, đ ồ n g thời k h ẳn g đ ịn h tầm qu an trọng
của các h à n h đ ộ n g th u ộ c n h ó m k h u y ến lệnh so với các h à n h đ ộ n g
n h ó m kết ước trong việc biểu đ ạ t nội d u n g văn bản th ư tín th ư ơ n g
mại. H ơ n nữ a, khi p h â n tích về h ìn h thứ c diễn đạt, ch ú n g tôi n h ận
thấy, các h à n h đ ộ n g y êu cầu, đ ề nghị, cam kết đều có tần su ất biểu
đ ạ t gián tiếp cao hơn trực tiếp với tần suất lần lượt là 208/688 lần so
với 93/688 lần, 183/688 lần so với 3/688 lần, 100/688 lần so với 53/688
lần. Việc sử d ụ n g h ìn h th ứ c biểu đ ạt gián tiếp được xem n h ư m ột

p h ư ơ n g thức biểu đạt tín h lịch sự của người A nh được tìm thấy tro n g
các v ă n bản th ư tín th ư ơ n g m ại. H ơn nữ a, ch ú n g tôi n h ậ n th ấy việc
sử d ụ n g th ư ờ n g xuyên ch ủ n g ữ ngôi 3 tro n g các diễn đ ạ t gián tiếp và
chủ n g ữ ngôi 1, 2 tro n g các d iễ n đ ạt trực tiếp.

3. HÀNH ĐỘNG NGÔN TỪ BIỂU ĐẠT TÌNH THÁI ĐẠO NGHĨA "BÁT BU ỘCTRO NG THƯTÍN
THƯƠNG MẠI TIẾNG VIỆT

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Nguyễn Thị Thanh

Bảng 2. Các phương tiện biểu đạt tình thái đạo nghĩa “bắt buộc” trong thư 
tín thương mại tiếng Việt xét trên bình diện dụng học

Hành động ngơn từ Phương thức biểu đạt Hình thức diễn đạt Tấn suất Tỉ lệ (%)

Yêu cấu Trực tiếp

Chủ ngữ ngôi 1 + yêu cáu 11/645

14%

Chủ ngữ ngôi 3 + phải 36/645

Gián tiếp Câu mệnh lệnh 45/645

Đề nghị

Trực tiếp Chủ ngữ ngôi 1 + để nghị 20/645

58%

Chù ngữ ngôi 2 + cán 31/645

Gián tiếp

Chủ ngữ ngôi 1 + mong/muốn/ 
mong muốn

106/645

Chủ ngữ ngôi 1 + x in 168/645

Câu điéu kiện 50/645

Cam két Trực tiếp

Chủ ngữ ngôi 1 + cam kết 14/645

25%

Chủ ngữ ngôi 2 + sẽ 10/645

Gián tiếp Chủ ngữ ngôi 3 + sẽ 134/645

Hứa Trực tiếp Chủ ngữ ngôi 1 + s ẽ 20/645 3%

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

4. ĐỖI CHIẾU HÀNH ĐỘNG NGÔN TỪ BIẾU ĐẠT TÌNH THÁI ĐẠO NGHĨA "BẮT BUỘC" 
TRONG THƯ TIN THƯƠNG MẠI TIẾNG TIÊNG ANH VÀ TIẾNG VIỆT

H àn h đ ộ n g ngôn từ là m ột trong n h ữ n g nội d u n g cơ bản của bình

diện d ụ n g học. Các h à n h độn g n gôn từ trong các ngôn n g ữ khác n h au
có thể được biểu đ ạt bằng n h iều p h ư ơ n g thức khác nhau. Có thể đối
chiếu các h à n h đ ộ n g ngôn từ được sử d ụ n g trong thư tín th ư ơ n g mại
tiếng Anh và tiếng Việt b ằng Bảng 3 sau:

Bảng 3. Đối chiếu các phương tiện biểu đạt tình thái đạo nghĩa “bắt buộc” 
trong thư tín thương mại tiếng Anh với tiếng Việt xét trên bình diện dụng học

Hành động 
ngơn từ

Phương thức 
biểu đạt

Thư tín thương mại tiếng Anh Thư tín thương mại 
tiêng Việt
Tấn suất Tỉ lệ (%) Tắn suất Tỉ lệ (%)

Yêu cấu Trực tiếp 93/688 43% 47/645 14%

Gián tiếp 204/688 45/645

Đề nghị Trực tiếp 3/688 27% 51/645 58%

Gián tiếp 179/688 324/645

Cam kết Trực tiếp 53/688 22% 24/645 25%

Gián tiếp 100/688 134/645

Hứa Trực tiếp 57/688 8% 20/645 3%

Các h à n h đ ộ n g ngôn từ trong th ư tín thư ơ ng mại tiếng A nh
và tiếng Việt có nhiều điểm tư ơ ng đồn g và khác biệt về tần su ất và
p h ư ơ n g thứ c biểu đạt.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

Nguyễn Thị Thanh

vào h à n h đ ộ n g được đ ề cập tro n g khi đó n gư ờ i Việt lại th ư ờ n g tập
tru n g vào người n h ậ n , do vậy, tro n g các th ư tín th ư ơ n g m ại tiếng
Việt xuất hiện n h iề u h à n h đ ộ n g đề nghị th a y cho yêu cầu để b iể u đ ạt
sự tôn trọng của người viết đối với người nhận.

-

v ề

p h ư ơ n g thức biểu đạt: Để biểu đ ạ t cùng m ộ t h à n h đ ộng,
người soạn thảo có n h iều cách biểu đ ạ t khác n hau. Có n h iề u điểm
khác biệt trong việc lựa chọn p h ư ơ n g thức biểu đ ạ t giữa người A nh và
ngư ời Việt. Cụ thể là:

+ H à n h đ ộ n g y ê u cầu: H à n h đ ộ n g y ê u cầu đ ư ợ c sử d ụ n g để
b iể u đ ạ t rõ n h ấ t m ục đích của v ă n b ản th ư tín th ư ơ n g m ại. Khi
m u ố n biểu đ ạt h à n h đ ộ n g y ê u cầu, th ư tín th ư ơ n g m ại tiế n g A nh
c h ủ yếu sử d ụ n g các p h ư ơ n g tiệ n biểu đ ạ t g ián tiếp. N g ư ợ c lại,
tro n g th ư tín th ư ơ n g m ại tiế n g Việt, n g ư ờ i v iế t sử d ụ n g so n g so n g
cả hai h ìn h thứ c biểu đ ạ t g ián tiế p và trực tiếp. H ơ n n ữ a , khi p h â n
tích các h ìn h thứ c d iễ n đ ạt ở B ảng 1 và B ảng 2, có th ể th ấ y đ ư ợ c sự
k h ác biệt cơ b ả n của tiế n g A n h và tiến g Việt. Việc sử d ụ n g ch ủ n g ữ
n g ô i 3 đi kèm các đ ộ n g từ ở d ạ n g bị đ ộ n g c ù n g cấu trú c câu hỏi
đ ư ợ c xem n h ư h ìn h th ứ c b iểu đ ạ t q u a n trọ n g tro n g th ư tín th ư ơ n g
m ạ i tiến g A nh khi vừa biểu đ ạ t đ ư ợ c y êu cầu, vừ a n h ấ n m ạ n h đ ế n
h à n h đ ộ n g cần th ự c h iệ n và b iể u đ ạ t th á i độ lịch sự (th eo V ương

Thị Kim T hanh [3]). N gược lại, việc sử d ụ n g chủ n g ữ n g ô i 2 đi kèm
đ ộ n g từ "phải" để đ ư a ra sự b ắ t b u ộ c b ắ t n g u ồ n từ n g ư ờ i nói (theo
Đỗ Việt H ù n g [2]) cho th ấy xu h ư ớ n g tập tru n g vào đ ố i tư ợ n g tiếp
n h ậ n th ô n g tin của n gư ờ i Việt. N ói cách khác, n g ư ờ i A nh có xu
h ư ớ n g biểu đ ạ t y êu cầu gián tiế p h ơ n n g ư ờ i Việt.

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

chủ ngữ ngôi 1 đi kèm các đ ộ n g từ m o n g /m u ố n /m o n g m uốn. Có thể
thấy, người A nh đ ư a ra lời đề nghị dự a trên điều kiện tro n g khi người
Việt đưa ra câu điều kiện dựa trê n m o n g m u ố n của người sử dụng.

+ H àn h đ ộ n g cam kết: H à n h đ ộ n g cam kết biểu đ ạt cam kết của
người viết đối với việc thực h iện h à n h độn g tro n g tư ơ ng lai. H àn h
động cam kết giúp xây d ự n g niềm tin cho người n h ận củng n h ư k h ẳn g
định về chất lượng, hiệu quả của các sản phẩm được đề cập. Để biểu
đạt h àn h đ ộ n g cam kết, cả thư tín th ư ơ n g m ại tiếng Anh và tiếng Việt
đều sử d ụ n g p h ư ơ n g tiện biểu đ ạ t gián tiếp n h iều h ơ n trực tiếp để
n hấn m ạn h đ ế n h à n h đ ộ n g sẽ được thự c hiện.

+ H àn h đ ộ n g hứa: h àn h đ ộ n g h ứ a được d ù n g để biểu đạt hứa
hẹn của người tạo lập văn bản đối với việc thực hiện h àn h độn g trong
tương lai.

về

bản chất, h à n h đ ộ n g hứa gần giống với h à n h đ ộng cam
kết n h ư n g m ức "bắt buộc" khô n g cao b ằng h à n h đ ộ n g cam kết do thiếu
n h ữ n g cơ sở chắc chắn cho việc thực hiện. H ành đ ộ n g hứa được biểu
đạt trực tiếp th ô n g qua việc sử d ụ n g chủ n g ữ ngôi 1 để n h ấ n m ạn h đối
tượng thực hiện h à n h động.

N h ư vậy, các p h ư ơ n g tiện có sự khác n h a u về tần suất sử d ụ n g và
ph ư ơ n g thức biểu đ ạt các h àn h đ ộ n g ngô n từ.

về

tần suất, các h à n h
động yêu cầu được sử d ụ n g nhiều n h ấ t tro n g thư tín th ư ơ n g mại tiếng
Anh và các h à n h đ ộ n g đề nghị được tìm thấy n h iều n h ấ t trong th ư

tín thư ơ ng m ại tiếng Việt,

v ề

p h ư ớ n g thức biểu đạt, người Anh có xu
hướng biểu đ ạ t h à n h độn g ngôn từ m ột cách gián tiếp trong khi người
Việt có xu h ư ớ n g biểu đ ạt h à n h đ ộ n g m ột cách trực tiếp.

5. K ÍT LUẬN

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

320 Nguyễn Thị Thanh

A nh củ n g n h ư văn hóa n h ấn m ạnh đến chủ thể giao tiếp và m ang tính
cộng đ ồ n g của người Việt. Trên cơ sở n h ữ n g kết quả nghiên cứu này,
n gư ờ i đọc có thể n h ận diện và sử d ụ n g chính xác các h àn h đ ộ n g ngôn
từ tro n g qu á trình tạo lập và dịch th u ậ t các văn bản thư tín th ư ơ n g mại
tiến g A nh và tiếng Việt.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Văn Hiệp (2008), Cơ sở ngữ nghĩa phân tích cú pìíáp, Nxb Giáo dục,
Ha Nội.

2. Đỗ Việt Hùng (2013), Ngữ nghĩa học từ bình diện hệ thống đến hoạt động, Nxb
Đại học Sư phạm, Hà Nội.

3. Vương Thị Kim Thanh (2009), 'T hân tích diễn ngơn thư tín thương mại
tiếng Việt", Ngữ học tồn quốc 2009, tr.263-273.

4. Palmer F.R. (1986), Mood and Modality, Cambridge University Press.
5. Searle, J. R. (1969), Speech Acts, Cambridge University Press, England.
6. Ashley, A. (1996), A handbook of Commercial Correspondence, Oxford University

Press, England.

</div>